WPC?0 !]yB$p}*_D۪ M@[4!A#a"Z?GDhAb>V y;L~cYfЕ΀'[T J," ~?z2]AL\k࡫ pb<~ߍ"x"A{  gx'fbja|7պLۦXoY9USE,+`U:P~GEĬ 9l{rS~Q6XMޗ{u"BFUN/ ?B!()b\Z? ?^@|D  h6ipҜZZ}„ F>ZmW ;&,Q D y,f?ؽq,IvS񿭊O($ @f.R\-  0h,1 >@(***437***@ _PRESENTE_ԀDE_INDICATIUO_Ԁ(YO_ESTOY_).  _Nic _,_nicatqui_,   T Plural.  _ticat_, Q   _Tic _,l._ticatqui_,   T   _ancat_, 9   _C _,_catqui_.    T   _cat_. ! p   Este_tiempo_Ԁ_presente_Ԁno_sirue_Ԁpara_dezir_Ԁyosoy,_por_Ԁ_que_Ԁse_suple_Ԁ_esta_Ԁ_significacion_Ԁconlos_semipronombres_,_ni_,ti,&c._antepuestos_Ԁalos_nombres_,_verbi_Ԁ_gracia_:_niqualli_,yosoy_bueno_;  @ _tiqualli_,&c,_como_Ԁse_dixo_Ԁenel_parrafo_Ԁ_sexto_Ԁdelquarto_Capitulo_Ԁdelprimer_libro_.Este_presente_  (  _significa_Ԁ_solamente_Ԁ_estar_;_aunque_Ԁ_todos_Ԁlos_demas_Ԁ_tiempos_Ԁ_significan_Ԁser,y_estar_.@'_PRETERITO_.  _Nicatca_,    T Plural.  _ticatc _,       _Ticatca_,    T   0  _ancatc _,y $$   _Catca_. L     T 0    _catc _a $$   Este_preterito_Ԁ_sirue_Ԁde_imperfecto_Ԁera,y_estaua_;de_perfecto_,_fui_Ԁy_estuue_;yde_plusquam__perfecto_,_auia_Ԁ_sido_,y_estado_;_pero_Ԁ_su_Ԁmas_ordinaria_Ԁ_significacion_Ԁesde_imperfecto_,ysele_puede__anteponer_Ԁlao.de_preterito_:_onicatca_,&c. P @ _FVTVRO_Ԁ(SERE,O_ESTARE_).   L _Niez_,    T Plural.  0  _tiezqu_. $$    L _Tiez_,    T     _anyezqu_,     L _Yez_.    T     _yezqu_.  ̀  _Otros_Ԁ_escriuen_Ԁ_niyez_,_tiyez_,_yez_,_pero_Ԁnose_siente_Ԁlay,en_primera_,y_segunda_Ԁpersona. q @( ( _IMPERATIVO_Ԁ_PRESENTE_Ԁ(SEA,OESTEYO).   L _M]_Ԁ_nie_,   T   Plural.  0 \ _m]_Ԁ_tiec]n_.)x\$\$    L _M]_Ԁ_xie_,   T      \ _m]_Ԁ_xiec]n_, `    L _M]_Ԁye.    T   0   \ _m]_Ԁ_yec]n_.H$$   Parafuturode_Imperatiuo_,de_Optatiuo_,y_Subiunctivo_Ԁ_sirue_Ԁelfuturode_arriba_,_niez_,ante  _poniendole_,_m]_,o_intl]_.    @(_OPTATIVO_.  El_presente_Ԁde_Optatiuo_Ԁesel_mesmo_,_que_Ԁeldel_Imperatiuo_.@&&"_PRETERITO_ԀDE_OPTATIVO_Ԉ@nn (_OXALA_ԀQUEYO_FUERA_,O_HUUIESSE_Ԁ_SIDO_,_FUERA_ԀO_HUUIESSE_Ԁ_ESTADO_).   L _M]_Ԁ_nieni_,   T   Plural.  0 \ _m]_Ԁ_tien3_,((%)\$\$    L _M]_Ԁ_xieni_,   T      \ _m]_Ԁ_xien3_ )&*    L _M]_Ԁ_yeni_.   T      \ _m]_Ԁ_yen3_. *&+   Es_preterito_Ԁ_imperfecto_,y_perfecto_,y_plusquam_Ԁ_perfecto_;y_quando_Ԁse_habla_Ԁde_tiempo__passado_Ԁse_puede_Ԁ_anteponer_Ԁlao._m]niqualli_Ԁ_nieni_,_oxal_Ԁ_que_Ԁyo_vuiera_Ԁ_sido_Ԁ_bueno_.Los_mesmos_ a-). _tiempos_Ԁde_optatiuo_Ԁ_siruen_Ԁparael_subiunctiuo_,_poniendo_Ԁ_intl _. I.*/ ?  0h,1 ?@@@(***438***en_lugar_Ԁde_m]_.Elimpersonales_yeloa_,_estase_,_todos_Ԁ_estan_._Preterito_Ԁ_yeloac_;futuro,_yeloaz_;y  _tiene_Ԁlos_demas_Ԁ_tiempos_.La_conjugacion_Ԁ_gerundiua_Ԁdeiry_venir_Ԁse_conjuga_,yforma_como_Ԁladelos_verbos_Ԁ_regulares_,_por_Ԁ_que_Ԁloes_este_Ԁ_desde_Ԁelfuturo._Preterito_,_onieto_,yo_fui_Ԁa_estar_;futuro, Q _nietuh_,irea_estar_;_nieco_,_vengo_Ԁa_estar_;_niequiuh_,_vendre_Ԁa_estar_. 9 @ww_SEGVNDO_Ԁ_VERBO_Ԁ_IRREGVLAR_Ԁ_7cac_.  X   Este_verbo_Ԁ_7cac_,_significa_Ԁ_estar_Ԁenpie,yse_dize_Ԁde_hombres_;yde_otras_Ԁ_cosas_Ԁ_largas_,_como_  @ _colunas_;_pilares_,_arboles_,_que_Ԁ_estan_Ԁenpie,y_enhestados_,yno_enchados_;y_raras_Ԁ_veces_Ԁse_halla__vsado_Ԁ_fuera_Ԁdelos_tiempos_Ԁdel_Indicatiuo_.@[ [ _FRESENTE_ԀDE_INDICATIVO_Ԁ(YO_ESTOY_ԀENPIE).   L _N7cac_,    T Plural.  0  _t7cqu_, $$    L _T7cac_    T     _am7cqu_, y     L _7cac_.    T     _7cqu_. a  @a a _PRETERITO_Ԁ_IMPERFECTO_Ԁ(YO_ESTAUA_ԀENPIE).   L _N7caya_,   T Plural.  0  _t7cay _,h$$    L _T7caya_,   T     _am7cay _. P    L _7caya_.    T     _7cay _. 8 @ _PRETERITO_Ԁ_IMPERFECTO_,_PERFECTO_,Y_PLVSQVAM_Ԁ_PERFECTO_Ԁ(_ESTAUA_;_ESTUUE_,Y_AUIA_Ԁ_ESTADO_ԀENPIE).   L _On7cca_,   T Plural.  0  _ot7cac _,$$    L _Ot7cca_,   T     _oam7cac _,     L _O7cca_.   T     _o7cac _. q   Se_puede_Ԁ_dexar_Ԁlao. A @!_FVTVRO_Ԁ(_ESTARE_ԀENPIE).   L _N7caz_,    T Plural.  0  _t7cazqu_,`$$    L _T7raz_,    T     _am7cazqu_, H    L _7caz_,    T     _7cazqu_. 0   Los_demas_Ԁ_tiempos_Ԁdel_Imperatiuo_,_Optatiuo_,y_Subiunctiuo_,ylos_gerundios_Ԁdeir,y_venir_,se_forman_Ԁdelfuturo,_quitada_Ԁlaz.yse_conjugan_,_como_Ԁlos_verbos_Ԁ_regulares_;_pero_Ԁ_raras_ !! _veces_Ԁse_vsa_Ԁ_fuera_Ԁdel_Indicatiuo_.  _Presente_Ԁde_Imperatiuo_,y_Optatiuo_,_oxal_Ԁ_que_Ԁyo_est_Ԁenpie,&c._m]_Ԁ_n7ca_,_m]_Ԁ_xica_,_m]_ i## _7ca_.Plural,_m]_Ԁ_t7cc]n_,_m]_Ԁ_x7cc]n_,_m]_Ԁ_7cc]n_._Preterito_Ԁde_Optatiuo_,y_Subiunctiuo_,_oxal_,velsi, Q$ $ yo_estuuiera_,y_estuuiese_Ԁenpie,_m]_,l._intl]_Ԁ_n7cani_,_x7cani_,_7cani_.Plural,_t7can3_,_x7can3_,_7can3_.El 9%!% Impersonales,_7coa_,se_est_Ԁenpie. !&p"& @% % _TERCERO_Ԁ_VERBO_ԀIRREGULAR,_Onoc_,_ESTAR_Ԁ_ECHADO_. '@$(   La_rayz_,y_substancia_Ԁ_deste_Ԁ_verbo_Ԁ_consiste_Ԁensoloel_oc_,_como_Ԁse_echa_Ԁdever,_quando_Ԁse )&* _compone_Ԁcon_otros_Ԁ_verbos_,_como_Ԁdel_verbo_Ԁ_huetzi_,_caer_,y_deste_Ԁ_onoc_,se_compone_Ԁ_nihuetztoc_, *&+ _estoy_Ԁ_echado_Ԁenel_suelo_,oenla_cama_;_nitlaqutoc_,_estoy_Ԁ_comiendo_Ԁ_echado_.En_estos_Ԁ_verbos_ +', _compuestos_Ԁse_toma_Ԁ_materialmente_Ԁel_preterito_Ԁdelprimer_verbo_,_compuesto_Ԁconla_ligatura_Ԁti,_que_ y,(- _pierde_Ԁ_aqui_Ԁ_su_Ԁ_i_._por_Ԁ_seguirse_Ԁvocaldel_verbo_Ԁradical_oc_;alqual_fuera_Ԁde_composicion_Ԁse_antepone_ a-). _siempre_Ԁla_particula_Ԁon,_que_Ԁ_algunas_Ԁ_veces_Ԁse_antepone_Ԁ_tambien_Ԁalos_demas_Ԁ_verbos_;_como_ I.*/ _nonnemi_,_tonnemi_,_onnemi_.En_lugar_Ԁde_ninemi_,_tinemi_,_nemi_. 1/+0 A  0h,1 ABB@(***439***@ _PRESENTE_ԀDE_INDICATIVO_Ԁ(_ESTOY_Ԁ_ECHADO_).   L _Nonoc_,   T Plural.  0  _tonoqu_,i$$    L _Tonoc_,    T     _amonoqu_, Q    L _Onoc_.    T     _onoqu_. 9 @ _PRETERITO_Ԁ_IMPERFECTO_Ԁ(_ESTAUA_Ԁ_ECHADO_).   L _Nonoya_,   T Plural.  0  _tonoy _, X$$    L _Tonoya_,   T     _amonoy _,  @    L _Onoya_.   T     _onoy _.  (  @s s _PRETERITO_Ԁ_IMPERFECTO_,_PERFECTO_,Y_PLVSQVAM_Ԁ_PERFECTO_Ԉ@w w (_ESTAUA_,_ESTUUE_,Y_AUIA_Ԁ_ESTADO_Ԁ_ECHADO_).   L _Nonoca_,   T Plural.  0  _tonoc _, $$    L _Tonoca_,   T     _amonoc _, y     L _Onoca_.   T     _onoc _. a  @!_FVTVRO_Ԁ(_ESTARE_Ԁ_ECHADO_).   L _Nonoz_,   T Plural.  0  _tonozqu_,1$$    L _Tonos_,    T     _amonozqu_, h    L _Onoz_.    T     _onozqu_. P     Los_demas_Ԁ_tiempos_Ԁdel_Imperatiuo_,_Optatiuo_,y_Subiunctivo_,ydela_conjugacion__gerundiua_Ԁdeir,y_venir_Ԁse_forman_Ԁ_deste_Ԁfuturo,_quitada_Ԁlaz._quando_Ԁ_ocurrieren_,_que_Ԁ_ser_Ԁ_raras_  _veces_.̀   L _PRESENTE_ԀDE_IMPERATIVO_,_OPTATIVO_,YCON_intla_EN_LUGAR_Ԁ q DEma,DE_SVBIVNCTIVO_ Y @  (_EST_Ԁ_VEL_Ԁ_OXAL_ԀQUEYO_EST_Ԁ_ECHADO_).   L _M]_Ԁ_nono_,   T   Plural.  0 \ _m]_Ԁ_tonoc]n_,)x\$\$    L _M]_Ԁ_xono_,   T      \ _m]_Ԁ_xonoc]n_, `    L _M]_Ԁono.   T      \ _m]_Ԁ_onoc]n_, H @ _PRETERITO_ԀDE_OPTATIVO_,YCON_intla_DE_SVBIVNCTIVO_Ԉ  @> > (_OXAL_Ԁ_VEL_ԀSIYO_ESTUUIERA_Ԁ__ԀY_ESTUUIESSE_Ԁ_ECHADO_).   L  _Nononi_ T Plural.  0  _tonon3_.!!$$   _m]_,l._intl]_ _Xononi_, T     _tonon3_, ""    L  _Ononi_.   T   0  _onon3_.i##$$   _Su_Ԁimpersonales_Onohua_,_todos_Ԁ_estan_Ԁ_acostados_. 9%!%   Este_verbo_Ԁse_dize_Ԁde_hombres_,yde_otras_Ԁ_cosas_Ԁ_largas_Ԁ_tendidas_Ԁenel_suelo_,_como_Ԁde_maderos_Ԁgrandes,y_tablas_._Dizese_Ԁ_tambien_Ԁde_mucha_Ԁ_gente_,_aunque_Ԁno_esten_Ԁ_echados_,_sino__sentados_,_como_Ԁlos_que_Ԁ_estan_Ԁ_oyendo_Ԁsermon;y_assi_Ԁse_les_Ԁ_puede_Ԁ_dezir_Ԁ_m]_Ԁ_xiccaquic]n_Ԁin_nic]n_ '@$( _amonoqu_,_oyd_Ԁlos_que_Ԁ_estays_Ԁ_aqui_Ԁ_juntos_._Dizese_Ԁ_tambien_Ԁdelos_que_Ԁ_tienen_Ԁ_su_Ԁ_assiento_,y ((%) _habitacion_Ԁen_alguna_Ԁparte.@ _QVARTO_Ԁ_VERBO_ԀIRREGULAR._M]ni_,_ESTAR_. +',   Este_verbo_Ԁ_tiene_Ԁ_toda_Ԁla_formacion_Ԁregular,_por_Ԁ_que_Ԁel_preterito_Ԁ_imperfecto_Ԁesmania,yel a-). _otro_Ԁ_preterito_,_que_Ԁ_puede_Ԁ_seruir_Ԁde_imperfecto_,_perfecto_,y_plusquam_Ԁ_perfecto_,es_manca_.Elfuturo I.*/ es_maniz_;delqual_quitada_Ԁlaz,se_forman_Ԁlos_tiempos_Ԁdelos_demas_Ԁ_modos_._Su_Ԁimpersonales 1/+0 _manoa_.C  0h,1 CDD@(***440***  _Dizese_Ԁ_este_Ԁ_verbo_Ԁde_cosas_Ԁ_llanas_,y_anchas_,_como_Ԁde_libros_,decasasydelagua,_que_Ԁ_est_en_algun_Ԁ_vaso_Ԁgrande,_como_Ԁ_lebrillo_,oen_alguna_Ԁ_alberca_,olaguna,o_charco_._Tambien_Ԁse_dize_Ԁde_hombres_,y_bestias_Ԁen_multitud_;ynose_puede_Ԁ_dezir_Ԁde_vn_Ԁhombre,_ni_Ԁde_vna_Ԁ_bestia_Ԁsola;y_parece__que_Ԁse_requiere_Ԁ_que_Ԁ_esten_Ԁenpie:ypara_denotar_Ԁ_esta_Ԁ_multitud_,y_distincion_Ԁde_cada_Ԁ_cosa_Ԁse_suele__doblar_Ԁla_primera_Ԁ_syllaba_,_mmani_. ! p @_QVINTO_Ԁ_VERBO_Ԁ_IRREGVLAR_._iuh_,IR.  @   Este_verbo_Ԁes_muy_Ԁ_vsado_Ԁen_todos_Ԁlos_modos_,y_tiempos_Ԁdela_conjugacion_Ԁprincipaly_ordinaria_,_que_Ԁenla_gerundiua_,_parece_Ԁ_que_Ԁno_puede_Ԁ_tener_Ԁ_lugar_;_por_Ԁ_que_Ԁ_quin_Ԁ_dira_Ԁ_fui_Ԁair,o_vengo_Ԁair?_Aduiertase_Ԁ_que_Ԁ_su_Ԁ_primera_Ԁ_letra_Ԁes_i_.vocal_breue_,_aunque_Ԁse_escriue_Ԁcasi_siempre_Ԁ_por_Ԁy   _pero_Ԁnoes_consonante_:lo_mesmo_Ԁ_passa_Ԁconel_verbo_Ԁca,en_su_Ԁfuturo_yez_,ylos_que_Ԁse_forman_Ԁdel.   _Pero_Ԁenel_vno_,yenel_otro_,la_i_.se_pronuncia_Ԁtanpresto,_que_Ԁ_parece_Ԁ_consonante_. y  @  _PRESENTE_ԀDE_INDICATIVO_Ԁ(YO_VOY_).   L _Niuh_,    T Plural.  0  _tihu3_,1$$    L _Tiuh_,    T     _anhu3_, h    L _Yuh_.    T     _hu3_. P @_PRETERITO_Ԁ_IMPERFECTO_Ԁ(YO_IUA_).   L _Ni]ya_,    T Plural.  0  _ti]y _,$$    L _Ti]ya_,    T     _any]y _,     L _Y]ya_.    T     _y]y _.    Noes_muy_Ԁ_vsado_Ԁ_este_Ԁ_tiempo_Ԁ_ni_Ԁ_muy_Ԁ_elegante_.@X X _SEGVNDO_,_PRETERITO_,_IMPERFECTO_,_PERFECTO_,Y_PLVSQVAM_Ԉ@_PERFECTO_Ԁ(_IUA_,_FUI_,Y_AUIA_ԀIDO).   L _Nihuia_,   T Plural.  0  _tihui _,H$$    L _Tihuia_,   T     _anhui _, 0    L _Huia_.    T   0  _hui _.$$   Se_puede_,y_suele_Ԁ_anteponer_Ԁlao._onihuia_. !! @ _PRETERITO_Ԁ_PERFECTO_Ԁ(_FUI_,YHEIDO).   L _Oni _,    T Plural.  0  _otiqu_,Q$ $$$    L _Oti _,    T     _oanyqu_, 9%!%    L _Oy _.    T     _oyqu_. !&p"& @ _PRETERITO_Ԁ_PLVSQVAM_Ԁ_PERFECTO_Ԁ(YO,_AUIA_ԀIDO).   L _Onica_,   T Plural.0    _otic _,((%)$$    L _Otica_,   T     _onanyc _, )&*    L _Oyca_.   T     _oyc _. *&+ @$_FVTVRO_Ԁ(YOIRE).   L _Ni]z_,    T Plural.    _ti]qu_, a-).    L _Ti]z_,    T     _any]izqu_, I.*/    L _Y]z_.    T     _y]zqu_. 1/+0 E  0h,1 EFF@(***441***@y y _PRESENTE_ԀDE_IMPERATIVO_,YDE_OPTATIVO_,YCON_intla_,  @%DE_SVBIVNCTIVO_.   L _M]_Ԁ_niauh_,_vaya_Ԁyo,&c.  Plural.  0 \ _m]_Ԁ_tihui]n_,Q\$\$    L _M]_Ԁ_xiauh_,   T      \ _m]_Ԁ_xihui]n_, 9    L _M]_Ԁ_yauh_.   T      \ _m]_Ԁ_hui]n_. ! p   Como_este_Ԁ_verbo_Ԁ_tiene_Ԁ_preterito_Ԁ_perfecto_,_oni]__tiene_Ԁ_tambien_Ԁ_su_Ԁ_vetatiuo_Ԁ_que_Ԁseformadel,  @ yesel_siguiente_:   L _M]_Ԁ_ni _,no_vaya_Ԁyo. T 0  Plural. \ _m]_Ԁ_titin_,  $$    L _M]_Ԁ_ti _,no_vayas_Ԁ_tu_,&c.  0   \ _m]_Ԁ_anytin_, $$    L _M]_Ԁ_y _,    T   0   \ _m]__ytin_. $$   _M]_Ԁ_mictl]n_Ԁ_ti ,vel_Ԁ_m]non_Ԁ_mictl]n_Ԁ_ti _,nosea_que_Ԁ_vayas_Ԁal_infierno_._M]_Ԁ_non_Ԁ_ti_Ԁin_mpa_ a  _tepan_,no_dexes_Ԁdeirala_Iglesia_._M]_Ԁ_ipanti_Ԁ_in m]ltzin_Ԁin_qual]ntzin_Ԁ_Totocuiyo_,nosea_que_ I  _incurras_Ԁenel_enojo_Ԁde_Dios_.@ _PRETERITO_ԀDE_OPTATIVO_ԀCONma,YDE_SVBIVNCTIVO_ԀCON P @T T _intla_,(_OXAL_,_VEL_ԀSIYO_FUERA_,_FUESSE_,Y_VUIESSE_ԀIDO). 8    L _Ni]ni_.    T 0  Plural.  0\$$_ti]n3_, \$\$    L _Xi]ni_,    T 0     \ _xi]n3_,$$    L _Y]ni_.    T   0   \ _y]n3_.$$   _Su_Ԁimpersonales_huloa_,_todos_Ԁvan;_m]huloa_Ԁin_toopan_,_vayan_Ԁala_Iglesia_;_mztla_ q _huloaz_,_maana_Ԁse_ir_;ye_huloac_,_ya_Ԁseha_ido_:y_deste_Ԁimpersonalseforma_vn_Ԁ_nombre_, Y _huloaliztli_,_que_Ԁesel_acto_Ԁde_partirse_,yir_todos_Ԁa_alguna_Ԁparte. A @ _SEXTO_Ԁ_VERBO_Ԁ_IRREGVLAR_._Huallauh_,_VENIR_. `   _Componese_Ԁ_este_Ԁ_verbo_Ԁ_hu]llauh_,del_verbo_Ԁ_yauh_,ydela_particula_Ԁ_hu]l_,_que_Ԁse_compone_ H conlos_verbos_,y_significa_,_hzia_Ԁ_aca_,_como_Ԁ_xihu]llachia_,_mira_Ԁ_hzia_Ԁca. 0 @ _PRESENTE_ԀDE_INDICATIVO_Ԁ(YO_VENGO_).   L _Nihu]lluh_,   T 0  Plural.  0\$$_tihu]lhu3_,!!\$\$    L _Tihu]lluh_   T      \ _anhu]lhu3_, ""    L _Hu]lluh_.   T      \ _hu]lhu3_. i## @ _PRETERITO_Ԁ_IMPERFECTO_Ԁ(YO_VENIA_).   L _Nihu]llaya_,   T 0  Plural.  0\$$_tihu]llay _,!&p"&\$\$    L _Tihu]llaya_,   T     0 \ _anhu]llay _, 'X#'\$\$    L _Hu]llaya_.   T      \ _hu]llay _. '@$( @n n _SEGVNDO_Ԁ_PRETlERITO_Ԁ_IMPERFECTO_,_PERFECTO_,Y_PLVSQVAM_Ԉ@  _PERFECTO_Ԁ(_VENIA_,VINE,Y_AUIA_Ԁ_VENIDO_).   L _Nihu]lhuia_,   T 0  Plural.0$$ \ _tihu]lhui _,y,(-$$    L _Tihu]lhuia_,   T     0 \ _anhu]lhui _,a-).\$\$    L _Hu]lhuia_.   T      \ _hu]lhui _. I.*/ G  0h,1 GHH@(***442***@ _PRETERITO_Ԁ_PERFECTO_Ԁ(_ViNE_,YHE_VENIDO_).   L _nihu]ll _,   T   Plural.  0 \ _tihu]llqu_,i\$\$    L _tihu]ll _,   T      \ _anhallqu_, Q    L _huall _.   T      \ _huallqu_. 9 @ _PRETERITO_Ԁ_PLVSQVAM_Ԁ_PERFECTO_Ԁ(YO_AUIA_Ԁ_VENIDO_).   L _nihu]llca_,   T 0  Plural.  0\$$_tihu]llc _, @\$\$    L _tihu]llca_,   T     0 \ _anhu]llc _, ( \$\$    L _hu]llca_.   T      \ _hu]llc _.    @#_FVTVRO_Ԁ(YO_VENDRE_).   L _Nihu]ll]z_,   T   Plural.  0 \ _tihu]ll]zqu_,y \$\$    L _Tihu]ll]z_,   T      \ _anhu]ll]zqu_, a     L _Hu]ll]z_.   T      \ _hu]ll]zqu_. I  @y y _PRESENTE_ԀDE_IMPERATIVO_,Y_OPTATIVO_,YCON_intla_,DE h @ _SVBIVNTIVO_,(_VENGA_ԀYO,_VEL_Ԁ_OXAL_ԀQUEYO_VENGA_).   L _M]_Ԁ_nihu]lluh_, T   Plural.  0 \ _m]_Ԁ_tihu]lhui]n_,8\$\$    L _M]_Ԁ_xihu]lluh_, T      \ _m]_Ԁ_xihu]lhui]n_,      L _M]_Ԁ_hu]lluh_.   T     0 \ _m]_Ԁ_hu]lhui]n_.\$\$ @. . _VETATlVO_Ԁ(NO_VENGA_ԀYO,NO_VENGAS_Ԁ_TU_,&C.   L _M]_Ԁ_nihu]ll _,   T 0  Plural.  0\$$_m]_Ԁ_tihu]lltin_.q\$\$    L _M]_Ԁ_tihu]ll _,   T     0 \ _m]_Ԁ_anhu]lltin_,Y\$\$    L _M]_Ԁ_hu]ll _.   T      \ _m]__hu]lltin_. A _M]_Ԁ_non_,_tihu]ll _,no_dexes_Ԁde_venir_. )x @< < _PRETERITO_ԀDE_OPTATIVO_ԀCONma,YDE_SVBIVNTIVO_ԀCON ` @b b _intla_,(_OXAL_,_VEL_ԀSIYO_HUUIERA_,Y_HUUIESSE_Ԁ_VENIDO_). H    L _Nihu]ll]ni_;   T   Plural:  0 \ _tihu]ll]n3_,\$\$    L _Xihu]ll]ni_,   T     0 \ _xihu]ll]n3_,  \$\$    L _Hu]ll]ni_.   T      \ _hu]ll]n3_. !! ElImpersonalde_Hu]llauh_,es_hu]lhuloa_:_venitur_,_todos_Ԁ_vienen_,ye_imman_Ԁin_hu]lhuloaz_;_ya_Ԁes i## _tiempo_Ԁ_que_Ԁ_todos_Ԁ_vengan_,_yehu]lhuloac_:_ya_Ԁseha_venido_,_ya_Ԁ_han_Ԁ_venido_Ԁ_todos_. Q$ $ @ _SEPTIMO_Ԁ_VERBO_ԀIRREGULAR._Huitz_,_VENIR_. 9%!%   Este_verbo_Ԁes_muy_Ԁ_manco_,y_defectiuo_,_por_Ԁ_que_Ԁno_tiene_Ԁmas_que_Ԁel_presente_Ԁdel_indicatiuo_,y_vn_Ԁ_preterito_;_que_Ԁ_sirue_Ԁde_imperfecto_,_perfecto_,y_plusquam_Ԁ_perfecto_.@~~"_PRESENTE_Ԁ(YO_VENGO_).   L _Nihutz_;   T   Plural.  0 \ _tihutz_,((%)\$\$    L _Tihutz_,   T      \ _anhutz_, )&*    L _Hutz_.    T     0 \ _hutz_.*&+\$\$ @ _PRETERITO_Ԁ(_VENIA_,VINE,Y_AUIA_Ԁ_VENIDO_).   L _Onihutza_,   T   Plural.  0 \ _otihutz _,a-).\$\$    L _Otihutza_,   T      \ _oanhutz _, I.*/    L _Ohutza_.   T      \ _ohuitz _. 1/+0 I  0h,1 IJJ@(***443***  _Estos_Ԁ_verbos_Ԁ_irregulares_Ԁse_vsan_Ԁ_muy_Ԁ_frequentemente_Ԁen_composicion_Ԁcon_otros_Ԁ_verbos_,alos_quales_Ԁse_posponen_,yse_juntan_Ԁcon_ellos_Ԁ_mediante_Ԁla_ligatura_Ԁti.Del_verbo_Ԁ_primero_Ԁ_que_Ԁesel i masprincipal,se_toma_Ԁel_preterito_,_aunque_Ԁnoen_significacion_Ԁde_preterito_,_por_Ԁ_que_Ԁel_segundo__verbo_Ԁesel_que_Ԁsevaria,y_conjuga_Ԁ_por_Ԁ_modos_,y_tiempos_._Pondre_Ԁ_exemplos_Ԁdel_verbo_Ԁ_tlaqua_,_que_ 9 _significa_Ԁcomer,conel_verbo_Ԁ_c _:_nitlaqutica_,_estoy_Ԁ_comiendo_;_nitlaqutiez_,_estare_Ԁ_comiendo_. ! p Con_7cac_,_estar_Ԁenpie:_nitlaqut7cac_,_estoy_Ԁ_comiendo_Ԁenpie.Con_onoc_,_estar_Ԁ_echado_:  X _nitlaqutoc_,_estoy_Ԁ_comiendo_Ԁ_recostado_.Conel_verbo_Ԁ_iauh_,_nitlaqutuh_,_voy_Ԁ_comiendo_,  @ _nitlaquti]z_;y_algunos_Ԁ_dicen_Ԁ_nitlaqut]z_,ire_comiendo_.Con_hutz_,_venir_:_nitlaqutihutz_,_vengo_  (  _comiendo_;y_acerca_Ԁ_deste_Ԁ_huitz_senote,_que_Ԁconlos_verbos_Ԁ_huca_y_itqui_,_que_Ԁ_significan_Ԁ_lleuar_,se    _compone_Ԁconel_presente_Ԁsin_ligatura_,ydel_hutz_,nose_toma_Ԁmasdel_tz_,y_significan_Ԁ_traher_:_nic_Ԅ   _hucatz_,_niquitquitz_,en_lugar_Ԁde_nic_Ԅ_hu]lhuca_,y_nic_Ԅ_hu]litqui_,_traygo_._Caye_Ԁ_iz__mohucatz_in   _tltoani_,_aqui_Ԁ_viene_ԀelRey,en_lugar_Ԁde_hualmohuca_. y  @??%_CAPITVLO_ԀOCTAVO@ DE_ALGUNAS_Ԁ_MANERAS_ԀDE_HABLAR_,CONQUE_SUPLEN_ԀLOS@(_MEXICANOS_Ԉ@$LASQUENO_TIENEN_Ԉ@ _PROPIAS_ԀDELA_CONJUGACION_Ԁ_LATINA_..1.DE_COMO_ԀSE_SUPLEN_ԀEL_INFINITIUO_,_GERUNDIOS_,Y_PARTICIPIOS_._PRIMERO_,no_tienen_Ԁ_infinitiuo_,_suplenlo_Ԁde_ordinario_Ԁconelfuturodel_indicatiu;_,_verbi_Ԁ_gracia_:_nicnequi__nitlaphuaz_,_quiero_Ԁleer;y_quando_Ԁse_muestra_Ԁ_desseo_Ԁde_hazer_Ԁ_alguna_Ԁ_cosa_,se_suple_Ԁel H _infinitiuo_Ԁ_tambien_Ԁconel_presente_Ԁde_Optatiuo_,_nicnequi_,vel_niquolohuia_Ԁin_m]_Ԁ_nitlaphua_,_deseo_ 0 leer;ysise_hablare_Ԁde_preterito_Ԁde_infinitiuo_,_como_Ԁ_auer_Ԁ_leido_,_suplese_Ԁconel_preterito_Ԁde_Optatiuo_;_verbi_Ԁ_gracia_:_Quisiera_Ԁ_auer_Ԁ_leido_,_nicnequi_Ԁin_m]_Ԁ_onitlaphuani_:ad_verbum_Ԁesen    _castellano_,_quiero_,_oxal_Ԁ_que_Ԁyo_vuiera_Ԁ_leido_;y_assi_Ԁpara_decir_Ԁyo_quisiera_Ԁno_auer_Ԁ_ofendido_Ԁa_Dios_,se_dize_:_nicnequi_Ԁin_m]cmo_Ԁ_onicnoyl7tlacalhui]ni_Ԁin_Totocuiyo_Ԁ_Dios_._Suelese_Ԁ_tambien_ "" _componer_Ԁ_este_Ԁ_verbo_Ԁ_nequi_conlos_demas_Ԁ_verbos_Ԁ_posponiendole_Ԁalfuturo_dellos_,_como_Ԁpara_dezir_ i## _quiero_Ԁcomer,no_solamente_Ԁse_dize_Ԁ_nicnequi_Ԁ_nitlaqu]z_,_sino_Ԁ_tambien_Ԁ_nitlaqu]znequi_;yo_queria_ Q$ $ comer:_nitlaqu]znequia_._Quise_Ԁcomer:_nitl]qu]znec_. 9%!%   _Aduiertase_Ԁ_esta_Ԁ_manera_Ԁde_hablar_:para_dezir_Ԁyo_empie o_Ԁacomer,se_dize_Ԁ_nipohua_ !&p"& _nitlaqua_,o_nipohua_ye_nitlaqua_;ad_verbum_Ԁes_empie o_Ԁ_como_._Empe aua_Ԁacomer,_nipohuaya_  'X#' _nitlaqua_;ad_verbum_,_empe aua_Ԁ_como_._Empece_Ԁacomer,_nipouh__nitlaqua_;ad_verbum_,_empe e_ '@$( _como_.  Para_dezir_Ԁyose_escreuir_,o_coser_,&c.nose_puede_Ԁ_dezir_Ԁ_nitlcuilzmati_,_ni_Ԁ_ni )&* tlzomazmati_,_sino_Ԁ_nicmati_Ԁ_nitlcuilz_,se_escriuir_;y_nicmati_Ԁ_nitltzomaz_,se_coser_;_por_Ԁ_que_ *&+ _tlcuiloa_,_que_Ԁesel_verbo_Ԁ_7cuiloa_,conel_tla_,_significa_Ԁ_escriuir_:y_tltzoma_,_que_Ԁes_7tzoma_,conel +', _mesmo_Ԁ_tla_,_significa_Ԁ_coser_._Tambien_Ԁse_toman_Ԁlos_verbales_,_tlacuilliztli_,el_acto_Ԁde_escriuir_,y y,(- _tltzomaliztli_,el_acto_Ԁde_coser_,yse_dize_:_nicmati_Ԁin_tlcuilliztli_,_nicmati_Ԁin_tlzomaliztli_,se a-). _escriuir_,se_coser_;_nicmati_Ԁin_]maphualiztli_,vel_]moxphualiztli_,seleer;de_]matl_,_papel_,yde I.*/ _]moxtli_,_libro_,yel_verbo_Ԁ_phua_,_contar_,oleer. 1/+0 K  0h,1 KLL@(***444***El_gerundio_Ԁen_di_,en_algun_Ԁ_caso_,_como_Ԁpara_dezir_Ԁ_ya_Ԁes_hora_,o_tiempo_Ԁde_hazer_Ԁ_algo_,se_suple_Ԁdedos_maneras_:lo_primero_Ԁconlos_nombres_Ԁ_verbales_Ԁen_liztli_,_que_Ԁ_significan_Ԁ_exercicio_Ԁdela_accion_ i del_verbo_,conla_preposicion_Ԁpan;_verbi_Ԁ_gracia_:_tlaqualiztli_,el_acto_Ԁdecomer;_yetlaqualizpan_,_ya_ Q es_tiempo_Ԁdecomer:lo_segundo_,conel_aduerbio_Ԁde_tiempo_Ԁ_imman_,ocon_otra_Ԁ_diccion_ 9 _equialente_,quales_imonequi]n_,yconelfuturoye_imman_,velye_imonequi]n_in_nitlaqu]z_,_ya_Ԁes ! p la_sazon_,y_tiempo_Ԁde_que_Ԁyocoma.  El_gerundio_Ԁendo,se_suple_Ԁ_tambien_Ԁen_diuersas_Ԁ_maneras_:lo_primero_Ԁ_componiendo_Ԁlos_verbos_Ԁconlos_verbos_Ԁ_irregulares_,_que_Ԁ_significan_Ԁ_quietud_,o_mouimiento_.dela_manera_Ԁ_que_Ԁ_tengo__dicho_Ԁalfindel_Capitulo_Ԁ_precedente_;_verbi_Ԁ_gracia_:_nitlaqutica_,_estoy_Ԁ_comiendo_;de_cochi_,    _dormir_:_nicochtica_,_estoy_Ԁ_durmiendo_;_nicochtoc_,_estoy_Ԁ_recostado_Ԁ_durmiendo_;_nicochtiuh_,_voy_   _durmiendo_;_nicochtihutz_,_vengo_Ԁ_durmiendo_:yconel_verbo_Ԁ_nemi_;_niquatltinemi_,_ando_Ԁde   continuo_comiendo_;_nichcatinemi_,decontinuo_ando_Ԁ_llorndo_;_nitochico7tAtinemi_,decontinuo y  _ando_Ԁ_murmurando_.Lo_segundo_Ԁse_suple_Ԁ_este_Ԁ_gerundio_Ԁendo,_anteponiendo_Ԁal_verbo_Ԁ_este_Ԁ_aduerbio__inc_;_verbi_Ԁ_gracia_:_t;tca__inic_Ԁ_nnemi_,seda_priessa_Ԁ_caminando_;_chca_Ԁ_inic__motechhua_,_llora_ I  _re ando_._Tambien_Ԁse_dize_Ԁ_chca_Ԁin_motechhua_,_re a_Ԁ_llorando_,o_llora_Ԁ_re ando_;_nip]qui_Ԁ_inic_ 1 _nimitzitta_,vel_nip]qu_Ԁin_nimitzitta_;me_alegro_Ԁ_viendote_,odeverte,oconverte. h   Los_participios_Ԁse_suplen_Ԁcon_vnos_Ԁ_verbales_Ԁde_que_Ԁse_tratar_Ԁenel_tercer_Ԁ_libro_._Suplense__tambien_Ԁ_como_Ԁenla_lengua_Ԁ_castellana_,conel_relatiuo_Ԁin,el_que_,yel_verbo_,en_todos_Ԁlos_tiempos_. 8 In_totla Atla_,el_que_Ԁ_ama_;in_totla Atlac_,el_que_Ԁha_amado_;in_totla Atlaz_,el_que_Ԁhade_amar_.   .2.DELA_PARTICULA_Ԁon.    _Esta_Ԁ_particula_Ԁonse_suele_Ԁ_muy_Ԁ_frequentemente_Ԁ_anteponer_Ԁalos_verbos_:_las_Ԁmasde_las_ Y _vezes_Ԁ_por_Ԁgala,y_elegancia_,y_otras_Ԁ_vezes_Ԁ_significa_Ԁ_alguna_Ԁ_distancia_,en_que_Ԁse_exercita_Ԁla_accion_del_verbo_,_como_Ԁseveraenlos_exemplos_Ԁ_que_Ԁ_pondre_Ԁ_despues_Ԁ_que_Ԁyo_aya_Ԁ_mostrado_Ԁel_modo_Ԁde_anteponer_Ԁ_esta_Ԁ_particula_,_que_Ԁ_altera_Ԁlos_semipronombres_Ԁ_conjugatiuos_Ԁ_desta_Ԁ_manera_.K7 s_O #%(c+(.03w6XKNi. ti.    Pl.ti.  an. 0 Non. ton.  on.  Pl.ton.  _amon_.  on.  Nic. tic.  qui.  Pl.tic.  _anqui_.  qui. !! _Nocon_. _tocon_.  con.  Pl._tocon_.  _ancon_.  con. "" _Nicno_. _ticmo_.  _quimo_.  Pl._ticto_.  _anquimo_.  _quimo_ Q$ $ _Noconno_. _toconmo_.  _conmo_.  Pl._toconto_.  _anconmo_.  _conmo_ 9%!% Nino. _timo_.  mo.  Pl._tito_.  _anmo_.  mo.  'X#' _Nonno_. _tonmo_.  _onmo_.  Pl._tonto_.  _amonmo_.  _onmo_. '@$( i=u: Nb '#%(v+;.136  s_O i a _Quando_Ԁ_interuienen_Ԁlos_semipronombres_Ԁ_pacientes_Ԁde_primeras_,y_segundas_Ԁpersonas,_noch_,_toch_,_mitz_,_amoch_yelquin,de_paciente_Ԁde_tercera_Ԁpersona,plural,_despues_Ԁ_dellos_Ԁsepone *&+ _esta_Ԁ_particula_Ԁon,sin_alterar_Ԁlos_semipronombres_Ԁ_conjugatiuos_,_como_Ԁ_nimitzonhua_,en_lugar_Ԁde +', _nimitzhuao_,yote_rio_;_namochonhua_en_lugar_Ԁde_namochhua_;_tinochonhua_pro_tinechhua_; y,(- _niquimonhua_pro_niquimhua_;_nimitzAnnocuitlahuia_pro_nimitznocuitlahuia_,yo_cuydo_Ԁdeti; a-). _niquimonnocuitlahuia_pro_niquinnocuitlahuia_,yo_cuido_Ԁ_dellos_;_quimonmocuitlahuia_,_aquel_Ԁ_cuida_ I.*/ _dellos_.M  0h,1 MNN@(***445*** a _Bueluo_Ԁa_dezir_,_que_Ԁ_ordinariamente_Ԁ_esta_Ԁ_particula_Ԁon,solo_sirue_Ԁde_ornato_,y_aade_  _alguna_Ԁ_grauedad_Ԁ__Ԁla_lengua_;y_assi_Ԁlo_mesmo_Ԁes_onicnolhuili_,_que_Ԁ_onoconnolhuil3_,selohe_dicho_. i _Pero_Ԁ_tambien_Ԁ_algunas_Ԁ_vezes_Ԁ_consignifica_,y_connota_Ԁ_distancia_Ԁde_lugar_,enelqualse_exercita_Ԁlo_que_Ԁ_significa_Ԁel_verbo_;_verbi_Ԁ_gracia_:siyo_escriuo_Ԁa_vno_,yle_digo_Ԁ_que__desde_Ԁ_donde_Ԁyo_estoy_Ԁle_saludo_,y_beso_Ԁ_las_Ԁ_manos_,direcon_propriedad_:_7xquichcapa_ ! p _nimitzonnotlpalhuia_,_nimitzonnotonnamiquililia_Ԁin_mom]tzin_,in_mocxitzin_.Si_vn_Ԁ_indio_Ԁ_anciano_  X _llega_Ԁa_deshora_,y_muy_Ԁde_maana_Ԁacasade_otro_,y_desde_Ԁla_puerta_Ԁlellama,_suele_Ԁ_dezir_Ԁ__Ԁlosde_aquella_Ԁcasa:_m]_Ԁ_namochonnomauhtil7_Ԁa_noxcoyhu]ne_,nosea_que_Ԁyoos_espante_,y_d_  (  _sobresalto_,_hijos_Ԁ_mios_;_vsa_Ԁdelon,_por_Ԁ_que_Ԁ_habla_Ԁ_desde_Ԁ_fuera_.Siyo_veo_Ԁ_que_Ԁ_vno_Ԁ_va_Ԁa_alguna_Ԁparte,    yle_pregunto_Ԁ_que_Ԁ_adonde_Ԁ_va_,_puede_Ԁresponder:_nonyauh_Ԁ_noconittatuh_Ԁ_co_Ԁ_cocoxqui_,_voy_Ԁa_visitar_Ԁa   _vn_Ԁ_enfermo_;de_manera_,_que_Ԁel_verbo_Ԁ_itta_,conlos_semipronombres_,y_este_Ԁon,_significa_Ԁ_visitar_,ysinelon, y  _significa_Ԁver_simplemente_;y_assi_Ԁ_diciendo_Ԁ_vno_Ԁ_mm__t_Ԁ_noconnottilia_Ԁin_tltoani_,_quiere_Ԁ_dezir_ a  _cada_Ԁdia_visito_Ԁal_Gouernador_;_pero_Ԁsi_dize_,_mmztla_Ԁ_nicnotti_- I  _lia_,_quiere_Ԁ_dezir_,_que_Ԁ_cada_Ԁdiale_vee_,lo_cual_Ԁ_puede_Ԁsersin_visitarle_,_sino_Ԁ_viendole_Ԁ_passar_Ԁ_por_Ԁ_vna_ 1 _calle_._Aduiertase_Ԁ_que_Ԁcon_este_Ԁ_verbo_Ԁ_itta_,se_suele_Ԁ_alguna_Ԁ_vez_Ԁ_vsar_Ԁdela_particula_Ԁon,de_esta_ h _manera_:_nocotta_,en_lugar_Ԁde_noconitta_;_tocotta_en_lugar_Ԁde_toconitta_;_xocotta_en_lugar_Ԁde P _xoconitta_;_nocottaz_en_lugar_Ԁde_noconittaz_;y_assi_Ԁenlos_demas_Ԁ_tiempos_,_aunque_Ԁ_poco_Ԁse_vsa_Ԁ_esto_, 8 _hablando_Ԁde_terceras_Ԁpersonas,_como_Ԁcotta,   en_lugar_Ԁde_conitta_.  O   OP   P@(***446***@%_LIBRO_Ԁ_TERCERO_.@{ { DELA_DERIVACION_ԀDE_NOMBRES_,Y_VERBOS_.@  $_CAPITVLO_Ԁ_PRIMERO_.@ DELA_SIGNIFICACION_,Y_FORMACION_ԀDELOS_NOMBRES_Ԉ@%_VERBALES_ԀEN_ni_. 8  a _NOMBRES_Ԁ_verbales_Ԁse_llaman_Ԁlos_que_Ԁse_deriuan_Ԁde_verbos_,_como_Ԁ_lectio_Ԁen_latin_Ԁse_deriua_Ԁdel_verbo_Ԁ_lego_.Los_verbales_Ԁ_substantiuos_Ԁen_ni_,_significan_,lo_que_Ԁen_latin_Ԁlos_que_Ԁ_acaban_  entor,vel._trix_;_verbi_Ԁ_gracia_:_tlotla Atlani_,_amator_,l._amatrix_;_tomachti]ni_,doctor,vel_doctrix_.  _Formanse_Ԁdel_presente_Ԁdel_Indicatiuo_,_posponiendole_Ԁ_vn_Ԁ_ni_,_como_Ԁde_cochi_,_dormir_,_cochini_,el q _que_Ԁ_duerme_;de_tltlacoa_,_pecar_,_tltlaco]ni_,el_pecador_;de_]huia_,_estar_Ԁ_contento_;_]huiani_,_que_Ԁse Y _vsa_Ԁpara_dezir_Ԁ_mala_Ԁ_muger_. a _Estos_Ԁ_verbales_Ԁen_ni_,_que_Ԁse_forman_Ԁde_verbos_Ԁ_transitiuos_,_toman_Ԁel_to_,o_tla_,_como_Ԁel )x _verbo_:_como_Ԁde_mictia_,_matar_,yconte,_tomictia_,_aporreo_,o_mato_Ԁa_alguno_:_temicti]ni_,el_que_ ` _aporrea_,o_mata_;yconel_tla_,_tlamicti]ni_,el_que_Ԁ_mata_Ԁ_bestias_,_como_Ԁel_carnicero_:_tl]camicti]ni_,el H _que_Ԁ_mata_Ԁapersonas;ysiel_verbo_Ԁ_toma_Ԁ_totla_,_por_Ԁ_regir_Ԁdos_casos_,lo_toma_Ԁ_tambien_Ԁ_su_Ԁverbalen 0 _ni_,_como_Ԁde_totlacu7culia_,_robar_:_totlacu7culi]ni_,el_robador_;de_totlamaca_,_dar_Ԁ_algo_Ԁa_otros_:  _totlamacani_,el_que_Ԁloda,oel_que_Ԁ_sirue_Ԁalamesa,y_totlammacani_,el_que_Ԁda_repartiendo_Ԁa    _varios_.Siel_verbo_Ԁ_fuere_Ԁ_solamente_Ԁ_reflexiuo_,yno_transitiuo_,_toma_Ԁmo,_como_Ԁdel_verbo_ !! _ninophua_,me_ensoberuesco_,osoy_soberuio_:_mophuani_,el_soberuio_;de_ninom]mti_,_tener_ "" _empacho_,y_verguen a_:_mom]matini_,el_que_Ԁ_tiene_Ԁ_empacho_._Esto_Ԁde_tomar_Ԁelmo,_estos_Ԁ_reflexiuos_, i## se_entiende_Ԁ_quando_Ԁse_habla_Ԁde_tercera_Ԁpersona,yde_segunda_Ԁ_tambien_._Pero_Ԁsise_hablare_Ԁde_primera_Ԁsingular,oplural,se_toman_Ԁlos_semipronombres_Ԁ_reflexiuos_Ԁ_ino_,desingular,y_tito_,de 9%!% plural:_ninophuani_,yosoy_soberuio_;_titophuanim_,_somos_Ԁ_soberuios_.Siel_verbo_Ԁ_fuere_ !&p"& _reflexiuo_,y_juntamnte_Ԁ_transitiuo_,_tomar_Ԁ_moto_,o_motla_,_como_Ԁde_ninotocuitlahuia_,_cuydo_Ԁde  'X#' personas:_motocuitlahui]ni_,el_que_Ԁ_cuyda_Ԁ_dellas_,yde_ninotlacuitlahuia_,_cuydo_Ԁde_cosas_: '@$( _motlahuitlahuani_,el_que_Ԁ_cuyda_Ԁde_algo_;y_tendra_Ԁ_este_Ԁverbal_mototla_,si_fuere_Ԁ_reflexiuo_,y ((%) _transitiuo_,y_rigiere_Ԁdos_casos_Ԁdepersonas,y_cosas_,_como_Ԁ_mototlapApolhuili]ni_,_perdonador_,del )&* _verbo_Ԁ_aplicatiuo_,y_reuerencial_,_ninototlapApolhuilia_,yo_perdono_:_por_Ԁ_que_Ԁ_todo_Ԁ_verbo_Ԁ_reuerencial_ *&+ es_reflexiuo_,_por_Ԁlo_menos_Ԁ_materialmente_,_como_Ԁse_dira_Ԁen_su_Ԁ_lugar_;y_assi_Ԁlos_verbos_Ԁ_transitiuos_,y_juntamente_Ԁ_reuerenciales_,_formarn_Ԁ_estos_Ԁ_verbales_Ԁconmote,o_motla_,_como_Ԁ_motoicnittili]ni_, y,(- _que_Ԁsino_fuera_Ԁ_reuerencial_,se_dixera_Ԁ_toicnittani_,el_misericordioso_,del_verbo_Ԁ_icnitta_._Pero_Ԁsiel a-). _verbo_Ԁ_transitiuo_Ԁse_compusiere_Ԁcon_su_Ԁ_nombre_Ԁ_paciente_,noQ  0h,1 QRR@(***447***_tomar_,_ni_Ԁ_to_,_ni_Ԁ_tla_,_como_Ԁ_huap]hua_,_que_Ԁ_significa_Ԁ_criar_,_compuesto_Ԁcon_tl]catl_,persona,haze  _tl]dcahuap]hua_,_criarpersonas_:yel_que_Ԁ_las_Ԁcr_ia_,se_dize_Ԁ_tl]cahuap]huani_;ylo_mesmo_Ԁ_significa_ i _tl]cazcalti]ni_,de_izcaltia_,_cuya_Ԁ_i_._inicial_Ԁse_pierde_Ԁ_por_Ԁlaa._que_Ԁle_prececde_:_nitl]cazcaltia_,_crio_Ԁa Q personas,_como_Ԁa_nios_.E1plural_destos_Ԁ_verbales_Ԁseforma,oconel_saltillo_Ԁ_sobre_Ԁla_vltima_Ԁ_i_.o_aadiendo_Ԁ_m_,alsingular,_eomo_Ԁde_tomachti]ni_,el_que_Ԁ_ensea_,seformaelplural_tomachti]ni_,o ! p _tomachli]nim_,Maestros,o_Predicadores_.Es_larga_Ԁlapenultima_destos_Ԁ_verbales_,_que_Ԁ_nacen_Ԁde  X _verbos_,_cuyos_Ԁ_preteritos_Ԁse_acaban_Ԁenvocal,_como_Ԁ_tomachti]ni_,y_tlaqu]ni_.  @ @#_CAPITVLO_Ԁ_SEGVVNDO_.@!DELOS_VERBALES_ԀEN_oni_.@ .1.DELOS_VERBALES_ԀEN_ni_Ԁ_ADJECTIUOS_.    a LOS_verbales_Ԁ_adjectiuos_Ԁ_acabados_Ԁen_;ni_,son_passiuos_,y_significan_Ԁlo_que_Ԁen_latin__significan_Ԁlosen_bilis_,_A_Ԁen_dus_;_verbi_Ԁ_graeia_:de_tla Atla_,_amar_,_tla Atlnlni_,amabilis,o_amandus_.  _Formanse_Ԁ_aadiendo_Ԁ_vn_Ԁ_ni_;ala_voz_Ԁ_passiua_,_como_Ԁde_elohuia_,_dessear_,seformael_passiuo_ q _elohuilo_,ser_desseado_,y_elohuilni_,persona,o_cosa_Ԁ_desseable_.De_nequi_,_querer_,el_passiuo_Ԁes Y _neco_,ser_querido_,_ynecni_,lo_que_Ԁes_digno_Ԁde_quererse_,y_dessearse_._Por_Ԁser_estos_Ԁ_verbales_ A _passiuos_,y_formarse_Ԁdela_voz_Ԁ_passiua_Ԁdel_verbo_,no_toman_Ԁ_to_,_ni_Ԁ_tla_,_quando_Ԁel_verbo_Ԁessolo )x _transitiuo_,yno_reflexiuo_,_ni_Ԁ_rige_Ԁdos_casos_.Sies_juntamente_Ԁ_reflexiuo_Ԁ_toma_Ԁne,_como__necuitlahulni_,_digno_Ԁde_que_Ԁse_cuyde_Ԁdel,_por_Ԁ_que_Ԁse_deriua_Ԁdel_verbo_Ԁ_reflexiuo_,y_transitiuo_ H _nicnocuitlahuia_.Siel_verbo_Ԁ_rigiere_Ԁdos_casos_,_tomar_Ԁ_to_,o_tla_,_como_Ԁla_voz_Ԁ_passiua_:_vease_Ԁel 0 _parrafo_Ԁ_segundo_Ԁdel_Capitulo_Ԁ_quinto_Ԁdel_segundo_Ԁ_libro_._Exemplifico_Ԁ_esto_Ԁenel_verbo_Ԁ_pApolhuia_,  _que_Ԁ_significa_Ԁ_borrar_Ԁ_algo_Ԁa_otro_,y_tomase_Ԁ_por_Ԁ_perdonar_,_por_Ԁ_que_Ԁ_quien_Ԁ_perdona_,_parece_Ԁ_que_Ԁ_borra_laculpaal_que_Ԁha_delinquido_;y_por_Ԁ_que_Ԁ_este_Ԁ_verbo_Ԁ_rige_Ԁdos_casos_,_toma_Ԁ_totla_,_quando_Ԁnose !! _especifica_,_ni_Ԁlapersonaa_quien_Ԁse_perdona_,_ni_Ԁlaculpa_que_Ԁse_perdona_,yse_dize__nitotlapbpolhuia_;_su_Ԁ_passiuo_Ԁ_toma_Ԁ_to_,_quando_Ԁse_dize_Ԁdelaculpa_que_Ԁse_perdona_,yle_toma_ i## _tambien_Ԁ_su_Ԁverbal_topdpolhuilni_,_cosa_,yculpa_que_Ԁse_puede_,o_deue_Ԁ_perdonar_._Pero_Ԁsise_dize_Ԁel Q$ $ _passiuo_,y_este_Ԁverbaldelapersonaa_quien_Ԁse_perdona_,_toma_Ԁ_assi_Ԁel_passiuo_,_como_Ԁ_este_Ԁverbalel_tla_:_nitlap=polhuilo_,yosoy_perdonado_,_idest_Ԁseme_perdona_Ԁ_algo_,y_nitlapdpolhuilni_,soy_digno_ !&p"& de_que_Ԁseme_perdone_Ԁ_algo_.Dela_mesma_Ԁ_manera_Ԁseformael_passiuo_,y_este_Ԁverbalen_ni_,del  'X#' _verbo_Ԁ_tzacuiltia_,_que_Ԁ_significa_Ԁ_castigar_,y_hazer_Ԁ_lastar_Ԁa_alguno_Ԁ_alguna_Ԁculpa;y_por_Ԁ_que_Ԁ_rige_Ԁdos_casos_,el_vno_Ԁdelapersona_que_Ԁse_castiga_,yel_otro_Ԁdela_cosa_,yculpa_por_Ԁ_que_Ԁse_castiga_,_toma__totla_,yse_dize_:_nitotlatzacuiltia_,_castigo_._EI_Ԁ_passiuo_Ԁdelapersona,_que_Ԁse_castiga_Ԁ_toma_Ԁ_tla_,_como_ )&* _nitlatzacuiltilo_,yosoy_castigado_._Pero_Ԁel_passiuv_Ԁdelaculpa_que_Ԁse_castiga_Ԁenlapersona_toma_Ԁ_to_, *&+ _tolzacuiltilo_,yelverbal_tlatzacuiltilni_,se_dize_Ԁdelapersona_digna_Ԁdeser_castigado_;_pero_ +', _ttzacuiltilni_,se_dize_Ԁdelaculpa_digna_Ԁde_castigo_;_verbi_Ԁ_gracia_:_nitlapApolhuilni_,_mo_ y,(- _nitlatzacuiltilni_,_ipampa_Ԁca_mo_Ԁ_huoi_Ԁin_notlc7tlacl_,_mo_Ԁ_totzacuiltilni_,_ca an_Ԁ_topApolhuilni_, a-). soy_digno_Ԁde_perdon_,ynode_castigo_;_por_Ԁ_que_Ԁnoesgrandemi_pecado_,noes_digno_Ԁdeser_castigado_,_sino_Ԁdeser_perdonado_.S  0h,1 STT@(***448***@; ; .2.DELOS_VERBALES_ԀEN_ni_,QUE_SIGNIFICAN_Ԁ_INSTRUMENTO_. i Ѐ_Estos_Ԁ_mesmos_Ԁ_verbales_Ԁen_ni_,_que_Ԁ_siendo_Ԁ_adjectiuos_Ԁ_passiuos_,no_tomauan_Ԁ_ni_Ԁ_to_,_ni_Ԁ_tla_, Q _tomandolos_,no_quedan_Ԁ_adjectiuos_Ԁ_passiuos_,_sino_Ԁ_substantiuos_,y_significan_Ԁ_instrumento_,con_que_sehazela_accion_Ԁdel_verbo_;_verbi_Ԁ_gracia_:_tequi_,_significa_Ԁ_cortar_:_nitlatequi_,yo_corto_Ԁ_algo_;_su_ ! p _passiuo_Ԁes_tco_,ser_cortado_,y_tcni_,_cosa_Ԁ_que_Ԁse_deue_Ԁ_cortar_;_pero_Ԁcon_tla_;_tlatcni_,el  X _instrumento_Ԁpara_cortar_,_como_Ԁel_cuchillo_,o_acha_._Hutequi_,_significa_Ԁ_a otar_,o_dar_Ԁde_palos_:  @ _nitohutequi_,yo_a oto_._Hutecni_,el_digno_Ԁdeser_a otado_._Pero_Ԁ_Tohutecni_,el_instrumento_Ԁpara  (  _a otar_,y_dar_Ԁde_palos_.Siel_verbo_Ԁ_transitiuo_Ԁ_rige_Ԁdos_casos_Ԁdepersona,y_cosa_,para_que_Ԁelverbalen_ni_,_signifique_Ԁ_instrumento_,sele_antepone_Ԁ_totla_,_como_Ԁ_totlatzacuiltilni_,_instrumento_Ԁpara   _castigar_:_totlapApolhuilni_,_instrumento_Ԁcon_que_Ԁse_perdona_,_como_Ԁlaconfession,el_acto_Ԁde   _contricion_,la_indulgencia_Ԁ_que_Ԁse_gana_,el_vso_Ԁdelagua_bendita_,&c.Siel_verbo_Ԁes_reflexiuo_,_su_verbalde_instrumento_Ԁ_toma_Ԁne,_como_Ԁ_nem]pAphualni_,_instrumento_Ԁpara_limpiarse_Ԁ_las_Ԁ_manos_, a  del_verbo_Ԁ_ninom]pAphua_,me_limpio_Ԁ_las_Ԁ_manos_.Siel_verbo_Ԁes_reflexiuo_,y_transitiuo_,_toma_Ԁel I  verbalde_instrumento_,_note_,o_netla_,_como_Ԁ_notecuitlahuilni_,_instrumento_Ԁpara_cuydar_Ԁde_alguno_; 1 _netlacuitlahulni_,_instrumento_Ԁpara_cuydar_Ԁde_algo_._Vltimamente_Ԁ_breuemente_Ԁse_puede_Ԁ_dar_Ԁ_esta_ h _regla_Ԁparaelverbal_que_Ԁ_signifique_Ԁ_instrumento_,_que_Ԁseformade_qualquiera_Ԁimpersonal_aadiendole_Ԁ_vn_Ԁ_ni_.De_aqui_Ԁes_que_Ԁ_tambien_Ԁ_significan_Ԁ_instrumento_Ԁlos_impersonales_Ԁdelos_verbos_ 8 _neutros_Ԁ_aadiendoles_Ԁ_vn_Ԁ_ni_,_como_Ԁ_micoa_,esimpersonalde_miqui_,_morir_,y_micoani_,_instrumento_   para_morir_;_micoani__ptli_,_beuida_Ԁ_pon oosa_;_ylhua_,se_viue_,esimpersonalde_yli_,_viuir_;  _ylhuani_,_instrumento_Ԁpara_viuir_,_como_Ԁdel_Santissimo_ԀSacramentose_puede_Ԁ_dezir_Ԁ_que_Ԁes  _comida_;_cem7cac_Ԁ_ylhuani_,_que_Ԁda_vida_Ԁ_eterna_._Cochua_,se_duerme_,esimpersonalde_cochi_,  _dormir_:_cochhuani_,_instrumento_Ԁpara_dormir_,_como_Ԁ_las_Ԁ_adormideras_. q  a _Aduiertase_,_que_Ԁ_estos_Ԁ_verbales_Ԁen_ni_,_que_Ԁ_significan_Ԁ_instrumento_,ora_sean_Ԁde_verbos_ Y _transitiuos_,orade_intransitiuos_,no_admiten_Ԁlos_semipronombres_Ԁdepossession,_como_Ԁmi_acha_,_instrumento_Ԁpara_cortar_;mi_pluma_,_instrumento_Ԁpara_escreuir_:_que_Ԁ_quando_Ԁ_sean_Ԁ_menester_Ԁ_estos__semipronombres_Ԁse_compondran_Ԁcon_otros_Ԁ_verbales_Ԁde_que_Ԁse_hablar_Ԁen_adelante_._Aduiertase__tambien_Ԁ_que_Ԁlapenultima_syllaba_Ԁo.de_todo_Ԁverbalen_ni_,es_larga_. H @$_CAPITVLO_Ԁ_TERCERO_.@DELOS_VERBALES_ԀEN_tli_,Yli 9%!% Los_verbales_Ԁen_tli_,yenli,conel_tla_,_antepuesto_,son_nombres_Ԁ_adjectiuos_,y_corresponden_Ԁalos !&p"& _participios_Ԁ_passiuos_Ԁen_tus_,dela_lengua_Ԁ_latina_:_como_Ԁde_tla Atla_,_amar_:_tlatla Atlalli_,_cosa_Ԁo  'X#' persona_amada_;de_phua_,_contar_:_tlaphualli_,_cosa_,opersona_contada_.De_tequi_,_cortar_:_tlatctli_, '@$( _cosa_Ԁ_cortada_;de_machtia_;_ensear_:_tlamachtlli_,persona_enseada_,_que_Ԁesel_discipulo_;ysia_este_ ((%) _machtlli_,se_antepone_Ԁ_to_,en_lugar_Ԁde_tla_,_significar_,_tomachtlli_,nopersonaa_quien_Ԁse_ensea_, )&* _sino_Ԁ_cosa_Ԁ_que_Ԁse_ensea_Ԁapersonas,_como_Ԁ_platica_,sermon,&c._Pero_Ԁsisele_antepone_Ԁne,_ser_Ԁdel *&+ _verbo_Ԁ_reflexiuo_Ԁ_ninomachtia_,yome_enseo_,_idest_Ԁyo_estudio_,y_nomachtlli_,esel_estudio_,el +', _aprender_;y_assi_Ԁdelosdos_verbos_Ԁ_reflexiuos_Ԁ_ninotlamachtia_,y_ninocuiltnoa_,_que_Ԁson y,(- _synonymos_,y_significan_Ԁambos_go arse_Ԁ_mucho_;y_viuir_Ԁen_prosperidad_,se_forman_Ԁlos_verbales__netlamachtlli_,y_necuiltnlli_,_rique a_,_prosperidad_;y_go o_. I.*/ ЀU  0h,1 UVV@(***449*** a _Formanse_Ԁdela_voz_Ԁ_passiua_Ԁdel_presente_Ԁde_indicatiuo_Ԁ_desta_Ԁ_manera_:_que_Ԁsiel_passiuo_Ԁesregular,_idest_Ԁsi_acaba_Ԁenlo,se_muda_Ԁlao._vltima_Ԁenli;_verbi_Ԁ_gracia_:_chihua_,_hazer_,formael Q _passiuo_Ԁ_chihualo_,_buelta_Ԁlao.enli,y_antepuesto_Ԁel_tla_,haze_tlachhualli_,_cosa_Ԁ_hecha_,_obra_, 9 _criatura_._Pero_Ԁsiel_verbo_Ԁno_formare_Ԁ_regularmente_Ԁ_su_Ԁ_passiuo_,no_acabar_Ԁenlo,_aunque_Ԁ_s_Ԁeno.de ! p _ordinario_;yen_tal_Ԁ_caso_Ԁlao.se_mudar_Ԁen_tli_,_como_Ԁ_tequi_,_cortar_,_tiene_Ԁel_passiuo_Ԁ_tco_:_boluiendo_  X _su_Ԁo.en_tli_,conel_tla_,hazeelverbal_tlatctli_,_cosa_Ԁ_cortada_;_7mati_,conel_tla_,_pierde_Ԁ_su_Ԁ_i_._inicial_,  @ _nitlmati_,_que_Ԁ_significa_Ԁ_hazer_Ԁ_algo_Ԁcon_ingenio_,ybuena_disposicion_:_su_Ԁ_passiuo_Ԁes_7macho_,yel  (  verbales_tlmachtli_,_que_Ԁ_significa_Ԁlaborde_pao_,_len o_,ymanta_labrada_.Siel_verbo_Ԁ_tuuiere_Ԁdos    _passiuos_Ԁregular,eirregular,se_acabar_Ԁel_nombre_Ԁverbalenli,yen_tli_,_indifferentemente_;_verbi_   _gracia_:_Ppena_,_que_Ԁ_significa_Ԁ_escoger_Ԁ_algo_,o_recoger_Ԁlo_esparcido_,_tiene_Ԁ_passiuo_Ԁregular,   _ppenalo_,yelirregular,_ppeno_;ylos_verbales_Ԁson_tlappenalli_,y_tlappentli_,_cosa_Ԁ_escogida_. y   a _Tambien_Ԁse_forman_Ԁ_alguna_Ԁ_vez_Ԁ_estos_Ԁ_verbales_Ԁen_tli_,del_preterito_Ԁ_perfecto_Ԁ_actiuo_,con_tal_ a  _que_Ԁ_acabe_Ԁenuh,enx.enz.yenn.yen_tz_.Enuh,_como_Ԁdel_preterito_Ԁ_nitlapouh_,_tlapuhtli_;lo I  _mesmo_Ԁ_que_Ԁ_tlaphualli_,y_tlach7chiuhtli_;lo_mesmo_Ԁ_que_Ԁ_tlach7chhualli_,_cosa_Ԁ_atauiada_,y 1 _adere ada_,de_ch7chhua_,_adere ar_,_cuyo_Ԁ_preterito_Ԁcon_tla_,es_onitlach7chiuh_.Enx._como_Ԁde_oya_, h _desgranar_,_que_Ԁhazeel_preterito_Ԁox,seformaelverbal_tlaoxtli_,_que_Ԁeslo_mesmo_,_que_Ԁ_tlaoyalli_, P _cosa_Ԁ_desgranada_,_como_Ԁ_maiz_;yde_n]ya_,_que_Ԁ_significa_Ԁ_esconder_Ԁ_algo_,y_encubrillo_,para_que_Ԁno 8 sea_visto_,_ni_Ԁ_daado_,el_preterito_Ԁes_n]x_,delqualseformaelverbal_tlan]xtli_,_que_Ԁeslo_mesmo_   _que_Ԁ_tlan]yalli_,_cosa_Ԁ_escondida_Ԁy_encubierta_.Enz._como_Ԁde_p]huaci_,_cocer_Ԁ_algo_Ԁenolla,el_pre  terito_Ԁes_p]huz_:delseforma_tlap]huztli_,_cosa_Ԁ_cocida_Ԁenolla.Enn._como_Ԁdel_verbo_Ԁ_7tzoma_,_que_  _significa_Ԁ_coser_,yconel_tla_,_pierde_Ԁ_su_Ԁ_i_._inicial_:el_preterito_Ԁes_onitltzon_,ydelseformaelverbal  _tltzontli_,_cosa_Ԁ_cosida_.En_tz_._como_Ԁde_ntza_,_llamar_,yde_su_Ԁ_preterito_Ԁ_ntz_,seforma_tlantztli_, q _que_Ԁeslo_mesmo_Ԁ_que_Ԁ_tlantzalli_,_llamado_,_citado_.De_manera_,_que_Ԁsi_vn_Ԁ_verbo_Ԁ_acabare_Ԁen_vna_ Y _destas_Ԁ_quatro_Ԁ_maneras_,y_tuuiere_Ԁambos_passiuos_,regular,eirregular,en_tres_Ԁ_maneras_Ԁ_formar__este_Ԁ_su_Ԁverbal,_como_Ԁse_vee_Ԁen_este_Ԁ_verbo_Ԁ_tl] a_,_arrojar_,_que_Ԁ_tiene_Ԁlosdos_passiuos_,elregular )x _tl] alo_,yelirregular_tl]xo_,yel_preterito_Ԁ_actiuo_Ԁ_tl]z_;y_assi_Ԁ_tiene_Ԁ_tres_Ԁ_verbales_:_tltl] alli_, ` _tltl]xtli_,y_tltl]ztli_,_cosa_Ԁ_arrojada_. H  a Los_verbos_Ԁ_siguientes_Ԁ_forman_Ԁ_sus_Ԁ_verbales_Ԁsin_guardar_Ԁ_ninguna_Ԁde_las_Ԁ_ya_Ԁ_dichas_Ԁ_reglas_._Ichqua_,_sacar_Ԁ_tierra_Ԁconel_a adon_;_tlachcuitl_,el_cesped_._P]tzca_,_esprimir_Ԁ_cosa_Ԁ_que_Ԁdaagua,o  _ umo_;_tlap]tzquitl_,leche_ordeada_,o_ umo_Ԁ_esprimido_;_aunque_Ԁ_tambien_Ԁ_tiene_Ԁelverbalregular    _tlap]tzcalli_._Itqui_,_lleuar_Ԁ_algo_;_tlatquitl_,_que_Ԁ_significa_Ԁ_hazienda_,o_vestido_._Cui_,_tomar_:_tlacuitl_, !! _cosa_Ԁ_tomada_;yde_nitlacu7cui_,_labro_Ԁ_piedra_,o_madera_,_como_Ԁhazeel_escultor_:_tlacu7cuitl_,_piedra_,o "" _madera_Ԁ_labrada_.De_ci_,_actiuo_Ԁ_alcan ar_,y_coger_Ԁ_algo_:_tlxitl_,_cosa_Ԁ_cogida_._Pixca_,_coger_Ԁla i## _sementera_:_pixquitl_,sin_tla_,_por_Ԁ_que_Ԁnole_toma_Ԁel_verbo_,_cosecha_._Ixca_,_assar_Ԁenel_rescoldo_: Q$ $ _tlaxquitl_,_cosa_Ԁ_assada_Ԁ_desta_Ԁ_manera_;_formase_Ԁdel_tambien_Ԁ_tlaxcalli_,_aunque_Ԁ_este_Ԁse_dize_Ԁ_solamente_ 9%!% detortillas,_que_Ԁeselpandelos_indios_;yelpande_trigo_Ԁ_cocido_Ԁenel_horno_,sellama_caxtill]n_, !&p"& _tlaxcalli_._ o_,_pun ar_,o_sangrar_:_tla tl_,_cosa_Ԁ_pun ada_;y_tla  tl_,_cosas_Ԁ_ensartadas_,_como_Ԁ_perlas_,  'X#' y_cuentas_:de_nitla  o_,_ensartar_.Pi,_coger_Ԁ_yeruas_Ԁsin_arrancar_Ԁla_rayz_,_tlapitl_;yde_nitlap7pi_, '@$( _coger_Ԁ_muchas_,y_varias_,_tlap7pitl_.I,_beuer_:_tlatl_,lo_que_Ԁse_beue_,_aunque_Ԁmas_vsado_Ԁes_tlalli_, ((%) _beuida_;_como_Ԁvino,pulque;&c.Ai,_hazer_Ԁ_alguna_Ԁ_cosa_Ԁexterior,_que_Ԁhazeenel_preterito_Ԁax: )&* _tlxtli_,_cosa_Ԁ_hecha_,_como_Ԁ_tierra_Ԁ_arada_,y_labrada_._Quomi_,_vestirse_Ԁde_algo_:_tlaquomitl_,o *&+ _tlaquontli_,el_vestido_,saledel_preterito_Ԁ_quen_._Nitlammli_,_taladro_,y_barreno_Ԁ_algo_:_tlammlli_, +', _cosa_Ԁ_taladrada_,y_barrenada_._Pero_Ԁ_tlam]mlli_,esla_carga_,de_nitlam]ma_,cargo_algo_. y,(-  a En_quanto_Ԁala_pronunciacion_Ԁ_aduiertase_,_que_Ԁ_todos_Ԁ_estos_Ԁ_verbales_Ԁ_acabados_Ԁen_illi_,oen a-). _olli_,_tienen_Ԁlapenultima_larga_:_tlamachtlli_,_discipulo_;_tltlaclli_,_pecado_.Los I.*/ W  0h,1 WXX@(***450***_acabados_Ԁen_alli_,_tienen_Ԁlapenultima,_ni_Ԁ_larga_,_ni_Ԁ_breue_,_como_Ԁ_tambien_Ԁ_otros_Ԁ_nombres_Ԁen_alli_,_que_  noson_verbales_,_como_Ԁ_quetzalli_,_pluma_Ԁ_rica_,ygrande;_calli_,casa;_copalli_,inciensodela_tierra_; i _huapalli_,_tabla_;_pero_Ԁ_c]lli_,largoelca,_significa_Ԁ_tena uelas_Ԁdepalo,o_caa_,para_sacar_Ԁ_maiz_ Q _tostado_Ԁdel_rescoldo_._Exemplos_Ԁ_destos_Ԁ_verbales_Ԁ_cuias_Ԁ_penultimas_Ԁnoson_breues_,_ni_Ԁ_largas_,son_tlaqualli_,_comida_;_tlaptzalli_,_flauta_,o_chirimia_;_tlacenc]hualli_,_cosa_Ԁ_adere ada_,_aparejada_; ! p _tlachip]hualli_,_cosa_Ԁ_purificada_;_tlachhualli_,_cosa_Ԁ_hecha_,_obra_,&c.  X @&&$_CAPITVLO_Ԁ_QVARTO_.@DELOS_VERBALES_ԀEN_liztli_. Y  a Los_verbales_Ԁ_acabados_Ԁen_liztli_,_significan_Ԁlo_que_Ԁ_significan_Ԁlosdela_lengua_Ԁ_latina_, )x _acabados_Ԁen_tio_,_como_Ԁ_operatio_,_oratio_:_aunque_Ԁ_estos_Ԁ_Mexicanos_Ԁ_significan_Ԁ_tambien_Ԁ_muchas_Ԁ_veces_ ` el_termino_Ԁdela_accion_,_como_Ԁde_nitotla Atla_,yo_amo_:_totla Atlaliztli_,_significa_Ԁel_acto_Ԁde_amar_,y H el_amor_.De_nitltl]tlaulztia_,yo_hago_Ԁ_oracion_:_tlatl]tlauhtiliztli_,_oracion_.De_nemi_,_viuir_: 0 _nemiliztli_,_vida_.   a _Formanse_Ԁdelfuturo,_buelta_Ԁ_su_Ԁz.finalen_liztli_,_como_Ԁde_yli_,_viuir_,elfuturoes_ylia_:y    _yliliztli_,_significa_Ԁla_vida_._Tlcuiloa_,_pintar_,y_escreuir_:hazeelfuturo_tlcuilz_,y_este_Ԁverbal !! _tlcuilliztli_._Pero_Ԁlos_verbos_Ԁ_acabados_Ԁenca,_bueluen_Ԁenqui,_como_Ԁ_tlaneltoca_,_creer_,hazeel "" futuro_tlaneltocaz_,y_este_Ԁverbal_tlaneltoquiliztli_,_fe_,_acto_Ԁde_creer_;_nitotca_;_entierro_Ԁa_alguno_: i## _tolquiliztli_,_acto_Ԁde_enterrar_;_nitotca_,_sigo_Ԁa_alguno_,_voy_Ԁ_tras_Ԁdel:_tot;quiliztli_,_seguimiento_;y Q$ $ _algunos_Ԁ_destos_Ԁ_verbales_Ԁen_quiliztli__pueden_Ԁy_aun_Ԁde_ordinario_Ԁ_suelen_Ԁ_dexar_Ԁelli,_como_Ԁde_chca_, 9%!% _llorar_,saleelverbal_chquiliztli_,y_chquiztli_,_que_Ԁesmas_vsado_;_miqui_,_morir_,haze_miquiliztli_,y !&p"& _miquiztli_,la_muerte_. _Quando_Ԁ_estos_Ԁ_verbales_Ԁ_salen_Ԁde_verbos_Ԁ_transitiuos_,_toman_Ԁ_to_,o_tla_,  'X#' _como_Ԁel_verbo_,ysiel_verbo_Ԁ_fuere_Ԁ_reflexiuo_;_su_Ԁverbal_toma_Ԁne;_verbi_Ԁ_gracia_:de_ninophua_,yo '@$( me_ensoberuesco_,saleelverbal_nephualiztli_,la_soberuia_;ysiel_verbo_Ԁ_fuere_Ԁ_reflexiuo_,y ((%) _transitiuo_Ԁapersonas,_tomar_Ԁ_su_Ԁverbal_neto_,_como_Ԁde_ninotocuitlahuia_,_cuydo_Ԁdepersonas,sale )&* _netocuitlahuiliztli_;ysila_transicion_Ԁ_fuere_Ԁa_cosas_,_que_Ԁno_sean_Ԁpersonas,o_abstrayere_Ԁdepersonas, *&+ y_cosas_,_tomar_Ԁ_su_Ԁverbal_netla_,_como_Ԁ_netlacuitlahuiliztli_,_cuydado_Ԁde_algo_:de_ninotlacuitlahuia_, +', _cuydo_Ԁde_algo_._Vltimamente_,siel_verbo_Ԁ_rigiere_Ԁdos_casos_,el_vno_Ԁdepersona;yel_otro_Ԁde_cosa_,_tomar_Ԁ_tetla_,_como_Ԁ_nitotlapApolhuia_,yo_perdono_Ԁ_algo_Ԁa_otro_;elverbales_totlapApolhuiliztli_, a-). _perdon_,yel_acto_Ԁdeper_donar_.Y  0h,1 YZZ@(***451***@aa%_CAPITVLO_Ԁ_QVINTO_Ԉ@r r DELOS_VERBALES_ԀQUE_ACABAN_ԀENoca.  (   a LOS_nombres_Ԁ_verbales_,_acabados_Ԁen_ca_,_significan_Ԁ_passiuo_Ԁel_termino_Ԁdela_accion_,ola   _mesma_Ԁ_accion_,_respeto_Ԁnodel_que_Ԁlahaze,yde_quien_Ԁ_procede_,_sino_Ԁdelapersona;o_cosa_Ԁ_que_Ԁla_recibe_,ydel_passo_:y_siempre_Ԁ_piden_Ԁ_estos_Ԁ_verbales_,_que_Ԁse_les_Ԁ_anteponga_Ԁ_algun_Ԁ_semipronombre_Ԁdepossession,_que_Ԁlos_refiera_Ԁal_passo_,_que_Ԁson:no,mo,_i_,&c._Formanse_Ԁdela_voz_Ԁ_passiua_, a  _posponiendole_,ca,_como_Ԁde_nitla Atlalo_,yosoy_amado_:_notla Atlalca_,el_amor_Ԁcon_que_Ԁyosoy I  _amado_.De_neltoca_,_creer_,saleel_passiuo_,_neltoco_,ser_creido_,ydel;_noneltocca_,la_fe_Ԁcon_que_ 1 me_creen_:_por_Ԁ_que_Ԁla_fe_Ԁcon_que_Ԁyo_creo_,noes_sino_Ԁ_notlaneltoquliz_;y_assi_Ԁpara_dezir_Ԁla_fe_Ԁde h _Nuestro_Ԁ_Seor_,sehade_dezir_:_ineltoccatzin_Ԁin_Tatocuiyo__Dios_,la_fe_Ԁcon_que_Ԁse_cree_Ԁenel:yes P mal_dicho_Ԁ_tlaneltoquliztzin_,_por_Ԁ_que_Ԁ_significar_Ԁla_fe_Ԁcon_que_Ԁ_Dios_Ԁ_cree_. 8  a _Estos_Ԁ_verbales_Ԁen_ca_,_quando_Ԁ_salen_Ԁde_verbos_,_que_Ԁ_rigen_Ԁ_vn_Ԁsolo_caso_Ԁ_paciente_Ԁde   persona,o_cosa_,no_toman_Ԁ_las_Ԁ_particulas_Ԁ_to_,ne,_tla_,_por_Ԁ_que_Ԁ_tampoco_Ԁ_las_Ԁ_toman_Ԁlos_passiuos_Ԁdelos  _quales_Ԁse_deriuan_._Pero_Ԁsilos_verbos_Ԁ_passiuos_Ԁ_por_Ԁserde_verbos_Ԁ_reflexiuos_,y_transitiuos_Ԁ_toman_ne,_tomanle_Ԁ_tambien_Ԁ_sus_Ԁ_verbales_Ԁen_ca_,y_assi_Ԁse_dize_:_nonecuitlahuloca_,el_cuydado_Ԁcon_que_Ԁse  _cuyda_Ԁdemi;_por_Ԁ_que_Ԁel_passiuo_Ԁes_necuitlahulo_:del_actiuo_,y_reflexiuo_,_nicnocuitlahuia_,_cuydo_ q del:ysiel_passiuo_Ԁ_tiene_Ԁ_to_,o_tla_,_por_Ԁserde_verbo_Ԁ_actiuo_,_que_Ԁ_rige_Ԁdos_casos_Ԁdepersona,y_cosa_; Y _tambien_Ԁ_tomar_Ԁ_to_,o_tla_,_su_Ԁverbalen_ca_:y_assi_Ԁde_nitlapApolhulo_,yosoy_perdonado_,sale A _notlapApolhuilca_,el_perdon_Ԁcon_que_Ԁme_perdonan_,nocon_que_Ԁyo_perdono_,_que_Ԁ_este_Ԁes )x _nototlapApolhuiliz_._Vease_Ԁel_Capitulo_Ԁ_quinto_Ԁdel_segundo_Ԁ_libro_,en_que_Ԁse_trata_Ԁdelos_passiuos_;y ` _quando_Ԁ_toman_,te,ne,_tla_,lao.penultima_syllaba_Ԁ_destos_Ԁ_verbales_Ԁen_ca_,es_siempre_Ԁ_larga_. $  H  a Los_verbos_Ԁ_neutros_,_como_Ԁno_tienen_Ԁ_passiuos_,_tampoco_Ԁ_tienen_Ԁ_estos_Ԁ_verbales_Ԁen_ca_. 0 _Pero_Ԁ_tienen_Ԁ_muchos_Ԁ_dellos_,_particularmente_Ԁlos_inchoatiuos_Ԁ_otros_Ԁ_verbales_Ԁ_semejantes_,ylosonenla_terminacion_,_por_Ԁ_que_Ԁ_acaban_Ԁenca,y_tambien_Ԁen_tomar_Ԁ_for osamente_Ԁlos_semipronombres_Ԁno,    mo,_i_,&c.;_formanse_Ԁdel_preterito_Ԁ_perfecto_Ԁ_aadiendole_Ԁca,con_que_Ԁ_vienen_Ԁaserla_mesma_Ԁ_voz_ !! del_plusquam_Ԁ_perfecto_:_como_Ԁ_polihui_,_perderse_,hazeel_preterito_Ԁ_perfecto_,_poliuh_,yel_plusquam_ "" _perfecto_,_poliuhca_:_nopoliuhca_,mi_perdimiento_,mi_perdicion_._Potni_,_oler_Ԁmal,_heder_,hazeenel i## _preterito_,_potn_;yel_plusquam_Ԁ_perfecto_,_potnca_:_noptonca_,mi_hedor_;y_por_Ԁ_metaphora_Ԁmis Q$ $ _pecados_;_xtla_,_significa_Ԁentre_otras_Ԁ_cosas_,_brotar_Ԁ_las_Ԁ_flores_:_su_Ԁ_preterito_Ԁes_xtlac_,yel_plusquam_ 9%!% _perfecto_Ԁ_xtlca_:_xtlca_in_xchitl_,el_brotar_Ԁde_las_Ԁ_flores_:_icuepnca_in_xchitl_,el_abrirse_Ԁde_las_ !&p"& _flores_;de_cuoponi_,_abrirse_Ԁ_las_Ԁ_flores_;_cuyo_Ԁ_preterito_Ԁes_cuepn_.De_nemi_,y_yli_;_que_Ԁ_significan_  'X#' _viuir_,_cuyos_Ԁ_preteritos_Ԁson_nen_,y_yl_,_salen_Ԁ_noylca_,_nonenca_,_que_Ԁ_significan_Ԁmi_sustento_,y '@$( _comida_,_por_Ԁ_que_Ԁcon_ella_Ԁ_viuimos_.Lo_mesmo_Ԁ_significan_Ԁ_nocochca_,y_nonouhca_.El_primero_, ((%) _nocochca_,salede_cochi_,_dormir_:y_assi_Ԁ_nocochca_,esla_cena_,_por_Ԁ_que_Ԁcon_ella_Ԁse_duerme_;_pero_ )&* _tomase_Ԁ_por_Ԁel_sustento_Ԁ_como_Ԁ_tambien_Ԁ_nonuhca_,_que_Ԁesirregularenno_deriuarse_Ԁde_neutro_,_sino_ *&+ del_reflexiuo_Ԁ_ninohua_,me_leuanto_:y_assi_Ԁ_noneuhca_,_propriamente_Ԁ_significa_Ԁlo_que_Ԁsecome +', _despues_Ԁde_leuantarse_Ԁantesde_medio_Ԁdia;_pero_Ԁ_tomase_Ԁ_generalmente_Ԁ_por_Ԁel_mantenimiento_:y_assi_si_vno_Ԁ_dize_Ԁ_nociahuiztica_,_notlatequipanliztica__nictomAtinemi_Ԁin_noylca_,in_nonenca_;in a-). _nocochca_Ԁin_nonouhca_,_quiere_Ԁ_dezir_:conmi_fatiga_Ԁy_trabajo_Ԁ_ando_Ԁ_buscando_Ԁmi_sustento_,yman I.*/ [  0h,1 [@(***452***_tenimiento_._Aquel_Ԁ_noneuhca__tiene_Ԁne,_por_Ԁserde_verbo_Ԁ_reflexiuo_.De_nincahua_,_quedarse_,se  forma_tambien_Ԁ_necauhca_:_su_Ԁ_significacion_Ԁes_reliquia_Ԁ_que_Ԁha_quedado_Ԁde_alguna_Ԁ_cosa_,_como_Ԁlos i _judios_Ԁdeldiade_hoy_Ԁson_innec]uhc]huan_Ԁ_inye_Ԁ_huc]uh_Ԁ_judiAm_,_reliquias_Ԁdelos_antiguos_Ԁ_judios_: Q _raro_Ԁesel_verbo_Ԁ_reflexiuo_Ԁ_que_Ԁ_forme_Ԁ_tal_Ԁverbal. a _Aduiertase_,_que_Ԁ_estos_Ԁ_nombres_Ԁenca,se_pueden_Ԁ_tambien_Ԁ_formar_Ԁde_vnos_Ԁ_adiectiuos_, ! p _acabados_Ԁenc._aadiendoles_Ԁ_vna_Ԁa;conlos_mesmos_Ԁ_semipronombres_Ԁno,mo,_i_.&c._como_Ԁ_clc_;  X _significa_Ԁ_cosa_Ԁverde,y_fresca_:_clca_in_quahuitl_,_frescura_,y_verdor_Ԁdel_arbol_;_tzopolic_,_cosa_  @ dulce:_tzopolca_Ԁin_neuctli_,la_dul ura_Ԁdela_miel_;_7y]c_,_cosa_Ԁ_hedionda_:_7y]ca_in_nacapalaxtli_,la  (  _hediondez_Ԁdelacarnepodrida._Por_Ԁ_metaphora_Ԁ_nuestros_Ԁ_pecados_Ԁsedizen:_tiy]ca_,_nuestra_    _hediondez_:_tocatz]huca_,_nuestra_Ԁ_suciedad_:del_adjectiuo_Ԁ_catz]huac_,_cosa_Ԁ_sucia_;_topotnca_,_que_   _est_Ԁ_ya_Ԁ_declarado_;_topal]nca_,_nuestra_Ԁ_podredumbre_,del_verbo_Ԁ_pal]ni_,_podrirse_.    a De_camino_Ԁ_aduierto_,_que_Ԁa_estos_Ԁ_verbales_,y_nombres_Ԁ_acabados_Ԁenca,_aadiendoseles_ y  _ytl_,se_hazen_Ԁ_nombres_Ԁ_abstractos_,_como_Ԁde_chiphuac_,_cosa_Ԁ_limpia_:_mochip]huca_,_tu_Ԁ_limpie a_,y a  _chip]huac]ytl_,esla_limpie a_Ԁen_abstracto_;_hui]c_,_cosa_Ԁ_suaue_,_olorosa_,y_gustosa_:_ihui]ca_,_su_ I  olor,y_fragrancia_:_hui]c]ytl_,_suauidad_,y_fragrancia_;y_quitada_Ԁla_tl_,final,se_componen_Ԁ_estos_ 1 _nombres_Ԁconlos_semipronombres_Ԁno,mo,&c.y_significan_Ԁlo_mesmo_Ԁ_que_Ԁlos_que_Ԁse_acaban_Ԁenca: h _catz]huca_,vel_icatz]huacayo_Ԁin_tltlaco]ni_,la_suciedad_Ԁdel_pecador_;_ichip]huc]y__zin_ P _qualnozc]ytzin_Ԁin_ilhu7cac_Ԁ_cihu]pilli_,la_limpie a_,y_hermosura_Ԁdela_Reyna_Ԁdel_cielo_;_por_Ԁ_que_ 8 _qualnoci__significa_Ԁ_parecer_Ԁ_bien_:_moqualnozca_,vel_moqualnozc]yo_,_tu_Ԁ_buen_Ԁ_parecer_,_tu_Ԁ_hermosura_,   saledel_preterito_Ԁ_qualnoz_.  @%_CAPITVLO_Ԁ_SEXTO_Ԉ a DELOS_VERBALES_ԀQUE_SIGNIFICAN_Ԁ_INSTRUMENTO_,Y_PIDEN_ԀLOS_SEMIPRONOMBRES_ԀDE_GENITIUOS_,YDE_OTROS_Ԁ_VERBALES_,QUE_SIGNIFICAN__TIEMPO_,Y_LUGAR_.@  .1.DELOS_VERBALES_ԀDE_INSTRVMENTO_: a _Arriba_Ԁenel_parrafo_Ԁ_segundo_Ԁdel_Capitulo_Ԁ_segundo_Ԁ_deste_Ԁ_libro_Ԁse_trat;_Ԁdelos_nombres__verbales_,_que_Ԁ_significan_Ԁ_instrumentos_,yse_forman_Ԁdelos_impersonales_;_pero_Ԁ_que_Ԁnoson_capaces_delos_semipronombres_Ԁdepossessionno,mo;&c.En_este_Ԁ_capitulo_Ԁse_trata_Ԁdelos_verbales_,_que_ Q$ $ _tambien_Ԁ_significan_Ԁ_instrumento_;_pero_Ԁ_for osamente_Ԁ_piden_Ԁlos_dichos_Ԁ_semipronombres_._Formanse_dela_tercera_Ԁpersonadel_preterito_Ԁ_imperfecto_,sin_quitar_;_ni_Ԁ_poner_,con_to_,o_tla_,siel_verbo_Ԁ_fuere_ !&p"& _actiuo_,yconne,si_fuere_Ԁ_reflexiuo_;_verbi_Ԁ_gracia_:_nitlatequi_,yo_corto_Ԁ_algo_;la_tercera_Ԁpersonadel  'X#' _preterito_Ԁ_imperfecto_Ԁes_tlatequia_;y_notlatequia_,esel_instrumento_Ԁcon_que_Ԁyo_corto_Ԁ_algo_:mi_cu '@$( chillo_,mi_hacha_.De_nequi_,_querer_,seforma_notlanequia_,mi_voluntad_,con_que_Ԁ_quiero_Ԁ_algo_.De ((%) _itta_,ver:yconel_tla_,_nitlatta_,_veo_Ԁ_algo_;_por_Ԁ_que_Ԁ_su_Ԁ_i_._inicial_Ԁse_embeue_Ԁenel_tla_,_notlattaya_,mi )&* vista,mi_potencia_Ԁ_visiua_;_7necui_,_oler_:_nitlnecui_,_oler_Ԁ_algo_;_notlnecuiya_,mi_olfato_.Sise *&+ _deriuaren_Ԁde_verbos_Ԁ_neutros_,no_tomarn_Ԁ_to_,ne,_tla_,_como_Ԁde_tlachia_,_mirar_:_notlachiaya_,lo +', _mesmo_Ԁ_que_Ԁ_notlattaya_.De_cia_,_consentir_:_nociaya_,_que_Ԁ_viene_Ԁaserla_voluntad_Ԁcon_que_Ԁ_vno_ y,(- _consiente_:_Estos_Ԁde_verbos_Ԁ_neutros_,son_menos_Ԁ_vsados_,_que_Ԁlosde_verbos_Ԁ_transitiuos_.Losde_verbos_Ԁ_reflexiuos_Ԁ_toman_Ԁelne,_como_Ԁde_ninotlaquechia_,_sustentome_Ԁ_sobre_Ԁ_vn_Ԁ_bordon_Ԁo_muleta_: I.*/ _nonetlaquechi]ya_,mi_bordon_,o_muleta_. 1/+0  0h,1 ]\   \]@(***453***@  .2.DELOS_VERBALES_ԀCON_PREPOSICION_ԀDE_LUGAR_. a _Aqvi_Ԁse_entender_Ԁ_vna_Ԁn._que_Ԁenel_Capitulo_Ԁde_las_Ԁ_preposiciones_Ԁdelprimer_libro_,se Q _puso_Ԁ_por_Ԁ_preposicion_,y_su_Ԁ_declaracion_Ԁse_guard;_Ԁpara_este_Ԁ_lugar_._Digo_Ԁ_que_Ԁ_esta_Ԁn._pospuesta_Ԁa 9 _estos_Ԁ_verbales_Ԁ_formados_Ԁde_preteritos_Ԁ_imperfectos_Ԁde_verbos_Ԁ_actiuos_,y_neutros_,y_antepuestos__for osamente_Ԁlos_semipronombres_Ԁdepossession,no,mo,&c.haze_que_Ԁ_este_Ԁverbal_signifique_Ԁel  X _lugar_,ya_vezes_Ԁel_tiempo_Ԁ_donde_Ԁ_vno_Ԁ_exercita_Ԁla_accion_Ԁdel_verbo_,_como_Ԁ_cochi_,_dormir_:la_tercera_  @ personadel_preterito_Ԁ_imperfecto_Ԁes_cochia_:_nocochi]n_,_lugar_Ԁ_donde_Ԁyo_duermo_,_que_Ԁesmi  (  _aposento_:yla_vltima_Ԁ_syllaba_Ԁan,es_siempre_Ԁ_larga_;ypara_reuerencial_Ԁsepone_tzinco_alfin:    _mpani]z__mocochi]ntzinco_,allaireal_aposento_ԀdeV.m.;_nemi_,_viuir_:_nonemi]n_,_lugar_Ԁ_donde_Ԁyo   _viuo_:_mo__tocennemi]n__nic]n_Ԁ_tl]ltipac_,no_viuimos_Ԁ_eternamente_Ԁen_este_Ԁ_mundo_._Tlaqua_,comer:   _notlaqu]y]n_,_lugar_,o_tiempo_,_donde_,o_quando_,_como_:_ntoylcutia_,yo_confiesso_:_notoyl y  cutiay]n_,_lugar_Ԁ_donde_Ԁyo_confiesso_,mi_confessionario_;_ninollelquxtia_,yome_recreo_: a  _noneollelquxti]ya_,_instrumento_Ԁcon_que_Ԁyome_recreo_;_pero_Ԁ_noneollelquxti]y]n_,_lugar_Ԁ_donde_Ԁyo I  me_recreo_,_como_Ԁes_vn_Ԁ_jardin_:_nollelqui a_,_significa_Ԁlo_mesmo_Ԁ_que_Ԁ_ninollelquxtia_;_nellelqu y]n_ 1 eslo_mesmo_Ԁ_que_Ԁ_nellelquxti]y]n_. h  a En_lugar_Ԁdelne,_que_Ԁ_toman_Ԁlos_verbos_Ԁ_reflexiuos_,para_estos_Ԁ_verbales_Ԁse_suele_Ԁ_poner_ P _algunas_Ԁ_vezes_Ԁmo,sise_habla_Ԁde_tercera_Ԁpersona,_idest_Ԁsise_antepone_Ԁel_semipronombre_Ԁ_i_._suyo_,o 8 de_aquel_;_verbi_Ԁ_gracia_:_imochhuy]n_Ԁin_x;c;tl_,_tiempo_,o_lugar_Ԁde_fruta_,_donde_,o_quando_Ԁseda.   De_ninotoca_,yome_acuesto_,yme_tiendo_:_imotocayan_in_quiahuitl_,_lugar_Ԁ_donde_Ԁel_aguacero_  _descarga_Ԁy_cae_.De_ninopiloa_,yome_cuelgo_:_imopilo]y]n_,_lugar_Ԁ_donde_Ԁse_arman_Ԁlos_aguaceros_.  En_quanto_Ԁala_pronunciacion_Ԁdelapenultima_syllaba_,_digo_Ԁ_que_Ԁes_solamente_Ԁ_larga_,_quando_Ԁloeslapenultimadel_preterito_Ԁ_imperfecto_,y_sta_Ԁes_larga_,_quando_Ԁel_verbo_Ԁ_acaba_Ԁenel_preterito__perfecto_Ԁenvocal,_como_Ԁlos_verbos_Ԁ_acabados_Ԁen_oa_,yen_ia_,_que_Ԁ_pierden_Ԁlaa.enel_preterito_ Y _perfecto_,ylos_verbos_Ԁ_tlaqua_,comer,y_tlam]ma_,_cargar_,y_tlaququa_,pacer_las_Ԁ_obejas_;_intlaqu A qu]y]n_in_ichcam_,_lugar_Ԁ_donde_Ԁse_apacientan_Ԁ_las_Ԁ_ouejas_. )x @# # .3.DELOS_VERBALES_ԀCONLAS_PREPOSICIONES_Ԁ_y]n_Y_c]n_. 0  a _Qvando_Ԁse_habla_Ԁde_lugar_,_donde_Ԁse_exercita_Ԁla_accion_Ԁdel_verbo_,_absolutamente_Ԁsin_decir__mio_Ԁ_ni_Ԁ_tuyo_,ysinlos_semipronombres_Ԁno,mo,_i_.&c.se_vsa_Ԁde_otros_Ԁ_verbales_,yde_otras_ !! _preposiciones_._Estas_Ԁsondos:_y]n_,y_c]n_.El_y]n_,se_pospone_Ԁalos_impersonales_,orase_deriuen_Ԁde "" _verbos_Ԁ_transitiuos_,orade_intransitiuos_,y_neutros_,_como_Ԁ_totla Atlalo_,se_ama_:_tetla Atlaly]_,_lugar_ i## _donde_Ԁse_ama_._Topillo_,se_ahorca_:_topilly]n_,_lugar_Ԁ_donde_Ԁ_ahorcan_._Tlaxcalchhulo_,se_hace_ Q$ $ pan:_tlaxcalchhuly]n_,_lugar_Ԁ_donde_Ԁsehazepan,_panaderia_:_Tlaxcalnamaco_,se_vende_Ԁpan: 9%!% _tlaxcalnamacy]n_;_lugar_Ԁ_donde_Ԁse_vende_Ԁpan;yla_taberna_,_donde_Ԁse_vende_Ԁpulque,_que_Ԁes_octli_, !&p"& sellama_ocnamacy]n_._Coch7hua_,se_duerme_:impersonalde_cochi_,_dormir_;_cochhuyan_,_lugar_  'X#' _donde_Ԁse_duerme_,_dormitorio_;_mica_,se_muere_:_micy]n_,_donde_Ԁse_muere_;y_por_Ԁ_que_Ԁseha_dicho_, '@$( _que_Ԁlos_verbos_Ԁ_inchoatiuos_Ԁse_pueden_Ԁ_hazer_Ԁ_impersonales_,consolo_anteponerles_Ԁ_tla_:_tlacla_,_ser_ ((%) impersonalde_celia_,_reuerdecer_,_neutro_Ԁ_inchoatiuo_;y_tlaceliay]n_,_lugar_Ԁ_donde_Ԁ_todo_Ԁ_reuerdece_. )&*  a _Esta_Ԁ_preposicion_Ԁ_y]n_,se_pospone_Ԁ_algunas_Ԁ_vezes_Ԁala_voz_Ԁdel_preterito_Ԁ_perfecto_,_quando_ *&+ _acaba_Ԁenh.oen_otra_Ԁ_consonante_,y_entonces_Ԁse_anteponen_Ԁlos_semipronombres_Ԁdepossessionno, +', mo,&c._como_Ԁ_]tl__couhy]n_,_lugar_Ԁ_donde_Ԁ_remansan_;y_reposan_Ԁ_las_Ԁ_aguas_;de_cohui_,_parar_, y,(- _descansar_,_que_Ԁhaze_couh_,enel_preterito_;ye_imochiuhy]n_Ԁin_xocotl_,_ya_Ԁes_tiempo_Ԁde_fruta_;_tle_ a-). _nic]n__imochiuhy]n_,_aqui_Ԁnosedanada:Elmo,esdel_verbo_Ԁ_reflexiuo_Ԁen_lugar_Ԁdene. I.*/ ^  0h,1 ^__@(***454*** a La_preposicion_Ԁ_c]n_,se_pospone_Ԁa_las_Ԁ_terceras_Ԁpersonasdel_preterito_Ԁ_perfecto_Ԁdelos  _verbos_Ԁ_ordinariamente_Ԁ_actiuos_Ԁ_transitiuos_,_raras_Ԁ_vezes_Ԁde_neutros_,y_menos_Ԁde_reflexiuos_;_verbi__gracia_:el_verbo_Ԁ_nitoppaquiltia_,_significa_Ԁ_alegro_Ԁa_otros_;la_tercera_Ԁpersonadel_preterito_Ԁsinlao. Q es_topp]quilt7_;con_c]n_,_top p]quilt7c]n_,_lugar_Ԁ_que_Ԁ_alegra_;_synonymos_Ԁdelson_totlamacht7c]n_; 9 _tocuiltnAcan_,_toollelquixt7c]n_,delos_verbos_Ԁ_nitotlamachtia_,_nitocuiltnoa_,_nitoollelquxtia_. ! p _Tlaxcalchiuhc]n_,_panaderia_;_cacchiuhc]n_,_ apateria_;_cnchiuhc]n_,_olleria_:de_chihua_,_hazer_,  X _compuesto_Ԁconlos_nombres_Ԁ_tlaxcalli_,pan;_cactli_,_ apato_;_cmitl_,olla._Quando_Ԁel_verbo_Ԁ_est_  @ _compuesto_Ԁcon_su_Ԁ_nombre_Ԁ_paciente_,no_toma_Ԁ_to_,_ni_Ԁ_tla_,_por_Ԁ_que_Ԁ_estas_Ԁ_particulas_Ԁ_siruen_Ԁde_suplir_Ԁla  (  _ausencia_Ԁdel_nombre_Ԁparticular_paciente_._Quando_Ԁla_vltima_Ԁdel_preterito_Ԁesvocal,_tiene_Ԁ_saltillo_.Las_preposiciones_Ԁ_y]n_,y_c]n_,son_largas_.   Ѐ@44$_CAPITVLO_Ԁ_SEPTIMO_Ԉ@' ' DELOS_VERBALES_ԀDE_TERMINACION_ԀDE_PRETERITO_. a _Ay_Ԁ_vnos_Ԁ_verbales_,_que_Ԁse_forman_Ԁdela_tercera_Ԁpersonadel_preterito_Ԁ_perfecto_,consolo_quitarle_Ԁlao.de_preterito_;de_manera_Ԁ_que_Ԁse_queda_Ԁel_to_,yel_tla_,_quando_Ԁson_verbos_Ԁ_actiuos_,oel 8 _nombre_Ԁ_paciente_Ԁ_compuesto_Ԁconel_verbo_:yse_queda_Ԁelmo,enlos_verbos_Ԁ_reflexiuos_;_quando_Ԁel   _verbo_Ԁes_neutro_Ԁnose_queda_Ԁnada._Verdad_Ԁes,_que_Ԁ_ser_Ԁ_muy_Ԁ_raro_Ԁelverbalde_verbos_Ԁ_neutros_,_que_no_tomen_Ԁc.enel_preterito_;y_estos_Ԁ_suelen_Ԁserlos_inchoatiuos_,_acabados_Ԁen_hua_;_como_Ԁ_chip]hua_  _pararse_Ԁ_limpio_:_chip]huac_,_puro_,_limpio_;_catz]hua_,_pararse_Ԁ_sucio_:_catz]huac_,_sucio_;_tom]hua_,  _engordar_:_tom]huac_,_gordo_.Enelplural_bueluen_Ԁlac.en_que_:_chip]huaqu_,_catz]huaqu_,_tom] q haqu_.Dela_mesma_Ԁ_manera_Ԁ_acaban_Ԁenc.enelsingular,yen_que_,enelplural,los_verbos_ Y _actiuos_,_que_Ԁ_toman_Ԁc.enel_preterito_,_como_Ԁ_namaca_,vender:_tlanamacac_,el_vendedor_,_que_Ԁ_vende_ A _algo_;_ocnamacac_,el_pulquero_,_que_Ԁ_vende_Ԁpulque;_tlaxcalnamacac_,_vendedor_Ԁdepan; )x _nacanamacac_,_vendedor_Ԁdecarne,_que_Ԁes_nacatl_;_pnamacac_,_boticario_,_que_Ԁ_vende_Ԁ_medicinas_,_que_ ` se_llaman_Ԁ_ptli_. H  a Los_verbos_,_cuyos_Ԁ_preteritos_Ԁse_acaban_Ԁenh.enx.enz.en_tz_.enn.yenc._por_Ԁ_auerse_ 0 _mudado_Ԁen_ella_Ԁenel_preterito_Ԁelqui,finaldel_verbo_,de_ordinario_Ԁ_forman_Ԁelverbal,_aadiendo_  qui,al_preterito_:y_significan_Ԁ_estos_Ԁ_verbales_,lo_que_Ԁlosdela_lengua_Ԁ_latina_Ԁentor,y_trix_,olo_que_    los_participios_Ԁenans,yen_ens_:de_manera_Ԁ_que_Ԁcasi_tienen_Ԁla_mesma_Ԁ_significacion_,_que_Ԁlos_verbales_Ԁ_acabados_Ԁen_ni_,delos_quales_Ԁse_trat;_Ԁenelprimer_Capitulo_Ԁ_deste_Ԁ_libro_;_verbi_Ԁ_gracia_:del "" _verbo_ԀPia,_que_Ԁenel_preterito_Ԁhazepix,sale_tlpixqui_,el_que_Ԁ_guarda_Ԁ_algo_:_calpixqui_,el i## _mayordomo_,el_que_Ԁ_guarda_Ԁ_las_Ԁ_cosas_Ԁdecasa:_teopixqui_,el_Sacerdote_,yreligioso,_que_Ԁ_guarda_Ԁlo Q$ $ _que_Ԁ_toca_Ԁa_Dios_._Por_Ԁ_esta_Ԁ_regla_Ԁse_forman_Ԁlos_nombres_Ԁ_ichtecqui_,_ladron_:de_ichtequi_;_hurtar_,_que_ 9%!% hazeenel_preterito_Ԁ_ichtec_._Cacchiuhqui_,_ apatero_:de_chhua_,_hazer_,y_cactli_,_ apato_;_micqui_, !&p"& _muerto_:de_miqui_,_morir_;_tlacatecolntzqui_,_inuocador_Ԁdel_Demonio_:de_notza_,_llamar_,y  'X#' _tl]catecoltl_,_Demonio_;_tlamalnqui_,_cordonero_:de_nitlamalna_,_torcer_Ԁ_cordeles_;_]moxpouhqui_, '@$( lector:de_]moxtli_,_libro_,y_phua_,_contar_. ((%)     Los_verbos_,_cuyo_Ԁ_preterito_Ԁse_acaba_Ԁenvocal,_toman_Ԁ_alguna_Ԁ_vez_Ԁelqui,con_saltillo_Ԁ_sobre_Ԁla *&+ vocalfinaldel_preterito_,_como_Ԁ_mocu7cu7liqui_,lo_mesmo_Ԁ_que_Ԁ_mocu7culi]ni_,el_que_Ԁsehazede +', _rogar_:de_ninocu7culia_,me_hago_Ԁde_rogar_._Pero_Ԁlomas_ordinario_Ԁesno_tomar_Ԁ_este_Ԁqui,_como_ y,(- _tlcuil=_,el_pintor_Ԁy_escriuano_:de_nitlcuiloa_,pinto,o_escriuo_,_que_Ԁ_hazen_Ԁenel_preterito_ a-). _nitlcuil=_;ylos_verbos_Ԁ_actiuos_,_que_Ԁ_tienen_Ԁte,y_su_Ԁ_mesma_Ԁ_tercera_Ԁpersonadel_preterito_Ԁ_sirue_ I.*/ _deste_Ԁverbal,_corresponden_Ԁalos_partici_Ԅ`  0h,1 `aa@(***455***_pios_Ԁ_latinos_,enans,yen_ens_,_como_Ԁ_toyll]l3_,_cosa_Ԁ_que_Ԁ_consuela_:de_nitoyll]lia_,yo_consuelo_;  _totnouh_,_tochichinatz_,_que_Ԁ_suelen_Ԁ_andar_Ԁ_juntos_,y_significan_Ԁ_cosa_Ԁ_que_Ԁda_pena_,y_tormento_:de i _nitotnohua_,y_nitochichinatza_,yo_afflijo_,y_atormento_;_toc;c=_,_totoln3_,_que_Ԁ_tambien_Ԁ_suelen_Ԁ_andar_ Q _juntos_,_cosa_Ԁ_que_Ԁ_lastima_Ԁy_afflije_:de_nitococoa_,_lastimo_,y_nitotolnia_,_afflijo_.Si_estos_Ԁ_verbales_ 9 _tomaran_Ԁqui,se_dixeran_Ԁdepersonas,_como_Ԁlos_verbales_Ԁen_ni_,de_que_Ԁse_trat;_Ԁenelprimer ! p _Capitulo_Ԁ_deste_Ԁ_libro_,_que_Ԁde_ordinario_Ԁsedizendepersonas,_como_Ԁ_toyll]li]ni_,y_toyll]l7que_,_ser_  X _consolador_;_pero_Ԁ_toyll]l3_,_cosa_Ԁ_que_Ԁ_consuela_,_como_Ԁ_las_Ԁ_palabras_Ԁdel_consolador_._Toizcali]ni_,el  @ _que_Ԁindustria,y_doctrina_Ԁa_otro_;_sus_Ԁ_palabras_Ԁcon_que_Ԁindustriason:_toizcal3_,_cenc_Ԁ_toyll]l7_,_yhu]_  (  _toizcal7_Ԁ_inmotla Atltltzin_,_tus_Ԁ_preciosas_Ԁ_palabras_Ԁ_consuelan_Ԁ_mucho_,y_ensean_.      _Estos_Ԁ_verbales_Ԁ_formados_Ԁdel_preterito_,_que_Ԁ_tienen_Ԁvocalfinal,_sobre_Ԁ_ella_Ԁ_reciben_Ԁel_saltillo_,yle_guardan_Ԁenelplural,enelqual_toman_Ԁ_qu_,_como_Ԁ_cenc_Ԁ_tommauht7qu_in_tl]tlacatecol=_;sonlos   _Demonios_Ԁ_muy_Ԁ_espantosos_.@??%_CAPITVLO_ԀOCTAVO@l l DELA_SIGNIFICACION_,Y_FORMACION_ԀDELOS_NOMBRES_,@ QUESE_DERIUAN_ԀDE_OTROS_.  Los_nombres_Ԁen_yotl_,oen_otl_,_abstractos_,son_substantiuos_,y_significan_Ԁen_abstracto_Ԁelserdela q _tal_Ԁ_cosa_;_verbi_Ԁ_gracia_:_Tetl_,es_Dios_,y_teytl_,eselserde_Dios_,la_Deidad_._Tambien_Ԁ_significan_ Y _cosa_Ԁ_que_Ԁle_pertenece_,_como_Ԁ_teytl_,_cosa_Ԁ_perteneciente_Ԁal_culto_Ԁ_diuino_,_como_Ԁesla_Missa_,el A _aprender_Ԁla_doctrina_Ԁenla_Iglesia_,y_tambien_ԀelSacramentodel_matrimonio_Ԁ_llaman_Ԁlos_indios__teytl_;_verbi_Ԁ_gracia_:_catotequiuh_in_tohu]ntin__titepixqu_,_inc_Ԁ_pan_Ԁ_titltzqu_Ԁin_teytzin_ ` _Totocuiyo__Dios_,a_nuestro_Ԁcargodelos_que_Ԁ_somos_Ԁ_Sacerdotes_Ԁ_est_Ԁel_mirar_,y_cuydar_Ԁdelo_que_ H _toca_Ԁa_Dios_,yal_culto_Ԁ_diuino_;y_quando_Ԁ_dan_Ԁ_palabra_Ԁa_vna_Ԁ_muger_Ԁde_casarse_Ԁcon_ella_,dizen:_onctonohuil7_Ԁin_te;ytl_,lehe_prometido_,ydado_palabra_Ԁde_casamiento_._Tl]lticpacaytl_,_cosas_Ԁde  la_tierra_:de_tl]lticpactli_,la_tierra_,el_mundo_._Ilhuicacaytl_,_las_Ԁ_cosas_Ԁdel_cielo_,del_nombre_    _ilhuicatl_,el_cielo_. !!   _Significan_Ԁ_tambien_Ԁ_estos_Ԁ_nombres_Ԁ_abstractos_Ԁen_tl_,el_vso_,_costumbre_,y_ritos_Ԁde_naciones_, "" _prouincias_,ypueblos,o_su_Ԁ_estado_,y_noble a_Ԁ_antigua_;_verbi_Ԁ_gracia_:_michhucytl_,_cosa_Ԁde i## _mechoacan_,_su_Ԁ_vsan a_,_su_Ԁ_estado_,_mercaderia_Ԁ_que_Ԁseda,ohazealla;_cucatl_Ԁ_chchmocytl_, Q$ $ _cantar_Ԁde_chichimecos_;ye_poliuh_,ye_tlan_in_Mox7cytl_,_ya_Ԁse_acab;_Ԁla_noble a_,o_republica_Ԁde 9%!% los_Mexicanos_.  _Formanse_,lo_primero_Ԁde_todos_Ԁlos_nombres_Ԁ_acabados_Ԁen_tl_,_tli_,in,_bueltas_Ԁ_estas_Ԁfinalesen_ytl_;  'X#' _verbi_Ԁ_gracia_:_xchitl_,_flor_:_xchitl_,elserde_las_Ԁ_flores_,y_grassa_,y_enxundia_;_tlanoxtli_,_luz_: '@$( _tlanexytl_,_resplandor_;_hu]xin_,_cierto_Ԁ_arbol_Ԁ_que_Ԁda_vnas_Ԁ_como_Ԁ_algar_Ԁ_robas_Ԁcomestibles,de_tierra_ ((%) _caliente_,_hu]xytl_._Ttli_,padre:_tytl_,officiodepadre,y_paternidad_;_n]ntli_,_madre_:_n]nytl_, )&* _maternitas_,officiode_madre_;y_assi_Ԁelpadre,yla_madre_,_que_Ԁ_han_Ԁ_puesto_Ԁen_estado_Ԁa_su_Ԁ_hijo_,ole_han_Ԁdado_estudio_Ԁoofficio,con_que_Ԁ_pueda_Ԁ_vandearse_,dizen,o_pueden_Ԁ_dezir_:ye_onxtl]uh_,ye +', _omppuh_in_tytl_,in_n]nytl_,_ya_Ԁseha_cumplido_Ԁconla_obligacion_Ԁdepadre,y_madre_._Sacase_ y,(- _Atli_,_que_Ԁhaze_Ahuitl_.Los_nombres_Ԁ_acabados_Ԁenli,olin,_hazen_Ԁel_abstracto_Ԁen_lltl_,condosll: a-). _tllli_,_tinta_:_tllltl_,_negregura_;_ocuilin_,_gusano_:_ocuilltl_,_cosa_Ԁde_gusanos_. I.*/ b  0h,1 bcc@(***456***  Los_nombres_Ԁ_adjectiuos_Ԁ_verbales_,yno_verbales_,ylos_nombres_Ԁ_adjectiuos_,o_sustantiuos__verbales_,yno_verbales_Ԁ_acabados_Ԁenqui,_hazen_Ԁel_abstracto_Ԁen_c]ytl_,_boluiendo_Ԁlac.yquien_c]_, i largo,y_aadiendo_Ԁ_ytl_,_como_Ԁ_coztic_,_amarillo_:_coztic]ytl_,_amarillez_;_clc_,_cosa_Ԁ_fresca_,yverde: Q _celic]ytl_,_frescura_,y_verdor_;_yam]nqui_,_cosa_Ԁblanda:_yam]nc]ytl_,_blandura_._Tepixqui_, 9 _Sacerdote_:_tepixc]ytl_,_Sacerdocio_,o_estado_Ԁreligioso. ! p   _Tambien_Ԁlos_verbales_Ԁen_ni_,_como_Ԁ_tltoani_,el_seor_,_forman_Ԁ_estos_Ԁ_abstractos_Ԁen_c]ytl_:  X _tltAc]ytl_,el_seorio_;_posponiendo_Ԁ_este_Ԁ_c]ytl_,al_preterito_Ԁ_perfecto_Ԁdel_verbo_Ԁde_donde_Ԁse  @ _deriuan_,_como_Ԁ_tlto]ni_,se_deriua_Ԁdel_verbo_Ԁ_tltoa_,_hablar_,_cuyo_Ԁ_preterito_Ԁes_tlt=_,_aadesele_  (  _c]y;tl_,_que_Ԁesel_ytl_,yla_ligatura_Ԁ_c]_,yhaze_tltAc]ytl_.Las_demas_Ԁ_terminaciones_,_que_Ԁson_pocas_    _fuera_Ԁde_las_Ԁ_dichas_,_toman_Ԁpara_sus_Ԁ_abstractos_Ԁ_ytl_,vel_cytl_,sin_perder_,_ni_Ԁ_alterar_Ԁ_su_Ԁfinal,_como_   _tlatzcan_,_cedro_,o_cipres_;_tlatzcnytl_,o_tlatzcancytl_:de_mictl]n_,el_infierno_,_mictl]nytl_,vel   _mictl]ncytl_,_cosa_Ԁinfernal,_estado_Ԁdel_infierno_._Pero_Ԁde_ilhuicatl_,el_cielo_,seforma y  _ilhuicacaytl_,_estado_Ԁdel_cielo_,_cosas_Ԁdel_cielo_;yde_tl]lticpactli_,el_mundo_,la_tierra_,seforma a  _tl]lticpacaytl_,_las_Ԁ_cosas_Ԁdel_mundo_:_por_Ԁ_que_Ԁse_forman_Ԁ_destos_Ԁ_nombres_Ԁ_ilhuicatl_,y_tl]lli_,_quando_ I  _ya_Ԁ_tienen_Ԁ_las_Ԁ_preposiciones_Ԁc.y_icpac_. 1   El_adjectiuo_Ԁ_ohui_,_cosa_Ԁ_difficil_,haze_ohu7c]ytl_,_difficultad_,o_peligro_;y_huoi_,grande,haze h _huo7c]ytl_,_grande a_Ԁde_estado_,y_dignidad_;yel_substantiuo_Ԁ_xihuitl_,_quando_Ԁ_significa_Ԁ_ao_,y_su_ P _abstracto_Ԁse_compone_Ԁconlos_numeros_,hazeen_cytl_,_breue_Ԁel_c_,_como_Ԁ_coxiuhcytl_,_cosa_Ԁde 8 _vn_Ԁ_ao_:_m]culxiuhcytl_,_cosa_Ԁde_cinco_Ԁ_aos_:_como_Ԁel_maiz_,_que_Ԁseha_guardado_Ԁ_cinco_Ԁ_aos_._Pero_   _quando_Ԁel_xihuitl_,_significa_Ԁ_yerua_,haze_xiuhytl_;y_todo_Ԁ_nombre_Ԁ_acabado_Ԁen_huitl_,hazeel  _abstracto_Ԁen_uhytl_,_como_Ԁ_texihuitl_,_turquesa_Ԁ_fina_;_texiuhytl_;y_ch]lchihuitl_,_piedra_Ԁ_preciosa_,  _ch]lchiuhytl_;ysi_7huitl_,_pluma_,haze_7huitl_,es_por_Ԁ_que_Ԁ_aquella_Ԁ_i_,_tiene_Ԁ_saltillo_.    _Quando_Ԁ_este_Ԁ_tl_,se_sigue_Ԁa_algunas_Ԁ_letras_Ԁ_asperas_;_como_Ԁx.z.se_puede_Ԁ_poner_,y_dexar_Ԁlay,_pero_ q sise_dexa_,se_pronuncia_Ԁlaz.con_fuer a_,ycon_doblado_Ԁvalor,yse_puede_Ԁ_escreuir_Ԁ_zc_,_como_Ԁde Y _tlamachliztli_,la_sabiduria_:_tlamachlizytl_,o_tlamachliz tl_;_xtli_,_que_Ԁ_significa_Ԁ_cara_,y_haz_,y_por_ A _metaphora_Ԁlavistainterior,el_animo_,el_cora on_:haze_xytl_,vel_xtl_,la_cordura_,la_prudencia_: )x _synonymo_Ԁcaside_nmachytl_,la_prudencia_,yel_estar_Ԁ_sobre_Ԁ_auiso_. `   _Vltimamente_Ԁ_estos_Ԁ_abstractos_,se_forman_Ԁ_tambien_Ԁde_verbos_Ԁ_intransitiuos_,_aadiendo_Ԁ_c]ytl_,a H _sus_Ԁ_preteritos_Ԁ_perfectos_,o_ytl_,a_sus_Ԁ_plusquam_Ԁ_perfectos_,_que_Ԁ_viene_Ԁaserlo_mesmo_;y_assi_Ԁde 0 _nemi_,_viuir_,yde_yli_,_tambien_Ԁ_viuir_,sale_nenc]ytl_,y_ylc]ytl_,el_mantenimiento_,y_sustento_Ԁcon  _que_Ԁ_viuimos_;yde_cochi_,_dormir_:_cochc]ytl_,_cena_,con_que_Ԁse_duerme_;yde_ninohua_,_leuantarse_,    _nouc]ytl_,_sustento_Ԁy_mantenimiento_._Vease_Ԁel_Capitulo_Ԁ_quinto_Ԁ_deste_Ԁ_libro_,_donde_Ԁse_declara_Ԁmas !! _esto_.d  i## de  i## e@(***457***@::%_CAPITVLO_Ԁ_NOVENO_Ԉ@ DELOS_NOMBRES_ԀENO.Y_VERBOS_ԀEN_oa_,yen_otia_. h   Los_nombres_Ԁ_deriuatiuos_Ԁeno.son_adjectiuos_,y_significan_Ԁ_cosa_,_que_Ԁ_tiene_Ԁensi,lo_que_Ԁ_significa_ 8 el_nombre_Ԁ_primitiuo_;_sobre_Ԁelo.final_ay_Ԁ_saltillo_,yle_guarda_Ԁ_siempre_Ԁenelplural,_que_Ԁhazeen   _Aqu_,yen_otras_Ԁ_composiciones_._Teuhy=_,_cosa_Ԁ_poluorienta_:de_teuhtli_,el_poluo_;_tl]ll=_,_cosa_Ԁ_llena_  de_tierra_:de_tl]lli_,_tierra_;_ oqui=_,_cosa_Ԁ_llena_Ԁde_lodo_,_enlodada_:de_ oquitl_,el_lodo_;y_assi_Ԁdizen:in  _titl]lticpac__tl]c_,ca_titl]llAqu_,_ti oquiAqu_,_somos_Ԁde_tierra_,yde_lodo_;_por_Ԁ_que_Ԁ_tenemos_Ԁ_cuerpo_,  _que_Ԁ_llaman_Ԁlos_indios_Ԁ_tl]lli_,_ oquitl_;_tey=_,_cosa_Ԁ_que_Ԁ_tiene_Ԁen_s_Ԁ_diuinidad_:de_tetl_,_Dios_;_nacay=_, q _cosa_,opersona,_que_Ԁ_tiene_Ԁcarneen_s_:de_ncl_,lacarne;y_assi_Ԁlos_hombres_,_tinacayAqu_,_somos_ Y decarne,no_quiere_Ԁ_dezir_,_que_Ԁ_tenemos_Ԁcarneparacomer,_sino_Ԁ_que_Ԁla_tenemos_Ԁen_nosotros_.  _Formanse_Ԁdelos_nombres_Ԁ_abstractos_Ԁen_tl_,_quitada_Ԁla_tl_,con_saltillo_Ԁ_sobre_Ԁlao._verbi_Ԁ_gracia_:de )x _mahuiz otl_,_honra_,sale_mahuiz =_,personade_honra_._Quando_Ԁ_estos_Ԁ_nombres_Ԁse_componen_Ԁcon ` _tzintli_,_tntli_,ycon_otros_Ԁ_nombres_,_toman_Ԁla_ligatura_Ԁ_c]_;y_assi_Ԁde_Dios_Ԁ_encarnado_,_podemos_Ԁ_dezir_, H _que_Ԁ_yenacayAc]tzintli_,y_tl]canacayAc]tzintli_,_que_Ԁ_tiene_Ԁcarnehumana. 0   _Puedense_Ԁ_componer_Ԁconlos_verbos_Ԁde_estar_,ir,y_venir_,conel_saltillo_Ԁ_for oso_Ԁ_sobre_Ԁla_;_.ycon  la_ligatura_Ԁti;_verbi_Ԁ_gracia_:_teuhyAtic _,_est_Ԁ_lleno_Ԁde_poluo_;_teuhyAtiuh_,_va_Ԁ_lleno_Ԁde_poluo_;    _teuhyAtihutz_,_viene_Ԁ_lleno_Ԁde_poluo_;_ctlallAt7cac_,_est_Ԁenpie_lleno_Ԁde_estrellas_,_como_Ԁla_imagen_Ԁde !! SanNicolasde_Tolentino_:de_ctlalin_,_estrella_. ""   A_estos_Ԁ_nombres_Ԁ_adjectiuos_Ԁ_acabados_Ԁeno._aadiendoles_Ԁ_vna_Ԁa.sin_saltillo_Ԁ_sobre_Ԁlao.se_hazen_ i## _verbos_Ԁ_neutros_,y_como_Ԁ_inchoatiuos_,_que_Ԁ_toman_Ԁ_siempre_Ԁc.enel_preterito_Ԁ_perfecto_,y_significan_ Q$ $ _irse_Ԁ_hinchiendo_,oir_poniendose_Ԁen_s_,lo_que_Ԁ_significa_Ԁel_nombre_Ԁ_primitiuo_:_como_Ԁde_]tl_,agua,se 9%!% forma_]ytl_,_caldo_Ԁde_alguna_Ԁ_cosa_;_]y_,_cosa_Ԁ_que_Ԁ_tiene_Ԁagua;_]yoa_,_henchirse_Ԁdeagua,_aguarse_; !&p"& _niteuhyoa_,me_hincho_Ԁde_poluo_:De_tonytl_,la_fama_:_tony=_,personade_fama_:_nitonyoa_,me_hago_  'X#' _famoso_;_nimahuis oa_,_recibo_Ԁ_honra_,y_dignidad_. '@$(   Sia_estos_Ԁ_mesmos_Ԁ_nombres_Ԁ_acabados_Ԁeno.se_les_Ԁ_aade_Ԁ_tia_,sin_saltillo_Ԁenlao.se_ha en_Ԁ_vnos_ ((%) _verbos_Ԁ_actiuos_,o_reflexiuos_,_como_Ԁ_vno_Ԁ_quisiere_:_nitomahuia tia_,_dar_Ԁ_honra_,y_gloria_Ԁa_otro_; )&* _nitotonytia_,_dar_Ԁ_fama_,y_renombre_Ԁa_otro_;_ninotonytia_,me_hago_Ԁami_mesmo_Ԁ_famoso_;yde *&+ _cochc]ytl_,la_cena_:_nitocochc]ytia_,_doy_Ԁde_cenar_Ԁa_otros_;_ninocochc]y=tia_,yo_ceno_,me_doy_Ԁde +', _cenar_.La__.es_larga_,_por_Ԁ_que_Ԁse_deriuan_Ԁ_estos_Ԁ_verbos_Ԁdelos_abstractos_,_cuya_Ԁ_syllaba_Ԁfinal_tl_,es y,(- _siempre_Ԁ_larga_.f  0h,1 f@(***458***@UU%_CAPITVLO_Ԁ_DECIMO_Ԉ@! ! DELOS_NOMBRES_Ԁ_DERIUATIUOS_ԀEN_hua_,YENe.      Los_nombres_Ԁ_deriuatiuos_Ԁ_acabados_Ԁen_hu _,yen__.son_substantiuos_,y_significan_Ԁ_dueo_,y   _posseedor_Ԁdela_cosa_,_que_Ԁ_significa_Ԁel_nombre_Ԁ_primitiuo_,de_donde_Ԁse_deriuan_;_verbi_Ԁ_gracia_:de_ilhuicatl_,_cielo_,se_deriua_Ԁ_ilhuicahu _,_seor_Ԁdel_cielo_;yde_tl]lticpactli_,la_tierra_,se_deriua_ a  _tl]lticpaqu_,_seor_Ԁdela_tierra_:yambosson_appellidos_Ԁ_que_Ԁse_dan_Ԁa_Nuestro_Ԁ_Seor_:laa.ylae.se I  _notan_,y_pronuncian_Ԁcon_saltillo_,_que_Ԁ_nunca_Ԁle_pierden_,_ni_Ԁenelplural,_que_Ԁhazeen_qu_,_ni_Ԁen 1 _qualquiera_Ԁ_otra_Ԁ_composicion_;y_quando_Ԁse_componen_Ԁ_estos_Ԁ_nombres_Ԁcon_tzintli_,ycon_tntli_,&c. h _toman_Ԁla_ligatura_Ԁ_c]_,_larga_;_verbi_Ԁ_gracia_:_]xc]huc]tzintli_,el_seor_Ԁde_hazienda_;yde_Nuestro_ P _Seor_Ԁse_suele_Ԁ_dezir_,_que_Ԁes_cem]xc]huc]tzintli_,_centlatquihuc]tzintli_,_dueo_,y_seor_Ԁde_toda_ 8 quanta_hazienda_Ԁ_ay_.  _Formanse_Ԁde_differentes_Ԁ_maneras_,_conforme_Ԁa_las_Ԁ_terminaciones_Ԁdelos_nombres_Ԁ_primitiuos_.Lo_primero_,siel_nombre_Ԁ_primitiuo_Ԁse_acaba_Ԁen_tl_,de_ordinario_Ԁse_buelue_Ԁla_tl_,en_hu _,_como_Ԁde_]tl_,  agua;yde_tepotl_,elmonte;y_cerro_,se_deriua_Ԁ_]hu _:_tepohu _,_seor_Ԁdelagua,ydel_cerro_;y_por_  _que_Ԁlos_indios_Ԁ_solian_Ԁ_habitar_Ԁen_cerros_Ԁ_que_Ԁ_tenian_Ԁagua,de_aqui_Ԁes,_que_Ԁse_toman_Ԁ_]hu_,y_tepehu_, q _que_Ԁ_andan_Ԁ_juntos_,_por_Ԁ_habitador_ԀdelaCiudad,delaVilla,ydelPueblo,_que_Ԁ_tambien_Ԁsellama_]tl_ Y _tepotl_,y_destos_Ԁdos_nombres_Ԁse_compone_Ԁ_vno_:_]ltopetl_,laCiudad,oPueblo,ydelse_deriuan_ A _]ltephu _,_vezino_ԀdelaCiudad,oPueblo. )x   Los_nombres_Ԁ_acabados_Ԁen_itl_,siantes_deste_Ԁ_itl__tienen_Ԁvocal,_hazen_Ԁ_este_Ԁ_deriuatiuo_Ԁenye,_como_ ` _cuoitl_,_enagua_,_faldellin_,_cuoy_;_m]itl_,la_mano_:_m]y_,el_que_Ԁ_tiene_Ԁ_manos_;_aunque_Ԁ_]xc]itl_,la H _hazienda_,forma_]xc]hu _.Los_otros_Ԁen_itl_,_que_Ԁ_tienen_Ԁ_consonante_Ԁantesdel_itl_,_hazen_Ԁ_este_ 0 _deriuatiuo_Ԁen_hu _,oen__,_como_Ԁ_caxitl_,_escudilla_,o_caxete_:_cax_,o_caxhu _._Pero_Ԁ_mtl_,_saeta_,o  _flecha_,haze_siempre_Ԁ_mhu _;_tlatquitl_,_vestido_,o_hazienda_,forma_siempre_Ԁ_tlatquihu _;y_tozquitl_la    _voz_,yla_garganta_,forma_siempre_Ԁ_tozquihu _.Los_nombres_Ԁ_que_Ԁ_significan_Ԁpartesdel_cuerpo_,y !! _acaban_Ԁen_tl_,_forman_Ԁ_estos_Ԁ_deriuatiuos_,mas_ordinariamente_Ԁen__._que_Ԁen_hu _,_como_Ԁ_icxitl_,elpie, "" haze_icx_;_tzontecomatl_,_cabe a_,_tzontecom_;_7titl_,vel_7tetl_,el_vientre_,_forman_Ԁ_7t_. i##   Los_nombres_Ԁ_acabados_Ԁen_tli_,_forman_Ԁ_estos_Ԁ_deriuatiuos_,_boluiendo_Ԁel_tli_,en_hua_,siantesdel_ay_ Q$ $ vocal,_como_Ԁ_tilmtli_,manta,_tilma_,_tilmhu _;ysial_tli_,precede_consonante_,_puede_Ԁ_tambien_Ԁ_tomar_ 9%!% e._como_Ԁ_tl]ctli_,_cuerpo_Ԁ_humano_,dela_cintura_Ԁ_arriba_:_tl]qu_,el_que_Ԁ_tiene_Ԁ_cuerpo_;y_estos_Ԁen__.son !&p"& mas_vsados_,_como_Ԁ_nemiliztli_,_vida_:_nemilic_,el_que_Ԁ_tiene_Ԁ_vida_;_yliliztli_,_vida_:_ylilic_;el_que_  'X#' _tiene_Ԁ_vida_.  Los_nombres_Ԁ_acabados_Ԁenli,_toman_Ԁ__._siempre_,yde_las_Ԁdosll._pierden_Ԁla_vna_,_como_Ԁde_calli_, ((%) casa:_cl_,el_dueo_Ԁdelacasa;_tplli_,vara:_tpl_,el_que_Ԁ_tiene_Ԁvara,el_alguacil_;_mlli_,la )&* _sementera_:_ml_,el_dueo_Ԁdela_sementera_._Sacase_Ԁ_pilli_,si_quieren_Ԁ_que_Ԁdelse_deriue_Ԁ_pilhu _,el_que_ *&+ _tiene_Ԁ_hijos_._Pero_Ԁ_pilli_,_absoluto_Ԁno_significa_Ԁ_hijo_,_sino_Ԁ_cauallero_,noble,_aunque_Ԁconlos_genitiuos_ +', depossession,ynode_otra_Ԁ_manera_Ԁ_significa_Ԁ_hijo_Ԁo_hija_,_nopilzin_mi_hijo_.Los_nombres_Ԁ_acabados_ y,(- enin,_mudan_Ԁelin,_indifferentemente_Ԁen_hu _,oen__,_como_Ԁ_ ]ylin_,_mosca_,_ ]ylhu _,o_ ]yl_. a-).   Los_que_Ԁ_acaban_Ԁen_otras_Ԁ_terminaciones_,si_fuere_Ԁen_consonante_,se_les_Ԁ_puede_Ԁ_aadir_Ԁ_hu _o__: I.*/ _tltzcn_,el_cedro_,o_cipres_:_tltzcn_o_tlatzcanhu _;ysi_acabaren_Ԁenvocal 1/+0 g  0h,1 ghh@(***459***se_aade_Ԁ_hu _,_solamente_;_como_Ԁde_huohu_,el_viejo_,_huohuhu _,_dueo_Ԁde_viejos_._Pero_Ԁ_huohuohu _  _significa_Ԁ_dueo_Ԁde_atabales_,o_guitarras_,de_huohuotl_,el_atabal_,y_guitarra_.Los_nombres_Ԁ_que_ i _acaban_Ԁenqui,le_bueluen_Ԁen_c]hu _,_como_Ԁde_tepixqui_,_Sacerdote_Ԁoreligioso,_tepixc]hu _.Este Q _c]hu _,se_aade_Ԁ_tambien_Ԁa_estos_Ԁ_mesmos_Ԁ_deriuatiuos_Ԁ_acabados_Ԁen_hu _,yen__._que_Ԁ_significan_ 9 possession,y_possedor_Ԁdela_cosa_,y_significarn_Ԁ_dueo_Ԁde_dueos_Ԁdela_tal_Ԁ_cosa_:_como_Ԁde_petlatl_, ! p la_estera_,sale_primero_Ԁ_petl]hu _,_dueo_Ԁde_esteras_,y_aadiendo_Ԁa_este_Ԁ_possessiuo_Ԁ_petl]hu _,_c]hu _,  X haze_petlahuc]hu _,_seor_Ԁdelos_dueos_Ԁde_las_Ԁ_esteras_,y_petates_.De_tplli_,vara,sale_tpl_,el  @ _alguacil_;y_deste_Ԁsale,_tplc]hu _,el_seor_Ԁde_alguaciles_._Notese_Ԁel_exemplo_Ԁ_siguiente_:De  (  _qu]quitl_,_cuerno_Ԁdeanimal,_como_Ԁsi_dixera_Ԁ_madero_,o_arbol_Ԁdela_frente_,o_cabe a_,_compuesto_Ԁde    _qu]itl_,la_cabe a_,yde_quahuitl_,palo,o_arbol_,sale_primero_Ԁ_qu]quhu_,_cuyo_Ԁplurales   _qu]quhuqu_,y_significa_Ԁ_buei_,_toro_,o_vaca_,_por_Ԁ_que_Ԁes_posseedor_,y_dueo_Ԁde_sus_Ԁ_cuernos_;_pero_   el_seor_Ԁdelos_que_Ԁ_tienen_Ԁ_cuernos_,_idest_Ԁel_dueo_Ԁ_deste_Ԁ_ganado_Ԁmayor,es_qu]quhuc]hu _,y y  _tambien_Ԁes_muy_Ԁ_vsado_,_qu]quhuhu _. a  @&_CAPITVLO_Ԁ_ONZE_Ԉ@ DE_NOMBRES_ԀDE_MORADORES_ԀDEPUEBLOS.  Delos_nombres_Ԁde_las_Ԁ_Prouincias_,_Ciudades_ԀyPueblos,se_deriuan_Ԁlos_nombres_,_que_Ԁ_significan_los_naturales_Ԁy_moradores_Ԁde_las_Ԁtales_Prouincias_,_Ciudades_,yPueblos.Para_su_Ԁ_formacion_Ԁse_aduierta_,_que_Ԁsiel_nombre_Ԁdel_tal_Ԁ_lugar_Ԁse_acaba_Ԁenco,se_buelue_Ԁ_este_Ԁco,en_catl_,_como_Ԁde )x _Mox7co_,_Moxicatl_,naturaldeMexico,odela_nacion_ԀMexicana._TetzcAco_,_TetzcAcatl_,_Tezcucano_. ` _Ch]lco_,_Ch]lcatl_,naturalde_Chalco_._Atlxco_,_Atlxcatl_,naturalde_Atrisco_.Sise_acabare_Ԁel_nombre_ H del_lugar_Ԁen_tlan_,sin_ligatura_Ԁti,oen_lan_,_que_Ԁeslo_mesmo_,se_bueluen_Ԁ_tlan_y_lan_,en_tocatl_,_como_ 0 _TepozAtl]n_,_TepozAtocatl_,naturalde_Tepoz;tlan_._Tepoztl]n_,_Tepoztcatl_._Tll]n_,_Tltocatl_,  naturalde_Tula_._Chlll]n_,_Cholltocatl_;de_Cholula_._Aduierto_Ԁde_camino_,_que_Ԁ_este_Ԁ_tlan_,y_lan_,es    _syllaba_Ԁ_siempre_Ԁ_larga_,y_consiguientemente_Ԁ_graue_;_por_Ԁserfinal,_por_Ԁ_que_Ԁ_baja_Ԁ_vn_Ԁ_poco_Ԁel_tono_Ԁdela_voz_Ԁen_las_Ԁfinales_largas_;y_por_Ԁserlargos_estos_Ԁ_tlan_,y_lan_,y_por_Ԁno_precederle_Ԁla_ligatura_Ԁti,no "" _parecen_Ԁserla_preposicion_Ԁ_tlan_,_que_Ԁes_breue_,y_pide_Ԁcasi_siempre_Ԁla_ligatura_Ԁti,_aun_Ԁ_siruiendo_Ԁa i## _nombres_ԀdePueblos,_como_Ԁ_Quuhtitlan_,_Tltitlan_;y_estos_Ԁ_nombres_Ԁ_acabados_Ԁen_tlan_,con_ligatura_ Q$ $ ti,no_mudan_Ԁnada,para_dezir_Ԁnaturalde_tal_Ԁparte,_sino_Ԁ_que_Ԁse_les_Ԁ_aade_Ԁ_calqui_,o_calcatl_,o_ch]n_, 9%!% _que_Ԁ_significa_,el_que_Ԁ_tiene_Ԁcasa:de_ch]ntli_,lacasa;o_tl]catl_;persona,yse_dir_:_Quauhtitlan_ !&p"& _calqui_,y_Quauhtitlan_Ԁ_calcatl_,y_Quauhtitlan__ch]n_,y_Quauhtitlan__tl]catl_._Estos_Ԁ_mesmos_Ԁ_calqui_  'X#' _calcatl_,_ch]n_,y_tlacatl_,_toman_Ԁ_otros_Ԁ_nombres_Ԁdepueblos,_acabados_Ԁen_yan_,_como_Ԁ_]tlacuhuyan_, '@$( elPueblode_Tacubaya_,yel_nombre_ԀdelPueblo_llamado_Ԁ_C]tlch]n_,_que_Ԁ_quiere_Ԁ_dezir_Ԁcasadela ((%) _culebra_,_]tlacuhuian__ch]n_,&c. )&*   Los_nombres_Ԁde_lugares_,_acabados_Ԁenpan,_forman_Ԁlos_nombres_Ԁde_sus_Ԁ_moradores_,en_panocatl_, *&+ _como_Ԁ_Tlacpan_,_Tacuba_,_Tlacpanocatl_._Itztapal]pan_,_Itztapal]panocatl_.Los_acabados_Ԁen_m]n_, +', _hazen_Ԁen_mocatl_,_como_Ԁ_]clm]n_,_Aculma_,_]clmocatl_,_ztm]n_,_ztmocatl_.Los_acabados_Ԁen_c]n_, y,(- _hazen_Ԁen_camocatl_,_como_Ԁ_x]lt;c]n_,_x]lt;cmocatl_;_]t;c]n_,_]t;cmocatl_._Pero_Ԁsiantesdelcan, a-). _huuiere_Ԁ_saltillo_,_vendra_Ԁa_caer_Ԁ_este_Ԁ_saltillo_Ԁ_sobre_Ԁ_u _,o_sobre_Ԁ_y=_,o_sobre_Ԁ__.yse_compondran_Ԁ_estos_ I.*/ _nombres_Ԁde_Pue_Ԅi  0h,1 ijj@(***460***_blos_,dela_preposicion_Ԁcanydelos_nombres_Ԁ_possessiuos_,de_que_Ԁ_hablamos_Ԁenel_Capitulo_  _noueno_,y_decimo_Ԁ_deste_Ԁ_libro_,_acabados_Ԁen_hu _,__.y_=_.;ypara_formar_Ԁlos_nombres_Ԁ_que_ i _signifiquen_Ԁ_naturales_,y_moradores_Ԁ_destos_Ԁ_lugares_,_basta_Ԁ_quitar_Ԁla_preposicion_Ԁcan,_como_ Q _Michhuc]n_,_Mechoacan_._Michhu _,naturalde_Mechoacan_,y_tambien_Ԁ_significa_Ԁ_dueo_Ԁde 9 _pescado_._Clhuc]n_,_Clhu _;_]maquomc]n_,_Amaquom_;_Tlc]n_,_Tl_,naturalde_Toluca_. ! p _T ayAcan_,_T y=_._Todos_Ԁ_estos_Ԁ_acabados_Ԁencan,_que_Ԁantesdelcan,_tienen_Ԁel_dicho_Ԁ_saltillo_,  X _pueden_Ԁ_tambien_Ԁ_formar_Ԁ_estos_Ԁ_nombres_Ԁde_naturales_,y_moradores_,_boluiendo_Ԁelcan,en_catl_,y  @ _quedandose_Ԁel_saltillo_,_como_Ԁ_Michhucatl_,_clhucatl_,_]maquomcatl_,_T ayAcatl_,yelpluralse  (  formaconsolo_perderse_Ԁla_tl_:_]maquomoc _,&c.Los_nombres_ԀdePueblos,y_lugares_Ԁ_acabados_Ԁen    _tl _,_que_Ԁes_preposicion_,_que_Ԁ_significa_Ԁ_abundancia_Ԁdela_cosa_Ԁ_significada_,_por_Ԁel_nombre_,_forman_   _estos_Ԁ_nombres_Ԁde_moradores_Ԁen_tlcatl_,_como_Ԁ_Huextl _,Pueblo_que_Ԁ_significa_Ԁ_Sauceda_,o_arboleda_   desauces:_su_Ԁ_morador_Ԁes_huextlcatl_;_sobre_Ԁel_tl __siempre_Ԁ_ay_Ԁ_saltillo_._Quuhtl _,_arboleda_, y  _bosque_,_montaa_._Quauhtlcatl_,_saluaje_,o_Montaes_.De_Mll _,_que_Ԁ_significa_Ԁ_lugar_Ԁde a  _sementeras_,seforma_mllcatl_,el_labrador_;yde_]tl _,seforma_]tlcatl_,el_que_Ԁ_viue_Ԁenelagua,y I  el_pescador_.Siel_tla_,no_tuuiera_Ԁ_saltillo_Ԁ_significara_Ԁhombre_hecho_Ԁdeagua;ysiel_saltillo_ 1 _estuuiera_Ԁ_sobre_Ԁla_primera_Ԁa._tl]catl_,_significara_Ԁnohombre,otanmalhombre,_que_Ԁno_merece_Ԁse h _llame_Ԁhombre._Quauhtl]catl_,sin_saltillo_Ԁ_sobre_Ԁel_tla_,hombredepalo. P @&_CAPITVLO_ԀDOZE@ DELOS_VERBOS_,QUESE_DERIUAN_ԀDE_NOMBRES_.@{{.1:DELOS_VERBOS_ԀENti,YEN_tia_. 0   LOS_verbos_Ԁ_deriuatiuos_Ԁde_nombres_,y_acabados_Ԁenti,yen_tia_,son_neutros_,y_inchoatiuos_Ԁde    _ordinario_,y_significan_Ԁ_hazerse_;y_conuertirse_Ԁen_aquello_Ԁ_que_Ԁ_significa_Ԁel_nombre_Ԁde_que_Ԁse_deriuan_.Los_nombres_Ԁde_que_Ԁse_deriuan_,_pueden_Ԁser_substantiuos_,y_adjectiuos_,_como_Ԁde_qualli_,y "" _yoctli_,_adjectiuos_,_que_Ԁ_significan_Ԁ_bueno_,_salen_Ԁlos_verbos_Ԁ_qualti_,y_yocti_,_hazerse_Ԁ_bueno_.De i## _mahuiztli_,persona_honrada_,sale_mahuizti_,ser_estimado_.El_preterito_Ԁ_destos_Ԁ_verbos_Ԁenti;hazeen Q$ $ _tic,sino_Ԁes_que_Ԁantesdelti,_aya_Ԁ_vna_Ԁvocalsin_saltillo_,_por_Ԁ_que_Ԁsila_ay_,_hara_Ԁentic,o_perderase_Ԁen 9%!% el_preterito_Ԁ_su_Ԁ_vltima_Ԁ_i_._por_Ԁla_regla_Ԁgeneral,y_esto_Ԁeslomas_comun_,_como_Ԁde_xpopoytl_,el !&p"& _ciego_:_xpopoyti_,_cegar_:_preterito_,_nxpopoyt_.Siel_verbo_Ԁ_neutro_Ԁ_acabare_Ԁen_tia_,_como_Ԁ_niqual  'X#' tia_,_niyoctia_;_puede_Ԁ_tomar_Ԁenel_preterito_Ԁc._niqualtiac_,_niyoctiac_,ose_puede_Ԁ_boluer_Ԁlaa.enx. '@$( _niqualtix_,_niyoctix_._Nittia_,me_enduresco_Ԁ_como_Ԁ_piedra_:_preterito_,_onittiac_,vel_nittix_:de_ttl_, ((%) la_piedra_.  Delos_verbos_Ԁ_acabados_Ԁenti,yde_sus_Ԁ_preteritos_,_salen_Ԁlos_adjectiuos_Ԁentic:_ttic_,_cosa_Ԁdura *&+ _como_Ԁ_piedra_;_mahuiztic_,_cosa_Ԁde_estima_;_quauhtic_;_cosa_Ԁ_larga_Ԁ_como_Ԁpalo,o_arbol_;_tocpiltic_,_cosa_ +', noble,_como_Ԁ_huel_Ԁ_tocpiltic_Ԁin_motltltzin_,_tu_Ԁ_lenguaje_Ԁes_muy_Ԁ_cortesano_:de_tocpilli_,persona y,(- noble,_cauallero_.  Los_verbos_Ԁen_tia_,_deriuados_Ԁde_nombres_Ԁ_substantiuos_,_suelen_Ԁser_actiuos_,y_quando_Ԁ_rigen_Ԁ_vn_ I.*/ _acusatiuo_,_significan_Ԁ_proueer_Ԁa_otros_Ԁdela_cosa_,_que_Ԁ_significa_Ԁel_nombre_Ԁde_donde_Ԁse_deriuan_,_como_Ԁde_calli_;lacasa:_nitocaltia_,_hago_Ԁcasapara_alguno_,oleprok  0h,1 kll@(***461***_ueo_Ԁ_della_;_nochcalt7_in_nottzin_,mipadremeha_edificado_,o_proueido_Ԁdecasa;ysiel_verbo_Ԁes  _reflexiuo_,_significa_Ԁ_hazer_Ԁpara_s_,o_proueerse_Ԁde_aquella_Ԁ_cosa_,_como_Ԁ_ninocaltia_,me_edifico_Ԁcasa,o i me_proueo_Ԁde_ella_.De_mlli_,la_sementera_:_ninomltia_,_hago_Ԁ_sementera_Ԁpara_m_._Quando_Ԁel_verbo_ Q _fuere_Ԁ_reflexiuo_,y_transitiuo_,_significar_Ԁ_apropiarse_,y_adjudicarse_Ԁla_tal_Ԁ_cosa_,o_que_Ԁnos_sirue_Ԁen_lugar_Ԁ_della_,_como_Ԁ_nicnocaltia_in_mocal_,_apropiome_Ԁ_tu_Ԁcasaome_sirue_Ԁdecasala_tuya_.De ! p _chmalli_,elescudo:_nimitznochmaltia_,te_tomo_Ԁ_por_Ԁmiescudo,me_sirues_Ԁdeescudo.De_n]ntli_,la  X _madre_:_Ticton]nt7tzinoa_Ԁin_ilhuicac_Ԁ_cihuapilli_,_tomamos_Ԁ_por_Ԁ_madre_Ԁala_Reyna_Ԁdel_Cielo_.De  @ _Tetl_,_Dios_,sale_teti_,_hazerse_Ԁ_Dios_,y_ninotetia_,_hago_Ԁ_Dioses_Ԁpara_m_,y_vsase_Ԁ_por_Ԁ_idolatrar_;yel  (  _reflexiuo_,y_transitiuo_Ԁ_nicnotetia_,_significa_Ԁ_tengole_Ԁ_por_Ԁ_Dios_:_nicnotet7tzinoa_Ԁin_totocuiyo_Ԁ_Iesu_    _Christo_,_tengo_Ԁ_por_Ԁ_Dios_Ԁa_nuestro_Ԁ_Seor_Ԁ_Iesu_Ԁ_Christo_.De_]xc]itl_,y_tlatquitl_,_hazienda_,_salen_Ԁlos   _verbos_Ԁ_]xc]tia_,y_tlatquitia_:_nicn]xc]tia_,_nicnotlatquitia_in_to]xca_,in_totlatqui_,_apropiome_Ԁla   _hazienda_Ԁ_agena_.  En_vn_Ԁ_arte_Ԁ_Mexicano_Ԁse_trahe_Ԁ_este_Ԁ_exemplo_:_Techmotzaqualtitzinoa_,_techmoten]ntitzinoa_Ԁin a  _Totocuiyo_Ԁ_Iesu__Christo_,_siruenos_Ԁ_Christo_Ԁ_Seor_Ԁde_amparo_,y_muro_._Deue_Ԁdeser_yerro_Ԁdela I  _imprenta_,_por_Ԁ_que_Ԁ_est_Ԁ_puesto_Ԁal_reues_,yhade_dezir_:_Tictotzaqualt7tzino_,_tictoten]nt7tzino_in 1 _Totocuiyo_Ԁ_Iesu__Christo_:De_tzaqualli_,_que_Ԁes_cerrito_,ycu,y_ten]mitl_,_muro_. h   _Pueden_Ԁ_estos_Ԁ_verbos_Ԁ_transitiuos_Ԁen_tia_,_regir_Ԁdos_acusatiuos_,no_siendo_Ԁ_reflexiuos_,_como_ԀIn P _Totocuiyo_Ԁ_Dios__tochm]xc]tilia_,_tochmotlaquitilia_Ԁin_]xc]tzin_,_intlatquitzin_,_Nuestro_Ԁ_Seor_Ԁnos 8 _aplica_,ydalo_que_Ԁes_suyo_.In_Totocuiyo__Dios_Ԁ_quinmotont7tzinoa_,_quinmonenepilt7tzinoa_Ԁin   _itlamachtltzitzinhuan_,_Nuestro_Ԁ_Seor_Ԁse_sirue_Ԁde_sus_Ԁ_discipulos_,_como_Ԁde_bocas_,y_lenguas_,_idest_  _habla_Ԁ_por_Ԁ_ellos_:de_tontli_,_labio_,y_nnpilli_,_lengua_.El_preterito_Ԁ_destos_Ԁ_verbos_Ԁ_transitiuos_,o  _reflexiuos_Ԁen_tia_,_sigue_Ԁla_regla_Ԁgeneraldelos_preteritos_,_que_Ԁes_que_Ԁ_pierdan_Ԁ_su_Ԁvocalfinal,_como_  de_ninocaltia_,_ninocalt3_. q Ѐ@u u .2.DELA_FORMACION_Ԁ_DESTOS_Ԁ_VERBOS_ԀENtiY_tia_. A   _Formanse_Ԁ_estos_Ԁ_verbos_Ԁenti,yen_tia_,delos_nombres_,_mudadas_Ԁ_sus_Ԁfinales_tl_,_tli_,li,in,enti,y ` _tia_,o_aadiendo_Ԁti,o_tia_,a_las_Ԁ_demas_Ԁ_terminaciones_;_verbi_Ԁ_gracia_:_nelli_,_cosa_Ԁ_verdadera_:_nelti_,y H _neltia_,_hazerse_Ԁ_verdadero_,_idest_Ԁ_verificarse_,_cumplirse_;_m]lli_,_cautiuo_:_m]lti_,ser_cautiuado_;_y]pan_ 0 _nim]ltic_,enla_guerra_Ԁhe_sido_Ԁ_cautiudo_;_tl]cAtli_,_esclauo_:_tl]cAti_,_boluerse_Ԁ_esclauo_,y_trabajar_  _como_Ԁ_esclauo_;_ oquitl_,_cieno_:_ oquiti_,_boluerse_Ԁ_cieno_;_ctlalin_,_estrella_:_ctlalti_,_boluerse_Ԁ_estrella_.    _Pero_Ԁa_tlatzcan_,_cedro_Ԁo_cipres_,_por_Ԁ_que_Ԁno_tiene_Ԁ_ninguna_Ԁde_aquellas_Ԁ_terminaciones_,sele_aade_Ԁti, !! _tlatzcanti_,_boluerse_Ԁ_cipres_. ""   Los_verbales_Ԁ_acabados_Ԁenqui,yen_ni_,_como_Ԁ_tepixqui_,y_tlto]ni_,_mudan_Ԁ_estas_Ԁ_terminaciones_Ԁen i## _c]ti_,_aadiendo_Ԁ_este_Ԁ_c]ti_,al_preterito_._Tepixqui_,_por_Ԁ_que_Ԁse_compone_Ԁdel_verbo_Ԁpia,_que_Ԁenel Q$ $ _preterito_Ԁhazepix,_aadiendosele_Ԁ_c]ti_,haze_tepixc]ti_,_hazerse_Ԁ_Sacerdote_,oreligioso;y_por_Ԁ_que_ 9%!% _tlto]ni_,_viene_Ԁdel_verbo_Ԁ_tltoa_,_hablar_,_por_Ԁ_que_Ԁel_que_Ԁ_gouierna_Ԁesel_que_Ԁ_habla_,y_manda_; !&p"& _aadiendo_Ԁa_su_Ԁ_preterito_,_que_Ԁes_tlt=_,_c]ti_,seforma_tl]tAc]ti_,_gouernar_,_reynar_._Tambien_Ԁ_toman_  'X#' _c]ti_,los_nombres_Ԁ_possessiuos_Ԁen_hu _,yen__._como_Ԁ_]xc]hu _,el_que_Ԁ_tiene_Ԁ_hazienda_:_]xc]huc]ti_, '@$( _hazerse_Ԁ_rico_._Tpl_,el_alguacil_:_tplc]ti_,ser_alguacil_. ((%)   Los_verbales_Ԁen_ni_,_pueden_Ԁ_dexar_Ԁel_c]_,_que_Ԁes_ligatura_,y_tomar_,ti,sin_perder_,_ni_Ԁ_alterar_Ԁ_su_Ԁfinal, )&* _como_Ԁ_tomachti]ni_,Maestro:_tomachtianiti_,y_tomacht7c]ti_. *&+   _Tambien_Ԁ_hazen_Ԁen_c]ti_,_algunos_Ԁ_nombres_,_que_Ԁ_acaban_Ԁenc._como_Ԁ_tlahuellc_,_vellaco_: +', _tlahuellc]ti_,_hazerse_Ԁ_vellaco_;_icnpillahuellc_,_ingrato_,_desagradecido_:_icnopillahuellcati_,ser y,(- _desagradecido_.  _Tambien_Ԁde_algunos_Ԁ_adueruios_,se_forman_Ԁ_verbos_Ԁ_neutros_Ԁenti,_como_Ԁde_non_,en_vano_,sin I.*/ _prouecho_,saleel_verbo_Ԁ_nenti_,_salir_Ԁ_vana_Ԁ_vna_Ԁ_cosa_,_frustrarse_:_nentic_Ԁ_inno_Ԃ 1/+0 m  0h,1 mnn@(***462***_tlatequipanliz_,in_nociahuiz_,mi_trabajo_,y_cansancio_Ԁseha_frustrado_.De_imman_,es_hora_,y  _tiempo_:_immanti_,_hazerse_Ԁ_hora_,y_tiempo_Ԁpara_hazer_Ԁ_algo_,o_cumplirse_,y_llegar_Ԁel_tiempo_Ԁ_que_Ԁse i _esperaua_;_verbi_Ԁ_gracia_:_immantiz_,vel_immantiquiuh_Ԁin_c]huitl_,_in7quac_Ԁ_non_Ԁ_ticnequizqu_Ԁin Q _m]qualli_Ԁ_ic_Ԁ_tinemin3_,_llegar_Ԁel_tiempo_,_quando_Ԁ_quisieramos_Ԁ_auer_Ԁ_viuido_Ԁ_bien_.Delos_aduerbios_ 9 de_tiempo_,_mztla_,_maana_,y_huptla_,_despues_Ԁde_maana_,se_forman_Ԁlos_verbos_Ԁ_mztlati_,y ! p _huptlati_,_que_Ԁ_significan_Ԁ_llegar_Ԁa_maana_,ya_despues_Ԁde_maana_;_verbi_Ԁ_gracia_:_]quin__quimati_,  X _]quin_Ԁ_huel_Ԁ_tochilhuiz_Ԁin_ o_Ԁ_timztlatizqu_,_tihuptlatizqu_?_Quin_Ԁ_sabe_,y_quin_Ԁnos_puede_Ԁ_dezir_,  @ si_llegaremos_Ԁa_maana_,oa_despues_Ԁde_maana_?@ 3.DELOS_VERBOS_Ԁ_ilhuilti_,_icnpilti_;_mcohualti_,Y_tlahuelilti_. a    _Parece_Ԁ_que_Ԁ_viene_Ԁa_proposito_Ԁ_declarar_Ԁ_aqui_Ԁ_vnos_Ԁ_verbos_Ԁ_acabados_Ԁenti,_que_Ԁ_salen_Ԁde_nombres_,y 1 _tienen_Ԁparticular_modo_Ԁde_conjugarse_,yson_muy_Ԁ_frequentes_,yson:_ilhuilti_,_icnpilti_,y h _mcohualti_,_que_Ԁson_synonymos_,y_significan_Ԁser_merecedor_;_salen_Ԁdelos_nombres_Ԁ_ilhuilli_,y P _mcohualli_,_que_Ԁ_significan_Ԁ_merecimiento_:yde_icnpilli_,_huerfano_Ԁdepadre,y_madre_,y_tomase_ 8 _tambien_Ԁ_por_Ԁ_merecimiento_._Todos_Ԁ_estos_Ԁ_tres_Ԁ_nombres_,conlos_semipronombres_Ԁdepossession,no,   mo,&c._significan_Ԁser_merecedor_;_verbi_Ԁ_gracia_:_mo_Ԁ_nolhuil_,vel_mo_Ԁ_nocnpil_,vel_mo_  _nomcohual_Ԁin_ni]z_,vel_inc_Ԁ_naz_Ԁin_mpa_Ԁ_ilhuicac_,noesmi_merecimiento_,_idest_Ԁno_meresco_Ԁiral  _cielo_._Cuix_Ԁ_molhuil_,_cuix__momcehual_Ԁin_tim]cohualli_Ԁin_tinontl]catl_,_inic_Ԁ_in]huac_Ԁ_titlaqu]z_Ԁin  _motltAc]uh_?_mereces_Ԁ_tu_Ԁhombre_plebeyo_,yde_nonada_Ԁcomercon_tu_Ԁ_seor_. q   _Destos_Ԁ_tres_Ԁ_nombres_Ԁ_salen_Ԁlos_tres_Ԁ_verbos_Ԁ_icnpilti_,_ilhuilti_,_mcohualti_,los_quales_Ԁno_tienen_Ԁmas Y de_las_Ԁ_tres_Ԁ_terceras_Ԁpersonasdelsingular,y_las_Ԁ_demas_Ԁdesingular,ypluralse_suplen_Ԁconlos_dichos_Ԁ_semipronombres_,no,mo,&c.:_nocnpilti_,_nolhuilti_,_nomcohualti_,yosoy_merecedor_: )x _mocnpilti_,_molhuilti_;_momcohualti_,_tu_Ԁ_eres_Ԁ_merecedor_:_icnpilti_,_ilhuilti_,_imcohualti_,_aquel_ ` _merece_,_idest_Ԁ_alcan a_:_tocnpilti_,_tolhuilti_,_tomcohualti_,_nosotros_Ԁ_merecemos_:_amocnpilti_, H _amolhuilti_,_amomcohualti_,_vosotros_Ԁ_alcan ays_:_imicnpilti_,_imilhuilti_,_inmcohualti_,_aquellos_ 0 _alca an_._Preterito_:_onocnpiltic_,_nolhuiltic_,_nomcohualtic_Ԁin_mototla Atlaliztzin_,he_merecido_  _tu_Ԁ_amor_,_idest_Ԁhe_recebido_Ԁ_merced_Ԁde_tu_Ԁ_mano_:_esto_Ԁ_dize_Ԁel_que_Ԁ_agradece_Ԁ_algun_Ԁ_beneficio_,yel_que_le_pide_Ԁ_dize_:_m]__nolhuilti_,_m]__nomcohualti_Ԁin_mototla Atlaliztzin_,in_motopalohuiliztzin_,_meresca_ !! yo_tu_Ԁ_amor_,y_ayuda_,_idest_Ԁ_hazme_Ԁ_merced_Ԁde_ayudarme_:_m]_Ԁ_nomcohualtini_Ԁin_motoicnoliliztzin_, "" _oxal_Ԁ_que_Ԁyo_vuiera_Ԁ_merecido_,y_recebido_Ԁ_merced_Ԁdeti.  Elquarto_verbo_;_semejante_Ԁa_estos_Ԁenel_modo_Ԁdel_c;njugarse_,es_tlahueliltic_:_vsase_Ԁ_solamente_ Q$ $ enla_tercera_Ԁpersonadel_preterito_Ԁ_perfecto_,conlos_semipronombres_,no,mo,&c.conlos_quales_ 9%!% se_suplen_Ԁ_las_Ԁ_demas_Ԁpersonas;_verbi_Ԁ_gracia_:_notlahueliltic_,_motlahueliltic_,_tlahueliltic_.Plural, !&p"& _totlahueliltic_,_amotlahueliltic_,_ntlahueliltic_._Su_Ԁ_significacion_Ԁes:_desdichado_Ԁde_m_,  'X#' _desdichado_Ԁde_t_,&c.:_notlahueliltic_Ԁin_nitltlaco]nipl_,_campa__nechmotl]xiliz_Ԁin_Totocuiyo__Dios_ '@$( _in7qu]c__nimiquiz_?_desdichado_Ԁde_m_Ԁ_pecadora o_;a_donde_Ԁme_echar_Ԁ_Dios_Ԁ_quando_Ԁme_muera_?Y ((%) para_encarecer_Ԁmasse_suele_Ԁ_aadir_Ԁ_esta_Ԁ_particula_Ԁ_col_,o_estotra_:_centzon_,de_centzontli_, )&* _quatrocientos_;_despues_Ԁdelos_semipronombres_Ԁel_centzon_,yantes_dellos_Ԁel_cel_,_desta_Ԁ_manera_: *&+ _colmotlahueliltic_,vel_mocentzontlahueliltic_in_titltlaco]nipl_;_]c_Ԁ_molhuiltiz_,_ac__mom +', cohualtiz_Ԁin_totlapApolhuiliztzin_Ԁin_Totocuiyo_;_intl]camo_Ԁ_titltlaclc]huaz_,o_pecador_ y,(- _desdichadissimo_,_jamas_Ԁ_alcan ars_Ԁ_perdon_Ԁde_Dios_,sino_dexares_Ԁ_tus_Ԁ_pecados_.o  0h,1 o@(***463***@  .4.DELOS_VERBOS_ԀEN_lia_,_DERIUADOS_ԀDELOSENti. Q   Los_verbos_Ԁ_neutros_Ԁ_acabados_Ԁenti,_aadiendoseles_Ԁ_vn_Ԁ_lia_,se_hazen_Ԁ_actiuos_,y_significan_Ԁ_hazer_,y ! p _reducir_Ԁ_vna_Ԁ_cosa_Ԁa_que_Ԁsealo_que_Ԁ_significa_Ԁel_nombre_,de_donde_Ԁse_deriua_Ԁel_verbo_;_verbi_Ԁ_gracia_:_txtli_,_significa_Ԁ_harina_;_deste_Ԁ_nombre_Ԁsale_txti_,_verbo_Ԁ_neutro_,_hazerse_Ԁ_harina_,y_desmenu arse_:  @ _aadiendole_Ԁ_vn_Ԁ_lia_,haze_txtilia_,_que_Ԁes_actiuo_Ԁy_significa_Ԁ_hazer_Ԁ_algo_Ԁ_harina_,_desmenu arlo_;y  (  _picarlo_Ԁ_menudo_:_nictxtilia_Ԁin_tlaolli_,_hago_Ԁ_harina_Ԁel_maiz_._Tlahuellc_,_vellaco_:_tlahuellc]ti_,    _hazerse_Ԁ_vellaco_;_tlahuellcatilia_,_hazer_Ԁ_vellaco_Ԁa_otro_,_malearle_,y_peruertirle_:_onictlahuellc]til7_   _ce_Ԁ_nocnuh_,he_peruertido_Ԁa_vn_Ԁamigo_mio_:_ninotlahuellcatilia_,me_hago_Ԁ_vellaco_,me_peruierto_Ԁa   mi_mesmo_.De_qualti_,y_yecti_,_hazerse_Ԁ_bueno_,se_forman_Ԁ_qualtilia_,y_yoctilia_,_restaurar_,o_adere ar_ y  lo_daado_,_hazerlo_Ԁ_bueno_._Aduiertan_Ԁlos_confessores_,_que_Ԁde_quahuitl_,el_madero_,_que_Ԁes_cosa_ a  dura,_deriuan_Ԁlos_indios_Ԁel_verbo_Ԁ_nitlaquauhtilia_,_que_Ԁde_suyo_Ԁ_significa_Ԁ_poner_Ԁ_algo_Ԁ_duro_Ԁ_como_ I  palo;_pero_Ԁ_ya_Ԁse_vsa_Ԁ_por_Ԁ_accion_Ԁ_deshonesta_,_que_Ԁes_membrum_Ԁ_virili_Ԁ_arrigere_.  _Aduiertase_,_que_Ԁlo_que_Ԁseha_dicho_Ԁ_destos_Ԁ_verbos_,_seruir_Ԁpara_entender_,de_donde_Ԁse_deriuan_,_quando_Ԁse_oyen_,o_hallan_Ԁ_escritos_,ylo_que_Ԁ_significan_,ynopara_que_Ԁ_qualquiera_Ԁ_por_Ԁ_las_Ԁ_reglas__dichas_Ԁ_forme_Ԁ_verbos_Ԁde_qualesquiera_Ԁ_nombres_._Por_Ԁ_que_Ԁes_menester_Ԁ_atender_Ԁalo_que_Ԁse_vsa_;ynode_todo_Ԁ_nombre_Ԁse_deducen_Ԁ_estos_Ԁ_verbos_.@~ ~ 5.DELOS_VERBOS_Ԁ_ACABADOS_ԀEN_huia_. `   Los_verbos_Ԁ_acabados_Ԁen_huia_;y_que_Ԁse_deriuan_Ԁde_nombres_,son_actiuos_,y_significan_Ԁ_obrar_Ԁcon 0 _aquella_Ԁ_cosa_,_que_Ԁel_nombre_Ԁ_significa_;_verbi_Ԁ_gracia_:_tecuitlatl_,_plata_,y_nitlatecuitlahuia_,_platear_  _algo_._Izttl_,sal,y_iztpn;lli_,sal_molida_;_niquzthuia_,y_niquiztpnolhuia_Ԁin_pitzonacatl_,_salo_Ԁla    carnede_puerco_:_nitlaztahuia_,salar_algo_;la_i_._inicial_Ԁse_embeue_Ԁenel_tla_._T atl_,_tierra_Ԁblanca,_que_ !! _sirue_Ԁde_barniz_:_nitlat ahuia_,_embarni ar_Ԁ_algo_,con_este_Ԁ_barniz_._Ttl_,_piedra_:_nitlatehuia_,_golpear_ "" _algo_Ԁcon_piedra_._Eztli_,_sangre_:_nitlaezhuia_,_ensangrentar_Ԁ_algo_:_ninezhuia_,me_ensangrento_Ԁami. i## _Tlapechtli_,_andas_:_nitlapechuia_,_lleuo_Ԁ_algo_Ԁen_andas_._Mxitl_,y_tl]p]tl_,son_yeruas_,_que_Ԁ_comidas_ Q$ $ _trastornan_Ԁla_cabe a_;y_por_Ԁ_esto_Ԁ_por_Ԁ_metaphora_Ԁse_toman_Ԁ_por_Ԁpulque,yvino:ydel_que_Ԁse_emborrach;_,se_puede_Ԁ_dezir_,_que_Ԁ_momxhu3_,_motlap]hu _._Formanse_Ԁ_estos_Ԁ_verbos_Ԁdelos !&p"& _nombres_,_boluiendo_Ԁ_sus_Ԁfinales_tl_,_tli_,li,in,en_huia_,y_aadiendo_Ԁ_este_Ԁ_huia_,alos_que_Ԁno_tienen_  'X#' _estas_Ԁ_terminaciones_.Delos_verbales_Ԁenqui,yen_ni_,nose_suelen_Ԁ_formar_Ԁ_estos_Ԁ_verbos_._Formanse_ '@$( _tambien_Ԁde_algunos_Ԁ_adueruios_,_como_Ԁde_achtopa_,_primero_,_nitlachtopahuia_,soyel_primero_Ԁ_que_ ((%) _hago_Ԁ_algo_,me_adelanto_Ԁen_hazer_Ԁ_algo_.De_lihuiz_,_inconsideradamente_,seforma_nitlalihuizhuia_, )&* _hago_Ԁ_algo_Ԁ_inconsideradamente_.De_nAm _,_sponte_:_ninonAmahuia_,_mouerse_Ԁa_algo_,o_hazer_Ԁ_algo_Ԁde *&+ _su_Ԁ_voluntad_,y_motiuo_;y_puede_Ԁser_transitiuo_,y_su_Ԁ_paciente_Ԁ_ser_Ԁla_cosa_,_que_Ԁ_vno_Ԁhaze:_yn__tlto]ni_ +', _quinmonAmhuilia_,in_quinmotlaqualtilia_Ԁin_cocoxque_,elRey_personalmente_Ԁdadecomeralos y,(- _enfermos_;yde_nhuian_,_que_Ԁ_significa_Ԁcasilo_mesmo_,_que_Ԁ_nAma_,sale_ninonhuianhuia_,_doy_Ԁyola a-). causaalo_que_Ԁme_sucede_Ԁdemal.p  1/+0 pqq@(***464***@%_CAPITVLO_Ԁ_TREZE_Ԉ@DELOS_VERBOS_Ԁ_COMPULSIUOS_.  _Verbo_Ԁ_compulsiuo_Ԁes,el_que_Ԁ_compele_,y_mueue_Ԁa_hazer_Ԁla_accion_Ԁdel_verbo_,de_que_Ԁse_deriua_;_verbi_Ԁ_gracia_:de_nitlachp]na_,seformael_compulsiuo_Ԁ_nitotlachp]naltia_,_hago_,o_compelo_Ԁa_otro_  (  _que_Ԁ_barra_.Deloqualse_infiere_,_que_Ԁ_todo_Ԁ_verbo_Ԁ_compulsiuo_Ԁes_transitiuo_,_por_Ԁ_que_Ԁalo_menos__tiene_Ԁ_por_Ԁ_paciente_Ԁlapersona,o_cosa_Ԁ_compelida_Ԁa_hacer_Ԁlo_que_Ԁ_significa_Ԁel_verbo_,_como_Ԁ_cochi_,_por_   ser_neutro_Ԁno_rige_Ԁ_paciente_;_pero_Ԁ_rigelo_Ԁ_su_Ԁ_compulsiuo_Ԁ_cochtia_:_nmitzcochtia_,te_hago_Ԁ_dormir_;y   siel_verbo_Ԁ_compulsiuo_Ԁ_saliere_Ԁde_verbo_Ԁ_actiuo_,_regir_Ԁdos_casos_:el_vno_Ԁdelapersona_compelida_Ԁa_hazer_,yel_otro_Ԁdela_cosa_Ԁ_que_Ԁhaze;_verbi_Ԁ_gracia_:_nicchihua_in_tlaxcalli_,_hago_Ԁpan;y_nicto a  chhualtia_Ԁin_tlaxcalli_,es_compulsiuo_,y_significa_Ԁ_hago_Ԁ_hazer_Ԁpana_otro_,o_otros_._Aduiertase_Ԁ_que_ I  se_formarn_Ԁ_algunos_Ԁ_compulsiuos_Ԁen_este_Ԁ_Capitulo_,y_algunos_Ԁ_aplicatiuos_Ԁenel_siguiente_,_que_Ԁnose_vsan_Ԁen_significacion_Ԁde_compulsiuos_,y_aplicatiuos_,_sino_Ԁ_que_Ԁ_siruen_Ԁ_solamente_Ԁpara_verbos__reuerenciales_,_como_Ԁse_ver_Ԁ_despues_.@.l._COMO_ԀSE_FORMAN_ԀLOS_COMPULSIUOS_ԀDE_VERBOS_Ԁ_NEUTROS_.  _Formanse_Ԁde_differente_Ԁ_manera_Ԁlos_compulsiuos_Ԁdelos_verbos_Ԁ_neutros_,_que_Ԁlosdelos_actiuos_.De_verbos_Ԁ_neutros_Ԁse_forman_Ԁ_aadiendo_Ԁ_tia_,vel_ltia_;al_presente_Ԁdel_verbo_Ԁ_primitiuo_;_verbi_Ԁ_gracia_: A de_niyli_,_nicyoltia_,le_hago_Ԁ_viuir_,le_doy_Ԁ_vida_;de_ninemi_,_nicnemitia_,l._nicnemiltia_,le_crio_,o )x _sustento_;_ninnemi_,yo_ando_;_nicnnemtia_,vel_nicnnemiltia_,le_hago_Ԁ_andar_._Polihui_,_perderse_: ` _polihutia_,_ste_Ԁnose_vsa_,_sino_Ԁpara_hazerle_Ԁ_reuerencial_. H   Los_verbos_Ԁ_acabados_Ԁena._forman_Ԁ_sus_Ԁ_compulsiuos_,_tomando_Ԁ_ltia_,_como_Ԁde_nitlachia_, 0 _nictlachialtia_,_hagole_Ԁ_que_Ԁmire;_]huia_,_holgarse_:_]huialtia_,_hazer_Ԁ_que_Ԁ_vno_Ԁse_huelgue_._Sacanse_Ԁlos  _neutros_,en_oa_,_que_Ԁ_forman_Ԁ_sus_Ԁ_compulsiuos_Ԁen_oltia_,_nicholoa_,yo_huigo_:_nicchololtia_,_hagole_,o    _persuadole_Ԁa_que_Ԁse_huiga_,y_assi_Ԁel_que_Ԁse_confiessa_Ԁ_dize_:_co__cihu]tl_Ԁ_n]miqu_Ԁ_onicch;lolt3_,_hize_ !! _huir_,y_que_Ԁse_fuese_Ԁ_conmigo_Ԁ_vna_Ԁ_muger_Ԁ_casada_;_nitziucnoa_,_sollo o_,o_hipo_:_nictziucnoltia_, "" _hagole_Ԁ_sollo ar_.Losen_ni_,_hazen_Ԁen_naltia_:_cuepni_,_niccuepnaltia_Ԁin_xchitl_,_hago_Ԁ_que_Ԁ_brote_Ԁla i## _flor_.Los_acabados_Ԁenca,yqui,_hazen_Ԁen_qutia_,vel_quiltia_:_t;tca_,_andar_Ԁde_priessa_: Q$ $ _nict;tquiltia_,_hagole_Ԁ_andar_Ԁde_priessa_._Huetzca_,_nichuetzqutia_;_hagole_Ԁ_reir_. 9%!%   Los_que_Ԁse_siguen_Ԁ_hazen_Ԁen_differentes_Ԁ_maneras_.Los_verbos_Ԁ_irregulares_Ԁ_pondre_Ԁenprimer_lugar_._C _,_tiene_Ԁ_por_Ԁ_compulsiuo_Ԁ_yetztia_,_hazer_Ԁ_estar_;_yauh_,no_tiene_Ԁ_compulsiuo_,_suplelo_Ԁconel_verbo_  'X#' _huca_,_lleuar_:_por_Ԁ_que_Ԁ_quien_Ԁ_lleua_Ԁa_alguno_,haze_que_Ԁ_vaya_Ԁa_donde_Ԁle_lleua_._Tambien_Ԁ_huallauh_, '@$( _suple_Ԁel_compulsiuo_;de_que_Ԁ_carece_,conel_actiuo_Ԁ_hu]lhuca_,_traher_.El_compulsiuo_Ԁde_7cac_;es ((%) _7catiltia_,y_7quiltia_:elde_onoc_,es_onoltia_,_hazer_Ԁ_que_Ԁ_vno_Ԁse_eche_,o_tenerle_Ԁ_echado_;_verbi_Ԁ_gracia_: )&* In_pan_Ԁ_ncito_in_nopac__toquichtin_,ca_tlan__conolt7toc_Ԁ_izcihu]tl_Ԁ_mecauh_,_nnhu]n_ *&+ _huhuetztoqu_,_quando_Ԁyo_llegu_Ԁa_donde_Ԁ_estaua_Ԁ_aquel_Ԁhombre,tenia_echada_Ԁjuntoasia_su_ +', amiga;_lti_,_boluer_Ԁde_alguna_Ԁparte:_nitolchtia_,_hazer_Ԁ_boluer_Ԁa_otros_:_niqulchtia_Ԁin y,(- _tepoztlaphualli_,_atraso_Ԁel_relox_,_hago_Ԁ_que_Ԁ_buelua_Ԁ_atras_;de_niqu a_,_nicquixtia_,le_saco_._Tlahu]na_, a-). _nictlahu]naltia_,y_nictlahu]ntia_,le_emborracho_,le_doy_Ԁde_beuer_;de_nip]qui_,_nicp]ctia_, I.*/ Ѐr  0h,1 rss@(***465***vel_nicp]quiltia_,le_alegro_;_nichca_,_nicchcaltia_,vel_nicchquiltia_,vel_nicchoctia_,le_hago_Ԁ_llorar_.  El_segundo_,y_tercero_Ԁsonmas_vsados_:_nochchoctia_Ԁin_notltlacl_,mis_pecados_Ԁme_hazen_Ԁ_llorar_; i de_nimiqui_,_nicmictia_,vel_miqutia_,le_mato_,o_aporreo_.Losdos_vltimos_Ԁse_vsan_Ԁconlos_verbos_ Q _compuestos_Ԁde_miqui_,_como_Ԁ_ciammiqui_,_cansarse_:_niccianmictia_,vel_niccianniquiltia_(sic),le 9 _canso_,y_fatigo_;_nitl]huia_,yo_alumbro_:_nictl]huiltia_,_hagole_Ԁ_que_Ԁ_alumbre_. ! p   Los_que_Ԁ_acaban_Ԁen_ a_,oci,_bueluen_Ԁla_ _.enx.  X y_hazen_Ԁ_xitia_:de_7 a_,_niqu7xtia_,le_despierto_._Iucci_,_cocerse_:_niquiucxtia_,_cue olo_.Elxi,_destos_  @ doses_breue_;elxi,delos_siguientes_Ԁeslargo:_naci_,yo_llego_:_nicxtia_,vel_nicxiltia_,_hago_Ԁ_que_  (  _llegue_:_significa_Ԁ_tambien_Ԁ_nicxiltia_,_cumplir_,_aadir_,y_suplir_Ԁlo_que_Ԁ_falta_;_nitltlci_,yo_toso_:    _nictltlxiltia_,_hagole_Ԁ_toser_;_ninoci_,yo_paresco_:_nicnoxtia_,vel_nicnoxiltia_,vel_nicnoxtia_,le_hago_   _parecer_,le_muestro_,_co_,_llegar_,_vsase_Ԁen_tierra_Ԁ_caliente_,haze_cahuia_,_hazer_Ԁ_llegar_;_nitlco_,haze   _nictlcahuia_,_hagole_Ԁ_que_Ԁ_suba_,le_subo_:_nitmo_,_nictmohuia_,le_hago_Ԁ_baxar_,le_baxo_. y  @ .2.DELOS_COMPULSIVOS_ԀDE_VERBOS_Ԁ_ACTIUOS_.  Los_compolsiuos_Ԁde_verbos_Ԁ_actiuos_Ԁse_forman_Ԁde_su_Ԁ_voz_Ԁ_passiua_,_quando_Ԁse_acaba_Ԁeno._buelta_Ԁla 1 o.en_tia_,_como_Ԁde_tl] alo_,_passiuo_Ԁde_tl] a_:_nictotl] altia_,_hago_Ԁ_que_Ԁ_otro_Ԁ_arroje_Ԁlo_que_Ԁ_tiene_, h _idestque_Ԁlo_dexe_,_quitandoselo_Ԁ_por_Ԁ_fuer a_.Del_verbo_Ԁ_mati_,saber,_cuyo_Ԁ_passiuo_Ԁesmacho,se P formael_compulsiuo_Ԁ_machtia_,_ensear_._Tiene_Ԁ_tambien_Ԁ_por_Ԁ_compulsiuos_Ԁ_machtia_,y_machiltia_;y 8 _estos_Ԁdos_compulsiuos_Ԁ_solamente_Ԁ_tienen_Ԁlos_verbos_Ԁ_compuestos_Ԁde_mati_,_como_Ԁ_tl]camati_,   _obedecer_:_tl]camachtia_,y_tl]camachiltia_._Tla Ac]mati_,y_icnolilmati_,_hazen_Ԁen_machitia_,y  _machiltia_,_como_Ԁ_tla Ac]machtia_,&c.Los_acabados_Ԁenqui,_fuera_Ԁdela_formacion_Ԁdel_passiuo_,  _tienen_Ԁ_otra_,_aadiendoles_Ԁ_ltia_,_como_Ԁ_nequi_:de_su_Ԁ_passiuo_Ԁ_neco_,seforma_nectia_,ydel_primitiuo_  _nequi_,_nequiltia_;_n]miqui_,_venir_Ԁ_bien_Ԁ_vna_Ԁ_cosa_Ԁcon_otra_;_n]mictia_,del_passiuo_Ԁ_n]mico_;y q _n]miquiltia_,_aparear_,y_igualar_Ԁ_vna_Ԁ_cosa_Ԁcon_otra_,seformade_namiqui_. Y   _Estos_Ԁ_hazen_Ԁen_differentes_Ԁ_maneras_Ԁ_caqui_,_caqutia_,_l.caquiltia_;_verbi_Ԁ_gracia_:_onictocaquilt7_ A _intlein_Ԁ_om7t=_,he_dicho_Ԁy_referidoa_Ԁ_otros_Ԁlo_que_Ԁseha_dicho_._Itqui_,_Itqutia_,_como_Ԁ_co_Ԁ_mox7catl_ )x _oniquitqut7_Ԁin_m]mauh_,a_vn_Ԁ_Mexicano_Ԁ_di_Ԁ_que_Ԁ_lleuase_Ԁ_tu_Ԁ_carta_;_cui_,_cutia_,y_su_Ԁ_compuesto_ ` _tlahuolcui_,_enojarse_:_nictlahuolcutia_,le_enojo_.Pi,_coger_Ԁ_yeruas_Ԁ_pelandolas_._Pltia_, H _nicqu7quilpltia_in_nonenc]uh_,_hago_Ԁami_criado_,_que_Ԁ_coja_Ԁ_yeruas_Ԁ_llamadas_Ԁ_quilitl_:_dobla_Ԁ_aqui_Ԁel 0 qui,de_quilitl_,_por_Ԁla_diuersidad_Ԁde_las_Ԁ_yeruas_,_que_Ԁse_cojen_._Tambien_Ԁse_dize_Ԁ_nitlap7pi_,_que_Ԁeslo  _mesmo_,_que_Ԁ_niqu7quilpi_,y_nictlap7pltia_,_que_Ԁ_nicqu7quilpltia_.I,_beuer_:_niqui_Ԁin_octli_,_beuo_    pulque;_nictotia_Ԁin_octli_,_hago_Ԁ_beuer_Ԁpulquea_otros_,_doyselo_Ԁa_beuer_;y_nipi_,_beuo_Ԁ_medicamento_: !! _nicptia_,_doyle_Ԁa_beuer_Ԁ_vn_Ԁ_medicamento_,o_purga_,o_pon oa_;_nitlayahualoa_,_rodear_Ԁ_algo_, "" _andando_Ԁal_rededor_Ԁdel:_nitotlayahualoltia_,vel_nitetlayahualchtia_,_hago_Ԁ_que_Ԁ_otro_Ԁ_d_Ԁla_buelta_Ԁal i## _rededor_Ԁde_algo_;_ci_,_alcan ar_,ysies_neutro_,_llegar_:_nicxiltia_._P]huaci_,_cocer_Ԁ_algo_Ԁenolla,oen Q$ $ agua,o_caldo_:_nitotlap]huaxltia_,_hago_Ԁa_otro_Ԁ_que_Ԁ_cue a_Ԁ_algo_._Imacaci_,_macaxiltia_, 9%!% _niquimmacaxiltia_Ԁin_nopilhu]n_Ԁin_ichtequiliztli_,_hago_Ԁ_que_Ԁmis_hijos_Ԁ_teman_Ԁel_hurto_;_nitlap]ca_, !&p"& _lauo_Ԁ_algo_;_nitotlap]caltia_,_hago_Ԁ_que_Ԁ_otro_Ԁ_laue_Ԁ_algo_;_nitlap]tzca_,_esprimo_Ԁ_algo_:_nitotlap]tzcaltia_,  'X#' _hago_Ԁ_que_Ԁ_otro_Ԁ_esprima_Ԁ_algo_;_nitlatzaqua_,_cierro_,o_pago_,y_lasto_Ԁ_algo_:_nitotlap]caltia_,_hago_Ԁ_que_ '@$( _otro_Ԁ_laue_Ԁ_algo_;_nitlap]tzca_,_esprimo_Ԁ_algo_:_nitotlap]tzcaltia_,_hago_Ԁ_que_Ԁ_otro_Ԁ_esprima_Ԁ_algo_; ((%) _nitlatzaqua_,_cierro_,o_pago_,y_lasto_Ԁ_algo_:_nitotlatzacuiltia_,_hago_Ԁ_que_Ԁ_otro_Ԁ_laste_Ԁ_algo_,_idest_Ԁ_castigole_; )&* _quomi_,_vestirse_Ԁde_algo_:_nitotlaquomiltia_,y_nitotlaquotia_,_hago_Ԁa_otro_Ԁ_que_Ԁ_sevista_Ԁde_algo_,y_doyle_ *&+ de_vestir_;_nitlanamaca_,_vendo_Ԁ_algo_:_su_Ԁ_compulsiuo_Ԁ_nictlanamaquiltia_,noloesenla_significacion_, +', _por_Ԁ_que_Ԁno_significa_Ԁ_hagole_Ԁ_que_Ԁ_venda_Ԁ_algo_,_sino_Ԁ_aplicatiuo_,_vendole_Ԁyo_algo_,_como__xinochinnamaquilti_Ԁin_mottolhu]n_,_vendeme_Ԁ_tus_Ԁ_gallinas_._Itta_,_tiene_Ԁ_tres_Ԁ_compulsiuos_:_ittaltia_, a-). _niquittaltia_in_tnatiuh_,_hagole_ԀverelSol,_mouiendole_Ԁel_sujeto_Ԁpara_que_Ԁle_vea_._Ittitia_, I.*/ t  0h,1 tuu@(***466***_hagole_Ԁver,_mostrandole_Ԁel_objeto_._Itztiltia_,_hagole_Ԁver;_encarandole_Ԁ_hazia_Ԁ_alguna_Ԁparte,para_que_  _vaya_Ԁa_ella_;_verbi_Ԁ_gracia_:In_tl]catecoltl__mictl]mpahuc__quimitztilt7tiuh_Ԁin_tltlaco]nim_,el i _demonio_Ԁhazeiral_infierno_Ԁalos_pecadores_,los_encara_,o_lleua_Ԁ_encarados_Ԁ_hazia_Ԁ_all_.  _Quando_Ԁlos_verbos_Ԁ_primitiuos_,de_donde_Ԁse_deriuan_Ԁlos_compulsiuos_,son_reflexiuos_,se_queda_Ԁelne,enel_compulsiuo_;_verbi_Ԁ_gracia_:_Oniquinnetla Atlali_Ԁin_mococol7tinenc _,he_hecho_Ԁ_que_Ԁseamen ! p los_que_Ԁse_aborrecian_._Por_Ԁ_que_Ԁ_amarse_Ԁentresi_vnos_,es_reflexiuo_Ԁenelplural:_titotla Atl _&c.  X _niquinnem]c]hualtia_,_hago_Ԁ_que_Ԁse_suelten_Ԁ_las_Ԁ_manos_Ԁlos_que_Ԁ_estauan_Ԁ_trauados_Ԁ_dellas_,_por_Ԁ_que_Ԁel  @ _reflexiuo_Ԁ_titom]c]hu _,_significa_Ԁnos_soltamos_Ԁde_las_Ԁ_manos_.Los_verbos_Ԁenti,yen_tia_,_deriuados_  (  delos_nombres_,nose_hazen_Ԁ_compulsiuos_,_como_Ԁ_ni_Ԁ_tampoco_Ԁlos_verbos_Ԁ_neutros_Ԁen_oa_,_que_Ԁse    _forman_Ԁdelos_nombres_Ԁ_abstractos_Ԁen_ytl_,delos_quales_Ԁse_trat;_Ԁ_arriba_.   @$_CAPITVLO_Ԁ_CATORZE_Ԉ@..DELOS_VERBOS_Ԁ_APLICATIUOS_.  _Verbo_Ԁ_aplicatiuo_Ԁesel_que_Ԁ_ordena_Ԁla_accion_Ԁdel_verbo_Ԁa_otra_Ԁpersona,o_cosa_,_atribuyendosela__por_Ԁviade_dao_,o_prouecho_,_quitandosela_,o_poniendosela_,o_refiriendosela_Ԁde_qualquiera_Ԁ_manera__que_Ԁsea,_como_Ԁse_entender_Ԁ_por_Ԁlos_exemplos_;_verbi_Ԁ_gracia_:_nitlaqua_,_como_Ԁ_algo_,_su_Ԁ_aplicatiuo_Ԁes  _nictlaqu]lia_Ԁin_nottzin_,_como_Ԁ_algo_ԀamiPadre,_como_Ԁsitenia_fruta_,o_otra_Ԁ_cosa_,ysela_como_.  _Onochtlaqu]liqu_Ԁin_moqu]quahuc]hu]n_,_tus_Ԁ_bueyes_Ԁme_han_Ԁ_comido_Ԁ_algo_,_que_Ԁesla_sementera_,  me_han_Ԁ_hecho_Ԁ_dao_:_onochqu]l7qu_Ԁin_noml_,_onochtlamil7que_,me_han_Ԁ_comido_Ԁmi_sementera_,me q la_han_Ԁ_destruido_;_niccui_Ԁin_tlaxcalli_,_tomo_Ԁelpan:_tinochcul7_Ԁin_notlaxcal_,_t_Ԁmehas_tomado_Ԁmi Y pan.In_ichtecqui__quintlacu7culia_Ԁin_nnenqu_,el_ladron_Ԁ_quita_Ԁalos_caminantes_Ԁlo_que_Ԁ_lleuan_,_que_ A _como_Ԁson_cosas_Ԁ_varias_,se_dobla_Ԁla_syllaba_Ԁ_cui_,con_saltillo_Ԁenel_primero_Ԁ_cui_.Este_nictlacu7culia_, )x _significa_Ԁ_tambien_Ԁ_desbastar_Ԁa_vn_Ԁ_madero_,o_quitarle_Ԁa_vn_Ԁ_arbol_Ԁlos_ramos_,o_renueuos_,_que_Ԁle_sobran_,_que_Ԁes_chapodarle_,y_cosas_Ԁ_semejantes_._Ntza_,_llamar_:_su_Ԁ_aplicatiuo_Ԁ_nchilia_.Siyo_quiero_ H _que_Ԁ_vno_Ԁ_llame_Ԁami_hijo_,selo_puedo_Ԁ_dezir_Ԁconel_verbo_Ԁsimple,_xicntza_Ԁin_nopiltzin_,oconel 0 _aplicatiuo_Ԁ_xinochnchil7_Ԁin_nopiltzin_,_llamame_Ԁami_hijo_;_nitotlanchilia_,esser_alcahuete_Ԁde_otro_,  _por_Ԁ_que_Ԁel_que_Ԁhaze_este_Ԁofficio,llama_vna_Ԁpersonapara_otra_:y_tictlanchilia_in_mohueltiuh_,_eres_    _alcahuete_Ԁde_tu_Ԁ_hermana_.@ .l.DELOS_APLICATIVOS_ԀDELOS_VERBOS_Ԁ_ACTIUOS_ԀY_NEUTROS_.  _Assi_Ԁlos_verbos_Ԁ_neutros_,_como_Ԁlos_actiuos_,_pueden_Ԁ_formar_Ԁ_aplicatiuos_;ylosde_neutros_Ԁ_regirn__vn_Ԁsolo_caso_Ԁdelapersona,o_cosa_Ԁa_quien_Ԁse_aplican_:ylosde_actiuos_,_que_Ԁde_suyo_Ԁ_rigen_Ԁ_vn_Ԁ_caso_,_regirn_Ԁ_despues_Ԁde_aplicatiuos_Ԁdos_casos_:eldela_cosa_Ԁ_que_Ԁsehaze,yeldelapersona,o_cosa_Ԁa_que_Ԁse_aplica_;_verbi_Ԁ_gracia_:_nimitzcotnilia_Ԁin_mompil_,yote_corto_Ԁ_tu_Ԁ_dedo_._Pero_Ԁ_aduiertase_,_que_ *&+ _quando_Ԁel_verbo_Ԁ_estuuiere_Ԁ_compuesto_Ԁcon_su_Ԁ_nombre_Ԁ_paciente_,y_este_Ԁ_fuere_Ԁpartedel_cuerpo_,_este__tal_Ԁ_verbo_Ԁnosehaze_aplicatiuo_;y_assi_Ԁpara_dezir_,te_corto_Ԁel_dedo_,se_dize_:_nimitzmpilcotna_,y y,(- no_nimitzmpilcotnilia_:ypara_dezir_Ԁyote_quiebro_Ԁla_cabe a_,se_dize_:_nimitzqu]tlap]na_,y a-). _nimitztzontecontlap]na_,yno_nimitzqu]tlap]nilia_,_ni_Ԁ_nimitztzontecontlap]nilia_. I.*/ v  0h,1 vww@(***467***  _Pero_Ԁsiel_nombre_Ԁ_paciente_,_compuesto_Ԁcon_su_Ԁ_verbo_Ԁno_fuere_Ԁpartedel_cuerpo_,se_har_Ԁel_verbo__aplicatiuo_;_como_Ԁ_niquintlaqualchhuilia_Ԁin_tepixqu_;_guiso_Ԁla_comida_Ԁalos_Sacerdotes_. i   Los_aplicatiuos_Ԁde_verbos_Ԁ_neutros_Ԁ_degeneran_Ԁde_ordinario_Ԁdela_significacion_Ԁdel_verbo__primitiuo_,yson_aplicatiuos_Ԁen_quanto_Ԁala_formacion_,ynoen_quanto_Ԁala_significacion_;_verbi__gracia_:de_nemi_,_viuir_,seforma_nitlanemilia_,_pensar_,o_deliberar_Ԁ_algo_,_que_Ԁ_tiene_Ԁ_poco_Ԁ_que_Ԁvercon ! p _viuir_._Miqui_,_morir_:_su_Ԁ_aplicatiuo_Ԁ_miquilia_solo_sirue_Ԁde_reuerencial_,_como_Ԁ_despues_Ԁse_ver_.  X _Aunque_Ԁno_dexa_Ԁde_auer_Ԁ_algunos_Ԁ_verbos_Ԁ_neutros_,_que_Ԁse_hazen_Ԁ_aplicatiuos_Ԁ_tambien_Ԁen_quanto_Ԁala_significacion_:_como_Ԁde_huetzca_,_reirse_,sale_nic_Ԅ_huetzquilia_,me_rio_Ԁdel,yme_rio_Ԁconel;y_assi_Ԁel  (  _que_Ԁse_confiessa_Ԁ_dize_:_nichuetzquil_Ԁ_cocihu]tl_,mehe_reido_Ԁcon_vna_Ԁ_muger_;de_chca_;_llorar_,sale    _chquilia_,_nicchquilia_in_notltlacl_,_lloro_Ԁmis_pecados_.     _Formanse_Ԁlos_aplicatiuos_,_aadiendo_Ԁ_lia_,al_verbo_,_que_Ԁ_acaba_Ԁen_i_._aduirtiendo_,_que_Ԁsiantesdela   _i_._ay_Ԁ_ _.se_buelua_Ԁenx:_nemi_,_nemilia_,_miqui_,_miquilia_,_ci_,_xilia_:_nitotlaxilia_,_montear_,o_ca ar_ y  para_otro_._P]huaci_,_cocer_Ԁ_algo_:_nicp]huaxilia__nac_,le_cue o_Ԁ_su_Ԁcarne._Sacase_Ԁ_tlatzihui_,ser a  _pere oso_,_que_Ԁhaze_tlatzihuilia_,y_tambien_Ԁ_tlatzilhuia_,y_significan_Ԁ_aborrecer_Ԁ_algo_Ԁ_que_Ԁdaen_rostro_, I  _como_Ԁla_comida_Ԁal_enfermo_,&c:_Huetzi_,_caer_,haze_huechilia_;_pero_Ԁ_este_Ԁsolo_sirue_,_quando_Ԁ_huetzi_ 1 se_compone_Ԁconel_verbo_Ԁ_cui_,_niccuitihuetzi_,ysehaze_reuerencial_:_nicnocuitihuechilia_,_arrebato_Ԁa h _su_Ԁ_merced_Ԁde_priessa_.El_aplicatiuo_Ԁde_mati_,y_sus_Ԁ_compuestos_,es_machilia_;_nimitztlamachilia_,_s_ P _tus_Ԁ_cosas_,y_defectos_:_nimitzmachilia_Ԁin_motltlacol_,te_s_Ԁ_tus_Ԁ_pecados_. 8   Silos_verbos_Ԁ_acabaren_Ԁen_ia_,sehade_boluer_Ԁlaa.en_lia_:_tztzquia_,_asir_,o_tener_Ԁ_algo_Ԁconla   _mano_:_nitotlatztzquilia_,_esto_Ԁ_dize_Ԁel_que_Ԁse_confiessa_,y_quiere_Ԁ_dezir_Ԁ_que_Ԁ_toca_,y_palpa_,a_otro_,oa  _otra_Ԁ_sus_Ԁ_carnes_.Si_acaba_Ԁel_verbo_Ԁen_ya_,lay._consonante_;_todo_Ԁel_ya_,sehade_boluer_Ԁen_lia_:  _nitlaycoya_,_nitlaycolia_,_formar_Ԁ_algo_Ԁa_otro_:_Sacanse_Ԁ_ya_,_desgranar_,_que_Ԁhaze_ilia_:_nitotlailia_,  _desgrano_Ԁ_algo_Ԁa_otros_;_n]ya_haze_n]ilia_,_esconder_,y_encubrir_Ԁ_algo_Ԁa_otro_;_n]m;ya_,haze q _nitotlan]m;y]lia_,_robar_Ԁ_algo_Ԁa_alguno_.Silos_verbos_Ԁ_acaban_Ԁena.alaqualleprecede_consonante_, Y laa.se_buelue_Ԁen_i_.yse_aade_Ԁ_lia_:_]na_,_tomar_,_]nilia_._Chhua__chhuilia_:_nictlaqualchhuilia_Ԁin_no A ttzin_,_hago_Ԁla_comida_Ԁ__ԀmiPadre;_nitltzoma_,_nimitztltzomilia_,_cosote_Ԁ_algo_. )x   _Sacanse_Ԁlos_siguientes_,_que_Ԁ_toman_Ԁ_lia_,sin_mudar_Ԁ_su_Ԁvocalfinal._Chia_,vel_chie_,_aguardar_; ` _chialia_,vel_chielia_.Pia,l.pie;_guardar_:_pialia_,l._pielia_._Tlachia_.l._tlachie_,_mirar_:_tlachialia_,l. H _tlachielia_;_nino ma_,_tengo_Ԁ_ceo_Ԁ_estando_Ԁ_enojado_:_nimitzne omalia_,mete_muestro_Ԁ_enojado_Ԁcon 0 _ceo_;_nitlam]ma_,_nitotlam]m]lia_,cargo_algo_Ԁpara_otro_;_nitltlama_,_ca ar_,y_cautiuar_Ԁenla_guerra_;  _nictltlam]lia_,_ca o_,o_pesco_Ԁ_algo_Ԁpara_l_,ole_espulgo_,loqualsehaze_cogiendole_Ԁ_algo_,_que_Ԁson    _las_Ԁ_pulgas_,o_otras_Ԁ_sauandijuelas_:de_nitlapa_,_nimitztlap]lia_,_tiote_Ԁ_algo_;_nitlaihua_,o_nitoihua_, !! _embio_:_nimitztlaihu]lia_,_embiote_Ԁ_vn_Ԁ_recaudo_;_nitlaqua_,_nictoqu]lia_Ԁin_xoch7qualli_;_como_Ԁa_otros_Ԁla "" _fruta_._Sacanse_Ԁ_tambien_Ԁlos_verbos_Ԁ_acabados_Ԁen_tla_,o_tza_,_que_Ԁ_hazen_Ԁ_su_Ԁ_aplicatiuo_Ԁen_chilia_:_ntza_, i## _llamar_,_nchilia_;_nitomtla_,_dar_Ԁ_pedrada_:_tinechmchilia_Ԁin_nopiltzin_,mehas_tirado_Ԁcon_piedra_Ԁa Q$ $ mi_hijo_._Aunque_Ԁ_tla Atla_,haze_tla Atilia_:_nimitztla Atilia_Ԁin_mopiltzin_,te_amo_Ԁa_tu_Ԁ_hijo_,tele 9%!% _quiero_Ԁ_bien_._Significa_Ԁ_tambien_Ԁ_nitla Atilia_,_encarecer_Ԁ_algo_,_venderlo_Ԁ_caro_;_nitlaptla_,_trocar_Ԁ_algo_, !&p"& haze_ptilia_._Otinechptil7_Ԁin_n]mauh_,mehas_trocado_Ԁmi_libro_;_nitlap]tla_,_desleir_:_nimitzp]tilia_in  'X#' _textli_,in_ptli_,_desliote_Ԁla_massa_,ola_medicina_,&c. '@$( @ .2.DELOS_APLICATIVOS_ԀDELOS_VERBOS_ԀEN_oa_. *&+   Los_verbos_Ԁ_acabados_Ԁen_oa_,_forman_Ԁ_sus_Ԁ_aplicatiuos_Ԁen_huia_:_nitlap;loa_,_nimitztlap;lhuia_, +', _pierdote_Ԁ_algo_;_nitlapAp;loa_,_borrar_Ԁ_algo_,y_desperdiciar_,o_destruir_Ԁ_algo_:_nitotlapAp;lhuia_,_destruir_ y,(- _alguna_Ԁ_cosa_Ԁa_otro_,o_perdonarle_Ԁla_offensa_,_como_Ԁ_borran_Ԅx  0h,1 x@(***468***_dosela_;_intlaploa_,_hago_Ԁ_lodo_,o_barro_:_nitotlaplhuia_,_amasso_Ԁ_barro_,o_lodo_Ԁpara_otro_;_ntlaxloh_,  _partir_,o_rajar_,o_diuidir_Ԁ_algo_:_nitotlaxlhuia_,_parto_Ԁcon_otro_Ԁ_alguna_Ԁ_cosa_,osela_diuido_. i   _Formanse_Ԁdeel_presente_,siel_verbo_Ԁradical_tiene_Ԁl._mudando_Ԁ_solamente_Ԁla_terminacion_Ԁ_oa_,en Q _huia_:_nitlapiloa_,_cuelgo_Ԁ_algo_:_nitetlapilhuia_,_cuelgo_Ԁde_algun_Ԁpalo_algo_Ԁa_otro_._Tlpaloa_,_saludar_: 9 _tlpalhuia_._Pero_Ԁ_quando_Ԁelradicalno_tiene_Ԁl._mudan_Ԁ_vnos_Ԁ_verbos_Ԁ_su_Ԁ_terminacion_Ԁ_oa_,en_alhuia_,y ! p _otros_Ԁen_ilhuia_,para_formar_Ԁ_sus_Ԁ_aplicatiuos_.En_alhuia_,_como_Ԁ_7tlacoa_,_daar_Ԁ_algo_,y_estragarlo_;y  X conel_tla_,_nitltlacoa_,_que_Ԁ_significa_Ԁ_pecar_;_nimitztltlacalhuia_,te_hago_Ԁ_dao_,te_offendo_,y_su_  @ _compuesto_Ԁ_nitoyl7tlacoa_,_doy_Ԁ_pena_Ԁa_otros_,haze_yl7tlacalhuia_;_nitlayocoa_,_acabar_Ԁ_algo_:  (  _nitotlayocalhuia_,_acabo_Ԁ_algo_Ԁa_otro_;_nitlayycoa_,_prueuo_Ԁ_algo_:_nictlayycalhuia_,_prueuole_Ԁ_algo_:    _significa_Ԁ_ordinariamente_Ԁ_este_Ԁ_aplicatiuo_Ԁ_contrahazer_,o_remedar_Ԁa_otro_;_nitlam;m;tzoa_,_ro ar_,o   _coger_Ԁ_yeruas_Ԁconla_mano_,sin_arrancarlas_:_nitetlam;m;tzalhuia_,_ro ar_,o_repelar_Ԁ_algo_Ԁa_otro_;   _nitoqu]m;m;tzoa_,_messar_Ԁa_otro_:_onechqu]m;m;tzalhu7_Ԁin_nochpoch_,meha_messado_Ԁami_hija_; y  _7toa_,_dezir_:_italhuia_,_dezir_Ԁ_algo_Ԁde_alguno_:_m]camo_Ԁ_xinoch7talhu7_Ԁin_notltlacol_,no_digas_Ԁdemi a  mis_pecados_._Significa_Ԁ_tambien_Ԁ_nitotltalhuia_,ser_procurador_Ԁde_otros_,_hablar_Ԁ_por_Ԁ_ellos_: I  _nin]huatltoa_,_hago_Ԁofficiode_interprete_:_niton]huatltalhuia_,ser_interprete_Ԁde_otro_.Este_7toa_, 1 _tiene_Ԁ_otro_Ԁ_aplicatiuo_Ԁirregular_ilhuia_,_que_Ԁ_significa_Ԁ_dezir_Ԁ_algo_Ԁa_otro_:_xiccaqui_Ԁ_intlein_Ԁ_nimitzilhuia_, h _oye_Ԁlo_que_Ԁyote_digo_._Tleca_Ԁ_tinoch7talhuia_in_notltlacl_:_m] an_Ԁ_nocol_Ԁ_xinochilhui_,_intl]_Ԁ_itl_ P _qualli_Ԁ_yoctli_Ԁ_tinochittilia_,_noc_Ԁ_tinochcaquilia_,_por_Ԁ_qu_Ԁ_dizes_Ԁ_por_Ԁ_ay_Ԁmis_pecados_,_por_Ԁ_qu_Ԁme 8 los_descubres_,_dimelos_Ԁamisolo,sime_ves_,ooyesde_m_Ԁ_algo_Ԁ_malo_.  Los_verbos_Ԁ_que_Ԁse_siguen_Ԁ_bueluen_Ԁ_su_Ԁ_terminacion_Ԁ_oa_,en_ilhuia_:_nitlacampaxoa_,comer_apriessa_,  _tragando_Ԁsin_mascar_;_nitotlacampaxilhuia_,_nitlatequipanoa_;_nitotlatequipanilhuia_,_trabajar_Ԁpara  _otro_;_7cuiloa_,_escreuir_:y_nitlcuiloa_,_escreuir_,o_pintar_Ԁ_algo_:_nimitztlcuilhuia_,yote_escriuo_Ԁ_algo_,  _como_Ԁ_carta_._Pachoa_,_apretar_Ԁ_algo_,o_estar_Ԁlagallina_sobre_Ԁlos_hueuos_;y_nitopachoa_,_gouernar_Ԁa q _otros_:_su_Ԁ_aplicatiuo_Ԁes_pachilhuia_:_Siguenle_Ԁ_sus_Ԁ_compuestos_,_tequipachoa_,_dar_Ԁ_pena_; Y _tequipachilhuia_,y_tiapachoa_,_cubrir_,_tlapachilhuia_;_ilacatzoa_,_arrollar_Ԁmanta,_estera_,_papel_; A _ilacatzilhuia_,_x7nochilacatzilhui_Ԁ_inin_Ԁ_petlatl_,_arrollame_Ԁ_este_Ԁ_petate_._Malacachoa_;_boluer_Ԁ_algo_Ԁal )x _rededor_;_malacachilhuia_,y_su_Ԁ_compuesto_Ԁ_nitoylmalacachoa_,_desatino_Ԁa_otro_,_engaole_,_hagole_ ` _errar_,haze_ylmalacachilhuia_;_]yacachoa_,_neutro_,_taer_Ԁ_las_Ԁ_sonajas_Ԁ_llamadas_Ԁ_]yacachtli_: H _nito]yacachilhuia_,_tao_Ԁ_estas_Ԁ_sonajas_Ԁa_otros_;_nitepon] oa_,_neutro_,_toco_Ԁel_teponaztli_: 0 _nitotepon]cilhuia_,_toco_Ԁa_otros_Ԁel_teponaztli_;_nitlapi] oa_,_orinar_,_metaphorico_,_que_Ԁ_su_  _significacion_Ԁes_hazer_Ԁ_vna_Ԁ_cosa_Ԁ_larga_,_derecha_,y_redonda_,_como_Ԁ_vna_Ԁvara:_su_Ԁ_aplicatiuo_Ԁes_pi]cilhuia_;_nitlap]tzoa_,_abollar_Ԁ_algo_,o_ablandar_Ԁ_fruta_;o_cosa_Ԁ_semejante_Ԁconlos_dedos_: !! _nitotlapatzilhuia_,_abollo_Ԁ_algo_Ԁpara_otros_;_nitlacuochoa_,_moler_Ԁ_mucho_Ԁ_alguna_Ԁ_cosa_: "" _nitotlacuochilhuia_,_muelo_Ԁa_otro_Ԁ_algo_Ԁ_desta_Ԁ_manera_;_nitlappchoa_,_tapar_,o_cerrar_Ԁ_algun_Ԁ_agujero_ i## depared,o_piedra_,y_lodo_,_nitotlappchilhuia_. Q$ $   _Estos_Ԁ_hazen_Ԁen_differentes_Ԁ_maneras_:_tlapoa_,_abrir_:_nimitztlapolhuia_Ԁin_]moxtli_,te_abro_Ԁel_libro_; 9%!% _xinechtlapolhui_;_abreme_;_ni acamoa_,_neutro_,_abro_,o_rompo_Ԁde_nueuo_Ԁla_tierra_;_nito acamolhuia_, !&p"& _rompo_Ԁde_nueuo_Ԁla_tierra_Ԁa_otro_._Tomoa_,haze_tomolia_:_xinechtomoli_Ԁ_co__tcitl_,_nechptilz_in  'X#' _nococoxc]uh_,_buscame_Ԁ_vn_Ԁmedico,me_curar_Ԁmi_enfermo_;_nitococoa_,haze_cocolhuia_: '@$( _=tinechcocolhu7_Ԁin_nom]_,mehas_lastimado_Ԁla_mano_;_nipatoa_,_neutro_,_jugar_Ԁalosdados,_naipes_, ((%) &c.:_nitopatohuia_,_juego_Ԁcon_otros_Ԁa_estos_Ԁ_juegos_. )&*   _Quando_Ԁlos_verbos_Ԁ_aplicatiuos_Ԁ_salen_Ԁde_verbos_Ԁ_reflexiuos_,_toman_Ԁne,_como_Ԁde_nino ma_,_tengo_ *&+ _ceo_:_tinechne malia_,me_muestras_Ԁ_ceo_.De_ninotl]tia_,me_escondo_:_nicnetl]tilia_Ԁin +', _notomacht7c]uh_,me_escondo_Ԁamimaestro;_ninopechtoca_,_humillome_,_inclinando_Ԁ_mucho_Ԁel y,(- _cuerpo_:_nimitznepechtoquilia_,te_hago_Ԁ_reuerencia_Ԁ_inclinandomete_. a-).   Delos_mesmos_Ԁ_compulsiuos_Ԁse_pueden_Ԁ_formar_Ԁ_aplicatiuos_,_como_Ԁde_machtia_,en I.*/ y  0h,1 yzz@(***469***_sear_,_que_Ԁes_compulsiuo_Ԁde_mati_,seformael_aplicatiuo_Ԁ_machtilia_:_nimitzmachtilia_Ԁin_mopiltzin_;  _enseote_Ԁa_tu_Ԁ_hijo_.De_tlaqualtia_,_dar_Ԁdecomer,_compulsiuo_Ԁde_tlaqua_,seformael_aplicatiuo_ i _tlaqualtilia_:_xinochintlaqualtili_in_nopilhu]ntoton_,damedecomeramis_hijuelos_.Los_verbos_ Q _neutros_Ԁen_oa_,_deriuados_Ԁdelos_nombres_Ԁ_abstractos_Ԁen_tl_,_como_Ԁde_mahui tl_,_nimahui oa_,no 9 _tienen_Ԁ_aplicatiuos_.@ll%_CAPITVLO_Ԁ_QVINZE_Ԉ@DELOS_VERBOS_Ԁ_REUERENCIALES_.  _Tiene_Ԁ_vna_Ԁ_cosa_Ԁ_esta_Ԁ_lengua_ԀMexicana,_que_Ԁla_real a_Ԁ_mucho_,yen_que_Ԁ_lleua_Ԁ_ventaja_Ԁ_aun_Ԁa_las__lenguas_ԀdeEuropa;yes_que_Ԁno_solamente_Ԁlos_nombres_,_pronombres_,_preposiciones_,y_muchos__aduerbios_Ԁse_hazen_Ԁ_reuerenciales_,_como_Ԁseha_dicho_Ԁen_su_Ԁ_lugar_,_sino_Ԁ_tambien_Ԁlos_verbos_Ԁconsolo_alterar_,y_mudar_Ԁ_vn_Ԁ_poco_Ԁ_sus_Ԁ_rayzes_.  El_verbo_Ԁ_reuerencial_Ԁ_tiene_Ԁla_mesma_Ԁ_significacion_,_que_Ԁel_primitiuo_Ԁde_donde_Ԁse_deriua_,ysolo_aade_Ԁ_respecto_,y_reuerencia_Ԁdelapersona_agente_,o_paciente_,ydelapersonacon_quien_Ԁse_habla_,ode_quien_Ԁse_habla_._Pero_Ԁel_que_Ԁ_habla_Ԁ_aunque_Ԁmas_autorizado_Ԁsea,si_habla_Ԁde_s_,no_vsa_Ԁde_verbo__reuerencial_Ԁsinole_obliga_Ԁel_paciente_:y_assi_Ԁno_puede_Ԁ_dezir_Ԁ_ninocochtia,sino_Ԁ_nicochi_,yo 8 _duermo_;_pero_Ԁ_puede_,y_deue_Ԁ_dezir_Ԁ_nicnotla Atilia_Ԁin_Totocuiyo__Dios_,yno_nictla Atla_,_por_Ԁla   _dignidad_Ԁdel_paciente_._Todo_Ԁ_verbo_Ԁ_reuerencial_,_necessariamente_Ԁhade_tener_Ԁlos_semipronombres__reflexiuos_,_nino_,o_nicno_,_segun_Ԁ_fuere_Ԁel_verbo_,_neutro_,o_transitiuo_._Pero_Ԁelser_estos_Ԁ_verbos_  _reflexiuos_,noesmasde_materialmente_,_quando_Ԁel_verbo_Ԁ_primitiuo_Ԁnoesde_suyo_Ԁ_reflexiuo_:_por__que_Ԁlo_mesmo_Ԁ_significa_Ԁ_timocochtia_,_que_Ԁ_ticochi_,solo_diffieren_Ԁenel_respecto_,_que_Ԁ_aade_Ԁel q _primero_;ynose_puede_Ԁ_dezir_Ԁ__Ԁ_vna_Ԁpersona_honrada_,_ticochi_,_ni__titlaqua_,_ni_Ԁ_tinnemi_,_sino_ Y _timocochtia_,_timotlaqualtia_,_timonnemiltia_._Hazense_Ԁ_differentemente_Ԁ_reuerenciales_Ԁlos_verbos_ A _neutros_,ylos_actiuos_,ylos_reflexiuos_.@ .l.DELOS_REVERENCIALES_ԀDELOS_VERBOS_Ԁ_NEUTROS_.  La_regla_Ԁmasgeneral,y_ordinaria_,_aunque_Ԁcon_excepciones_,es,_que_Ԁlos_verbos_Ԁ_neutros_,___intransitiuos_,_toman_Ԁ_sus_Ԁ_compulsiuos_Ԁpara_reuerenciales_,_haziendolos_Ԁ_reflexiuos_,_como_Ԁ_yli_, !! _timoylitia_:_V.m._Ԁ_viue_;_nemi_,_timonemtia_._Polihui_,_perderse_,_timopolihutia_._C]mpa_ "" _timopolihut3_?_d;nde_Ԁse_perdi;_ԀV.m.?_tlachia_,_tlachialtia_,_nohuian__motlachielt7tic_Ԁin i## _Totocuiyo__Dios_,_Nuestro_Ԁ_Seor_Ԁ_mira_Ԁen_todas_Ԁpartes._Sacanse_Ԁlos_verbos_Ԁ_neutros_Ԁ_acabados_Ԁenti, Q$ $ _que_Ԁ_decienden_Ԁde_nombres_,_porque_Ԁ_toman_Ԁ_lia_;_verbi_Ԁ_gracia_:_tltAc]ti_,serRey,y_gouernar_: 9%!% _nohuian__motltAc]tilia_Ԁin_Totocuiyo__Dios_,en_todas_Ԁpartes_gouierna_Ԁ_Nuestro_Ԁ_Seor_._Tequiti_, !&p"& _trabajar_,y_tl]c=ti_,_trabajar_Ԁ_como_Ԁ_esclabo_:_timotequitilia_,_timotl]cAtilia_,V.m._trabaja_._Sacanse_  'X#' _tambien_Ԁ_algunos_Ԁ_neutros_,_que_Ԁpara_sus_Ԁ_reuerenciales_Ԁ_toman_Ԁ_sus_Ԁ_aplicatiuos_,_como_Ԁ_miqui_,_que_Ԁ_toma_ '@$( _miquilia_._Omomiquil7_Ԁin_nottzin_,_muri;_ԀmiPadre:_aunque_Ԁ_sus_Ԁ_compuestos_Ԁ_guardan_Ԁla_regla_Ԁde ((%) _tomar_Ԁ_sus_Ԁ_compulsiuos_,_como_Ԁ_]miqui_,_tener_Ԁsed;_tim]miqutia_,_cianmiqui_,_cansarse_: )&* _timocianmiqutia_,o_timocianmictia_._Ti]miqui_,_tambien_,_que_Ԁ_significa_Ԁ_negociar_Ԁen_comprar_,y *&+ vender,_toma_Ԁ_su_Ԁ_aplicatiuo_Ԁ_timoti]miquilia_;_choca_,_llorar_,_choquilia_:_mochquilia_Ԁin_non]ntzin_, +', _ip]mpa_Ԁca_momiquil7_Ԁin_nottzin_,_llora_Ԁmi_madre_,_porque_Ԁseha_muerto_ԀmiPadre;_tl]huia_, y,(- _alumbrar_,_timotl]huilia_;_tepon] oa_,_timotepon]cilhuia_;_]yacachoa_,_tim]yacachilhuia_.El_verbo_ a-). _calaqui_,_entrar_,_toma_Ԁ_por_Ԁ_su_Ԁ_compulsiuo_Ԁel_actiuo_Ԁ_calaquia_,meter_dentro_,yle_sirue_Ԁde I.*/ _reuerencial_:_ximocalaqui__tltanie_,entreV.m._seor_. 1/+0 {  0h,1 {||@(***470***  _Nohua_,_leuantarse_,_como_Ԁel_aue_Ԁpara_bolar_;y_nonohua_,_partome_Ԁpara_alguna_Ԁparte:_toman_Ԁ_vno_Ԁde  _sus_Ԁdos_compulsiuos_,_ohutia_,vel_ohualtia_:_quin_Ԁ_tonmohuitiz_,vel_tonmohualtiz_?_quando_Ԁse i _partir_ԀV.m.?El_verbo_,_yauh_,_que_Ԁpara_su_Ԁ_compulsiuo_Ԁ_toma_Ԁel_actiuo_Ԁ_huca_,le_toma_Ԁ_tambien_ Q para_su_Ԁ_reuerencial_,y_hu]llauh_,_que_Ԁpara_su_Ԁ_compulsiuo_Ԁse_sirve_Ԁdel_actiuo_Ԁ_hu]lhuca_,le_toma_ 9 _tambien_Ԁpara_su_Ԁ_reuerencial_,_como_ԀQuin_otihualmohucac_,_auhyecuol_Ԁ_timohucaznequi_?agora ! p _acabas_Ԁde_venir_,ytanprestote_quieres_Ԁir?El_verbo_Ԁ_c _,para_su_Ԁ_reuerencial_Ԁ_toma_Ԁde_su_  X _compulsiuo_Ԁ_yetztia_,soloel_yetz_,yla_ligatura_Ԁti,ycon_ella_Ԁse_buelue_Ԁa_componer_Ԁconel_mesmo_  @ _c_._Ilhuicac_Ԁ_moyetztic_in_Totocuiyo_Ԁ_Dios_,_Nuestro_Ԁ_Seor_Ԁ_est_Ԁenel_cielo_;_m]__nic]n_Ԁ_ximoyetztie_,  (  _c]mpa_Ԁ_timohucaznequi_?_estese_Ԁ_aqui_ԀV.m.a_d;nde_Ԁse_quiere_Ԁir?_Tambien_Ԁlos_verbos_Ԁ_7cac_,y_onoc_,    para_hazerse_Ԁ_reuerenciales_,_toman_Ԁ_sus_Ԁ_compulsiuos_,_7quiltia_,y_onoltia_,yconla_ligatura_Ԁti,se   _bueluen_Ԁa_componer_Ԁcon_s_Ԁ_mesmos_;_verbi_Ԁ_gracia_:_tleca_Ԁ_nic]n_Ԁ_timiquilt7t7cac_?_cuix__mo_   _ticocoxc]tzintli_?_m]_Ԁ_y__iztlapechco_._ximonolt7to_,_por_Ԁ_qu_Ԁ_ests_Ԁ_aqui_Ԁenpie?no_ests_Ԁ_enfermo_? y  estate_aqui_Ԁenla_cama_Ԁ_echado_._Pilcac_,_estar_Ԁ_colgado_:_tambien_Ԁ_toma_Ԁpara_su_Ԁ_reuerencial_Ԁel a  _compulsiuo_Ԁ_pilquitia_,_que_Ԁ_nunca_Ԁse_vsa_Ԁsinoespara_reuerencial_,yse_compone_Ԁconel_verbo_Ԁ_7cac_, I  _mediante_Ԁla_ligatura_Ԁti;_verbi_Ԁ_gracia_:_quauhnepanltitech_Ԁ_mopilquit7t7cac_Ԁin_totem]quxt7c]tzin_,en 1 laCruz_est_Ԁ_colgado_Ԁ_Nuestro_Ԁ_Seor_.  El_verbo_Ԁ_hutz_,_toma_Ԁ_huicatz_,para_reuerencial_._Caye_,_izmohucatz_Ԁin_tltoani_,_aqui_Ԁ_viene_ԀelRey. P _Preterito_,_mohucatza_;yno_tiene_Ԁmas_tiempos_.Y_aduiertase_,_que_Ԁ_quando_Ԁ_llega_Ԁ_vno_Ԁalacasade 8 _otro_,_;_Ԁ_adonde_Ԁ_est_,_ste_Ԁledala_bien_Ԁ_venida_Ԁcon_decirle_:_m]__nic]n__timohucatz_,_venga_ԀV.m.en   _hora_Ԁbuena:enloqualse_toma_Ԁla_segunda_Ԁpersonadel_presente_Ԁdel_Indicatiuo_,_por_Ԁla_segunda_Ԁdel_Imperatiuo_,de_que_Ԁ_carece_Ԁ_hutz_,y_hucatz_.  @ .2.DELOS_REVERENCIALES_ԀDELOS_VERBOS_Ԁ_ACTIUOS_.  Los_verbos_Ԁ_actiuos_,y_transitiuos_,_toman_Ԁpara_reuerenciales_Ԁ_sus_Ԁ_aplicatiuos_,conel_semipronombre_Ԁ_nicno_,_verbi_Ԁ_gracia_:_nictla Atla_,yole_amo_:_su_Ԁ_reuerencial_Ԁes_nicnotla Atilia_,_auh_ ` _in7qu]c_Ԁ_cn__nicnon]miquilia_,_huoi_Ԁ_nepechtoquiliztica_Ԁ_nicnomahuiztililia_,_nicnotlpalhuia_, H _nicnociauhquechilia_,_amo_Ԁa_su_Ԁ_merced_,y_quando_Ԁle_encuentro_Ԁen_alguna_Ԁparte,congrande 0 _inclinacion_Ԁle_respeto_,y_saludo_;son_reuerenciales_Ԁde_n]miqui_,_encontrar_;de_mahuiztilia_,_respetar_;  yde_tlpaloa_,y_ciauhquetza_,_saludar_.      _Sacanse_Ԁ_algunos_,yno_pocos_Ԁ_verbos_,_que_Ԁ_siendo_Ԁ_transitiuos_,para_reuerenciales_Ԁ_toman_Ԁ_sus__compulsiuos_:_como_Ԁ_Caqui_,_caqutia_,vel_caquiltia_;_verbi_Ԁ_gracia_:_m]_Ԁ_xicmocaqutcan_,vel_m]_ "" _xicmocaquiltcan_Ԁin_tltoltzin_Ԁ_totocuiyo_in_iz_Ԁ_ammonolt7toqu_,_oyd_Ԁla_palabra_Ԁdel_Seor_Ԁlos_que_ i## _estays_Ԁ_aqui_._Nequi_,_nequiltia_;_verbi_Ԁ_gracia_:_m]camo__quimonequilti_Ԁin_Totocuiyo_Ԁ_Dios_Ԁ_inic_ Q$ $ _tictoyl7tlacalhuizqu_,no_quiera_Ԁ_Nuestro_Ԁ_Seor_Ԁ_que_Ԁle_ofendamos_;_neltoca_,_neltoqutia_,in 9%!% _tlatetocanim__mo_Ԁ_quimoneltoqutia_Ԁin_Totocuiyo_,los_Idolatras_Ԁno_creen_Ԁen_Nuestro_Ԁ_Seor_.I, !&p"& _beuer_;_t7a_:_m]_Ԁ_tepitzin_Ԁ_]tl_,_ximotlaqualti__tlto]nie_._Tlein_Ԁ_nicqu]z_?_nic]nc_in_ticmoqualtiz_._Auh_  'X#' _tlein__miquiz_?_tepitzin_Ԁ_caxtill]n_Ԁ_tlailli__nic]nc_,_yhu]tl_Ԁ_ticmitz_,comaV.m._seor_._Qu_Ԁ_tengo_Ԁde '@$( comer?_Aqui_Ԁ_est_Ԁlo_que_ԀhadecomerV.m.y_que_Ԁ_tengo_Ԁde_beuer_?_vn_Ԁ_poco_Ԁdevinode_castilla_Ԁ_est__aqui_;_esto_Ԁ_beuer_.V.m._T;loa_,_tragar_,_t;loltia_:_Inin__cocoxc]tzintli_Ԁ_aoc_Ԁ_huel__quimot;loltia_Ԁin )&* _tlaqualli_,_este_Ԁ_pobre_Ԁ_enfermo_Ԁno_puede_Ԁ_ya_Ԁ_tragar_Ԁla_comida_;_7yhuia_,_7yhuiltia_._Miec__toc;cA_, *&+ _totoln7__quim7iyhuilt7_Ԁin_Totom]quixt7c]tzin_Ԁ_in7quac_Ԁ_iztl]lticpac_Ԁ_monemt3_,_muchos_Ԁ_trabajos_ +', _padeci;_Ԁ_Nuestro_Ԁ_Saluador_,_quando_Ԁ_viui;_Ԁen_este_Ԁ_mundo_.  _Mati_,con_sus_Ԁ_compuestos_Ԁ_toman_Ԁ_sus_Ԁ_compulsiuos_Ԁ_machtia_,vel_machiltia_,_aunque_Ԁ_ximati_,_toma_ a-). _su_Ԁ_aplicatiuo_Ԁ_ximachilia_;_verbi_Ԁ_gracia_:_cuix__mo_Ԁ_ticmomachiltia_Ԁ_tltoa]nie_Ԁin_cayehucauh_in I.*/ _nimitznximachilia_?no_sabe_ԀV.m._Seor_,_que_Ԁhamu 1/+0 }  0h,1 }~~@(***471***_cho_Ԁ_que_Ԁle_conosco_?_Assi_Ԁ_como_Ԁ_itta_,_cuando_Ԁse_compone_Ԁconlos_verbos_Ԁde_quietud_,y  _mouimiento_,_c _,_yauh_,&c.haze_itz_,conla_ligatura_Ԁti,_como_Ԁsino_fuera_Ԁ_itta_,_sino_Ԁ_itza_,y_perdiera_ i _su_Ԁfinala,enel_preterito_:_assi_Ԁ_tambien_Ԁ_su_Ԁ_aplicatiuo_,y_reuerencial_Ԁ_ittilia_,se_buelue_Ԁen_itztilia_, Q _quando_Ԁse_compone_Ԁconlos_mesmos_Ԁ_verbos_Ԁde_quietud_,y_mouimiento_;_verbi_Ԁ_gracia_:_]quin_ 9 _tiquitztic _?_nicnotztil7tica_Ԁin_iz__m7quilt7t7cac__tltoani_,__Ԁ_quin_Ԁ_ests_Ԁ_mirando_?_Estoy_Ԁ_mirando_Ԁal ! p _Gouernador_Ԁ_que_Ԁ_est_Ԁ_aqui_Ԁenpie._M]__cem7cac__moyllo_Ԁ_ca_,_motlaln]miquilitztica_Ԁ_xicmotztil7tinemi_  X in_Totocuiyo_Ԁ_Dios_;_M]_Ԁ_ncem7cac_Ԁ_xiquitztinemi_Ԁ_xiquiln]mictinemi_Ԁin_momiquiz_,ve_siempre_  @ _mirando_Ԁcon_tu_Ԁ_cora on_,y_pensamiento_Ԁa_Nuestro_Ԁ_Seor_;yve_tambien_Ԁ_mirando_Ԁ_siempre_,y_pensando_Ԁen_tu_Ԁ_muerte_._Deste_Ԁ_itta_,se_vsa_Ԁ_muchas_Ԁ_vezes_,_como_Ԁsi_fuera_Ԁ_neutro_,sinnota,y    _semipronombres_Ԁde_transicion_;yse_compone_Ԁconlos_mesmos_Ԁ_verbos_Ԁde_quietud_,y_mouimiento_dela_manera_Ԁ_dicha_,_como_Ԁ_tambien_Ԁ_su_Ԁ_reuerencial_Ԁ_itztilia_:_hu]litztic _,y_su_Ԁ_reuerencial_   _hu]lmotztil7tic _:_mira_Ԁ_haziaca_;_c]ntitztiuh_?_hazia_Ԁ_d;nde_Ԁvas?_c]ntimotztil7tiuh_?lo_mesmo_Ԁcon y  _reuerencia_._Achc]mpa_Ԁ_itztohuac_Ԁin_nopiltzin_,no_s_Ԁ_d;nde_Ԁseha_ido_Ԁmi_hijo_:ycon_reuerencia_ a  _achc]mpa_Ԁ_omotztititohuac_in_nottzin_,no_s_Ԁ_d;nde_Ԁseha_ido_ԀmiPadre:_7necui_,_toma_Ԁpara I  _reuerencial_Ԁel_compulsiuo_Ԁ_7necuiltia_:_motlnecuilt7tic_in_tlto]ni_,_achtlein__quim7necuiltia_,_est_ 1 _oliendo_Ԁel_Gouernador_,no_s_Ԁ_qu_Ԁeslo_que_Ԁ_huele_;_7toa_,_toma_Ԁ_su_Ԁ_aplicatiuo_,_7talhuia_. h _Tleinticm7talhuia_?_qu_Ԁ_dize_ԀV.m.?_Pero_Ԁpara_dezir_Ԁ_algo_Ԁ__Ԁ_otro_Ԁsin_reuerencia_Ԁ_sirue_Ԁel_otro_ P _aplicatiuo_Ԁ_ilhuia_;ypara_que_Ԁ_ste_Ԁsea_reuerencial_,es_menester_Ԁ_hazerle_Ԁde_nueuo_Ԁ_aplicatiuo_Ԁcon_vn_ 8 _lia_,_ilhuila_._In7qu]c_Ԁ_timoyolcuit7_,_cuix__mochticmolhuil7_Ԁin_tepixqui_Ԁin_motltlacl_?_quando_Ԁte   _confessaste_,_dixiste_Ԁal_Sacerdote_Ԁ_todos_Ԁ_tus_Ԁ_pecados_?  Nota_que_Ԁlos_verbos_Ԁ_compulsiuos_,y_aplicatiuos_,silosonenla_significacion_,es_fuer a_Ԁ_que_Ԁ_sean__actiuos_,y_transitiuos_Ԁ_como_Ԁseha_dicho_;ypara_hacerlos_Ԁ_reuerenciales_,y_que_Ԁ_sean_Ԁ_juntamente__compulsiuos_,y_aplicatiuos_,es_menester_Ԁ_mudar_Ԁ_su_Ԁa.finalen_i_.y_aadirles_Ԁ_otro_Ԁ_lia_,_como_Ԁsise q _boluieran_Ԁa_hazer_Ԁde_nueuo_Ԁ_aplicatiuos_;_verbi_Ԁ_gracia_:de_nicchhua_,saleel_compulsiuo_Ԁ_chhualtia_; Y ypara_que_Ԁ_este_Ԁ_compulsiuo_Ԁsea_juntamente_Ԁ_reuerencial_,sehade_dezir_:_nicnochhualtilia_in A _tlaxcalli_in_non]ntzin_,_hago_Ԁ_que_Ԁmi_madre_Ԁ_haga_Ԁpan,otortillas.Dela_mesma_Ԁ_manera_Ԁdel_mesmo_ )x _chhua_,saleel_aplicatiuo_Ԁ_chihuilia_:_nimitzchihuilia__tlaxcalli_,te_hago_Ԁpan:ycon_reuerencia_,_ni ` mitznochhuililia_Ԁ_tlaxcalli_.De_manera_Ԁ_que_Ԁsila_rayz_,y_voz_Ԁ_primitiua_Ԁdel_verbo_Ԁ_acaba_Ԁen_lia_,_como_ H _celia_,_tomara_Ԁ_otro_Ԁli,para_que_Ԁsea_aplicatiuo_;y_otro_Ԁli,mas,para_que_Ԁsea_reuerencial_;_verbi_Ԁ_gracia_: 0 _niccelia_Ԁin_motltl_,_recibo_Ԁ_tus_Ԁ_palabras_:_haziendole_Ԁ_aplicatiuo_Ԁ_dir_:_nimitzcelilia_Ԁin_motltl_,te  _recibo_,_idest_Ԁ_recibo_Ԁde_t_Ԁ_tus_Ԁ_palabras_,ysi_este_Ԁ_aplicatiuo_Ԁse_hiziere_Ԁ_reuerencial_,_quedandose_Ԁcon_significacion_Ԁde_aplicatiuo_,se_dir_:_nimitznocelililia_Ԁin_motltltzin_.Es_menester_Ԁ_tener_Ԁ_cuenta_Ԁcon !! _estos_Ԁlies,parano_poner_Ԅlos,o_quitarlos_Ԁ_donde_Ԁno_conuiene_;_que_Ԁen_esto_Ԁ_suelen_Ԁ_descuydarse_Ԁ_aun_ "" personas_bien_Ԁ_entendidas_Ԁ_desta_Ԁ_lengua_,_aunque_Ԁlos_indios_Ԁbuenos_Mexicanos_Ԁ_pocas_Ԁ_vezes_Ԁ_faltan_en_esto_,y_por_Ԁ_que_Ԁenel_verbo_Ԁ_que_Ԁ_significa_Ԁ_perdonar_Ԁ_suelen_Ԁ_descuydarse_Ԁ_algunos_Ԁ_ordinariamente_,le_declarar_Ԁ_aqui_.El_verbo_Ԁes_pApoloa_,_cuya_Ԁ_propria_Ԁ_significacion_Ԁes_desperdiciar_Ԁ_hazienda_,o 9%!% _gastarla_,_destruir_Ԁ_algo_,oa_alguno_,y_borrar_.Para_que_Ԁ_signifique_Ԁ_perdonar_Ԁes_menester_Ԁ_hazerle__aplicatiuo_,y_regir_Ԁdos_casos_:el_vno_Ԁdela_cosa_Ԁ_que_Ԁse_perdona_,yel_otro_Ԁdelapersonaa_quien_Ԁse_perdona_.Silo_que_Ԁse_perdona_Ԁnose_especifica_Ԁ_suplelo_Ԁel_tla_;_verbi_Ԁ_gracia_:_xinechtlapApolhui_, '@$( _perdoname_;_pero_Ԁsise_especifica_,nose_deue_Ԁ_poner_Ԁ_tla_;_verbi_Ԁ_gracia_:_xinechpApolhui_Ԁin ((%) _notltlacl_;_perdoname_Ԁmis_pecados_;y_noxinechtlapApolhui_Ԁ_innotltlacol_,_como_Ԁdizen_algunos_, )&* _aun_Ԁdelos_muy_Ԁ_entendidos_Ԁ_desta_Ԁ_lengua_;_pero_Ԁes_descuydo_,y_yerro_.Para_hazer_Ԁ_este_Ԁ_verbo__reuerencial_,_quedando_Ԁ_aplicatiuo_Ԁ_juntamente_,no_ay_Ԁ_sino_Ԁ_aadirle_Ԁ_vn_Ԁli,para_que_Ԁ_acabe_Ԁen_lia_; +', _verbi_Ԁ_gracia_:_xinochmotlapApolhuili_,l._xinechmopApolhuili_Ԁin_notltlacl_,_pernoneme_ԀV.m.l. y,(- _perdoneme_Ԁmis_pecados_;yno_deuen_Ԁserdoslos_lili_,y_assi_Ԁesmal_dicho_Ԁ_m]__nechmotlapApolhuilili_ a-). in_Totocuiyo_,_que_Ԁ_sobra_Ԁ_vn_Ԁli. I.*/   0h,1 @(***472***@ .3.DE_COMO_ԀSE_HAZEN_Ԁ_REVERENCIALES_ԀLOS_VERBOS_Ԉ@MM&_REFLEXIUOS_.  _Todo_Ԁ_verbo_Ԁ_reflexiuo_,y_que_Ԁ_tenga_Ԁlos_semipronombres_Ԁ_reflexiuos_Ԁ_nino_,o_nicno_,para_hazerse_  @ _reuerencial_,no_toma_Ԁ_su_Ԁ_compulsiuo_,_ni_Ԁ_aplicatiuo_,_sino_Ԁ_que_Ԁ_toma_Ԁ_esta_Ԁ_particula_Ԁ_tzinoa_,_aadida_Ԁal  (  _preterito_Ԁdel_verbo_:elqualse_est_Ԁ_quedo_,yel_tzinoa_,esel_que_Ԁse_conjuga_,yvaria_por_Ԁ_tiempos_Ԁy    personas:ysiel_preterito_Ԁdel_verbo_Ԁprincipal_acaba_Ԁenvocal,_sobre_Ԁ_ella_Ԁsepone_saltillo_:ysi_acaba_enc,_tomada_Ԁ_despues_Ԁde_todo_Ԁel_verbo_Ԁpara_formar_Ԁel_preterito_,la_pierde_Ԁpara_tomar_Ԁ_este_Ԁ_tzinoa_.   _Exemplifico_Ԁlo_dicho_:_ninotechhua_,yo_re o_,_su_Ԁ_preterito_Ԁes_techiuh_._Timotechiuhtzinoa_,V. y  m._re a_;_ninotlaloa_,enel_preterito_Ԁhaze_oninotlal=_._TimotlalAtzinoa_,V.m._corre_;_sobre_Ԁlao._ay_ a  _saltillo_,_por_Ԁserfinalde_preterito_._Tla Atla_,enel_preterito_Ԁ_toma_Ԁc._tla Atlac_,yconel_tzinoa_,la I  _pierde_:_timotla Atlatzinoa_,V.m.se_ama_._Cuitlahuia_,_reflexiuo_,y_transitiuo_,sehaze_reuerencial_ 1 conel_mesmo_Ԁ_tzinoa_;_verbi_Ԁ_gracia_:_Tlto]nie__m]__huel__xiquinmocuitlahu7tzino_Ԁin h _mom]cohualtzitzinhu]n_,_Seor_Ԁ_cuyde_ԀV.m.de_sus_Ԁ_vasallos_. P   _Esta_Ԁ_particula_Ԁ_tzinoa_,se_puede_Ԁ_tambien_Ԁ_aadir_Ԁalos_verbos_,_que_Ԁ_ya_Ԁson_reuerenciales_,_por_Ԁser 8 _formados_Ԁde_compulsiuos_,o_aplicatiuos_Ԁconlos_semipronombres_Ԁ_reflexiuos_,y_este_Ԁ_tzinoa_,   _aadido_Ԁalos_verbos_Ԁ_ya_Ԁ_reuerenciales_,loshazemas_reuerenciales_;_verbi_Ԁ_gracia_:_nemi_,_su_  _reuerencial_Ԁ_formado_Ԁde_su_Ԁ_compulsiuo_Ԁes,_cem7cac__monemtia_Ԁin_Totocuiyo_Ԁ_Dios_,_siempre_Ԁ_viue_  _Nuestro_Ԁ_Seor_;yconel_tzinoa_,paramayor_reuerencia_,_cem7cac_Ԁ_monemt7tzinoa_.El_reuerencial_Ԁde  _nictla Atla_,es,_nicotla Atilia_Ԁin_Totocuiyo_,yo_amo_Ԁa_Nuestro_Ԁ_Seor_:yconel_tzinoa_,paramayor q _reuerencia_Ԁ_nicnotla Atil7tzinoa_. Y   Delo_que_Ԁseha_dicho_Ԁen_este_Ԁ_Capitulo_Ԁ_consta_,_que_Ԁpara_formar_Ԁlos_verbos_Ԁ_reuerenciales_,es_menester_Ԁ_mirar_Ԁ_siempre_Ԁal_verbo_Ԁradical,sies_intransitiuo_,o_transitiuo_,o_reflexiuo_,para_que_Ԁse_sepa_Ԁsisehade_hazer_Ԁ_reuerencial_Ԁcon_su_Ԁ_compulsiuo_,_que_Ԁde_ordinario_Ԁ_piden_Ԁlos_intransitiuos_;ocon_su_Ԁ_aplicatiuo_,_que_Ԁde_ordinario_Ԁ_piden_Ԁlos_transitiuos_;osipara_hazerle_Ԁ_reuerencial_Ԁes_fuer a__que_Ԁsele_aada_Ԁla_particula_Ԁ_izinoa_,laqual_piden_Ԁ_for osamente_Ԁlos_verbos_Ԁ_reflexiuos_. 0   _Exemplifiquemos_Ԁ_todo_Ԁ_esto_Ԁen_vn_Ԁsolo_verbo_,ysea_ci_,_que_Ԁ_siendo_Ԁ_intransitiuo_,_significa_Ԁ_llegar_;  ysehaze_reuerencial_Ԁcon_su_Ԁ_compulsiuo_Ԁ_xtia_:_quin_Ԁ_otimxtico_?_qundo_Ԁ_lleg;_ԀV.m.?Nic_ci_,    _transitiuo_,es_alcanzar_;_hazese_Ԁ_reuerencial_Ԁcon_su_Ԁ_aplicatiuo_Ԁ_xilia_:_xit;tca_,_inc__ticmxilz_in !! _tltoani_,date_priessa_,para_que_Ԁ_alcances_Ԁal_Gouernador_;_ninci_,_reflexiuo_;_significa_Ԁ_estar_Ԁ_entera_ "" _vna_Ԁ_cosa_,opersona,nole_faltar_Ԁnadapara_su_Ԁ_entere a_;_mcitic _,_est_Ԁ_entero_:_hazese_Ԁ_reuerencial_ i## conel_tzinoa_,_mcitzinAtic_Ԁin_Totocuiyo_Ԁ_Dios_,_tletechtzinco_Ԁ_polihui_,_est_Ԁ_entero_,y_perfecto_ Q$ $ _Dios_,nole_falta_Ԁnadaa_su_Ԁ_diuina_Ԁ_Magestad_,yconla_particula_Ԁcen,_que_Ԁ_significa_Ԁmas_perfeccion_: 9%!% _mocemcitzinAtic _,es_perfectissimo_. !&p"&   _Esta_Ԁ_particula_Ԁ_ploa_,_compuesta_Ԁconlos_verbos_,_aadiendosela_Ԁa_sus_Ԁ_preteritos_,sin_ligatura_Ԁti,  'X#' _ni_:ca,_significa_Ԁ_menosprecio_,y_vituperio_._Puedese_Ԁ_esta_Ԁ_particula_Ԁ_ploa_,_componer_Ԁcon '@$( _qualesquiera_Ԁ_verbos_,_actiuos_;_neutros_,y_reflexiuos_;_verbi_Ԁ_gracia_:_Huoy__tltlacolli_Ԁ_onicchiuhplo_ ((%) _notla Attzine_;_m]__xinoch_Ԁ_moteAchihuili_,caye_oniqu7tAplA_in_xquich_Ԁ_notltlacl_;_gran_Ԁ_pecado_ )&* esel_que_Ԁyoruinhe_hecho_,_absueluame_Ԁ_vuestra_Ԁ_Reuerencia_,_que_Ԁ_ya_Ԁhe_dicho_Ԁ_todos_Ԁmis_pecados_.Conel_verbo_Ԁ_neutro_Ԁ_yauh_:_m]__xiplo_,ca_nel_Ԁ_mo_Ԁ_tinechtl]camatiznequi_,_vete_Ԁen_hora_Ԁ_mala_;_pues_ +', nome_quieres_Ԁ_obedecer_.Los_verbos_Ԁ_que_Ԁ_toman_Ԁc.enel_preterito_,la_pierden_Ԁ_componiendose_Ԁcon y,(- _ploa_,_como_Ԁes_tla Atla_:_onictla Atlaplo_Ԁin_qualli_in_yoctli_,he_amado_Ԁlo_malo_Ԁyoruinhombre. a-).   0h,1 @(***473***@"_CAPITVLO_Ԁ_DIEZ_ԀY_SEIS_Ԉ@0 0 DE_VN_Ԁ_GENERO_ԀDE_VERBOS_Ԁ_FREQUENTATIUOS_.  _TIENE_Ԁ_esta_Ԁ_lengua_Ԁdos_generos_Ԁde_verbos_Ԁ_frequentatiuos_.Del_vno_Ԁse_tratar_Ԁen_este_Ԁ_Capitulo_,ydel_otro_Ԁenel_siguiente_.El_vn_Ԁ_genero_Ԁde_verbos_Ԁ_frequentatiuos_,es_quando_Ԁse_dobla_Ԁla_primera__syllaba_Ԁdel_verbo_,_qualquiera_Ԁ_que_Ԁ_fuere_.Elsaberen_qu_Ԁocasionsehade_doblar_Ԁ_esta_Ԁ_syllaba__primera_,y_como_Ԁsehade_pronunciar_,sicon_saltillo_Ԁosin_l_,ysaber,_que_Ԁ_significa_Ԁ_puntualmente_el_verbo_,_quando_Ԁla_primera_Ԁ_syllaba_Ԁ_doblada_Ԁ_tiene_Ԁ_saltillo_,y_quando_Ԁ_tiene_Ԁ_accento_Ԁlargo,esla_cosa_mas_difficil_Ԁ_que_Ԁ_ay_Ԁen_esta_Ԁ_lengua_:y_dudo_Ԁ_que_Ԁlos_que_Ԁnola_saben_Ԁ_naturalmente_,_puedan_Ԁ_vencer__esta_Ԁ_difficultad_;_porque_Ԁ_muchas_Ԁ_vezes_Ԁ_consiste_Ԁel_poner_Ԁ_saltillo_;o_accento_Ԁlargoen_vnas_Ԁ_formalidades_Ԁcasi_imperceptibles_,_que_Ԁ_ni_Ԁ_aun_Ԁlos_muy_Ԁ_peritos_Ԁ_desta_Ԁ_lengua_Ԁ_aciertan_Ԁa_dar_Ԁ_ra on_Ԁ_desta__differencia_,ysinose_guarda_,_ser_Ԁ_vn_Ԁ_barbarismo_,y_muy_Ԁgrande_impropriedad_,y_esta_Ԁ_difficultad__deue_Ԁdeserlacausa_por_Ԁ_que_Ԁlos_autores_Ԁdelos_artes_Ԁno_tratan_Ԁ_desto_._Dir_Ԁlo_que_Ԁseme_ofrece_Ԁal_presente_,_que_Ԁ_seruir_Ԁde_abrir_Ԁ_camino_Ԁa_otros_,para_que_Ԁ_declaren_Ԁ_mejor_Ԁ_esto_.@ .l.DELOS_VERBOS_,Y_ALGVNOS_Ԁ_NOMBRES_,@ QUE_DOBLAN_Ԁ_SU_Ԁ_PRIMERA_Ԁ_SILLABA_,CON_SALTILLO_ԀENELLA.  _Digo_Ԁ_primero_,_que_Ԁ_muchas_Ԁ_vezes_Ԁla_primera_Ԁ_syllaba_Ԁ_doblada_,_teniendo_Ԁ_saltillo_Ԁ_significa_intensionde_affecto_,_connotando_Ԁ_varios_Ԁ_actos_Ԁdel_tal_Ԁ_affecto_;_verbi_Ԁ_gracia_:_nip]qui_,_estoy_Ԁ_alegre_,y ` _n]huia_,_estoy_Ԁ_contento_:_nipp]qui_,y_n]huia_,_estoy_Ԁ_muy_Ԁ_alegre_,yme_regocijo_Ԁ_mucho_;yseda__ H _entender_,_que_Ԁhaze_varios_Ԁ_actos_Ԁ_destos_Ԁ_affectos_.DelosSantosdelLimbo,_quando_Ԁ_bax;_Ԁ_all_Ԁelalmade_Nuestro_Ԁ_Seor_Ԁ_dize_Ԁ_vn_Ԁ_autor_:mo_p]cc]huhuetzquti__mop]cc]cu7cucati_Ԁ_inc_  _motlamacht7tzino_._Estn_Ԁcon_rostro_Ԁ_alegre_,y_risueo_,y_cantan_Ԁcon_alegria_Ԁ_por_Ԁel_contento_Ԁ_que_    _tienen_:los_verbos_Ԁson_huetzca_,_reirse_,y_cuca_,_cantar_,yson_reuerenciales_,yde_camino_Ԁ_aduierto_, !! _que_Ԁ_nihuhuetzca_,con_saltillo_Ԁ_significa_,me_sonrio_._Pero_Ԁ_nihuohuetzca_,elprimer_huo_,largo,_sig "" nifica_Ԁme_rio_Ԁcon_mucha_Ԁ_gana_.  _Digo_Ԁlo_segundo_,_que_Ԁ_doblando_Ԁlos_verbos_Ԁla_primera_Ԁ_syllaba_Ԁcon_saltillo_Ԁ_sobre_Ԁ_ella_,_connotan_Ԁde_ordinario_Ԁ_pluralidad_,y_distincion_Ԁde_agentes_,o_parientes_,ode_actos_,ode_lugares_,o_tiempos_:no_obstante_Ԁ_que_Ԁel_verbo_Ԁseasingular,_por_Ԁ_pedirlo_Ԁ_assi_Ԁel_nombre_Ԁde_cosa_Ԁ_inanimada_._Aado_,_que__aunque_Ԁel_nombre_Ԁseasingularen_quanto_Ԁala_declinacion_,si_supone_Ԁ_por_Ԁ_muchos_Ԁ_indiuiduos_,_suele_en_algunas_Ԁ_ocasiones_Ԁ_doblar_Ԁ_su_Ԁ_primera_Ԁ_syllaba_,con_saltillo_Ԁen_ella_,yel_tal_Ԁ_nombre_Ԁespluralen_quanto_Ԁala_significacion_;_verbi_Ԁ_gracia_:_hablando_Ԁde_muchos_Ԁ_que_Ԁ_estauan_Ԁ_juntos_,_despues_Ԁde_idos_Ԁa_sus_Ԁcasas,se_dize_:_inchchan_Ԁ_yyqu_,_que_Ԁ_quiere_Ԁ_dezir_,_que_Ԁse_fueron_Ԁa_sus_Ԁcasas,y_cada_Ԁ_vno_Ԁa )&* la_suya_,_yendo_Ԁ_cada_Ԁ_vno_Ԁ_por_Ԁ_su_Ԁparte;ysise_dixera_Ԁ_inch]n_Ԁ_yqu_,_diera_Ԁa_entender_,_que_Ԁlacasa *&+ era_vna_,y_que_Ԁ_fueron_Ԁa_ella_._Otro_Ԁ_exemplo_:In_huhuoy__tltAc]calli_Ԁ_inic__ququuhtic_,_inc_ +', _huhucapan_Ԁ_yuhquin_Ԁ_ilhuicatl_Ԁ_qui A otimani_,losgrandes_palacios_Ԁsontanaltos,_que_Ԁ_parece_,_que_ y,(- _tocan_Ԁy_pun an_Ԁel_cielo_._Esto_Ԁ_dize_Ԁ_vn_Ԁ_autor_Ԁde_vna_ԀCiudadde_muchos_,yaltos_palacios_:_aquellas__primeras_Ԁ_syllabas_Ԁ_dobladas_Ԁdelos_adjectiuos_,los_multiplican_,y_dan_Ԁa_entender_Ԁ_que_Ԁ_tltAc]calli_en I.*/ la_significacion_Ԁes  0h,1 @(***474***plural,_aunque_Ԁnoenla_declinacion_.Lo_mesmo_Ԁdaa_entender_Ԁel_verbo_Ԁ_qui A ;timani_,_duplicada_  la_primera_Ԁ_sillaba_._Ipan_Ԁ_huoi_Ԁ_ilhuitl_,endiade_gran_Ԁfiesta;_pero_Ԁ_pan__huhuoi_Ԁ_ilhuitl_,endiasde i _gran_Ԁfiesta.De_vno_,_reprehendiendole_Ԁsele_dize_:_Topan__tiqu7quztinemi_,_ticcalactinemi_,_andas_ Q _saliendo_,y_entrando_Ԁdecasaencasa.Siyo_digo_Ԁ_nochtlic ac_,_quiere_Ԁ_dezir_,me_di;_Ԁ_vna_Ԁ_coz_;_pero_ 9 _nechttlic ac_,me_di;_Ԁde_co es_._Onochhutec_,me_di;_Ԁ_vn_Ԁ_golpe_;_pero_Ԁ_onochhu7hutec_,me_di;_ ! p _varios_Ԁ_golpes_,y_porra os_.  _Dize_Ԁ_vn_Ԁ_pecador_,_que_Ԁse_duele_Ԁde_su_Ԁmal_estado_:_quin__ninottaz_Ԁin_nitAtontiez_Ԁin  @ _tltlaclmecatica_Ԁ_oninAolpi_?_qundo_Ԁme_ver_Ԁ_desatado_Ԁdela_soga_Ԁdelos_pecados_,con_que_Ԁmehe  (  _atado_?los_verbos_Ԁson:_t;mi_,_desatarse_,y_ilpia_,atar._Doblan_Ԁ_su_Ԁ_primera_Ԁ_sillaba_,para_significar_,    _que_Ԁ_desseaua_Ԁ_desatarse_Ԁdepies,y_manos_,_que_Ԁson_distinctas_Ԁpartes._Aduiertase_,_que_Ԁ_por_Ԁ_perderse_la_i_.de_ilpia_,y_preualecer_Ԁlao.del_semipronombre_Ԁ_nino_,_sta_Ԁse_dobla_,_como_Ԁsi_fuera_Ԁ_inicial_Ԁdel   _verbo_:_ninotltl]t7tinemi_,me_ando_Ԁ_escondiendo_;el_tla_,_doblado_Ԁcon_saltillo_,_denota_Ԁ_distincion_Ԁde y  _lugares_,y_tiempos_Ԁen_que_Ԁse_esconde_Ԁel_que_Ԁ_teme_Ԁser_preso_:_nohui]n_Ԁ_cchu]ntiuh_Ԁin_motonyo_,en a  _todas_Ԁpartes_resuena_Ԁ_tu_Ԁ_fama_.Elca,_doblado_Ԁcon_saltillo_,_denota_Ԁser_varias_Ԁ_las_Ԁpartes_donde_Ԁ_llega_ I  la_fama_.  _Pondr_Ԁ_otro_Ԁ_exemplo_,en_que_Ԁse_dobla_Ԁdos_vezes_Ԁla_primera_Ԁ_sillaba_Ԁde_algunos_Ԁ_verbos_,para_denotar_Ԁmayor_pluralidad_Ԁde_lugares_,_tiempos_,y_acciones_:_dicese_Ԁde_vn_Ԁ_mo o_Ԁ_perdido_:_ ]nnnentinemi_,_ ]moquququetztinemi_,_ ]__m]huilt7tinemi_:_auhinyeyuh__moxchipoloa_Ԁin, 8 _peuhyemotolnia_,_yequinnamca_Ԁin_chalchiuh_,_intecuitlaczqui_,no_hazia_Ԁ_sino_Ԁ_passearse_,y   _andarse_Ԁ_parando_Ԁen_vna_Ԁparte,y_otra_,y_andarse_Ԁ_entreteniendo_Ԁ_por_Ԁ_aqui_,y_por_Ԁ_alli_;y_andando_Ԁen_estos_Ԁ_passos_,y_regalos_,_empe ;_Ԁa_estar_Ԁ_pobre_,yavender_sus_Ԁ_preseas_,y_joyas_.Los_verbos_Ԁson_nnemi_,_andar_;_ninoquetza_,_leuantarse_;y_nin]huiltia_,_passar_Ԁ_tiempo_Ԁen_liuiandades_.    _Alguna_Ԁ_vez_Ԁnose_dobla_Ԁla_sillaba_Ԁdel_verbo_,_sino_Ԁel_tla_,_que_Ԁ_suple_Ԁel_caso_Ԁ_paciente_._Inic_ q _antlacelizqu_,_monequi__acachtopa_Ԁ_anmotltlp]quilzqu_,para_comulgar_Ԁ_conuiene_Ԁ_que_Ԁ_primero_ Y _laueis_Ԁ_vuestra_Ԁ_rop_:el_tla_,_doblado_Ԁ_denota_Ԁser_varias_Ԁ_las_Ԁ_cosas_Ԁ_que_Ԁseande_lauar_._Ploa_,_probar_ A _alguna_Ԁ_beuida_,o_manjar_:_nitltlploa_,_doblado_Ԁel_tla_,_probar_Ԁ_varias_Ԁ_beuidas_,yvinos,_beuiendo_ )x _poco_Ԁde_cada_Ԁ_vno_._Nin7tzmia_,_reflexiuo_,es_sonarse_Ԁ_las_Ԁ_narizes_;_nitltzmia_,_actiuo_,es_dar_Ԁ_vn_ ` _bufido_,_como_Ԁ_cauallo_,opersona_enojada_:_doblado_Ԁel_tla_,_nitltlzomia_,es_dar_Ԁ_muchos_. H   _Pondr_Ԁ_algunos_Ԁ_exemplos_Ԁde_nombres_:_ttl_,_piedra_:_ttl _,_pedregal_,y_tttl _,_pedregales_; 0 _capolin_,_cerezo_:_capoll _,_cerezal_,y_ccapoll _,_cerezales_;_]huilli_,_liuiandad_:_]huilli_,_liuiandades_:  _nomati__aoctle_Ԁ_oc_Ԁ_itl_Ԁin_ticttemictoc_,_ aniyA_in_m]hui_,in_mox7xicuinyo_,_pienso_Ԁ_que_Ԁno_sueas_Ԁen    _otra_Ԁ_cosa_,_que_Ԁen_tus_Ԁ_liuiandades_,y_glotonerias_.@ .2.DELOS_VERBOS_,Y_ALGVNOS_Ԁ_NOMBRES_,@ QUE_DOBLAN_Ԁ_SU_Ԁ_PRIMERA_Ԁ_SILLABA_ԀSIN_SALTILLO_ԀENELLA.  _Ay_Ԁ_otros_Ԁ_frequentatiuos_,_que_Ԁ_doblan_Ԁ_su_Ԁ_primera_Ԁ_sillaba_,laquales_larga_,yla_dificultad_Ԁ_est_Ԁen_distinguirlos_Ԁdelos_que_Ԁ_tienen_Ԁ_saltillo_._Digo_Ԁ_que_Ԁ_estos_Ԁ_denotan_Ԁ_tambien_Ԁ_repeticion_Ԁdel_acto_;_pero_con_continuacion_Ԁ_ordenada_,y_reposada_,_siendo_Ԁ_assi_,_que_Ԁla_sillaba_Ԁ_doblada_Ԁcon_saltillo_Ԁ_suele__denotar_Ԁ_menos_Ԁ_tiento_Ԁenla_frequencia_Ԁdelos_actos_;_verbi_Ԁ_gracia_:_nitl ca_,es_acarrear_Ԁ_algo_Ԁde_vna_ )&* _vez_,yde_vn_Ԁ_lugar_;_nitl ] ca_,es_darse_Ԁ_priessa_Ԁen_acarrear_Ԁcon_continuacion_Ԁde_vna_Ԁsolapartea *&+ _otra_;_pero_Ԁ_nitl  ca_,con_saltillo_,_significa_Ԁ_darse_Ԁ_priessa_Ԁen_acarrear_Ԁde_varias_Ԁpartes: +', _nonichtequi_Ԁin_cuezcomac_,es,_voi_Ԁde_ordinario_Ԁa_hurtar_Ԁal_granero_;_pero_Ԁ_non7iehtequi_Ԁin y,(- _tochch]n_,es,_voi_Ԁa_hurtar_Ԁacasas_agenas_,decasaencasa,_que_Ԁ_esso_Ԁ_significa_Ԁel_tochch]n_:_nic_ a-). _totqu7_Ԁin_tlaxcalli__moqu]z_,_rebano_Ԁelpan,_que_Ԁseadecomer;_pero_Ԁ_nicttqui_Ԁin_tlaxcalli_,_despe I.*/ da o_,_corto_Ԁen_peda os_Ԁelpan:_cotna_,_cortar_Ԁ(_pero_Ԁnocon_cuchillo_,_que_Ԁessees_tqui_) 1/+0   0h,1 @(***475***_nicccotna_Ԁin_cuepAtli_,_corto_Ԁen_muchas_Ԁpartesla_cal ada_,_que_Ԁ_aunque_Ԁse_corte_Ԁen_muchas_Ԁpartes,  la_sillaba_Ԁ_doblada_Ԁes_larga_,_por_Ԁserla_cal ada_Ԁ_vna_,y_seguida_;_pero_Ԁ_niccAcotna_Ԁin_xchitl_,_corto_ i _muchas_Ԁ_flores_,yde_varias_Ԁpartes,_que_Ԁ_esso_Ԁ_denota_Ԁel_saltillo_;_nitlacAcotna_,_despeda ar_Ԁ_algo_Ԁcon Q _menos_Ԁ_tiento_;_nitocAcotna_,_pellizcar_Ԁa_otros_Ԁ_dandoles_Ԁ_varios_Ԁ_pellizcos_Ԁen_varias_Ԁpartes. 9   _Nicxloa_Ԁin_quahuitl_,la_xe_,_breue_,_rajar_Ԁ_vn_Ԁpalo:_nicxoxloa_Ԁin_nacatl_,la_primera_Ԁ_xo_,_larga_,_partir_ ! p lacarnecon_hacha_,o_desquarti ar_Ԁal_ahorcado_:_axcan__quixoxlzque_Ԁin_opilloc_,_aora_  X _descuarti arn_Ԁal_que_Ԁ_ahorcaron_;_pero_Ԁ_nicxoxloa_Ԁin_nacatl_,y_nictoxxelhuia_,con_saltillo_,  @ _significa_Ԁ_repartir_Ԁa_otros_Ԁcarne._Ay_Ԁ_otro_Ԁ_xoloa_,el_xo_largo,_que_Ԁ_significa_Ԁ_estender_Ԁ_algo_,_como_Ԁ_maiz_,  (  o_trigo_Ԁen_paja_,para_que_Ԁse_seque_:_nicxoxoloa_Ԁin_tlaolli_,es,_estiendo_Ԁel_maiz_Ԁ_continuadamente_Ԁen    _vna_Ԁparte;_pero_Ԁ_nicxxoloa_,es,_estiendolo_Ԁen_varias_Ԁpartes,yde_varios_Ԁ_montones_;_ninotlaloa_,   _corro_:_ninotl]tlaloa_,_corro_Ԁde_aqui_Ԁpara_alli_,y_titotl]tlalo _,_corremos_Ԁdela_mesma_Ԁ_manera_,_como_   los_que_Ԁ_corren_Ԁ_caas_,o_corren_Ԁ_parejas_,_que_Ԁ_hazen_Ԁcaracoles;_pero_Ԁ_titotltlalo _,enplural,ycon y  _saltillo_,_corremos_Ԁ_hazia_Ԁ_vna_Ԁparte:_titotltlalo_Ԁin_titopotztoc _,_corremos_Ԁ_vnos_Ԁenposde_otros_; a  _niccuitlahuiltia_,_obligole_Ԁa_que_Ԁ_haga_Ԁ_algo_;_pero_Ԁ_niccucuitlahuiltia_,(la_primera_Ԁ_larga_)le_insisto_ I  _muchas_Ԁ_vezes_;ycon_muchas_Ԁ_razones_Ԁ_ordenadas_Ԁentre_s_,a_vn_Ԁfinde_persuadir_Ԁ_algo_:in_nhu]tl_ 1 _mo_Ԁ_nicnequia_,ca_ an_Ԁ_nicucuitlahuiltiloc_,yono_queria_Ԁ_sino_Ԁ_que_Ԁme_insistieron_Ԁ_mucho_,me h _for aron_.  _Nicochtic _,es,_estoy_Ԁ_durmiendo_:_niccochtic _,y_ticcochticat_,_estoy_,o_estamos_Ԁ_dormitando_; 8 _pero_Ԁenplural_estamos_Ԁ_durmiendo_,es,_ticAcochticat_,o_ticAcochtoqu_,con_saltillo_:_m]camo__ an_   _xicAcochtiec]n_Ԁin_oquic__nontomachtia_,no_esteis_Ԁ_durmiendo_Ԁ_mientras_Ԁ_predico_;_motlapoa_in  _ventana_,es,_abrese_Ԁla_ventana_:_motl]tlapoa_,_abrese_,y_cerrada_Ԁse_buelue_Ԁa_abrir_Ԁ_continuadamente_;  _pero_Ԁ_motltlapoa_,con_saltillo_,se_abren_Ԁ_las_Ԁ_ventanas_._Yohualtica_Ԁ_tlapanticpac_Ԁ_hu]lchchca_Ԁin  _tecoltl_,es,de_noche_Ԁ_viene_Ԁ_ordinariamente_Ԁel_buho_Ԁa_llorar_Ԁenla_a otea_;_pero_Ԁ_chAchca_,con q _saltillo_,es_llorar_Ԁ_vna_,y_otra_Ԁ_vez_;_aunque_Ԁnocon_continuacion_Ԁde_tiempos_Ԁ_determinados_,_como_Ԁin Y _quenmani]n_,_nichAchca__in7quac_Ԁ_niquiln]miqui_Ԁ_inxquich_Ԁ_ic_Ԁ_nicnoteApohuili_Ԁin_Totocuiyo_, A _algunas_Ԁ_vezes_Ԁ_lloro_,_quando_Ԁme_acuerdo_Ԁdelo_mucho_Ԁ_que_Ԁe_ofendido_Ԁa_Nuestro_Ԁ_Seor_;_nicntza_Ԁin )x _nopiltzin_,_llamo_Ԁami_hijo_;_nicnntza_;_doyle_Ԁbuenos_consejos_;_pero_Ԁ_nicnAnotza_,con_saltillo_,_parlo_ ` con_l_.Sidedos_que_Ԁ_caminan_Ԁ_juntos_,_digo_:_monntztihu3_,_significa_Ԁ_que_Ԁ_andan_Ԁ_tratando_Ԁcon H _seriedad_Ԁde_negocios_;_pero_Ԁ_monAntztihu3_,con_saltillo_,es,_andan_Ԁ_parlando_. 0   _Tltolli_,_palabra_:_tl]tltolli_,_palabras_Ԁ_prolixas_,_como_Ԁ_las_Ԁ_que_Ԁ_dize_Ԁel_que_Ԁ_escusa_Ԁ_sus_Ԁ_pecados_,a  _quien_Ԁ_dize_Ԁelconfessor:_ antlapc_Ԁ_tinochhuc]hua_,_iz__ an__pampa__tlein__motl]tlatl_,in_tle_    _monecca_,sin_qu_Ԁ_ni_Ԁpara_qu_Ԁme_detienes_Ԁcon_tus_Ԁ_palabras_Ԁ_prolixas_;_oc_Ԁ_yohuac_,es,_todavia_Ԁesde !! _noche_,_aun_Ԁno_amanece_:_oc_Ԁ_yAyohuac_,vel_oc__yAyohuatoc_,eslo_mesmo_,_pero_Ԁ_denota_Ԁ_que_Ԁen_todas_ "" partes_est_Ԁ_escuro_;_oc__yAyohuatoc_Ԁ_onineuh_,me_leuant_Ԁantesde_amanecer_;_pero_Ԁ_oc_Ԁ_yyohuac_ i## _ninohua_,la_primera_Ԁ_larga_,_significa_Ԁ_que_Ԁde_ordinario_Ԁme_leuanto_Ԁa_aquella_Ԁ_hora_;_calnepaniuhqui_, Q$ $ casade_vn_Ԁ_sobrado_:_calnonepaniuhqui_,casademasde_vno_:no_tiene_Ԁ_saltillo_Ԁ_por_Ԁ_auer_Ԁ_orden_Ԁenlos 9%!% _sobrados_.He_multiplicado_Ԁ_tantos_Ԁ_exemplos_Ԁen_este_Ԁ_capitulo_,para_que_Ԁcon_su_Ԁ_variedad_Ԁse_entienda__algo_Ԁlo_que_Ԁ_apenas_Ԁse_puede_Ԁ_declarar_Ԁcon_reglas_;_ni_Ԁyo_acierto_,_ni_Ԁ_aun_Ԁespossible_darlas__infallibles_,y_vniuersales_.  *&+   *&+ @(***476***@vv"_CAPITVLO_Ԁ_DIEZ_ԀY_SIETE_Ԉ@0 0 DELOS_FREQUENTATIUOS_ԀENca,YEN_tza_.     _Ay_Ԁ_otros_Ԁ_frequentatiuos_,_que_Ԁ_acaban_Ԁenca,yen_tza_,_formanse_Ԁde_verbos_Ԁ_neutros_Ԁen_ni_,_mudando_ a  el_ni_,enca,yen_tza_,y_doblando_Ԁla_primera_Ԁ_sillaba_,_que_Ԁes_breue_.El_frequentatiuo_Ԁenca;es I  _neutro_,yelen_tza_,_actiuo_._Otro_Ԁ_verbo_Ԁ_actiuo_Ԁse_suele_Ԁ_formar_Ԁ_destos_Ԁ_neutros_Ԁen_ni_,_que_Ԁ_acaba_Ԁen 1 _na_,o_nia_,elqualnoes_frequentatiuo_,_pero_Ԁlo_puede_Ԁsersise_dobla_Ԁla_primera_Ԁ_sillaba_Ԁ_como_Ԁse_dijo_ h enel_Capitulo_Ԁ_passado_.La_significacion_Ԁ_destos_Ԁ_verbos_,y_sus_Ԁ_frequentatiuos_,se_pondr__declarando_Ԁa_cada_Ԁ_vno_Ԁde_por_Ԁ_s_,_aunque_Ԁnolos_pondr_Ԁ_todos_._Pero_Ԁ_aduierto_Ԁ_que_Ԁde_ordinario__significan_Ԁ_algun_Ԁ_ruido_,_que_Ԁes_diuerso_Ԁ_segun_Ԁla_diuersidad_Ԁde_las_Ԁ_cosas_Ԁ_que_Ԁle_hazen_._Otros__significan_Ԁ_quebrarse_,o_rebentar_Ԁ_algunas_Ԁ_cosas_,y_tambien_Ԁai_diuersidad_Ԁde_verbos_Ԁ_segun_Ԁla_diuersidad_Ԁde_las_Ԁ_cosas_Ԁ_quebradas_,&c.El_verbo_Ԁ_neutro_Ԁen_ni_se_vsa_Ԁ_aunque_Ԁla_cosa_Ԁ_que_Ԁhaze_ruido_Ԁsea  _vna_,yle_haga_Ԁ_vna_Ԁsola_vez_.El_frequentatiuo_Ԁenca,_pide_Ԁ_multitud_Ԁde_cosas_,_que_Ԁ_hazen_Ԁ_ruido_,o  _grande a_,y_vehemencia_Ԁdel,o_multitud_Ԁde_peda os_Ԁdela_cosa_Ԁ_quebrada_._Esto_Ԁ_mesmo_Ԁ_denota_Ԁel_actiuo_Ԁen_tza_;_pero_Ԁse_dize_Ԁdel_que_Ԁhazeel_tal_Ԁ_ruido_,_andando_Ԁcon_aquellas_Ԁ_cosas_,o_quebrandolas_. Y   _Chal]ni_,_ruido_Ԁde_basijas_Ԁde_barro_,o_desentonarse_Ԁelcanto;o_instrumento_Ԁ_musico_._Chchlaca_, A se_vsa_Ԁ_quando_Ԁel_ruido_Ԁes_mucho_,yde_muchas_Ԁ_cosas_Ԁ_destas_._Tambien_Ԁ_significa_Ԁ_parlar_Ԁ_mucho_,y_gorgear_Ԁ_las_Ԁ_aues_:_Chchlatza_,es_actiuo_,yse_dize_Ԁdel_que_Ԁcausa_este_Ԁ_ruido_. ` Ђ  _Cal]ni_,_hazer_Ԁ_ruido_Ԁ_cosas_Ԁ_como_Ԁ_nueces_,_xicaras_,_cosas_Ԁde_madera_,elcacao_quando_Ԁle_cuentan_,la H _basija_Ԁde_barro_,_que_Ԁ_tiene_Ԁ_dentro_Ԁ_pedre uelas_._Cclaca_,se_vsa_Ԁ_quando_Ԁ_estas_Ԁ_cosas_Ԁson_muchas_. 0 _Cclatza_,se_dize_Ԁdel_que_Ԁcausa_este_Ԁ_ruido_.    _Po ni_,_heruir_Ԁelagua,laolla,&c._P;p; oca_,_heruir_Ԁ_mucho_Ԁcon_mucho_Ԁ_ruido_._P;p; otza_,_hazer_    _heruir_Ԁ_desta_Ԁ_manera_.  _Cuepni_,_brotar_Ԁla_flor_,_dar_Ԁ_estallido_Ԁel_gueuo_Ԁ_que_Ԁ_reuienta_,la_castaa_Ԁ_que_Ԁse_assa_,el_arcabuz_ "" _que_Ԁse_dispara_._Cucupoca_,_brotar_Ԁ_muchas_Ԁ_flores_Ԁjuntas._Cucupotza_,_hazer_Ԁ_que_Ԁ_broten_Ԁ_las_ i## _flores_,&c.  _Tomni_,_leuantarse_Ԁ_ampolla_,_bexiga_,&c._T;t;moca_,_leuantarse_Ԁ_muchas_Ԁjuntas._T;t;motza_, 9%!% _leuantarlas_,_actiuo_.  _Teni_,_quebrarse_Ԁ_vidrio_,o_otras_Ԁ_cosas_Ԁ_delicadas_;siaimasde_vn_Ԁ_peda o_,_tteni_._Ttica_,se_vsa_,  'X#' silos_peda os_Ԁson_muchos_._Ttitza_,_quebrar_Ԁ_estas_Ԁ_cosas_Ԁen_muchos_Ԁ_peda os_. '@$(   _Tlap]n7_,_quebrarse_Ԁ_basijas_Ԁde_barro_,_tecomates_,o_otras_Ԁ_cosas_Ԁ_delicadas_._Tltlpca_,se_dize_,si ((%) los_peda os_Ԁson_muchos_,y_tambien_Ԁdelpan._Tltlptza_,_quebrar_Ԁ_estas_Ԁ_cosas_Ԁen_muchos_Ԁ_peda os_. )&*   _Tzilni_,sonar,o_reteir_Ԁmetal,ocampana._Tzzlica_,se_dize_Ԁdel_ruido_Ԁ_que_Ԁ_hazen_Ԁ_las_Ԁ_campanas_, *&+ _quando_Ԁ_las_Ԁ_repican_:_tltztzlica_,es_su_Ԁimpersonal,_ay_Ԁ_repique_._Ttztzlitza_,conel_tla_,_antepuesto_, +', _repicar_.  _Chipni_,_caer_Ԁ_algo_Ԁ_liquido_Ԁa_gotas_,_como_Ԁ_sangre_,agua,_manteca_,_cera_Ԁ_derretida_._Chchpica_, a-). _quando_Ԁ_las_Ԁ_gotas_Ԁson_muchas_._Chchpitza_,_derramar_Ԁ_algo_Ԁa_gotas_Ԁen_abundancia_. I.*/   0h,1 @(***477***  _Chap]ni_,el_ruido_Ԁdel_barro_,y_massa_,_que_Ԁ_cae_Ԁenel_suelo_._Chchpaca_,_quando_Ԁ_las_Ԁ_pellas_Ԁson  _muchas_._Chchpatza_,_echar_Ԁ_muchas_Ԁ_destas_Ԁ_pellas_. i   _Xitni_,_deshacerse_,o_desbaratarse_Ԁlapared,el_cerro_,oel_negocio_._Xxtica_,_quando_Ԁse Q _desmorona_,y_desbarata_Ԁ_todo_._Xxtitza_,_desbaratar_Ԁ_algo_Ԁ_desta_Ԁ_manera_. 9   _Cotni_,_cortarse_Ԁel_hilo_,ola_soga_._C;c;toca_,_quebrarse_,y_despeda arse_Ԁ_mucho_Ԁel_hilo_,la_soga_, ! p lamanta,olared._C;c;totza_,romper,y_despeda ar_Ԁ_mucho_Ԁ_estas_Ԁ_cosas_.  X   _Coxni_,_ angolotearse_Ԁla_vasija_Ԁdeagua,oel_hueuo_Ԁ_guero_._C;c;xoca_,se_dize_Ԁ_quando_Ԁ_estas_  @ _cosas_Ԁson_muchas_._C;c;xotza_,se_dize_Ԁdel_que_Ԁ_meneandolas_Ԁhaze_este_Ԁ_ruido_.  (    _Cap]ni_,el_ruido_Ԁ_que_Ԁsehazeconlapalmadela_mano_,oel_ruido_Ԁdel_cruxir_Ԁdelos_dedos_,oelde    los_ apatos_,y_chinelas_._Ccpaca_,_este_Ԁ_mesmo_Ԁ_ruido_,_quando_Ԁes_mucho_._Ccpatza_,se_dize_Ԁdel   _que_Ԁhaze_este_Ԁ_ruido_;ydel_predicador_Ԁ_que_Ԁda_muchas_Ԁ_palmadas_,se_dize_:_que_Ԁ_mom]ccpatza_;ysi   el_ruido_Ԁes_poco_,yconsola_vna_Ԁ_mano_,se_dize_:_mom]cap]nia_;_7ciuhca_Ԁ_xicccpatztihuetzi_Ԁin y  _tlaxcalli_,_haz_Ԁdeprestotortillas,_por_Ԁ_que_Ԁse_hazen_,y_adelga an_Ԁcon_las_Ԁ_palmas_Ԁde_las_Ԁ_manos_. a    _Polni_,y_pApolni_,ser_tartamudo_,y_hablar_Ԁ_barbaramente_._P;p;loca_,_hablar_Ԁen_lengua_Ԁbarbara, I  omalen_qualquiera_,y_hablar_Ԁentre_dientes_._P;p;lotza_,_hablar_Ԁa_otro_Ԁ_desta_Ԁ_manera_. 1 _Tinochp;p;lotza_,me_hablas_Ԁen_lengua_Ԁbarbara,ode_modo_Ԁ_que_Ԁnote_entiendo_. h   _M;lni_,_manar_Ԁ_fuente_,_estenderse_Ԁperfumes,y_olores_Ԁ_suaues_,_leuantarse_Ԁ_nuues_,&c. P   _M;m;loca_,_salir_Ԁa_borbollones_Ԁelagua,_leuantarse_Ԁ_gran_Ԁ_poluo_,de_arina_,cal,&c._M;m;lotza_,es 8 _poco_Ԁ_vsado_,_significar_Ԁ_leuantar_Ԁ_semejante_Ԁ_poluo_,&c.  _Qual]ni_,_enojarse_._Ququlaca_,_ruido_Ԁdelo_que_Ԁ_hierue_Ԁa_borbollones_,del_aguacero_,o_trueno_.  _Ququlatza_,_leuantar_Ԁ_semejante_Ԁ_ruido_,es_poco_Ԁ_vsado_.    _ olni_,ircon_gran_Ԁ_impetu_,y_ruido_Ԁel_rio_,o_cosa_Ԁ_semejante_._ ; ;loca_,_ umbar_Ԁlos_fuelles_,o  _anhelar_Ԁel_que_Ԁse_est_Ԁ_muriendo_._Tambien_Ԁdela_piedra_Ԁ_tirada_Ԁcon_fuer a_,odela_codorniz_,_que_Ԁse_leuanta_,y_buela_,se_dize_,_que_Ԁ_ ;c;l;ctiuh_._ ;c;lotza_,es_actiuo_,yse_suele_Ԁ_dezir_Ԁdel_ruido_Ԁ_que_ Y haze_vn_Ԁ_chorro_Ԁdeagua,_quando_Ԁ_cae_Ԁ_sobre_Ԁ_otra_.  _Tecuini_,_encenderse_,y_echar_Ԁ_llamaradas_Ԁel_fuego_Ԁcon_ruido_,y_latir_Ԁel_cora on_._Ttcuica_,_hazer_ )x _mucho_Ԁ_ruido_Ԁlallama,_dar_Ԁ_muchos_Ԁ_latidos_Ԁel_cora on_,_doler_Ԁ_mucho_Ԁla_llaga_,_hincha on_,&c.,_ umbar_Ԁel_aire_,y_hazer_Ԁ_gran_Ԁ_ruido_Ԁel_auenida_Ԁdel_rio_:_ttcuica_Ԁin_ilhuicatl_,_significa_Ԁ_tronar_. H _Ttcuitza_,_anteponiendole_Ԁ_tla_,_hazer_Ԁ_ruido_Ԁconlospies;_tlattcuitztiuh_,se_dize_Ԁdel_caballo_,o 0 persona_que_Ԁ_va_Ԁ_haziendo_Ԁ_ruido_Ԁconlospies:_nictlattcuechilia_Ԁ_inic_Ԁ_huallachiaz_,_hagole_Ԁ_ruido_Ԁcon  lospies,para_que_Ԁmire_hzia_Ԁ_aca_.  _Comni_,_hazer_Ԁ_ruido_Ԁ_alguna_Ԁ_cosa_Ԁ_pesada_Ԁ_que_Ԁ_cae_,_como_Ԁ_piedra_,&c._C;c;moca_,_hazer_Ԁ_ruido_Ԁla !! llama,_quando_Ԁse_quema_Ԁla_ auana_,oel_aire_,y_aguacero_._C;c;motza_,_leuantar_Ԁ_semejante_Ԁ_ruido_,o "" _hazer_Ԁ_estruendo_Ԁconlospies.  _Chitni_,_saltar_Ԁel_hastilla_,_las_Ԁ_chispas_Ԁdela_lumbre_,la_cuenta_Ԁ_quando_Ԁla_quieren_Ԁ_ensartar_. Q$ $ _Tambien_Ԁde_vno_Ԁ_que_Ԁ_ech;_Ԁa_huir_,se_dize_,_que_Ԁ_chitntiquz_._Chchtoca_,_saltar_Ԁ_muchas_Ԁ_chispas_, 9%!% &c._Chchtotza_,_hazer_Ԁ_saltar_Ԁ_las_Ԁ_hastillas_,_chispas_,&c. !&p"&   _Xam]ni_,_quebrarse_Ԁ_hueuos_,_tecomates_,_guitarras_,&c.,no_cosas_Ԁde_barro_,_que_Ԁ_destas_Ԁse_dize_  'X#' _tlap]ni_._Xxmaca_,_quebrarse_Ԁ_muchas_Ԁ_destas_Ԁ_cosas_Ԁcon_ruido_._Xxmatza_,_quebrar_,y_hazer_ '@$( _peda os_Ԁ_estas_Ԁ_cosas_;ydel_que_Ԁda_gran_Ԁrotaalos_enemigos_Ԁse_puede_Ԁ_dezir_:_que_Ԁ_toxxmatza_,yde ((%) _Nuestra_ԀSeora:_que_Ԁ_quimoqu]xxmachil7_Ԁin_tl]catecoltl_,_desmenu ;_Ԁla_cabe a_Ԁal_Demonio_;y )&* sise_dize_:_quimoqu]xm]nil3_,_significa_Ԁsolo_que_Ԁle_quebr;_Ԁla_cabe a_;ysi_quimoqu]xxm]nil3_, *&+ _que_Ԁsela_hizo_Ԁ_peda os_.  _Tzay]ni_,_rasgarse_Ԁla_ropa_,el_lien o_,_henderse_Ԁlapared,&c._Tztzyca_,_rasgarse_Ԁ_estas_Ԁ_cosas_ y,(- _mucho_,yen_muchas_Ԁpartes._Tztzytza_,_rasgarlas_Ԁ_desta_Ԁ_manera_.. a-).   _Xahu]ni_,_caer_Ԁ_golpe_Ԁdeagua,o_otras_Ԁ_cosas_Ԁ_liquidas_:_xxhuaca_,_caer_Ԁen_gran_Ԁ_cantidad_. I.*/ _Xxhuatza_,_hacerlas_Ԁ_caer_Ԁ_desta_Ԁ_manera_. 1/+0   _Patl]ni_,_volar_._Pptlaca_,_reboletear_Ԁel_aue_,_temblar_Ԁel_cora on_,&c.El_actiuo_Ԁen_tza_,nose_vsa_.  0h,1 @(***478***  _Petl]ni_,_derramarse_Ԁ_algo_,y_relumbrar_._Pptlaca_,_resplandecer_,y_relumbrar_Ԁ_mucho_.El_actiuo_Ԁen  _tza_,nose_vsa_. i   _Ay_Ԁ_algunos_Ԁ_neutros_Ԁenca,_que_Ԁnose_deriuan_Ԁde_verbos_Ԁen_ni_,y_forman_Ԁ_sus_Ԁ_actiuos_Ԁen_tza_,_como_ Q _t;tca_,irde_prissa_;_nict;ttza_in_octli_,_dar_Ԁ_prissa_Ԁalpulque,_idest_Ԁ_beuer_Ԁ_mucho_Ԁdel. 9   _Chchnaca_,_tener_Ԁdolor;_nitochchnatza_,_darsele_Ԁa_otro_. ! p   _P;pca_;_humear_:_ntlap;potza_,_hazer_Ԁ_que_Ԁ_algo_Ԁ_eche_Ԁ_humo_Ԁde_s_:_aic_Ԁ_tlap;ptza__ch]n_;_nunca_  X _enciende_Ԁ_lumbre_Ԁen_su_Ԁcasa.  _Ququnca_,_hablar_Ԁentre_dientes_,_gruir_Ԁel_puerco_,_regaar_Ԁel_perro_,&c.:_nch__ququnatza_Ԁin  (  _chich_,me_grue_Ԁel_perro_:y_nchhuhualtza_,me_ladra_:_tlhuhualtza_,_ladra_.      _Otros_Ԁ_muchos_Ԁ_ay_,_que_Ԁenca,son_neutros_,yen_tza_,_actiuos_,_como_Ԁ_7xica_,_resumarse_,o_trasuinarse_   _algo_._Tlxica_,esimpersonal;_ay_Ԁ_goteras_:_nitlxitza_,_destilo_Ԁ_algo_.     _I anaca_,_hazer_Ԁ_ruido_Ԁ_las_Ԁ_ojas_Ԁ_secas_,&._Tl anatza_,el_que_Ԁhaze_semejante_Ԁ_ruido_Ԁcon_ojas_Ԁ_secas_, y  _pliegos_Ԁde_papel_,&c.;_7cahuaca_,el_ruido_,yel_mormullo_Ԁ_que_Ԁhazela_gente_Ԁenla_pla a_,los a  _muchachos_Ԁ_jugando_,&c._Tlcahuatza_,los_que_Ԁ_hazen_Ԁ_semejante_Ԁ_ruido_. I    1    @(***479***@&_LIBRO_Ԁ_QVARTO_.@ DELA_COMPOSICION_ԀDE_NOMBRES_,Y_VERBOS_,Y_OTRAS_Ԁ_COSAS_.@##$_CAPITVLO_Ԁ_PRIMERO_Ԉ@ DE_COMO_ԀSE_COMPONEN_ԀLOS_NOMBRES_ԀENTRE_S0_,YCONLOS̀@::)_VERBOS_. h   EL_artificio_Ԁde_componer_Ԁ_vnos_Ԁ_vocablos_Ԁcon_otros_,es_muy_Ԁ_vtil_,_por_Ԁserel_vso_Ԁdelos_vocablos__compuestos_Ԁ_muy_Ԁ_frequente_:_por_Ԁ_que_Ԁlos_nombres_Ԁ_compuestos_Ԁcon_otros_Ԁ_siruen_Ԁde_genitiuos_,y_equiualen_Ԁalos_epithetos_Ԁdela_lengua_Ԁ_latina_,y_hacen_Ԁel_estilo_Ԁmas_suaue_,y_sonoro_._Digo_Ԁ_pues_,_que_Ԁel_nombre_,_que_Ԁ_componiendose_Ԁcon_otro_Ԁprecede,_pierde_Ԁ_siempre_Ԁ_su_Ԁfinal,y_sirue_Ԁde_genitiuo_,ode_nombre_Ԁ_adjectiuo_,_aunque_Ԁseasubs._tantiuo_;_verbi_Ԁ_gracia_:delosdos_nombres_Ԁ_substantiuos__Tetl_,y_tltlli_,se_compone_Ԁ_este_Ԁ_tetltlli_,_palabras_Ԁde_Dios_,o_diuinas_:de_tepoztli_,y_mecatl_, q _tepozmecatl_,_cadena_Ԁde_hierro_:de_ch]lchihuitl_,y_calli_,_ch]lchuhcalli_,casade_esmeralda_:de_calli_, Y y_tetzontli_,_caltetzontli_,_cimiento_Ԁdecasa:de_tl]catl_,persona;_tzntiliztli_,_principio_;y_tltlaclli_, A _pecado_,se_compone_Ԁ_tl]catzntiliztltlaclli_,_que_Ԁ_significa_Ԁ_pecado_Ԁoriginal._Deste_Ԁ_vsaua_ԀelPadre )x _Iuan_Ԁde_Touar_Ԁde_nuestra_Ԁ_Compaia_,_eminente_Ԁen_esta_Ԁ_lengua_.A_vezes_Ԁse_significa_Ԁen_esta__composicion_Ԁde_nombres_Ԁcon_otros_,_que_Ԁel_segundo_Ԁ_tiene_Ԁ_semejan a_Ԁdelo_que_Ԁ_significa_Ԁel_primero_;_verbi_Ԁ_gracia_:_yllAxchitl_,_flor_Ԁ_parecida_Ԁal_cora on_,_que_Ԁes_yllAtli_:_;mxchitl_,_flor_Ԁde 0 _echura_Ԁde_huesso_,_que_Ԁes_;mtl_.    Los_nombres_Ԁse_componen_Ԁ_tambien_Ԁcon_verbos_,y_quando_Ԁel_nombre_Ԁse_compone_Ԁcon_verbo__actiuo_,y_ste_Ԁno_tuuiere_Ԁ_otro_Ԁ_nombre_Ԁ_paciente_Ԁ(_que_Ԁse_conocer_Ԁen_que_Ԁno_tiene_Ԁnotade_transicion_Ԁ)_entonces_Ԁ_ser_Ԁ_paciente_Ԁel_compuesto_;_verbi_Ԁ_gracia_:_nixchitemoa_,_busco_Ԁ_flores_;y "" _nixchippena_,_las_Ԁ_escojo_._Pero_Ԁsiel_verbo_Ԁ_tuuiere_Ԁ_otro_Ԁ_paciente_Ԁ_fuera_Ԁdel_compuesto_,y_por_Ԁ_otra_ i## parteno_rigiere_Ԁdos_casos_,_entonces_Ԁel_compuesto_Ԁ_significa_Ԁ_semejan a_,o_instrumento_Ԁdel_caso__paciente_;_verbi_Ԁ_gracia_:_nicxchitomoa_Ԁ_cucatl_,_nicxchippena__cucatl_,_busco_,y_escojo_Ԁ_cantares_, 9%!% _como_Ԁ_las_Ԁ_rosas_;_nictlehuatza_Ԁin_nacatl_,_asso_Ԁlacarne;ad_verbum_,_seco_Ԁlacarneal_fuego_:de !&p"& _huatza_,_secar_,y_tltl_,_fuego_;_niqu7y]na__iz ctl_,conel_resuello_Ԁ_atraigo_Ԁ_las_Ԁ_pajas_:de_]na_,y  'X#' _7yotl_,el_resuello_._Sirue_Ԁ_tambien_Ԁel_nombre_Ԁ_compuesto_Ԁconel_verbo_,_quando_Ԁ_ste_Ԁ_rije_Ԁ_su_Ԁ_paciente_, '@$( de_sealar_,y_determinar_Ԁ_alguna_Ԁpartedel_nombre_Ԁ_paciente_,en_que_Ԁse_exercita_Ԁla_accion_Ԁdel_verbo_;_verbi_Ԁ_gracia_:_quiquechcotnque_Ԁin_ichtequi_,_degollaron_Ԁal_ladron_:el_nombre_Ԁ_quechtli_,_pezcue o_, )&* _compuesto_Ԁconel_verbo_,_denota_,_que_Ԁla_herida_Ԁ_fue_Ԁenel_pezcue o_;_m]camo_Ԁ_xinochtltl_Ԁ_cotna_, *&+ nome_atajes_,_ni_Ԁ_cortes_Ԁ_las_Ԁ_ra ones_.  _Quando_Ԁel_nombre_Ԁse_compone_Ԁcon_verbo_Ԁ_passiuo_,o_ser_Ԁ_nominatiuo_,o_significar_Ԁ_semejan a_,o_instrumento_,o_sealar_Ԁpartedel_paciente_,_como_Ԁ_est_Ԁ_declarado_._Xchitomolo_,son_buscadas_Ԁ_las_ a-). _flores_;_xchitomolo_Ԁin_cucatl_,se_buscan_Ԁlos_cantares_Ԁ_como_Ԁ_flores_;_tlhu]tzaloc_Ԁin_nacatl_,se_ass;_ I.*/ lacarnecon_fuego_;_quechcotnalc_Ԁin_ichtec_Ԃ 1/+0   0h,1 @(***480***qui,_fue_Ԁ_degollado_Ԁel_ladron_Ԁ_por_Ԁel_pescue o_.El_nombre_Ԁ_compuesto_Ԁcon_verbo_Ԁ_neutro_,o_dize_  _semejan a_,o_seala_Ԁlapartedel_nombre_Ԁ_agente_,_como_Ԁ_quetzalilacatzihui_,_quetzalhutlihui_, i _xchicuepni_Ԁin_nocuic_,micantose_va_Ԁ_entretexiendo_,y_retorciendo_Ԁa_manera_Ԁdequetzal,y_brota_ Q _como_Ԁ_flor_,son_palabras_Ԁdelos_cantares_Ԁdelos_indios_;_ilacatzihui_,y_hutlihui_,es_torcerse_Ԁ_algo_;el 9 _segundo_Ԁ_aade_,enformade_arco_._Quechctontoc_Ԁin_ichtecqui_,_iace_Ԁel_ladron_Ԁ_eortada_Ԁla_cabe a_: ! p de_quechtli_,y_cotoni_,_neutro_,_cortarse_.  X   _Boluiendo_Ԁalos_nombres_Ԁ_digo_,_que_Ԁlos_adjectiuos_Ԁ_compuestos_Ԁconlos_substantiuos_Ԁse_quedan__adjectiuos_,_como_Ԁ_tla Apiltzintli_,_nio_Ԁ_precioso_:_tla Atli_,esel_adjectiuo_;_tla Acuicatl_,_cantar_  (  _precioso_;_mahuiztltlli_,_palabras_Ԁ_admirables_._Pero_Ԁlos_adjectiuos_Ԁ_compuestos_Ԁcon_verbos_,de    _ordinario_Ԁ_siruen_Ԁde_aduerbios_,_como_Ԁ_nimitzchichuac]tla Atla_,_ipampa_Ԁcati_yocnemi_,te_amo_   _mucho_,o_fuertemente_,_por_Ԁ_que_Ԁ_viues_Ԁ_bien_;_donde_Ԁlos_adjectiuos_,_chicahuac_,y_yectli_,_tienen_   _significacion_Ԁde_aduerbios_:_otras_Ԁ_vezes_Ԁ_significan_Ԁ_semejan a_,_como_Ԁ_nictla Atonn]miqui_Ԁin y  _mom]tzin_,_beso_Ԁ_tus_Ԁ_manos_Ԁ_como_Ԁ_cosa_Ԁ_preciosa_. a    _Dixe_Ԁ_que_Ԁel_nombre_,_que_Ԁprecedeenla_composicion_,_pierde_Ԁ_su_Ԁfinal,siesde_las_Ԁ_amissibles_:_aado_,_que_Ԁsiel_nombre_Ԁ_fuere_Ԁverbal_acabado_Ԁenc.oqui,para_componerse_Ԁcon_otro_Ԁ_nombre_;o 1 _verbo_,se_buelue_Ԁlac.yqui,enca;_verbi_Ԁ_gracia_:de_catzahuac_,seforma_catz]hu]catltolli_, h _palabras_Ԁ_sucias_:de_palanqui_,_palancanacatl_,carnepodrida;sielverbal_acaba_Ԁen_ni_,para P _componerse_,sereduceal_preterito_,_cuio_Ԁverbales,ysele_aade_Ԁla_ligatura_Ԁca,_como_Ԁde_tlto]ni_, 8 _tltAc]tequitl_,_oficio_Ԁde_gouernar_._Aduierto_,_que_Ԁlos_vocablos_Ԁ_que_Ԁse_componen_Ԁde_ordinario_Ԁande   serdos,_tal_Ԁ_vez_Ԁ_pueden_Ԁser_tres_,_como_Ԁ_nictonn]miqui_Ԁin_motla Atepixc]m]tzin_,ydeainoseade  _passar_.Los_indios_Ԁ_antiguos_Ԁ_eran_Ԁ_parcos_Ԁen_componer_Ԁmasdedos_vocablos_:losdeldiade_oy__exceden_,ymassi_hablan_Ԁde_cosas_Ԁ_sagradas_,_aunque_Ԁenel_lenguaje_Ԁ_poetico_Ԁ_eran_Ԁ_tambien_Ԁ_demasiados_Ԁlos_antiguos_,_como_Ԁse_ver_Ԁen_esto_:  1._Tl]uhquchllaztalohualtAtnatoc_. )x   2._Ayauhco am]ltnamoyAtimani_. `   3._Xiuhc;y;ltztzilica_Ԁin_tecuitlahuohuotl_. H   4._Xiuhtlapallcuill]moxtli__manca_. 0   5.Nic_ch]lchiuhcozcameca_Ԁ_quenmach_Ԁ_tAt;ma__innocuic_.    1._Est_Ԁ_relumbrando_Ԁconcolor_encarnado_Ԁ_como_Ԁel_paxaro_Ԁ      _tlauhquechol_. !!   2.Y_est_Ԁ_resplandeciendo_Ԁa_manera_Ԁdel_arco_ԀIris.  3.El_atambor_Ԁde_plata_Ԁ_suena_Ԁ_como_Ԁ_cascaueles_Ԁde_turquesa_.  4._Auia_Ԁ_vn_Ԁ_libro_Ԁde_anales_,_escrito_,ypintadocon_colores_.  5._Voi_Ԁdemil_maneras_Ԁ_desatando_Ԁmicanto,_como_Ԁ_sarta_Ԁde_piedras_Ԁ  _preciosas_.  _Vltimamente_Ԁ_digo_,_que_Ԁ_algunos_Ԁ_aduerbios_Ԁse_compvnen_Ԁcon_nombres_,y_verbos_,_como__nentl]catl_,hombresin_prouecho_:de_nen_,_por_Ԁ_demas_;sin_prouecho_;_nimitznompohualtia_,te )&* _maltrato_Ԁsincausa;_ilihuizcihu]tl_,_muger_Ԁde_nonada_:de_ilihuiz_,sin_tiento_;_desuariadamente_: *&+ _nilihuiztltoa_,_hablo_Ԁsin_tiento_Ԁ_ni_Ԁ_consideracion_._Donde_Ԁse_vee_,_que_Ԁlos_aduerbios_Ԁ_compuestos_Ԁcon +', _nombres_Ԁ_substantiuos_,_siruen_Ԁde_adjectiuos_;ycon_verbos_,se_quedan_Ԁ_aduerbios_:_nicmmztlatl]ztiuh_Ԁin_noneyolcuitiliz_,_ando_Ԁ_dilatando_Ԁde_vn_Ԁdiapara_otro_Ԁmiconfession:de a-). _moztla_,_maana_;y_tl] a_,_arrojar_;_ncotlachia_,vel_ncopatlachia_,miro_hzia_Ԁ_arriba_:de_co_,y I.*/ _copa_,_arriba_. 1/+0   0h,1 @(***481***@$_CAPITVLO_Ԁ_SEGVNDO_Ԉ@ DELA_COMPOSICION_ԀDE_VN_Ԁ_VERBO_ԀCON_OTRO_,CONLAS_LIGATURAS_Ԁca,Yti.    @RR .1.DELA_LIGATVRA_Ԁca. y    Los_verbos_Ԁde_ordinario_Ԁse_componen_Ԁ_vnos_Ԁcon_otros_Ԁ_mediante_Ԁla_ligatur_Ԁca,_aadida_Ԁal_preterito_ I  del_verbo_Ԁ_que_Ԁ_est_Ԁal_principio_,elqual_significa_Ԁ_como_Ԁ_aduerbio_,ynose_conjuga_Ԁ_l_,_sino_Ԁel_segundo_;_verbi_Ԁ_gracia_:_niqu7matc]chihua_,vel_nicnmact]chihua_in_tlein__nicchihua_,_hago_Ԁcon h _cordura_Ԁlo_que_Ԁ_hago_:del_verbo_Ԁ_7mati_,o_nin7mati_,_soi_Ԁ_prudente_;_ninmaccanemi_,_viuo_ P _cuerdamente_;_nicqual]nc]itta_,_mirole_Ԁcon_enojo_:_compuesto_Ԁde_qualani_,y_itta_;_nictlatziuhc]c]hua_ 8 in_teoyotl_,_dexo_Ԁde_pereza_Ԁla_missa_:de_tlatzihui_,y_cahua_.Los_verbos_Ԁ_que_Ԁenel_preterito_Ԁ_toman_Ԁc.   la_pierden_Ԁ_quando_Ԁse_componen_Ԁcon_otros_Ԁ_verbos_.  Los_nombres_Ԁ_possessiuos_Ԁen_hu _,__.y_=_.para_componerse_Ԁcon_verbos_,ocon_qualquiera_Ԁ_otra_  _cosa_Ԁ_toman_Ԁ_esta_Ԁ_ligatura_Ԁca;_verbi_Ԁ_gracia_:_nictplc]tl]lia_,_constituyole_Ԁ_alguacil_;  _nic]xcahucahua_,_dexole_Ԁ_por_Ԁ_posseedor_;_nicmahu Ac]itta_,_mirole__como_Ԁapersona_honrada_. q @xx .2.DELA_LIGATURA_Ԁti. A   Los_verbos_,_que_Ԁ_compuestos_Ԁcon_otros_Ԁ_significan_Ԁ_quietud_,o_mouimiento_,_toman_Ԁla_ligatura_Ԁti, ` _aadida_Ԁal_preterito_Ԁdelos_verbos_,_que_Ԁ_preceden_Ԁenla_composicion_;ylos_verbos_Ԁ_que_Ԁenel H _preterito_Ԁ_toman_Ԁc.la_pierden_Ԁcon_esta_Ԁ_ligatura_Ԁti,y_quando_Ԁlos_verbos_Ԁse_componen_Ԁconlos 0 _irregulares_,_que_Ԁ_significan_Ԁ_estar_,ir,_venir_,&c._tienen_Ԁla_significacion_Ԁdel_gerundio_Ԁendo,_como_Ԁse_ver_Ԁenlos_exemplos_Ԁ_siguientes_:_Nicochtic _,_stoy_Ԁ_durmiendo_:_xicochtie_,estate_durmiendo_;de    los_verbos_Ԁ_cochi_,y_c _,_nitomacht7t7cac_,_estoy_Ԁ_predicando_Ԁenpie:delos_verbos_Ԁ_tomachtia_,y_7cac_, !! _nitlaqutoc_,_estoi_Ԁ_comiendo_Ԁ_echado_;de_tlaqua_,y_onoc_,_nitltAtuh_,_voi_Ԁ_hablando_;de_tltoa_,y "" _yauh_,_nicochtihuallauh_,_vengo_Ԁ_durmiendo_;de_huallauh_,mas_vsado_,y_seguro_Ԁes,_nicochtihuitz_:de i## _cochi_,y_huitz_.El_verbo_Ԁ_itta_,_auia_Ԁde_perder_Ԁlac._que_Ԁ_toma_Ԁenel_preterito_,y_dezir_,_niquitattico_, Q$ $ _pero_Ԁnolohaze,_sino_Ԁ_que_Ԁ_como_Ԁsi_fuera_Ԁ_itza_,y_perdiera_Ԁlaa.enel_preterito_,_dize_Ԁ_niquitztica_,le 9%!% _estoi_Ԁ_mirando_:_niquitztiuh_,le_voi_Ԁ_mirando_,&c._niquztohua_,_voi_Ԁ_passando_Ԁ_por_Ԁ_alguna_Ԁparte:de !&p"& _qu a_,y_ohua_;_niquitAtohua_,_partome_Ԁ_dexando_Ԁ_dicho_Ԁ_algo_.  'X#'   Los_verbos_Ԁ_qu a_,y_huetzi_,_pospuestos_Ԁa_otros_,no_guardan_Ԁ_su_Ԁ_significacion_,_sino_Ԁ_que_Ԁ_denotan_ '@$( _acceleracion_,y_preste a_Ԁenlo_que_Ԁ_significa_Ԁel_verbo_Ԁ_antecedente_;_verbi_Ԁ_gracia_:_nitlcuilAtiqu a_ ((%) vel_nitlcuilAtihuetzi_,_escriuo_Ԁ_apriessa_;_ximouhtiqu a_,_leuantate_Ԁ_depresto_. )&*   _Aduiertase_Ԁla_diferencia_Ԁentrelos_verbos_Ԁ_compuestos_Ԁentresiconla_ligatura_Ԁca,yentrelos *&+ _compuestos_Ԁconla_ligatura_Ԁti,yes_que_Ԁ_quando_Ԁse_habla_Ԁcon_reuerencia_,delos_verbos_Ԁ_compuestos_ +', conla_ligatura_Ԁca,soloel_postrero_Ԁsehaze_reuerencial_;_pero_Ԁdelos_compuestos_Ԁconla_ligatura_Ԁti, y,(- soloel_primero_Ԁlodeser;_verbi_Ԁ_gracia_:_motlaqualt7tica_in_tlto]ni_,_est_Ԁ_comiendo_Ԁel a-). _Gouernador_;_motomachtil7t7cac_Ԁin_Tepixc]tzintli_,_est_Ԁ_predicancio_Ԁenpieel_Sacerdote_; I.*/ _mocochil7toc_Ԁin_tlto]ni_,_est_Ԁ_durmiendo_ 1/+0   0h,1 @(***482***y_tendido_Ԁel_Gouernador_;_moqual]nalt7tiuh_,_va_Ԁ_enojado_;_moqual]nalt7tihutz_,_viene_Ԁ_enojado_;_izc_  in_oquim7talhu7tohuac_,_esto_Ԁeslo_que_Ԁ_dex;_Ԁ_dicho_,_quando_Ԁse_parti;_,o_muri;_.Enlos_quales_ i _exemplos_Ԁse_vee_,_como_Ԁsoloelprimer_verbo_Ԁsehaze_reuerencial_.  _Sacase_Ԁ_este_Ԁ_verbo_Ԁ_cuitihuetzi_,_compuesto_Ԁde_cui_,y_hu_Ԁ_etzi_,elqual_quando_Ԁ_significa_Ԁ_arremter_ 9 con_alguno_,para_hablar_Ԁcon_reuerencia_,sehaze_reuerencial_,noel_primero_,_sino_Ԁel_segundo_;_verbi__gracia_:_nochmocuitihuechil7_Ԁin_tltoani_,_arremeti;_Ԁcon_migo_Ԁel_Gouernador_;_pero_Ԁ_quando_  X _significa_Ԁ_tomar_Ԁ_algo_Ԁ_apriessa_,sehaze_reuerencial_Ԁel_primero_;_verbi_Ԁ_gracia_:_xicmocul7tihuetzi_Ԁ_inin_  @ _]matl_,tomeV.m.de_priessa_Ԁ_este_Ԁ_libro_.  (    _Sacanse_Ԁ_tambien_Ԁlos_verbos_Ԁ_siguientes_,_que_Ԁ_aunque_Ԁ_compuestos_Ԁconla_ligatura_Ԁti,sehaze    _reuerencial_Ԁel_segundo_,ynoel_primero_:_nichuil]ntiquixtia_,_sacole_Ԁ_arrastrando_,   _nicnohuil]ntiquxtilia_;_niquohuatitlalia_Ԁin_huetztoc_Ԁ_cocoxqui_,al_enfermo_Ԁ_que_Ԁ_est_Ԁ_echado_Ԁle   _leuanto_,yle_siento_;_nicnehuatitl]lilia_,_niquohuatiquetza_,le_leuanto_,y_pongo_Ԁenpie, y  _nicnohuatiquechilia_._Aduierto_de_camino_,_que_Ԁel_verbo_Ԁ_ohua_,_actiuo_,_significa_Ԁ_leuantar_Ԁ_algo_,y a  _neutro_,_partirse_:y_compuesto_Ԁconel_verbo_Ԁ_c _,_estar_Ԁ_sentado_:_tohuatic _,_ests_Ԁ_sentado_:ycon I  _reuerencia_,ti_mohuilt7tic _._NictlapachAtitoca_in_cocoxqui_,_tiendo_Ԁal_enfermo_Ԁ_cubriendole_: 1 _nicnotlapachAtitoquilia_._Xictlapouhtic]hua_Ԁin_puerta_,_dexa_Ԁla_puerta_Ԁ_abierta_: h _xicmotlapouhtic]huili_._Aduierto__que_Ԁ_quando_Ԁel_verbo_Ԁ_que_Ԁprecedees_transitiuo_,se_queda_ P _transitiuo_,_aunque_Ԁel_segundo_Ԁsea_neutro_.@  .3.DE_ALGVNAS_Ԁ_ADVERTECIAS_ԀPARALA_COMPOSICION_Ԉ@%DELOS_VERBOS_.  _Aduiertase_Ԁlo_primero_Ԁ_que_Ԁlos_verbos_Ԁ_irregulares_Ԁde_estar_,ir,y_venir_,se_pueden_Ԁ_componer_Ԁ_vnos_con_otros_;_verbi_Ԁ_gracia_:_c _,y_yuh_:_acalco_Ԁ_nietiuh_,_voi_Ԁ_estando_Ԁenla_canoa_;_tomase_Ԁelfuturode Y _c _,_que_Ԁes_yez_,sinlaz.para_componerle_._Iauh_,con_c _,_A_Ԁcon_7cac_:_nican_Ԁ_itic _,vel_it7cac_Ԁin_Atli_, A _aqui_Ԁ_va_Ԁel_camino_.  Lo_segundo_,_algunos_Ԁ_destos_Ԁ_verbos_;y_otros_Ԁ_pocos_Ԁse_componen_Ԁ_consigo_Ԁ_mismos_;_verbi_Ԁ_gracia_:_nietic _,_estoi_Ԁ_estando_,de_c _;_niyiuh_,_voi_Ԁ_iendo_;de_yuh_;_nihuetztihuetzi_,_caigo_Ԁ_aprissa_; H _niquztiqu a_,_passo_Ԁ_aprissa_:de_calaqui_,_nicalacticalqui_,_entrome__entrando_,_idest_Ԁde_rondon_,sin 0 _llamar_;_ninouhtohua_,me_leuanto_Ԁ_aprissa_,yme_voi_:_componese_Ԁde_ninohua_,_reflexiuo_,_leuantarse_,  yde_ohua_,_neutro_,_partirse_.      Lo_tercero_,ai_cinco_Ԁ_verbos_,los_quales_Ԁ_algunas_Ԁ_vezes_Ԁ_quando_Ԁse_componen_Ԁcon_otros_,_que_Ԁ_les__preceden_,_fuera_Ԁdela_ligatura_Ԁti,_toman_Ԁmo,elqualnoes_reflexiuo_,_sino_Ԁ_como_Ԁ_otra_Ԁ_ligatura_,e "" _inuariable_Ԁen_entrambos_Ԁ_numeros_Ԁsingular,yplural.Los_verbos_Ԁson:_tl]lia_,_poner_:_toca_,tenderen i## el_suelo_Ԁ_cosas_Ԁ_largas_:_mana_;_poner_Ԁenel_suelo_Ԁ_cosas_Ԁ_llanas_:_cahua_,_dexar_:_quetza_,_enhestar_;_verbi_ Q$ $ _gracia_:De_tl]lia_,_niquitztimotl]lia_,_niquilnamictinotl]lia_,me_pongo_Ԁa_mirar_,ya_acordarme_. 9%!% _Tlaccoxtimotlalia_,_refresca_Ԁel_tiempo_:de_ccoya_,_enfriarse_,conel_tla_,_que_Ԁlehazeimpersonal.De !&p"& _toca_,_molhu7timotoca_Ԁin_quiahuitl_,_arreci_Ԁ_por_Ԁ_todos_Ԁ_lados_Ԁel_aguacero_:_ilhuia_,_siendo_Ԁ_reflexiuo_,es  'X#' _arreciar_;_molhuia_Ԁin_cocoliztli_,_arrecia_Ԁla_pestilencia_.De_mana_,_tlayohuatimomana_,_todo_Ԁsepone '@$( _oscuro_:_yohua_,es_anochecer_;_yancuixtimomana_Ԁin_tlalticpactli_,se_renueua_Ԁel_mundo_,y ((%) _tlayancuixtimomana_,impersonal,_todo_Ԁse_renueua_.De_quetza_,_tlaneztimoquetza_,_tAdo_Ԁsepone )&* claro.De_c]hua_,_tlapouhtimocahua_Ԁin_puerta_,_quedase_Ԁla_puerta_Ԁ_abierta_._Aduiertase_Ԁ_que_Ԁ_estos_ *&+ _verbos_Ԁ_compuestos_Ԁdela_manera_Ԁ_dicha_Ԁ_denota_Ԁ_hazerse_Ԁla_cosa_,noel_estar_Ԁ_echa_;_que_Ԁ_esto_Ԁse_dize__por_Ԁ_mani_,sinelmo,_verbi_Ԁ_gracia_:_tlanoztirmmana_o_tlanoztimoquetsa_,el_tiempo_Ԁseponeclaro; y,(- _pero_Ԁ_tlaneztimani_,el_tiempo_Ԁ_est_Ԁclaro. a-).   0h,1 @(***483***@$_CAPITVLO_Ԁ_TERCERO_Ԉ@w w DELOS_VERBOS_Ԁ_mati_,_toca_,_nequi_,_nnequi_,Y_tlani_. ! p @".l.DEL_VERBO_Ԁ_mati_.  @   El_verbo_Ԁ_mati_,_actiuo_,essaber:_nicmati_Ԁin_tetltolli_,_s_Ԁla_doctrina_:_reflexiuo_,es_pensar_:    _ninomati_Ԁca_thuatl_Ԁ_ti]z_,_pienso_Ԁ_que_Ԁ_t_Ԁ_irs_:y_tambien_Ԁ_significa_Ԁ_hallarse_Ԁ_bien_Ԁen_alguna_Ԁparte:   _aocmoninocuepaz__nochan_,ca_yenic]n__ninomati_;nome_boluer_Ԁmasamicasa,_por_Ԁ_que_Ԁ_ya_Ԁme   hallo_bien_Ԁ_aqui_;_neutro_,conla_particula_Ԁon,essaberel_camino_Ԁpara_alguna_Ԁparte:_Mex7co_ y  _nimitzttlaniznequi_,_cuix_Ԁ_ompa_Ԁ_tonmati_?_quiero__embiarte_ԀaMexico,_sabes_Ԁ_all_?Sise_construye_ a  conla_preposicion_Ԁpan,_siendo_Ԁ_actiuo_,es_tener_Ԁ_vna_Ԁ_cosa_Ԁen_lugar_Ԁde_otra_:_tlein_Ԁ_pan_Ԁ_tinochmati_? I  en_qu_Ԁme_tienes_?_iuhquintitoqu]ni_Ԁ_pan_Ԁ_nimitzmati_,_tengote_Ԁ_por_Ԁ_vna_Ԁ_fiera_._Esta_Ԁ_mesma_ 1 _significacion_Ԁ_tiene_,_compuesto_Ԁcon_nombres_,y_otros_Ԁ_verbos_;_ninohuoimati_,_tengome_Ԁ_por_Ԁ_arande_, h _estimome_Ԁen_mucho_;_nic_Ԁ_huoimati_Ԁin_tlamatiliztli_,_estimo_Ԁen_mucho_Ԁla_sabiduria_;_ninocnomati_, P _tengome_Ԁ_por_Ԁ_pobre_,_idest_Ԁme_humillo_,_componese_Ԁde_icnotl_;_pobre_.De_manera_Ԁ_que_Ԁ_mati_,entales 8 _composiciones_,no_significa_Ԁsaber;_sino_Ԁ_jusgar_,_que_Ԁ_vna_Ԁ_cosa_Ԁes,lo_que_Ԁ_significa_Ԁel_nombre_Ԁcon_qe_Ԁ_est_Ԁ_compuesto_:_supuesto_Ԁ_esto_Ԁ_digo_Ԁ_que_Ԁ_mati_,_aadido_ala_voz_Ԁ_passiua_Ԁde_otro_Ԁ_verbo_,_quitada_  lao.final,_significa_Ԁ_parecerle_Ԁa_vno_Ԁ_que_Ԁ_otro_Ԁes,o_padece_Ԁlo_que_Ԁ_significa_Ԁ_aquel_Ԁ_passiuo_;_verbi_  _gracia_:_ninotelchhualmati_,_pareceme_Ԁ_que_Ԁme_menosprecian_:_nictelchhualmati_Ԁin_nopiltzin_,  _pareceme_Ԁ_que_Ԁmi_hijo_Ԁes_tenido_Ԁen_poco_;elprimer_verbo_Ԁesel_passiuo_Ԁde_telchhua_,_despreciar_; q _ninococolilmati_,_pareceme_Ԁ_que_Ԁ_soi_Ԁ_aborrecido_:_nic_Ԁ_cocolilmati_Ԁin_nopiltzin_,_pareceme_Ԁ_que_Ԁes Y _aborrecido_Ԁmi_hijo_:de_cocolia_,_aborrecer_. A @.2.DELOS_VERBOS_Ԁ_toca_,y_nequi_. H   El_verbo_Ԁ_toca_,_compuesto_Ԁcon_nombres_,y_passiuos_Ԁde_verbos_Ԁ_significa_Ԁlo_mesmo_Ԁ_que_Ԁ_mati_:solo  _aade_,y_denota_Ԁ_poco_Ԁ_fundamento_,o_fingimiento_Ԁenlo_que_Ԁ_vno_Ԁ_piensa_;_verbi_Ԁ_gracia_:si_digo_,_que_el_Demonio_Ԁ_motemati_,_significa_,_que_Ԁse_tiene_Ԁ_por_Ԁ_Dios_:ysi_digo_Ԁ_motet;ca_,_doi_Ԁa_entender_Ԁ_que_ !! se_tiene_Ԁ_por_Ԁ_Dios_Ԁsin_fundamento_.De_aqui_Ԁes,_que_Ԁ_puedo_Ԁ_dezir_:_nicnotemachiltia_Ԁin "" _Totom]quxt7c]tzin_,_adoro_,y_tengo_Ԁ_por_Ԁ_Dios_Ԁa_Nuestro_Ԁ_Saluador_;_pero_Ԁnosera_bien_Ԁ_dicho_; i## _nicnotetoquilia_,_por_Ԁ_que_Ԁdaa_entender_;_que_Ԁ_pudiera_Ԁ_engaarme_Ԁen_ello_:y_assi_Ԁ_nitlatemati_,es Q$ $ _ocuparse_Ԁen_cosas_Ԁde_deuocion_,y_tlatematliztli_,la_deuocion_;_pero_Ԁ_nitlatet;ca_,es_idolatrar_,y 9%!% _tlatetoquzliztli_,la_idolatria_. !&p"&   Pongo_exemplos_Ԁ_deste_Ԁ_verbo_Ԁ_compuesto_Ԁconlos_passiuos_Ԁde_otros_:_ninotelchhualt;ca_,  'X#' _ninococollt;ca_,_pareceme_Ԁ_que_Ԁ_soi_Ԁ_menospreciado_,y_aborrecido_;_niccocollt;ca_Ԁin_topiltzin_, '@$( _pienso_Ԁ_que_Ԁmi_hijo_Ԁes_aborrecido_;_pero_Ԁ_assi_Ԁen_estos_,_como_Ԁenlos_siguientes_Ԁse_denota_Ԁ_que_Ԁai_poco__fundamento_Ԁpara_pensarlo_,_alguna_Ԁ_vez_Ԁ_significar_Ԁ_procurar_Ԁ_que_Ԁ_vno_Ԁsea_aborrecido_;_pero_Ԁ_esta__significacion_Ԁnoes_vsada_,_ni_Ԁ_segura_._Ayac_Ԁ_quimochhualt;caz_,_ayac_Ԁ_quim7tlt;caz_ *&+ _intlamahui ltzin_Ԁin_Totocuiyo_Ԁ_Iesu_Ԁ_Christo_,_nadie_Ԁ_presuma_Ԁ_hazer_Ԁ_ni_Ԁ_dezir_Ԁ_las_Ԁ_maravillas_Ԁde +', _Nestro_Ԁ_Seor_Ԁ_Iesu_Ԁ_Christo_;_nicnomact;ca_in_tltAc]yotl_,_presumo_Ԁ_que_Ԁsemeade_dar_Ԁel_gouierno_, y,(- o_Reino_:de_maca_,_dar_;_nicnomachit;ca_Ԁin_tocpilltlli_,_presumo_Ԁsaberel_lenguaje_Ԁ_cortesano_:_auia_ a-). de_dezir_Ԁ_macht;ca_,_pero_Ԁ_toma_Ԁ_vna_Ԁ_i_.demas._Estos_Ԁ_tres_Ԁ_verbos_Ԁ_vltimos_Ԁson_transitiuos_,y_re I.*/ flexiuos_:losdos_primeros_Ԁel_vno_Ԁes_reflexiuo_Ԁsolo,yel_otro_Ԁ_actiuo_._Aduierto_Ԁ_que_Ԁ_este_  0h,1 @(***484***_t;ca_,_compuesto_,y_actiuo_Ԁ_suele_Ԁ_significar_Ԁ_presumir_,y_entender_,_porque_Ԁ_vn_Ԁ_buen_Ԁ_Autor_Ԁintroduce  alPadredel_hijo_Ԁ_prodigo_,_que_Ԁle_dize_:_m]nic]n__tihutz_Ԁ_noxcoyhue_,ca_onimitz_Ԁ_polAca_, i _onimitzmicc]t;caca_,_ximocalaqui_,_ven_Ԁen_buen_Ԁ_hora_Ԁ_hijo_Ԁ_mio_,_que_Ԁte_auia_Ԁ_perdido_,y_tenido_Ԁ_por_ Q _muerto_,_entra_;_componese_Ԁ_aqui_Ԁconel_preterito_Ԁdel_verbo_Ԁ_miqui_,_que__por_Ԁser_neutro_Ԁno_tiene_ 9 _passiuo_.  _Signifiea_Ԁ_tambien_Ԁ_t;ca_,_fingir_,yen_esto_Ԁes_synonimo_Ԁde_nequi_,y_nnequi_;_verbi_Ԁ_gracia_:  X _ninomachtilt;ca_,_ninomachtilnequi_,_hago_,y_finjo_Ԁ_que_Ԁme_ensean_._Pero_Ԁen_esta_Ԁ_significacion_Ԁno  @ _suelen_Ԁ_componerse_Ԁ_estos_Ԁ_verbos_Ԁconlos_passiuos_,_sino_Ԁconlos_preteritos_Ԁde_verbos_Ԁ_neutros_,ocon  (  los_verbales_Ԁen_ni_,yqui,_reducidos_Ԁal_preterito_,_que_Ԁeslo_mismo_,_mediante_Ԁla_ligatura_Ԁca;_verbi_    _gracia_:_ninomicc]t;ca_,_ninomicc]nequi_,l._nnequi_,me_finjo_Ԁ_muerto_;_ninococoxc]toca_,   _ninococoxc]nequi_,&c.,me_finjo_Ԁ_enfermo_:_salen_Ԁdelos_preteritos_Ԁ_mic_Ԅ,y_cocox_,odelos_verbales_   _micqui_,y_cocoxqui_._Ay_Ԁdos_verbos_Ԁ_transitiuos_,y_reflexiuos_Ԁ_que_Ԁnose_vsan_,sinoes y  _anteponiendoles_Ԁ_negacion_:_mo_Ԁ_nicnocac_Ԁ_c]nnequi_Ԁin_nontzaloca_,_hago_Ԁ_que_Ԁno_oygo_Ԁ_ni_ a  _entiendo_Ԁlos_auisos_Ԁ_que_Ԁseme_dan_;salede_caqui_:_mo_Ԁ_nicnothuic]nnequi_Ԁin_nottzin_,_hago_Ԁ_que_ I  no_veo_ԀamiPadre;de_ithua_,ver(_vsase_Ԁen_tierra_Ԁ_caliente_);_esta_Ԁ_composicion_Ԁnoes_vsada_Ԁcon_itta_. 1 @!.3.DEL_VERBO_Ԁ_tlni_. P   El_verbo_Ԁ_tlni_,el_tl_,_breue_Ԁ(_que_Ԁlargo,_significa_Ԁ_ganar_)_aunque_Ԁ_fuera_Ԁde_composicion_,no   _significa_Ԁnada,_tiene_Ԁ_alguna_Ԁ_semejan a_Ԁcon_7tlani_,_pedir_;_porque_Ԁ_componiendose_Ԁcon_otros_Ԁ_verbos_  _significa_Ԁ_mandar_,_dessear_,_pedir_,y_propriamente_Ԁpretender,_que_Ԁse_haga_Ԁlo_que_Ԁel_precedente__verbo_Ԁ_significa_:_componese_Ԁ_ordinariamente_Ԁconla_voz_Ԁ_passiua_Ԁdelos_verbos_,yconlos_semipronombres_Ԁ_reflexiuos_,y_porque_Ԁla_voz_Ԁ_passiua_Ԁ_suele_Ԁ_acabar_Ԁenlo,ylao.se_pierde_:_tambien_ q _ilni_,_pierde_Ԁ_su_Ԁt.para_euitar_Ԁla_cacophonia_,_que_Ԁcausa_vna_Ԁt.entredosll;_verbi_Ԁ_gracia_: Y _ninomahuiztilllani_,_pretendo_Ԁser_honrado_:de_mahuiztilia_,_honrar_;_ninopalohuillani_,_desseo_,y A _pretendo_Ԁser_ayudado_:de_palohuia_;ydela_muger_Ԁ_liuiana_Ԁse_puede_Ԁ_dezir_,_que_Ԁ_mottallani_, )x _melohuillani_,_dessea_Ԁservista,y_codiciada_:de_itta_,y_elohuia_. `   El_compuesto_Ԁde_tlni_,_transitiuo_Ԁ(si_bien_Ԁes_poco_Ԁ_vsado_Ԁ_hazer_Ԁ_estos_Ԁ_compuestos_Ԁ_transitiuos_) H _significa_Ԁpretender_que_Ԁ_otro_Ԁsea_seruido_,_honrado_,&c.y_assi_Ԁ_dize_Ԁ_vn_Ԁ_buen_Ԁ_Auctor_,de_Dios_ԀPadre:_cohuic__tl]lchihuic__quimottallanilia__intla Apiltzin_,_quiere_Ԁ_que_Ԁ_su_Ԁ_hijo_Ԁsea_mirdo_Ԁ_hcia_Ԁ_arriba_,y  _hcia_Ԁla_tierra_,_esto_Ԁes,_honrado_,_porque_Ԁdel_que_Ԁes_honrado_,_como_ԀRey,se_dize_:_que_Ԁ_cohuic_,    _tlalchihuic_Ԁ_itto_,vel_ittalo_.A_estos_Ԁ_compuestos_Ԁ_transitiuos_Ԁse_les_Ԁ_puede_Ԁ_dar_Ԁdos_acusatiuos_,_vno_Ԁdel !! _que_Ԁade_recebir_Ԁ_aquello_,_que_Ԁ_significa_Ԁel_verbo_,y_otro_Ԁdelapersona,_que_Ԁloade_hazer_,_como__nictochhuallani_Ԁin_tlaxcalli_,_doi_Ԁa_hazer_Ԁelpana_alguien_;_nictontzallani_ԀinPedro,_hago_Ԁ_que_Ԁ_otro_ i## me_llame_ԀaPedro:el_to_,_sirue_Ԁ_aqui_Ԁde_acusatiuo_Ԁ_por_Ԁno_sealarse_Ԁpersona_determinada_._Tambien_ Q$ $ se_dize_Ԁenla_mesma_Ԁ_significacion_:_nicnentzallani_ԀinPedro;yes_mui_Ԁ_vsado_. 9%!%   Este_tlni_se_suele_Ԁ_tambien_Ԁ_componer_Ԁconlos_preteritos_Ԁdelos_verbos_,ymas,si_acaban_Ԁenh.o !&p"& en_consonante_,_como_Ԁ_ninonntlni_,_desseo_Ԁ_viuir_;_nicnntlni_Ԁin_nopiltzin_,_desseo_Ԁy_procuro_Ԁ_que_  'X#' _viua_Ԁmi_hijo_:el_nn_;adeser_breue_,_que_Ԁ_assi_Ԁes_preterito_Ԁde_nemi_,_por_Ԁ_que_Ԁlargoesel_aduerbio_ '@$( _non_;_nicchhuall]ni_,vel_nic_Ԁ_chuhtlni_Ԁin_teAcalli_,_pretendo_Ԁ_que_Ԁse_haga_Ԁla_Iglesia_._Notese_Ԁel_modo_ ((%) de_vsar_Ԁ_desde_Ԁ_verbo_Ԁ_ci_,con_tlni_._Huel_Ԁ_titlahuol_,_ayac__motech_Ԁ_xitlni_,_eres_Ԁ_mui_Ԁ_brauo_,_nadie_Ԁse )&* _atreue_Ԁa_llegarse_Ԁati._Tambien_Ԁse_puede_Ԁ_hazer_Ԁ_transitiuo_Ԁa_este_Ԁ_verbo_;_verbi_Ԁ_gracia_:In_]quin__qualli_ *&+ _tl]catl_,_mo_Ԁ_hueltech_Ԁ_cxitlni_Ԁin_tltlaclcatz]huac]ytl_,el_que_Ԁeshombrede_bien_Ԁno_permite_ +', _que_Ԁsele_llegue_Ԁla_suciedad_Ԁdel_pecado_;la_ _.de_ci_,se_buelue_Ԁenx.en_esta_Ԁ_composicion_._Notese_ y,(- _esta_Ԁ_frase_:_pidenle_Ԁa_vno_Ԁa_su_Ԁ_hij;_,y_dize_Ԁ_que_Ԁno_quiere_Ԁ_darle_,ydala_ra on_Ԁ_por_Ԁ_qu_:_ay]c_ a-). _mocotnallani_,vel_cotntlani_,_nadie_Ԁ_quiere_Ԁser_cortado_,_esto_Ԁes,_que_Ԁle_corten_Ԁ_vn_Ԁ_peda o_Ԁde_su_ I.*/ carne,quales_su_Ԁ_hijo_.  0h,1 @(***485***@cc.4.DE_tla_,EN_LVGAR_ԀDE_tlni_. i   _Dize_ԀelPadreAntoniodel_Rincon_,_que_Ԁ_tl_,se_compone_Ԁ_como_Ԁ_tlni_,y_significa_Ԁlo_mismo_;yono 9 lehallo_vsado_,_ni_Ԁ_destos_Ԁ_naturales_Ԁ_quien_Ԁle_reconosca_,_ni_Ԁ_entienda_.Es_verdad_Ԁ_que_Ԁai_algunos__verbos_Ԁ_compuestos_Ԁde_tla_,yde_algun_Ԁ_nombre_,_como_Ԁde_y]tl_,_enemigo_:_nitoy]tla_,_hazer__guerra_Ԁa  X _alguno_,y_nitoicniuhtla_,_hazer_Ԁamigosalos_enemistados_:de_icnuhtli_,amigo;_pero_Ԁ_estos_Ԁson  @ _pocos_,y_comunmente_Ԁse_tienen_Ԁ_por_Ԁ_simples_,_como_Ԁ_este_Ԁ_verbo_Ԁ_tla Atla_,_aunque_Ԁsepodia_dezir_,_que_  (  era_compuesto_Ԁ_deste_Ԁ_tla_,yel_adjectiuo_Ԁ_tla Atli_.Poneel_dicho_ԀPadre_por_Ԁ_exemplo_,_nitochctla_,    _hago_Ԁa_;tro_Ԁ_que_Ԁ_llore_:_mejor_Ԁse_entiende_Ԁ_nitochocatlani_,_por_Ԁ_que_Ԁse_auia_Ԁde_componer_Ԁconel   _preterito_Ԁ_chocac_,_quitada_Ԁlac:;_pero_Ԁ_tampoco_Ԁes_vsado_,_por_Ԁ_que_Ԁ_tlani_,_pide_Ԁ_que_Ԁle_preceda_   _consonante_,_sino_Ԁesen_caso_Ԁ_que_Ԁse_compusiesse_Ԁ_mediante_Ԁla_ligatura_Ԁca,_que_Ԁ_alguna_Ԁ_vez_Ԁ_sucede_. y  _Otro_Ԁ_exemplo_Ԁpone_deste_Ԁ_tla_:in_mlqu_Ԁ_myotl _,los_seores_Ԁde_labran a_Ԁse_hazen_Ԁ_malos_ a  _tratamientos_;yonohallo_quien_Ԁ_admita_Ԁ_esto_:lo_que_Ԁ_admiten_Ԁes,in_mlqu_Ԁ_moy]tl _:de_y]tla_, I  _reflexiuo_;y_por_Ԁ_que_Ԁson_muchos_Ԁlos_que_Ԁse_hazen_Ԁ_guerra_,se_puede_Ԁ_doblar_Ԁla_primera_Ԁ_syllaba_,y_dezir_:_moyy]tl _,loqualse_dize_Ԁ_tambien_Ԁdelos_muchachos_,_quando_Ԁ_juegan_Ԁ_diuidiendose_Ԁendos h _vandos_,y_escaramu ando_._Dexo_Ԁ_otras_Ԁ_cosas_,_que_Ԁpone_aqui_ԀelPadre_Antoni;_Ԁdel_Rincon_,_por_Ԁ_que_no_las_Ԁ_tengo_Ԁ_por_Ԁ_vsadas_Ԁ_ni_Ԁ_seguras_.@??%_CAPITVLO_Ԁ_QVARTO_Ԉ@>>C0M0LOS_NOMBRES_Ԁ_SUELEN_Ԁ_ALTERAR_ԀSUSFINALES_QUANDO_ԀSE_JUNTAN_Ԉ@ CONLOS_SEMIPRONOMBRES_Ԁno,mo,&c. )x   LOS_nombres_Ԁ_acabados_Ԁenli,_tli_,in;conlos_genitiuos_Ԁde_possesion_,_pierden_Ԁ_sus_Ԁfinales,_como_ H _tilmtli_,_notilm_;_ctllin_,_noctll_;_tlaxcalli_,_notlaxcal_;_sacanse_Ԁ_pilli_,y_tuctli_,los_quales_Ԁ_hazen_ 0 _nopillo;y_Ԁ_notocuiyo_:_como_Ԁsise_deriuaran_Ԁde_sus_Ԁ_abstractos_Ԁ_pilltl_,y_teucytl_:_nopillo_,_significa_  mi_cortesano_,y_assi_Ԁ_pillhu]n_,_itocuiyhu]n_,in_tlto]ni_,sonlos_cortesanos_ԀdelRey;_notocuiyo_,    ensingular,esmi_amo_,y_notocuiyohu]n_,enplural,mis_cortesanos_._Sacase_Ԁ_tambien_Ԁ_Atli_,_que_Ԁhaze !! _nAhui_;mi_camino_;y_oquichtli_,_que_Ԁhaze_noquich_,o_noquichhui_,ycon_reuerencia_Ԁ_noquichhutzin_: "" _esto_Ԁ_dize_Ԁla_muger_Ԁdel_marido_,olaamigade_su_Ԁamigo:la_hermana_Ԁ_dize_Ԁde_su_Ԁ_hermano_Ԁmayor_noquichtiuh_,ycon_reuerencia_Ԁ_noquichtihutzin_._Huezhuaztli_,la_cuada_Ԁdela_muger_,haze Q$ $ _nohuezhui_,_buelta_Ԁlaa.en_i_.ycon_reuerencia_Ԁ_nohuezhutzin_,mi_cuada_. 9%!%   Los_verbales_Ԁenqui,yen_ni_,_bueluen_Ԁ_sus_Ԁ_terminaciones_Ԁen_cauh_,_aadido_Ԁal_preterito_Ԁdel_verbo_, !&p"& de_donde_Ԁse_forman_;_verbi_Ԁ_gracia_:_c;c;xqui_,_noc;xc]uh_,mi_enfermo_:_tlto]ni_,_notlt7tAc]uh_,mi  'X#' _seor_.Los_deriuatiuos_Ԁen_hu _,__._=_.ylos_adjectiuos_Ԁenc._tambien_Ԁ_toman_Ԁ_cauh_;_verbi_Ԁ_gracia_: '@$( _]ltepohu _,_n]ltepohuc]uh_,mi_ciudadano_;_topil_,_notpilc]uh_,mi_alguacil_;_ oquy=_, ((%) _no oquiAc]uh_,_cosa__mia_Ԁ_enlodada_._Tlltic_,_notlltic]uh_,mi_negro_;_deste_Ԁ_cauh_,solo_queda_Ԁelca; )&* _quando_Ԁse_toma_Ԁel_tzin_,de_reuerencia_,oelton,de_menosprecio_;_verbi_Ԁ_gracia_:_tepixqui_, *&+ _notepixc]tzin_. +',   En_s_Ԁ_lugar_Ԁ_dixe_,_que_Ԁlos_verbales_Ԁen_oni_,_que_Ԁ_significan_Ԁ_instrumento_;nose_vsan_Ԁeonlos y,(- _semipronombres_,no,mo,&c.y_que_Ԁen_su_Ԁ_lugar_Ԁse_vsa_Ԁdela_voz_Ԁdel_preterito_Ԁ_imperfecto_, a-). _aadiendo_Ԁsoloel_semipronomhre_,y_assi_Ԁse_dize_:_notlatequia_,yno_notlateconi_._Tambien_Ԁ_dixe_, I.*/ _que_Ԁ_aadiendo_Ԁ_vna_Ԁn.al_preterito_Ԁ_imperfecto_,_significa_Ԁ_lugar_, 1/+0   0h,1 @(***486***delqualseade_vsar_Ԁconlos_semipronombres_,ynosin_ellos_,_por_Ԁ_que_Ԁcon_ellos_Ԁnose_puede_Ԁ_vsar_delos_verbales_Ԁen_yan_,_que_Ԁse_forman_Ԁde_impersonales_,y_assi_Ԁse_dize_:_notomachti]y]n_,_lugar_ i _donde_Ԁ_enseo_,yno_notomachtily]n_:_aunque_Ԁ_algunos_Ԁlo_vsan_Ԁ_alguna_Ԁ_vez_,_pero_Ԁnoes_bien_Ԁ_vsado_. Q   Los_nombres_Ԁ_acabados_Ԁen_tl_,la_mudan_Ԁenuh;_verbi_Ԁ_gracia_:_Tetl_,_noteuh_;_]tl_,_n]uh_,_ttl_, 9 _notuh_;con_tzin_,yton,se_pierde_Ԁeluh,y_tambien_Ԁla_tl_,_notetzin_._Esta_Ԁ_regla_Ԁ_tiene_Ԁdos ! p _excepciones_,la_primera_Ԁdelos_nombres_,_que_Ԁno_mudan_Ԁ_su_Ԁfinal_sino_Ԁ_que_Ԁla_pierden_Ԁconlavocal_precedente_;_estos_Ԁson:_Ptltl_,_noptl_;_ciacatl_,_sobaco_,_nociac_;_x]ycatl_,_nox]yac_;_yctl_,_nariz_,o  @ _punta_Ԁde_algo_,_noyc_;_7tacatl_,_matalotaje_Ԁparael_camino_,_n7tac_;_nctl_,_nonc_,micarne,nolade  (  mi_cuerpo_Ԁ(_que_Ԁes_noncyo_)_sino_Ԁla_que_Ԁ_como_;_nnctl_,_hongo_,_nonnc_;_x;nctl_,_cebolla_,    _nox;nc_;_mlctl_,elhuso,_nomlc_;_m]tltl_,red,_nomtl_;_mtltl_,_piedra_Ԁen_que_Ԁse_muele_Ԁel   _maiz_,_nomtl_;_cutltl_,_estiercol_,_nocutl_,_tecutlatl_;_oro_,_notecuitl_:_m]itl_,_nom]_;_yocm]itl_,_mano_   _derecha_,_noyecm]_;_pochm]itl_,la_izquierda_,_npochm]_;_cuoitl_,_nocuo_;_tc]itl_,_notc]_;_xqu]itl_, y  _frente_,_compuesto_Ԁde_qu]itl_,elqualnose_vsa_Ԁ_fuera_Ԁde_composicion_:_nxqua_;_quilitl_,_noquil_. a  _Siguen_Ԁ__Ԁ_estos_Ԁlos_nombres_,_que_Ԁ_tienen_Ԁm._por_Ԁ_principio_Ԁdela_vltima_Ԁ_sillaba_,_que_Ԁ_por_Ԁ_quedar_Ԁfinal, I  se_buelue_Ԁenn;_verbi_Ԁ_gracia_:_tc;mtl_,_notc;n_;_tz;ntc;mtl_,_notz;ntc;n_;_qu]chp]mitl_,_vandera_, 1 _noqu]chp]n_:_scase_Ԁ_]matl_,_que_Ԁ_sigue_Ԁla_regla_Ԁgeneral,y_cmtl_,_boca_,_que_Ԁhaze_nocan_,y h _nocamac_. P   Los_nombres_Ԁ_que_Ԁ_acaban_Ԁen_vitl_,_pierden_Ԁel_itl_,yalav.sele_pospone_Ԁ_vna_Ԁh.ylo_mesmo_Ԁesen 8 _qualquiera_Ԁ_otra_Ԁ_composicion_;_verbi_Ԁ_gracia_:_xihuitl_,_noxiuh_;_texihuitl_,_notexiuh_;_ch]lchihuitl_,   _noch]lchiuh_;_olchiquihuitl_,_pecho_,_nolchiquiuh_._Estos_Ԁse_hazen_Ԁ_reuerenciales_Ԁ_aadiendoles_Ԁ_tzin_  _despues_Ԁdeluh;_verbi_Ԁ_gracia_:_molchiquiuhtzin_,ylos_que_Ԁ_pierden_Ԁ_todo_Ԁel_itl_,se_hazen_Ԁ_reuerenciales_  _aadiendoles_Ԁ_tzin_,_despues_Ԁde_perdido_Ԁel_itl_;_verbi_Ԁ_gracia_:_mom]tzin_,_moqu]chp]ntzin_,_mocontzin_.  _Pero_Ԁlos_que_Ԁ_pierden_Ԁ_todo_Ԁel_atl_,final,_como_Ԁ_petlatl_,conel_tzin_,yton,_bueluen_Ԁa_tomar_Ԁela.;_verbi_ q _gracia_:_mopetlatzin_,_mopetlaton_;_sacase_Ԁ_tecomatl_,y_sus_Ԁ_compuestos_,_tzontecomatl_,&c._que_ Y _tambien_Ԁ_pierde_Ԁlaa.:_motzontecontzin_,&c. A   La_segunda_Ԁ_excepcion_Ԁesdelos_nombres_;_que_Ԁ_pierden_Ԁsolola_tl_,sin_tomar_Ԁnada._Estos_Ԁson_7titl_, )x vel_7tetl_,_vientre_,_n7ti_,vel_n7te_;_molicpitl_,_codo_,_nomolicpi_;_ztitl_,vel_ztetl_;_va_,_n;sti_,vel_n;ste_; ` _icxitl_,_nocxi_;_ch7chitl_,_saliua_,_noch7chi_;_t;zquitl_,_guarguero_,o._voz_,_not;zqui_;_tlatquitl_,_notlatqui_; H _]huitl_,_tia_,_n]hui_;_pero_Ԁ_czcatl_,haze_noczqui_,y_m]xtlatl_,_bragas_,_mom]xtli_;_aunque_Ԁconel_tzin_, 0 _bueluen_Ԁa_tomar_Ԁ_su_Ԁa._moczcatzin_,_mom]xtlatzin_.    _Baho_,_resuello_,_7iytl_,y_metaphoric_Ԁ_palabra_;y_todos_Ԁlos_nombres_Ԁ_abstractos_Ԁen_otl_,_pierden_Ԁdel    _mismo_Ԁ_modo_Ԁla_tl_,con_estos_Ԁ_genitiuos_:_n7yo_,&c._Aunque_Ԁlos_abstractos_Ԁde_nombres_Ԁdepueblos, !! o_prouincias_,_pueden_Ԁ_tambien_Ԁ_boluer_Ԁla_tl_,enuh,ymas_quando_Ԁ_significan_Ԁ_cosa_Ԁ_que_Ԁsedaen "" _aquella_Ԁparte;_verbi_Ԁ_gracia_:_mox7cytl_,_cosa_ԀdeMexico,_nomox7cayo_,vel_nomox7cyuh_.Los i## _abstractos_Ԁ_que_Ԁ_salen_Ԁdelos_plusquam_Ԁ_perfectos_Ԁde_verbos_Ԁ_neutros_,ode_nombres_Ԁ_adjectiuos_Ԁenc. Q$ $ _pueden_Ԁ_perder_Ԁsolo_su_Ԁfinal_tl_,o_todo_Ԁel_yotl_;_verbi_Ԁ_gracia_:de_cochc]ytl_,_nocochc]yo_,y 9%!% _nocochca_,mi_cena_:de_celic]ytl_,y_celtic]ytl_,_celic]yo_,_iceltic]io_,vel_celica_,_iceltica_Ԁin !&p"& _quhuitl_,la_frescura_,y_ternura_Ԁdel_arbol_.  'X#'   _Aduierto_Ԁ_aqui_,_que_Ԁ_quando_Ԁlos_nombres_Ԁse_juntan_Ԁcon_estos_Ԁ_genitiuos_Ԁno,mo,&c.sila_cosa_Ԁ_que_ '@$( _significa_Ԁel_nombre_,espartedel_que_Ԁla_possee_,o_procede_Ԁdel,seade_vsar_Ԁdelos_abstractos_;ysino_denotare_Ԁmas_que_Ԁpossession_della_,se_vsa_Ԁdelos_nombres_Ԁ_primitiuos_,_conforme_Ԁa_las_Ԁ_reglas__dadas_:los_exemplos_Ԁ_declararn_Ԁ_mejor_Ԁ_esto_.Para_dezir_Ԁmicarne,_esto_Ԁesla_que_Ԁ_tengo_Ԁparacomer,ede_dezir_:_nonac_;ysi_hablo_Ԁdemicarne,_esto_Ԁesdemi_cuerpo_,_dir_:_nonacayo_;y_por_Ԁ_humildad_; +', _notl]llo_,vel_no oquio_,de_tl]lli_,_tierra_,y_ oquitl_,_barro_;_pero_Ԁsi_dixere_Ԁ_notl]l_,y_no oquiuh_,se y,(- _entiende_Ԁla_tierra_;y_lodo_,_que_Ԁ_posseo_;de_Amtl_,_huesso_,se_dize_Ԁ_;mio_Ԁin_chchi_,el_huesso_Ԁdel a-). _cuerpo_ 0h,1   0h,1   0h,1 @(***487***del_perro_;_pero_Ԁ_i;muh_,esel_que_Ԁroe;de_eztli_;_nez o_,esla_sangre_Ԁdemi_cuerpo_,y_nez_la_que_Ԁ_tengo_  paracomerde_algun_Ԁanimal;de_xchitl_,_noxchiuh_,esla_flor_Ԁ_que_Ԁ_posseo_;_pero_Ԁla_flor_Ԁdel_arbol_, i _por_Ԁ_que_Ԁlaproduce,se_dize_:_xchio_Ԁin_quhuitl_.De_xch7qualli_,_noxoch7qual_,esmi_fruta_;_pero_Ԁla Q del_arbol_,_xch7quallo_Ԁin_quhuitl_;de_7huitl_,_pluma_,_n7huiuh_,la_que_Ԁyo_posseo_;_pero_Ԁladel 9 _paxaro_,_por_Ԁ_que_Ԁla_tiene_Ԁensi,_7huiyo_Ԁin_tttl_. ! p   Y_por_Ԁ_que_Ԁ_esto_Ԁse_escriue_Ԁpara_confessores_Ԁde_indios_,es_bien_Ԁ_aduertir_Ԁ_algunas_Ԁ_cosas_Ԁ_que_Ԁ_les__p;drn_Ԁ_aiudar_,y_assi_Ԁ_digo_,_que_Ԁ_xin]chtli_,esla_semilla_:_noxin]ch_,mi_semilla_,la_que_Ԁ_tengo_Ԁpara  @ _sembrar_Ԁde_trigo_,&c.;_pero_Ԁ_noxin]chio_,eselsemengenital,_como_Ԁ_tambien_Ԁ_noquichyo_,y  (  _noquichxin]chio_,y_notl]caxin]chio_:ydeldela_muger_Ԁse_dize_:_cihu]yo_,yde_sus_Ԁpartes_hblando_    _honestamente_Ԁse_dize_:_cihu]nacayo_,y_las_Ԁdel_varon_,_oquichnacayo_.     Los_nombres_Ԁ_que_Ԁ_ni_Ԁson_verbales_,_ni_Ԁ_tienen_Ԁ_terminaciones_Ԁ_amissibles_,_ni_Ԁ_acaban_Ԁen_hu _,__._=_.no   _pierden_,_ni_Ԁ_alteran_Ԁ_su_Ԁfinal,para_juntarse_Ԁconlos_genitiuos_;_verbi_Ԁ_gracia_:_tlatzcan_,_cipres_, y  _notlatzcan_;de_tolpchpl_,_mancebico_,_notolpchpl_.Lo_mesmo_Ԁ_digo_Ԁdelos_nombres_,_que_Ԁse a  _juntan_,y_acaban_Ԁen_preposiciones_,_como_Ԁ_cal7tic_,_dentro_Ԁdecasa:_nocal7tic_,_dentro_Ԁdela_mia_; I  _xchitl _,_jardin_:_nox;chitl _,mi_jardin_._Huohu_,yilama,son_irregulares_Ԁen_todo_:_hazen_ 1 _nohuohuetc]uh_,y_nilamatc]uh_. h   _Algunas_Ԁ_mugeres_Ԁdizencon_melindre_,en_lugar_Ԁde_notolpchtzin_,_notolpchtic]tzin_,_mancebo_ P _mio_;es_palabra_Ԁ_honesta_,_aunque_Ԁ_muestra_Ԁ_amor_;yen_lugar_Ԁde_nop7zin_,mi_hermana_Ԁmayor, 8 _nop7tic]tzin_,y_n]huitic]tzin_,en_lugar_Ԁde_n]huitzin_,mi_tia_.Los_hombres_Ԁno_vsan_Ԁ_estos_Ԁ_melindres_,   antesen_lugar_Ԁde_notltzin_,mi_tio_,dizen_aun_Ԁenel_nominatiuo_Ԁ_notltz_,y_otros_Ԁa_este_Ԁ_tono_.    _Aduierto_Ԁalfin,_que_Ԁcon_estos_Ԁ_genitiuos_,_viene_Ԁaser_vltima_Ԁ_sillaba_,lapenultimadel_nombre_,laqual_conserua_Ԁ_siendo_Ԁ_vltima_Ԁla_quantidad_Ԁ_que_Ԁteniaantes:yde_ordinario_Ԁ_tendr_Ԁ_saltillo_Ԁsi_acaba_Ԁenvocal,_que_Ԁ_precedia_Ԁ__Ԁla_terminacion_Ԁ_tli_;_como_Ԁ_tilmtli_,_notilm _;_yllAtli_,_noyllo_:_ste_Ԁno_conserua_ q el_saltillo_,_sino_Ԁes_quando_Ԁsejuntacon_las_Ԁ_particulas_Ԁde_reuerencia_,y_diminucion_,_moyll;tzin_, Y _moyll@ton_. A @aa%_CAPITVLO_Ԁ_QVINTO_Ԉ@#DELA_PARTICULA_Ԁpo. ""   LA_particula_Ԁ_p=_,_saltillo_Ԁenlao.se_puede_Ԁ_vsar_,o_por_Ԁsisola,o_compuesta_Ԁcon_todo_Ԁ_genero_Ԁde Q$ $ _nombres_:de_qualquier_Ԁ_manera_Ԁ_pide_Ԁlos_semipronombres_Ԁno,mo,&c.y_significa_Ԁ_igualdad_,o 9%!% _semejan a_;loqual_declaran_Ԁ_mejor_Ԁlos_exemplos_._Por_Ԁsisolase_vsa_Ԁ_assi_:_nop=_,ycon_reuerencia_ !&p"& _nopAtzin_,esmi_igual_,o_semejante_;_tinop=_,vel_tinopAtzin_,_eres_Ԁmi_igual_,&c:_Aquin_Ԁ_huel_Ԁ_ipAtzin_Ԁin  'X#' _Totocuiyo_Ԁ_Dios_?Quis_sicut_ԀDeus?_quin_Ԁse_puede_Ԁ_igualar_Ԁa_Dios_?_Deste_Ԁ_p=_,se_deriua_Ԁel_verbo_ '@$( _pAtia_,_que_Ԁ_siendo_Ԁ_reflexiuo_,y_transitiuo_Ԁse_dir_:_onimitznopAti_,tee_hecho_Ԁ_igual_,y_semejante_Ԁami: ((%) _siendo_Ԁ_actiua_Ԁ_solamente_Ԁ_nitlapAtia_,y_nitlapApotia_,es_hermanar_,_parear_,y_conchauar_Ԁ_vnas_Ԁ_cosas_ )&* con_otras_.  _Compuesto_Ԁ_este_Ԁ_p=_,conla_preposicion_Ԁ_huan_,haze_hu]mp=_._Vsase_Ԁ_siempre_Ԁconlos +', _semipronombres_,y_significa_Ԁser_vno_Ԁdela_mesma_Ԁ_naturale a_,_estado_,o_condicion_Ԁ_que_Ԁ_otro_._Tleca_ y,(- _tictolnia_Ԁin_mohu]mp=_?_por_Ԁ_qu_Ԁ_afliges_Ԁa_tu_Ԁproximo,alde_tu_Ԁ_naturale a_?_cuix_Ԁ_mo_Ԁ_tonahuatl_ a-). _inictiquintla Atlazqu_Ԁin_tohu]mpAhuan_,ycon_reuerencia_Ԁ_tohu]mpAtzitzinhuan_?_por__ventura_Ԁno I.*/ _tenemos_Ԁ_obligacion_Ԁde_amar_Ԁa_nues_Ԃ  0h,1 @(***488***_tros_Ԁ_proximos_?_Tohu]mpAtzin_Ԁ_mochuhtzinA_Ԁin_Totocuiyo_Ԁ_Dios_,de_nuestra_Ԁ_naturale a_Ԁsea_hecho_  _Dios_Ԁ_Nuestro_Ԁ_Seor_.  Con_qualquier_Ԁ_nombre_Ԁ_substantiuo_,o_adjectiuo_Ԁse_puede_Ԁ_componer_Ԁ_este_Ԁ_p=_,y_significa_Ԁser_vno_ Q _semejante_Ԁa_otro_Ԁenlo_que_Ԁ_significa_Ԁel_nombre_;_verbi_Ԁ_gracia_:_hablando_Ԁde_qualquiera_,_puedo_Ԁ_dezir_,_que_Ԁ_notl]cap=_,eshombre_como_Ԁyo:de_tlacatl_;_noquichp=_,es_varon_Ԁ_como_Ԁyo:de_oquichtli_; ! p _nocnp=_,es_pobre_Ԁ_como_Ԁyo:de_icntl_;_nochtecpo_,es_ladron_Ԁ_como_Ԁyo:de_ichtecqui_,y_assi_Ԁdelos  X _demas_.Los_acabados_Ԁen_tl_,_tli_,li,in,_pierden_Ԁen_esta_Ԁ_composicion_,_como_Ԁen_las_Ԁ_demas_,_sus_Ԁfinales:  @ los_adjectiuos_Ԁenc.ylos_verbales_Ԁenqui,y_ni_,_toman_Ԁla_ligatura_Ԁca,_como_Ԁen_las_Ԁ_demas_  (  _composiciones_Ԁ_arriba_Ԁ_dichas_;_verbi_Ԁ_gracia_:de_chic]huac_,_nochic]huacap=_,_fuerte_Ԁ_como_Ԁyo;de    _tepixqui_,_notepixc]p=_,_Sacerdote_Ԁ_como_Ԁyo;yde_tomachtiani_,_notomacht7cp=_,Maestro_como_   yo.  La_mesma_Ԁ_ligatura_Ԁ_toman_Ԁlos_deriuatiuos_,en_hu _,__._=_.;_verbi_Ԁ_gracia_:de_]xcahu _,_n]xcahuc]p=_, y  _rico_Ԁ_como_Ԁyo;de_cal_,_nocalc]p=_,_dueo_Ԁdecasa_como_Ԁyo:_vsase_Ԁpara_dezir_Ԁmi_vezino_;de_ml_, a  _nomlc]p=_,_labrador_Ԁ_como_Ԁyo;de_nacay=_,_nonacayAc]p=_,el_que_Ԁ_tiene_Ԁ_cuerpo_Ԁ_como_Ԁyo.De I  _Nuestro_Ԁ_Seor_Ԁse_puede_Ԁ_dezir_:_que_Ԁ_mochuhtzinA__tonacayAc]pAtzin_,_tez oc]pAtzin_, 1 _t;miAc]pAtzin_,_totl]cayelicc]pAtzin_,ha_tomado_Ԁ_cuerpo_,_sangre_,_huessos_,y_naturale a_Ԁhumana h _como_Ԁ_nosotros_:de_eztli_,_sangre_;_omitl_,_huesso_,y_tl]cayeliztli_,_naturale a_Ԁhumana. P @%_CAPITVLO_Ԁ_SEXTO_Ԉ@ DELOS_MEXiCANISMOS_,_@_Ԁ_MANERAS_ԀDE_HABLAR_Ԁ_PROPRIAS_Ԁ_DESTA_Ԁ_LENGUA_.  LA_lengua_ԀMexicana_diffiere_Ԁde_las_Ԁ_demas_,nosoloen_las_Ԁ_palabras_,_sino_Ԁ_tambien_Ԁenla_collocacion_Ԁ_dellas_,yen_las_Ԁ_maneras_Ԁde_hablar_,_que_Ԁson_muy_Ԁ_diuersas_,ytan_frequentes_,_que_Ԁnose_pueden_Ԁ_reducir_Ԁa_reglas_;_sino_Ԁ_que_Ԁes_menester_Ԁ_oyr_Ԁ_hablar_Ԁalos_indios_,oleer_cosas_Ԁ_que_Ԁ_eseriuieron__ellos_,opersonas_que_Ԁse_criaron_Ԁentre_ellos_.En_este_Ԁ_capitulo_Ԁ_pondr_Ԁ_solamente_Ԁ_algunos_Ԁ_modos_Ԁde_hablar_Ԁ_proprios_Ԁ_desta_Ԁ_lengua_,yde_construccion_Ԁal_parecer_Ԁdura,yno_conforme_Ԁa_las_Ԁ_reglas_Ԁdela_gramatica_.  Notalo_primero_Ԁ_que_Ԁ_suelen_Ԁ_vsar_Ԁde_vnos_Ԁ_tiempos_Ԁ_por_Ԁ_otros_;_verbi_Ԁ_gracia_:In_ayamo_Ԁ_pohua_,in !! _ayamo_Ԁ_tznti_Ԁ_izceman]huatl_,in_tl]lticpactli_,_yeppa__moyetztic _in_Totocuiyo_Ԁ_Dios_,antes_que_Ԁel "" _mundo_Ԁ_empe asse_Ԁ_ya_Ԁera_Dios_Ԁ_Nuestro_Ԁ_Seor_:loqual_buelto_Ԁala_letra_Ԁ_dize_:antes_que_Ԁel_mundo__comien a_Ԁ_ya_Ԁes_Dios_Ԁ_Nuestro_Ԁ_Seor_._Ponese_Ԁ_aqui_Ԁel_presente_Ԁ_moyetztic _,en_lugar_Ԁdel_imperfecto_, Q$ $ _por_Ԁ_que_Ԁ_este_Ԁ_tiempo_Ԁdaa_entender_Ԁen_esta_Ԁ_lengua_,_que_Ԁ_auia_Ԁla_cosa_Ԁde_que_Ԁse_habla_,y_que_Ԁ_ya_Ԁnola_ay_,_como_Ԁse_ver_Ԁenel_exemplo_Ԁ_siguiente_:_c]nin_Ԁ_timoyetztic _in_]xc]n_?_d;nde__est_ԀV.m.agora? !&p"& _responde_Ԁel_otro_:ca_ anyeonc]n_Ԁin_yeppa_Ԁ_nic _;ala_letra_Ԁ_dir_:enel_mesmo_Ԁ_lugar_Ԁ_donde_Ԁantes  'X#' _estoi_:no_dize_Ԁ_nicatca_,_estaua_,_por_Ԁ_que_Ԁ_perseuera_Ԁenel_mesmo_Ԁ_lugar_. '@$(   Enel_exemplo_Ԁ_siguiente_Ԁseponeel_presente_Ԁ_por_Ԁel_preterito_.Ca_ieontlam7_Ԁin_m]cohualtin_;in ((%) _quiniuh_Ԁ_hualci__tlaneltoquiliztli_,ca_hueltztzcaya_Ԁin_tepan_Ԁ_ithualli_;_inc__motocaya__m]cohualli_: )&* in_nel__quenman_Ԁ_niman_Ԁ_mo_Ԁ_onacoaya_,_ya_Ԁsevan_acabando_Ԁlos_indios_:_recien_Ԁ_acabada_Ԁde_llegar_Ԁla *&+ fee,_estaua_Ԁelpatiodela_Iglesia_Ԁ_lleno_,y_apretado_Ԁde_gente_,_quando_Ԁse_juntauan_,ya_vezes_Ԁno_cabian_._Aquel_Ԁ_hualci__presente_,seponeen_lugar_Ԁdel_preterito_._Esto_Ԁ_mesmo_Ԁ_sucede_Ԁenel_siguiente_ y,(- _exemplo_:_In7cuac_Ԁ_ncico_Ԁ_nic]n_Ԁ_pan_Ԁ_]ltepotl_Ԁ_nip]ctihutz_:_auh__inimztlayc_Ԁye_cuel_Ԁ_ninococoa_, a-). _quando_Ԁ_llegu_Ԁa_este_ԀPueblo_venia_Ԁ_bueno_,yeldia_siguiente_Ԁ_cai_Ԁ_malo_;ala_letra_:_quando_Ԁ_llegu_Ԁa_este_ԀPueblo_vengo_Ԁ_bueno_,yeldia_siguiente_,_ya_Ԁ_estoi_Ԁ_malo_.  0h,1 @(***489***  Enlos_siguientes_Ԁseponeelfuturode_indicatiuo_Ԁ_por_Ԁel_preterito_Ԁde_subjunetiuo_:_oc_Ԁ_yuh_Ԁ_huc]uh_  _hu]ll]zqu_Ԁin_caxtiltoc_,in_yecuol_Ԁ_quimomachilti]ya_Ԁ_i_Ԁ_Ne ahualpiltzintli_Ԁin_nhu]ll]liz_,_mucho_ i antes_que_Ԁ_viniessen_Ԁlos_espaoles_,_sabia_ԀelRey_Ne ahualpiltzintli__su_Ԁ_venida_;ala_letra_:_todavia_ Q _despues_Ԁdelargo_tiempo_Ԁ_vendrn_Ԁlos_Espaoles_,y_ya_Ԁ_sabia_Ԁ_Ne ahualpitzintli__su_Ԁ_venida_. 9 _Semejante_Ԁesel_siguiente_:_ ]yuh_Ԁ_th_Ԁ_n]uhxihuitl_Ԁ_hu]lcizqu_Ԁin_Caxtiltoc_Ԁ_omochuh_Ԁin,_quatro_ ! p _aos_Ԁantes_que_Ԁ_llegasen_Ԁlos_Espaoles_Ԁ_sucedi;_Ԁ_esto_;ala_letra_:_ya_Ԁnomasde_quatro_Ԁ_aos_Ԁ_despues__llegarn_Ԁlos_Espaoles_,_que_Ԁse_hizo_Ԁ_esto_.  _Otras_Ԁ_vezes_Ԁse_vsa_Ԁdel_presente_Ԁdel_indicatiuo_Ԁen_lugar_Ԁdel_infinitiuo_;_verbi_Ԁ_gracia_:_Inpachiuhqu_Ԁ_]tl3_,_niman_Ԁ_ic_Ԁ_yqu_,en_estando_Ԁ_hartos_Ԁde_beuer_,_luego_Ԁse_fueron_;ala_letra_:    _quando_Ԁse_hartaron_Ԁ_beuen_,_luego_Ԁse_fueron_.Quinye_yuh_Ԁ_ontlami_Ԁin_tlaqua_,inye_cuol__quicac_Ԁin   _tocciztli_Ԁ_mopitza_,_acabaua_Ԁdecomer,_quando_Ԁ_oy;_Ԁ_tocar_Ԁel_caracol_;ala_letra_:en_este_Ԁ_punto_Ԁ_acaba_   come,_quando_Ԁ_ya_Ԁ_oy;_Ԁel_caracol_Ԁse_toca_._Por_Ԁ_estos_Ԁ_exemplos_Ԁse_entendern_Ԁ_otros_Ԁ_modos_Ԁde_hablar__semejantes_,_que_Ԁen_castellano_Ԁ_parecen_,yson_disparates_,yenla_lengua_ԀMexicanason_muy__proprios_,y_elegantes_.  Notalo_segundo_,_que_Ԁ_hablando_Ԁ_vna_Ԁ_muger_Ԁde_vn_Ԁhombre,_dize_:_co__oquichtli_,_vn_Ԁhombre;_pero_Ԁ_vn_ 1 hombrede_otro_Ԁno_dize_:_co__oquichtli_;_sino_Ԁ_cotoquichtin_,_que_Ԁala_letra_Ԁes:_vno_Ԁ_nosotros_Ԁ_varones_; h _pero_Ԁ_por_Ԁ_este_Ԁ_nombre_Ԁnose_deue_Ԁ_hazer_Ԁ_regla_,_que_Ԁse_estienda_Ԁa_otros_,_por_Ԁ_que_Ԁ_vna_Ԁ_muger_Ԁde_otra_no_dize_:_coticihu _,_sino_Ԁ_co_Ԁ_cihu]tl_;_ni_Ԁ_vn_Ԁ_Sacerdote_Ԁde_otro_:_cotitepixqu_,_sino_Ԁ_cotepixqui_:lo 8 _que_Ԁes_muy_Ԁ_vsado_Ԁes_hazer_Ԁpluralel_co_,_aunque_Ԁse_hable_Ԁde_vno_Ԁsolo;_verbi_Ԁ_gracia_:_comthuantin_,   _vno_Ԁde_nosotros_:_com_Ԁ_amhu]ntin_,_vno_Ԁde_vosotros_:_com_Ԁ_azcihu _,_vna_Ԁde_vosotras_Ԁ_mugeres_,&c.  La_razon_Ԁ_deste_Ԁplural_com_,_aunque_Ԁse_hable_Ԁde_vno_Ԁsolo,_deue_Ԁdeser_por_Ԁ_que_Ԁse_habla_Ԁ_indefinita  mente_,sin_sealar_Ԁa_ninguno_Ԁenparticular;yel_verbo_Ԁ_que_Ԁsele_aade_,_aunque_Ԁse_puede_Ԁ_poner_Ԁensingular,es_mejor_Ԁ_ponerle_Ԁenplural.  _Exemplifico_Ԁ_todo_Ԁ_esto_:para_dezir_Ԁ_vno_Ԁde_nosotros_Ԁ_ir_,_est_Ԁ_bien_Ԁ_dicho_Ԁ_comthu]ntiny]z_;_pero_ Y _mejor_Ԁ_comthu]ntinti]zqu_:_com_Ԁ_azcihu_(noestan_vsado_Ԁ_ce_Ԁ_azcihu _)_xicmocuitlahuc]n_Ԁin A _cocoxcatzintli_;ala_letra_:_vna_Ԁde_vosotras_Ԁ_mugeres_Ԁ_cuidad_Ԁdel_enfermo_,_esto_Ԁes,_cuide_Ԁ_vna_Ԁdel;_ o_ )x _ic_Ԁ_nicnoyl7tlacalhuiz_Ԁin_Tlto]ni_,_intl]_Ԁ_com_Ԁ_niquinmictili_Ԁin_tzcu7nhu]n_?_dar_a_caso_ ` _pesadumbre_Ԁal_seor_,sile_matare_Ԁ_vno_Ԁde_sus_Ԁ_perros_?el_Mexicanismo_Ԁ_est_,en_que_Ԁ_siendo_Ԁ_vno_Ԁel_perro_,sepone_com_,plural,yquin_not_Ԁde_transicion_Ԁdeplural._Semejante_Ԁesel_que_Ԁse_sigue_: 0 _in7quac_Ԁ_tepotzAtl]n_Ԁ_c7tA_Ԁin_Caxtiltoc_,_ay]c_Ԁ_m__com_Ԁ_monoxtiqu_Ԁin_]ltepohuqu_Ԁ_tepotzAtec _,  _quando_Ԁ_llegaron_Ԁlos_Espaoles_Ԁa_Tepotzotlan_,no_pareci;_Ԁ_ni_Ԁ_vno_Ԁtansolode_sus_Ԁ_vezinos_.      _Tambien_Ԁse_puede_Ԁ_anteponer_Ԁai_com_,ti,_semipronombre_,pluralde_primera_Ԁpersona,yan,de !! _segunda_Ԁpersona;_verbi_Ԁ_gracia_:_m]_Ԁ_ticomthu]ntin_Ԁ_tihui]n_,_vaya_Ԁ_vno_Ԁde_nosotros_;ala_letra_: "" _vamos_Ԁ_vno_Ԁde_nosotros_;_m]_Ԁ_azom_Ԁ_amhu]ntin_Ԁ_antlpixqu_Ԁ_xitlachpanican_;ala_letra_:barred_vno_ i## de_vosotros_Ԁ_tapixques_,_idest_Ԁ_barra_Ԁ_vno_._Tambien_Ԁhalloen_vn_Ԁ_buen_Ԁ_autor_,_ac _,en_lugar_Ԁde_com_. Q$ $ _Ahu_Ԁin_nic]n_Ԁ_amonoqu_Ԁin_annopilhu]n_,_ca omac_Ԁ_amhu]ntin__anquittatihu7_Ԁin_niqu7t=_,_qui a_ 9%!% _ninguno_Ԁde_vosotros_Ԁ_que_Ԁ_estais_Ԁ_aqui_Ԁ_alcan ar_Ԁaver(ala_letra_:_alcan areis_Ԁver)lo_que_Ԁe_dicho_.El_mesmo_Ԁ_Autor_Ԁjuntael_ac _,conel_com_,yen_lugar_Ԁde_anquittazque_,_segunda_Ԁpersonadeplural,  'X#' ponela_tercera_,_quittazque_:_ca om_Ԁ_oc_Ԁ_amhu]n_Ԁin_nic]n_Ԁ_amonequ_Ԁ_ac__com_Ԁ_quittazqu_Ԁin '@$( _c]nin__tihuctihu7_,ca_oc_Ԁ_hucouh_,_qui a_Ԁ_ninguno_Ԁde_vosotros_,_que_Ԁ_estais_Ԁ_aqui_Ԁ_ver_Ԁ(ala_letra_: ((%) _vern_)laregion_donde_Ԁnos_lleuan_,_por_Ԁ_que_Ԁ_ser_Ԁ_mucho_Ԁ_despues_.    _Hemos_Ԁ_visto_,_como_Ԁcon_este_Ԁ_com_,el_verbo_Ԁseponeenplural;_pero_Ԁenbuenos_auctores_Ԁse_halla_ +', _tambien_Ԁensingular;_verbi_Ԁ_gracia_:_omentin_Ԁ_tolppchtin__huel__motla Atlai_:_auh_Ԁ_izcom_Ԁ_yhu]ntin_ y,(- _quilhu7_Ԁ_inocco_,dos_mancebos_Ԁse_amauan_Ԁ_mucho_,y_dijo_Ԁel_vno_Ԁ_dellos_Ԁal_otro_,&c._Dijo_Ԁ_vna_Ԁ_vieja_ a-). _supersticiosa_Ԁa_otra_:_inic_Ԁ_tetecuica__motleuh_!_]quin_Ԁye_hutz_?_ o_Ԁ_ac_Ԁ_yehutzcom_Ԁin I.*/ _tohu]nylqu_,_que_Ԁde_ruido_Ԁ_que_Ԁhaze_tu_Ԁ_lumbre_!_quin_Ԁ_viene_?_qui _Ԁ_viene_Ԁ_ya_Ԁ_alguno_Ԁde_nuestros_ 1/+0 _parientes_.En_lugar_Ԁde_com_,se  0h,1 @(***490***pone_tal_Ԁ_vez_Ԁ_cotica_;_verbi_Ԁ_gracia_:_m]non_Ԁ_cotica_Ԁ_anquintzin_,_m]non_Ԁ_cotica_Ԁ_anquitzitzqu7tin_  _innotla Apilhu]n_,noos_metais_Ԁcon_ninguno_Ԁdemis_hijos_,_ni_Ԁ_prendais_Ԁa_ninguno_Ԁ_dellos_. i   _Notese_Ԁlo_tercero_Ԁ_este_Ԁ_modo_Ԁde_dezir_:_ an__tithuan_,vel_ an_Ԁ_tithuantin_,o_ anntithuan_,vel Q _ anntithuantin_,_significa_Ԁes,oson,_eres_,o_sois_Ԁde_nuestra_Ԁ_nacion_;_verbi_Ԁ_gracia_:_dize_Ԁ_vn_Ԁ_indio_ 9 maestrode_escuela_Ԁde_sus_Ԁ_discipulos_:_nicctn_Ԁ_ppltotntin_Ԁ_ni_Ԁ_quinmachtia_;_cequin_Ԁ_ an_Ԁ_tithu]n_, ! p _cequn_Ԁ_Caxtiltoc_Ԁ_impilhuan_,_enseo_Ԁa_muchos_Ԁ_muchachos_,_vnos_Ԁsonde_nosotros_,_esto_Ԁes,de  X _nuestra_Ԁ_nacion_,y_otros_Ԁson_hijos_Ԁde_espaoles_.ElReyde_Azcapu alco_,_acabados_Ԁde_llegar_Ԁa_esta_  @ _tierra_Ԁlos_Mexicanos_,_dijo_Ԁa_sus_Ԁ_consejeros_:_ca an_Ԁ_ntithu]n_in_Mex7tin_,ca_tiquintltolcaqui_,los  (  _Mexicanos_Ԁsonde_nuestra_Ԁcasta,y_nacion_,_pues_Ԁ_entendemos_Ԁ_su_Ԁ_lengua_.Lo_mesmo_Ԁ_dixo_ԀelReyde_Tezcuco_,y_hablando_Ԁcon_ellos_Ԁ_les_Ԁ_dijo_:_amoylctzin_Ԁ_mocoloquichtine_,_tocnhu]ne_:_c]mpa_   _anhu]llqu_?_huel_Ԁ_anmiequ3ntin_:_auh_Ԁca_ anntithu]n_,_tiqu7to_,_ om__ocazcentlamantin_,   _seais_Ԁ_bien_Ԁ_venidos_Ԁ_varones_Ԁ_esfor ados_,yamigos_nuestros_:de_d;nde_Ԁ_venis_?_muy_Ԁ_muchos_Ԁ_sois_,y_sois_Ԁde_nuestra_Ԁ_nacion_,_entendiamos_Ԁ_que_Ԁ_erades_Ԁde_otra_Ԁcasta.  _Aquel_Ԁ_tithu]n_,y_tithu]ntin_,se_componen_Ԁdel_semipronombre_Ԁde_primera_Ԁpersonadepluralti, I  ydelos_pronombres_Ԁ_tambien_Ԁde_primera_Ԁpersonadelplural._Parece_Ԁ_que_Ԁ_proporcionalmente_Ԁse_auia_Ԁde_dezir_Ԁ_ an_Ԁ_amhu]n_,o_ an_Ԁ_amhu]ntin_,para_dezir_Ԁes,o_s;n_Ԁde_vuestra_Ԁ_nacion_;_pero_Ԁnuse h _vsa_:y_assi_Ԁsime_pregunta_Ԁ_vn_Ԁ_indio_,silos_muchachos_Ԁa_quienes_Ԁ_enseo_Ԁson_espaoles_,le_responder_:ca_m_,ca_ an_Ԁ_amohu]mpAhuan_,noson,_sino_Ԁde_vuestra_Ԁ_nacion_;yno_dir_Ԁ_ an_ 8 _amhuan_.  _Quando_dos_nominatiuos_Ԁ_singulares_Ԁ_rigen_Ԁ_vn_Ԁ_verbo_Ԁplural,siel_vno_Ԁ_dellos_Ԁesde_primera_,o  _segunda_Ԁpersona,se_suele_Ԁ_suplir_Ԁconel_verbo_,yno_exprimirse_Ԁmasdel_supuesto_Ԁdela_tercera_persona;_verbi_Ԁ_gracia_:_co__noti]chc]uh__titomict7qu_,_vn_Ԁ_hermano_Ԁ_mio_Ԁmayor,yyonos_emos_  _aporreado_;ala_letra_:_vn_Ԁ_hermano_Ԁ_mio_Ԁmayornos_emos_Ԁ_aporreado_;_titonnAtzqu_Ԁin_nocnuh_,_inic_ q _ompa_Ԁ_tiazqu_,nos_concertamos_Ԁmiamigoyyodeiralla;ala_letra_:nos_hemos_Ԁ_concertado_Ԁmi Y amigo,_que_Ԁ_vamos_Ԁalla._Cuix_Ԁye_antlaququ_Ԁin_mon]mic_?_aueis__comido_Ԁ_vos_,y_vuestra_Ԁ_muger_?a A la_letra_:_aueis_Ԁ_comido_Ԁ_vuestra_Ԁ_muger_._Notese_Ԁ_tambien_Ԁ_este_Ԁ_modo_Ԁde_dezir_:_In7qu]c_Ԁ_tl]ittc_Ԁin_ich )x tecqui_,_niman_Ԁ_ilpils_,en_pareciendo_Ԁel_ladron_Ԁ_ser_Ԁ_luego_Ԁ_pres;_;ala_letra_:_quando_Ԁsiseha_visto_Ԁel ` _ladron_,_ser_Ԁ_luego_Ԁ_preso_.El_tl]_,eslo_mesmo_Ԁ_que_Ԁ_intl]_. H @44$_CAPITVLO_Ԁ_SEPTIMO_Ԉ@ DELOS_COMPARATIUOS_,Y_SUPERLATIUOS_.@.1.DELOS_COMPARATIVOS_.  NOaien_esta_Ԁ_lengua_Ԁ_comparatiuos_,_ni_Ԁ_superlatiuos_,_pero_Ԁ_suplense_Ԁcon_algunas_Ԁ_particulas_,y_dicciones_Ԁ_que_Ԁ_explicar_Ԁ_aora_;_pero_Ԁ_aduierto_Ԁ_que_Ԁen_vna_Ԁ_oracion_Ԁen_que_Ԁ_comparamos_Ԁ_vna_Ԁ_cosa_Ԁcon_otra_,aidospartes:enla_vna_Ԁ_est_Ԁlo_que_Ԁse_compara_,yenla_otra_Ԁ_aquello_Ԁa_que_Ԁse_compara_;_verbi__gracia_:en_esta_Ԁ_oracion_,yo_soi_Ԁmasalto_que_Ԁ_tu_,enla_primera_Ԁparte_ay_Ԁ_aquel_Ԁmas,yenla_segunda_ a-). _ay_Ԁ_aquel_Ԁ_que_;la_dificultad_Ԁ_est_Ԁensaber_c;mo_Ԁseade_suplir_Ԁelmas,yel_que_._Digo_Ԁ_que_Ԁelmasse I.*/ _suple_Ԁcon_algunas_Ԁ_destas_Ԁ_particulas_:_ocachi_,_ocy_,_oc_Ԁ_ycenc _,_oc_Ԁ_t]chc]uh_:yel_que_,se_suple_Ԁcon 1/+0 _stas_:in_mo_,in_mo_Ԁ_yuh_;in_mo_Ԁ_yuhqui_,in_mo_Ԁ_machyuh_,in_mo_Ԁ_machyuhqui_.  0h,1 @(***491***  _Explico_Ԁ_breuemente_Ԁ_estas_Ԁ_dicciones_:_oc_,_significa_Ԁ_aun_,y_assi_Ԁ_occo_,_significa_Ԁ_aun_Ԁ_vno_,_idest_Ԁ_otro_;  _oc_Ԁ_ome_,_otros_Ԁdos,&c.;_oc_Ԁ_cenc _,_aun_Ԁ_mucho_;_idest_Ԁ_mucho_Ԁmas._Achi_,_significa_Ԁ_vn_Ԁ_poco_,_como_Ԁca i _achi_Ԁ_ohu7_Ԁin_tinechtequiuhtia_,_yec_Ԁca_nicchhuaz_,_vn_Ԁ_poco_Ԁ_dificultoso_Ԁeslo_que_Ԁme_encargas_; Q _pero_Ԁ_harelo_.Este_mesmo_Ԁ_achi_,_antepuesto_Ԁa_vn_Ԁ_nombre_Ԁlehaze_comparatiuo_;_verbi_Ԁ_gracia_: 9 _achiqualli_Ԁ_yez_Ԁin_timocn]matiz_,_mejor_Ԁ_ser_Ԁ_que_Ԁte_humilles_;_pero_Ԁmas_vsado_Ԁes_aadirle_Ԁel_oc_:_oc_ ! p _achiqualli_,&c._Ocy_,_este_Ԁ_y_,_auiua_Ԁmasla_comparacion_,_por_Ԁ_que_Ԁes_aduersatiuo_Ԁa_otra_Ԁ_cosa_  X _antecedente_,o_subsequente_,_como_Ԁ_mo_Ԁ_qualli_Ԁon,_yqualli_Ԁin,noes_bueno_Ԁ_esso_,_sino_Ԁ_esto_.Oc  @ _hualc _,se_vsa_Ԁ_como_Ԁ_aduerbio_,_mucho_Ԁmas;_pero_Ԁde_suyo_Ԁesel_verbo_Ԁ_c]_,conla_particula_Ԁ_hual_,y  (  _assi_Ԁ_parece_Ԁ_que_Ԁ_quiere_Ԁ_dezir_Ԁ_aun_Ԁ_est_Ԁ_hzia_Ԁ_aca_,_est_Ԁmas_aca_,esmas.Oc_tlapanahuia_,_significa_    _aun_Ԁ_sobre_Ԁ_puja_,_idest_Ԁesmas._Occency_;y_ocy_Ԁ_cenca_,eslo_mesmo_Ԁ_que_Ԁ_occenc _._Oct]chc]uh_,es   lo_mesmo_Ԁ_que_Ԁ_oc_Ԁ_hualc _,y_oc_Ԁ_tlapanahuia_:_por_Ԁ_que_Ԁ_t]chcauh__significa_Ԁ_cosa_Ԁmasprincipal,y   _primera_,y_assi_Ԁen_cosas_Ԁ_buenas_,_como_Ԁ_malas_,_como_Ԁsi_vno_Ԁlellamaa_otro_Ԁ_borracho_,_responder_Ԁel_otro_:_oc__t]chc]uh_Ԁ_inic_Ԁ_titlahuanqui_,mayor_borracho_Ԁ_sois_Ԁ_vos_. a    _Aquel_Ԁin_mo_,dela_segunda_Ԁparte_significa_Ԁ_que_Ԁ_n;_,y_aadiendole_Ԁ_yuh_,_yuhqui_,_machyuh_,o I  _machiuhqui_,_significa_Ԁ_que_Ԁ_n;_Ԁ_assi_;y_todas_Ԁ_estas_Ԁ_particulas_Ԁ_equiualen_Ԁal_que__comparatiuo_,_como_ 1 _ocachi_Ԁ_nichic]huac_,in_mo_Ԁ_machyuhquithu]tl_,mas_fuerte_Ԁsoy_que_Ԁ_tu_;_oc__hu]lc__t]xc]hu_, h _titlatquihu__i_Ԁ_mo_Ԁ_nhu]tl__eres_Ԁmas_rico_Ԁ_que_Ԁyo:_occenc__miec_Ԁin_m]xca_,in_motlatqui_Ԁin_mo_ P _nhu]tl_,mas_hazienda_Ԁ_tienes_;_que_Ԁyo:_oc_Ԁ_yhuhuoi_Ԁin_amotltlacl_Ԁin_antltAqu_,in_mo_Ԁ_y_ 8 _intltlacl_Ԁin_amotlapachlhu]n_,_mayores_Ԁsonlos_pecados_Ԁde_vosotros_Ԁ_principales_;_que_Ԁlosde   _vestros_Ԁ_subditos_._Quando_Ԁla_comparacion_Ԁsehazecon_estas_Ԁ_dicciones_:_oc_Ԁ_halc _,_oc_Ԁ_t]chc]uh_,y  _oc_Ԁ_tlapanahuia_,se_les_Ԁ_suele_Ԁ_posponer_Ԁ_ic_,vel_inic_,_anteponiendolas_Ԁal_nombre_,_como_Ԁ_oc_Ԁ_hualc _  _inic__quauhtic_Ԁin_mo_Ԁ_nhu]tl_,esmasalto_que_Ԁyo,mehaze_ventaja_Ԁenseralto.Si__Ԁ_estas_Ԁ_particulas_  se_les_Ԁ_aade_Ԁ_huel_,_significa_Ԁ_mucho_Ԁmas._Huel_Ԁ_ocachi_Ԁ_tiy;lcocol_,in_mo_Ԁ_yco__toquani_,_eres_Ԁmas q _brauo_Ԁ_que_Ԁ_vna_Ԁ_fiera_._Huel_Ԁ_oc_Ԁ_hualc__totequiuh_Ԁ_tonahuatl_Ԁ_inic_Ԁ_tictotlayecoltilzqu_Ԁin_Totocuiyo_ Y _Dios_,in_mo_Ԁ_yhu]ntin_Ԁ_tl]lticpac_Ԁ_tltAqu_,_mucho_Ԁmayor_obligacion_Ԁnos_corre_Ԁde_seruir_Ԁ__Ԁ_Nuestro_ A _Seor_,_que_Ԁalos_Principes_Ԁdela_tierra_.  _Algunas_Ԁ_vezes_Ԁ_faltan_Ԁ_las_Ԁ_dicciones_,_que_Ԁ_equiualen_Ԁalmas,_castellano_,_como_Ԁenla_lengua_Ԁ_Hebrea_,_que_Ԁ_dize_:Bonumest_considere_Ԁin_Deo_,_quam_Ԁ_considere_Ԁin_homine_;_y_Ԁ_qualli_Ԁ_initetzinco_ H _titotomachzqu_Ԁin_tl]catl_,_Tlto]ni_Ԁ_Dios_,in_mo_Ԁ_yhu]ntin_Ԁin_tlalticpac_Ԁ_tl]c _.Los_indios_Ԁ_dixeron_ 0 delos_nauios_Ԁde_Pamphilo_Ԁde_Naruaez_,_que_Ԁvino_despues_ԀdeHernandoCortes,_cenc_Ԁ_huhuoi_Ԁin  _im]c]l_,inquin_hu]ll]qu_,in_mo__machiuhqui_Ԁ_catc _Ԁin_im]c]l_Ԁin_achto_Ԁ_hu]llqu_,_mayores_Ԁson    los_nauios_Ԁdelos_que_Ԁagora_vinieron_,_que_Ԁlosdelos_que_Ԁ_vinieron_Ԁ_primero_;_aquel_Ԁ_cenc__huhuei_, !! _propriamente_Ԁ_significa_Ԁ_muy_Ԁgrandes.  Para_que_Ԁse_entienda_Ԁ_mejor_Ԁ_esto_,_boluer_Ԁ_este_Ԁromance:yo_soi_Ԁmas_docto_Ԁ_que_Ԁ_tu_,en_diferentes__maneras_:_ocachi_Ԁ_nitlamatini_Ԁin_mo__thu]tl_:_oc_Ԁ_hualc__inc_Ԁ_nitlamatini_,in_mo_Ԁ_thu]tl_:_oc_ Q$ $ _t]chc]uh_Ԁ_inic_Ԁ_nitlamatini_Ԁin_mo__thu]tl_._Inm]nel_Ԁ_titl]matini_,_yec_Ԁca_oc_Ԁ_t]chc]uh_Ԁin_nhu]tl_: 9%!% _nimitzpanahuia_Ԁ_inic_Ԁ_nitlamatini_,l._techpa_Ԁin_tlamatiliztli_._Aado_Ԁ_este_Ԁ_exemplo_:_occenc_ !&p"& _tachc]uh_,vel_cenc_Ԁ_oc_Ԁ_tlapanahuia_,vel_cenc_Ԁ_oc__hualc_Ԁ_inic_Ԁ_tla Atli_Ԁ_inic_Ԁ_mahuiztic_Ԁin_coztic_  'X#' _tecuitlatl_,in_mo_Ԁ_y_Ԁ_tepoztli_,_yec_Ԁ_huel_Ԁ_oc_Ԁ_totechmonec_Ԁin_tepoztli_,_inc__tequithua_,_mucho_Ԁmas '@$( _precioso_,yde_estima_Ԁesel_oro_,_que_Ԁel_hierro_,_pero_Ԁmas_vtil_Ԁespara_trabajar_Ԁel_hierro_.  Al_Castellano_,_quanto_Ԁmas,_corresponde_Ԁen_Mexicano_:_quonocy_,vel_quonoqu_,y_quon any_; )&* _verbi_Ԁ_gracia_:_intl]_Ԁ_]xc]n_Ԁ_xpantl_Ԁ_ticecmiqui_,_quon__ocy_,vel_quon an_Ԁ_y_Ԁ_ticecmiquiz_ *&+ _izchuetzilizpan_?si_aora_Ԁen_verano_Ԁ_tienes_Ԁ_frio_,_quanto_Ԁmasle_tendras_Ԁen_tiempo_Ԁde_frios_,y_yelos_? +', Quin_achi_Ԁ_tictoca_,_yecuol__ti otl]hua_,_qon_Ԁ_oc_Ԁ_y_,l._quon an_Ԁ_y_Ԁ_timopolz_Ԁin_yetlamimillticpac_ y,(- _tiauh_,_aun_Ԁnoas_andado_Ԁnada,y_ya_Ԁ_desmayas_,_quanto_Ԁmaslo_estaras_,_quando_Ԁ_andes_Ԁ_por_Ԁ_cuestas_. a-). _Dicese_Ԁ_tambien_Ԁ_quon__oq_Ԁ_y_ I.*/  0h,1   0h,1 @(***492***_cenc_Ԁ_hu]lc_,y_cenc_Ԁ_tlapanahui_;_verbi_Ԁ_gracia_:_intl]xquich_Ԁ_netolniliztli_Ԁ_topan__mochhua_Ԁin  _]xc]n_,_quen_Ԁ_oc_Ԁ_y_Ԁ_cenc_Ԁ_hu]lc_,_cenc_Ԁ_tlapanahuia_Ԁin_mochhuaz_Ԁ_in7qu] _Ԁ_tlamiz_Ԁ_izceman]huatl_; i _cenc_Ԁ_hualc_,_cenc_Ԁ_tlapanahuia_Ԁ_inic_Ԁ_tomauht7yez_,sial_presente_Ԁ_passamos_Ԁ_tantas_Ԁ_miserias_, Q _quanto_Ԁ_mayores_Ԁ_sern_Ԁ_las_Ԁ_que_Ԁ_passaremos_Ԁenelfindel_mundo_?_sern_Ԁ_mucho_Ԁmas_espantosas_.@.2.DELOS_SVPERLATIVOS_.  Los_superlatiuos_Ԁse_suplen_Ԁcon_aderbios_,con_verbales_,ocon_verbos_.Los_adueruios_Ԁson:_cenc_,  (  _huel_,_ ]cenc_,_ ]cenchuel_,ycen,_compuesto_Ԁconlos_nombres_;_por_Ԁ_que_Ԁ_cenc_,_significa_Ԁ_mucho_,    yconel_huel_,y_ a_,_significa_Ԁen_gran_Ԁ_manera_,_sumamente_:elcen_significa_Ԁ_perfectamente_,del   _todo_.Los_verbales_Ԁ_cenquizqui_,_cosa_Ԁ_perfecta_,y_cemcic_,_cos_Ԁcabal:_compuestos_Ԁconlos_nombres_   los_hazen_Ԁ_superlatiuos_;_verbi_Ԁ_gracia_:para_dezir_,_Nuestra_ԀSeoraes_purissima_,_dir_:in_7lhuicac_ y  _cihu]pillto]ni_Ԁca_cenchip]huac]tzintli_,vel_cenquzc]chip]huac]tzintli_,vel_ acenchuel_ a  _chip]huac]tzintli_. I    Los_verbos_Ԁ_ci_,y_cemci_,_reflexiuo_,_que_Ԁ_significan_Ԁser_algo_Ԁcabal,y_perfecto_:ylos_verbos_ 1 _tlapanahuia_,y_tlacemanahuia_,_auentajarse_Ԁ_mucho_Ԁen_algo_,_anteponiendo_Ԁ_tambien_Ԁ_inc_al_nombre_, h le_hazen_Ԁ_superlatiuo_;_verbi_Ԁ_gracia_:in_ilhuicac_Ԁ_cihu]pillto]ni_Ԁ_mcitzinAtica_,vel P _mocemcitzinAtica_,vel_motlacempahuilia_Ԁ_inc_Ԁ_chip]huac]tzintli_;_ acene_Ԁ_huel_ 8 _mahuiztic]tzintli_:la_Reyna_Ԁdel_cielo_Ԁes_perfectissima_Ԁen_pure a_;esen_gran_Ԁ_manera_Ԁadmirabley   _preciosa_.In_cpayahuitl_Ԁ_tlacemanahuia__inc_Ԁ_izt]c_,_aoctle_Ԁ_yuhqui_Ԁ_inc_Ԁ_izt]c:la_Ԁ_nieue_Ԁes  _blanquissima_,noai_cosa_Ԁ_que_Ԁsele_iguale_Ԁen_blancura_._Motlacempanahuilia_Ԁin_Totocuiyo_Ԁ_Dios_Ԁ_inc_  _cenhuelitilicc]tzintli_:es_omnipotentssimo_Ԁ_Dios_Ԁ_Nuestro_Ԁ_Seor_._Aoctle_Ԁ_yuhqui_Ԁ_inc_Ԁ_tomauht7_Ԁin  _miquiztli_,vel_tlacempanahui_Ԁ_inc_Ԁ_tomauht7_Ԁin_miquiztli_:omnium_terribilissimum_Ԁest_mors_. q   Y   0 @(***493***@&_LIBRO_Ԁ_QVINTO_.@DELOS_ADVERBIOS_,Y_CONJUNCIONES_ԀDELA_LENGUA_ԀMEXICANA.  He_echado_Ԁ_siempre_Ԁ_menos_Ԁenlos_Artes_Ԁ_Mexicanos_,_que_Ԁ_hasta_Ԁagorase_han_Ԁ_impresso_,_vn_Ԁ_Libro_,o_tratado_Ԁde_aduerbios_,_por_Ԁ_que_Ԁ_estos_Ԁsonen_qualquier_Ԁ_lengua_,lo_que_Ԁlos_neruios_Ԁen_vn_Ԁ_cuerpo_,_que__aunque_Ԁ_menudos_Ԁensi,_dan_Ԁ_fuer a_,yvaloralos_demas_Ԁ_miembros_,ysin_ellos_,_fuera_Ԁdel_todo_Ԁ_inutil_la_composicion_Ԁdelhombre,o_qualquier_Ԁ_otro_Ԁanimal;_assi_Ԁ_tambien_Ԁestan_necessario_Ԁel_buen_Ԁ_vso_delos_aduerbios_Ԁen_esta_Ԁ_lengua_,_que_Ԁsi_vno_Ԁno_est_Ԁ_bien_Ԁen_ellos_,a_cada_Ԁ_palabra_Ԁse_hallar_Ԁ_atajado_,sin_poder_Ԁ_dar_Ԁ_vn_Ԁ_passo_Ԁ_adelante_,y_su_Ԁ_lenguaje_Ԁ_ser_Ԁ_improprio_,ydelqualse_pueda_Ԁ_dezir_Ԁcon_verdad_,lo_que_Ԁel_Emperador_Ԁ_Caligula_Ԁ_dijo_Ԁdelos_escritos_ԀdeSenecael_Philosopho_:_que_Ԁ_eran_Ԁarenasincal._Por_Ԁ_estas_Ԁ_ra ones_,_aunque_Ԁsea_fuer a_Ԁ_alargar_Ԁ_este_Ԁ_Arte_,_determin_Ԁ_hazer_Ԁ_este_Ԁ_libro_,elquale_procurado_Ԁ_tambien_Ԁle_hagan_Ԁclaro,eintelligiblela_variedad_,y_abundancia_Ԁde_exemplos_.@##$_CAPITVLO_Ԁ_PRIMERO_Ԉ@DELOS_ADUERBIOS_ԀDE_LUGAR_.@ .1.DELOS_ADVERBIOS_Ԁ_nican_,_iz_,_oncan_,_nechca_,_nepa_, 0 @%nipa,y_ompa_.    _Nic]n_,o_iz_,_que_Ԁ_todo_Ԁes_vno_,_significa_,_aqui_:_nic]nc_in_tictomoa_,_aqui_Ԁ_est_Ԁlo_que_Ԁ_buscas_. !! _Izcatqui_Ԁin_monequi__ticchhuaz_,_intl]nic]n__non]huac_Ԁ_tieznequi_;_aqui_Ԁ_esta_,o_esto_Ԁeslo_que_Ԁ_haz_Ԁde "" _hazer_;si_quieres_Ԁ_estar_Ԁ_aqui_Ԁ_conmigo_._Nic]n_,vel_iz_Ԁ_hu]ll_Ԁ_co__nohuanylqui_,_aqui_Ԁvino_vn_Ԁ_pariente_ i## _mio_;_nic]n_,vel_iz__onohuac_,de_aqui_Ԁ_parti;_;_nic]n_,_iz_Ԁ_quizti _,_por_Ԁ_aqui_Ԁ_pass;_.En_estos_Ԁ_exemplos_ Q$ $ se_vee_;_que_Ԁen_esta_Ԁ_lengua_Ԁ_sirue_Ԁel_mesmo_Ԁ_aduerbio_Ԁpara_dezir_Ԁlo_que_Ԁenromance,_aqui_,de_aqui_,y_por_Ԁ_aqui_:si_bien_Ԁ_quando_Ԁse_habla_Ԁde_passar_Ԁ_por_Ԁ_algun_Ԁ_lugar_Ԁse_suele_Ԁ_posponer_Ԁalos_aduerbios_Ԁde_lugar_Ԁla_preposicion_Ԁ_ic_;_verbi_Ԁ_gracia_:_nic]n_Ԁ_ic_Ԁ_quztohuac_,_por_Ԁ_aqui_Ԁ_pass;_._Aduierto_,_que_Ԁpara  'X#' _maior_Ԁ_energia_Ԁse_suele_Ԁ_posponer_Ԁal_aduerbio_Ԁ_iz_,_vna_Ԁ_i_._que_Ԁ_viene_Ԁaser_ici_;_verbi_Ԁ_gracia_:_cuix_Ԁ_mo_ '@$( _ici_Ԁ_inquin_Ԁ_yohuatzinco_Ԁ_ononquz_?ca_quom_,ca_ici_,noes_ste_Ԁel_lugar_Ԁ_por_Ԁ_donde_Ԁpass_esta_ ((%) _maana_?_s_,_aqui_Ԁes:_esto_Ԁ_diria_Ԁ_aquel_Ԁ_mancebo_,_quando_Ԁ_auiendo_Ԁ_estado_Ԁ_docientos_Ԁ_aos_Ԁen_vn__combite_Ԁdela_otra_Ԁ_vida_,_vi;_Ԁel_lugar_Ԁ_muy_Ԁ_trocado_,_por_Ԁ_donde_Ԁle_parecia_,_auia_Ԁ_passado_Ԁ_aquella__maana_.  _Oncan_,_ay_,_alli_;_oncanc_Ԁin_motlaqual_,_xicqua_,ai_est_Ԁ_tu_Ԁ_comida_,_comela_.Sisele_pospone_Ԁon, y,(- _significa_:_ay_,_donde_Ԁ_est_Ԁlapersonacon_quien_Ԁse_habla_;_verbi_Ԁ_gracia_:_preguntame_Ԁ_vno_:_campac_in a-). _n]mauh_?_donde_Ԁ_est_Ԁmi_papel_?_respondo_:_oncan_on,l._oncan_Ԁ_c_Ԁon,ai_est_Ԁ_donde_Ԁ_tu_Ԁ_ests_._Aquin_ I.*/ _oncan__tltAti _on?_quien_Ԁ_est_Ԁ_hablando_ 1/+0  0h,1  0h,1   0h,1 @(***494***ai_donde_Ԁ_tu_Ԁ_ests_?Este_mesmo_Ԁ_oncan_,_sirue_Ԁpara_dezir_Ԁde_alli_,_por_Ԁ_alli_,&c.,_como_Ԁse_dixo_Ԁdel  _aduerbio_Ԁ_nican_._Tambien_Ԁ_puede_Ԁser_este_Ԁ_oncan_,_relatiuo_Ԁde_lugar_Ԁ_nombrado_Ԁ_antecedentemente_, i _est_Ԁ_lexos_,o_est_Ԁcerca;y_corresponde_Ԁen_castellano_Ԁal_donde_,no_interrogatiuo_;_verbi_Ԁ_gracia_:_Huel_ Q _qualc]n_Ԁin_onc]n__onicatca_,_moyuhc]n_Ԁin_nic]n_:_mui_Ԁ_buen_Ԁ_lugar_Ԁera,_donde_Ԁyo_estaua_;noes_assi_ 9 _ste_._Noch]n_Ԁ_inon_Ԁin_onc]n__tic _,micasaes_essa_Ԁ_donde_Ԁ_tu_Ԁ_ests_._Anteponiendo_Ԁa_estos_Ԁ_aduerbios_ ! p de_lugar_,yalosde_tiempo_Ԁ_estas_Ԁ_particulas_Ԁ_canyen_,y_ ann_,dizen_identidad_Ԁde_lugar_,o_tiempo_;  X _verbi_Ԁ_gracia_:_diceme_Ԁ_vno_:_canic]n_Ԁ_nitlaqu_,_auh_Ԁ_c]mpa_Ԁ_nicochiz_?_aqui_Ԁhe_comido_,mas_donde_Ԁhe  @ de_dormir_?le_puedo_Ԁresponder:_ anyennic]n_,en_este_Ԁ_mismo_Ԁ_lugar_,vel_ anyen__onc]n_,enesse  (  _mismo_Ԁ_lugar_._Algunas_Ԁ_vezes_Ԁye_onc]n_,es_synonimo_Ԁde_ie__imman_,_que_Ԁ_significa_Ԁ_ya_Ԁes_hora_:ye    _imman_,ye_onc]n__inc__tlaqualz_,_ya_Ԁes_hora_Ԁdecomer.     _Nechca_,_acull_,_pide_Ԁ_que_Ԁse_muestre_,y_vea_Ԁel_lugar_Ԁde_que_Ԁse_habla_,_aunque_Ԁ_est_Ԁ_lexos_.De_aqui_   es,_que_Ԁel_pronombre_Ԁ_demostratiuo_,_ille_,_illa_,_illud_,de_que_Ԁ_carece_Ԁ_esta_Ԁ_lengua_,se_suple_Ԁcon_este_ y  _aduerbio_,ylos_verbos_Ԁde_estar_:in_nechcac _,_aquel_,_que_Ԁ_est_Ԁ_acull_;_nechca__tepoixco_Ԁ_hu]lnoci_Ԁin a  _nocal_,_acull_Ԁenla_ladera_Ԁdelmontese_parece_Ԁmicasa.Lo_mismo_Ԁ_significa_Ԁ_nechcapa_,y_tambien_ I  _hcia_Ԁ_acull_:_nechca_,vel_nechcapa_Ԁ_xihuetzi_,_vete_Ԁdeai,o_vete_Ԁen_hora_Ԁ_mala_;ala_letra_Ԁ_dize_:_caete_ 1 _acull_.  _Nopa_,escasilo_mismo_,_que_Ԁ_nechca_;no_pide_Ԁ_que_Ԁse_vea_Ԁla_cosa_Ԁde_que_Ԁse_habla_,_pero_Ԁ_s_Ԁel_que_ P se_seale_Ԁ_hzia_Ԁ_donde_Ԁ_est_:_nopa_Ԁ_c_Ԁ_cal7tic_Ԁin_n]mauh_,_acull_Ԁ_dentro_Ԁdel_aposento_Ԁ_est_Ԁmi_libro_; 8 _non_Ԁ_onictlpalA_,_ an_Ԁ_nopa_Ԁ_mocuep_,_mo__noch_Ԁ_ittaznec_,no_sirui;_Ԁdenadael_que_Ԁyole_saludasse_,   _por_Ԁ_que_Ԁ_bolui;_Ԁla_cara_Ԁ_acull_,ynome_quiso_Ԁver._Siruen_Ԁ_algunas_Ԁ_vezes_Ԁ_nechca_,y_nopa_,de  _aduerbios_Ԁde_tiempo_;_verbi_Ԁ_gracia_:in_ienechca_,inye_nopa_Ԁ_oc_Ԁ_tltl]camatia_Ԁin_m]cohualtin_,en  _tiempos_Ԁ_passados_Ԁ_todavia_Ԁ_obedecian_Ԁlos_indios_.In_oc__yenopa_,in_oc_Ԁ_yenechca_,in_oc_Ԁ_yehucauh_,in  _quiniuh_Ԁ_hu]lc7_Ԁ_caxtiltoc_,_c]n_Ԁ_catca_Ԁ_cahuayo_,_noc_Ԁmola,_no o_Ԁ_caleta_?_mo__ an_Ԁ_oc__moch_ q _mom]maya_,_mocuitlapanhuiaya_?_nel_Ԁ_y_Ԁ_]quin_Ԁ_huel_Ԁ_cahuayApan_Ԁ_tlcoya_,in_manel_Ԁ_tla Appiltin_: Y _antiguamente_,_recien_Ԁ_llegados_Ԁlos_Espaoles_,_d;nde_Ԁ_auia_Ԁ_cauallos_,_ni_Ԁ_mulas_?nose_cargaua_Ԁ_todo__acuestas_?y_aun_Ԁ_quin_Ԁ_subia_Ԁa_cauallo_,_aunque_Ԁ_fuesse_Ԁdelos_mui_Ԁnobles?  _Npa_,es_parecido_Ԁa_nopa_,_pero_Ԁ_differe_Ԁen_que_Ԁno_seala_Ԁ_lugar_,y_corresponde_Ԁalromance,_por_Ԁ_ay_; ` _verbi_Ԁ_gracia_:_npa_Ԁ_ica_Ԁ_nitlamtlac_Ԁ_nnochmacac_,_arroj_Ԁ_por_Ԁ_ay_Ԁlo_que_Ԁme_di;_;_mo_Ԁ_nechittaznec_, H _ an_Ԁnipa_omocuep_,nome_quiso_Ԁveer,_sino_Ԁ_que_Ԁ_bolui;_Ԁ__Ԁ_otra_Ԁparteel_rostro_;_mo_ 0 _ticmocacc]nnequ7_Ԁin_notonntzaliz_,_ an_Ԁnipa_tictltl] a_,nodas_oydo_Ԁamis_consejos_,_sino_Ԁ_que_  los_arrojas_Ԁ_por_Ԁ_ay_.  _Ompa_,_all_,ode_all_._Puede_Ԁserel_lugar_Ԁ_lexos_,y_veerse_,onoverse.Los_Mexicanos_Ԁ_recien_ !! _llegados_Ԁa_esta_Ԁ_tierra_,_dixeron_:In_mpa_Ԁ_otihu]louhqu_,_ca anyen_Ԁ_yuhc]n_Ԁin_nic]n_,laregionde "" _donde_Ԁ_venimos_,esdela_mesma_Ԁ_manera_Ԁ_que_Ԁ_sta_;_mpa__cat_Ԁ_mictlan_Ԁ_tl]tl]catecolA_,_auh_ca_ an_Ԁye i## _n_Ԁ_mpa__tla7_Ԅ_iyhu7ticat_in_tltlaclpan__micqu_Ԁ_tl]lticpac__tl]c _,_all_Ԁenel_infierno_Ԁ_estn_Ԁlos Q$ $ _Demonios_,yenel_mesmo_Ԁ_lugar_Ԁ_estn_Ԁlos_hombres_,_que_Ԁ_murieron_Ԁen_pecado_.Siyole_escriuo_Ԁa_alguno_Ԁle_puedo_Ԁ_dezir_:_mpa__yauh_Ԁin_mocnuhtzin_,_mitzonmottilitiuh_,_all_Ԁ_va_Ԁ_vn_Ԁamigo_tuyo_Ԁa !&p"& verte;_pero_Ԁno_dir_Ԁ_bien_Ԁ_nopa__yauh_,_por_Ԁ_que_Ԁ_nopa_,y_nechca_,dizen_lugar_Ԁ_distinto_Ԁde_aquel_Ԁen_que_  'X#' _estoi_,yde_aquel_Ԁen_que_Ԁ_est_,con_quien_Ԁ_hablo_;y_assi_,_est_Ԁ_bien_Ԁ_dicho_:_m]_Ԁ_nic]n__hu]llauh_Ԁin_mpa_ '@$( _c_Ԁon,_venga_Ԁ_ac_Ԁel_que_Ԁ_est_Ԁ_all_,_donde_Ԁ_tu_Ԁ_ests_;_pero_Ԁno_dir_Ԁ_bien_Ԁin_nopacon_.Este_ompa_, ((%) _alguna_Ԁ_vez_Ԁ_significa_Ԁ_tiempo_Ԁ_passado_,o_venidero_.In_oc_Ԁye_nopa_Ԁin_mpa__otihu]llqu_,_miec_Ԁin )&* _otiqu7_Ԅ_iyhu7que_;_auh_Ԁ_n_Ԁ_oc_Ԁ_ompa__titztihui_,_oc_Ԁ_hualc_in_tiqu7_Ԅ_iyhuizqu_;ala_letra_:en_tiempos_ *&+ _passados_,delos_quales_Ԁ_venimos_Ԁa_ste_,_padecimos_Ԁ_mucho_;yenlos_venideros_,_hcia_Ԁlos_quales__caminamos_,_padeceremos_Ԁ_mucho_Ԁmas.  I.*/   I.*/ @(***495***@ .2.DELOS_ADVERBIOS_Ԁ_INTERROGATIUOS_Ԁ_c]n_,_c]nin_,y  @)_c]mp]_. i   _C]n_,_c]nin_,y_c]mpa_,_aduerbios_Ԁ_interrogatiuos_,son_synonimos_,y_significan_:_donde_,de_donde_,a 9 _donde_,_por_Ԁ_donde_;si_bien_Ԁpara_dezir_:_por_Ԁ_donde_,yde_donde_,se_les_Ԁ_suele_Ԁ_posponer_Ԁ_ic_;_verbi_ ! p _gracia_:_c]n__moch]n_,vel_c]mpa_Ԁ_moch]n_?_donde_Ԁ_est_Ԁ_tu_Ԁcasa,de_donde_Ԁ_eres_?_c]mpa_Ԁ_anhu]llqu_?  X de_donde_Ԁ_aueis_Ԁ_venido_?_c]mpa_Ԁ_ic_Ԁ_anhuallqu_?_por_Ԁ_donde_,ode_donde_,&c:_c]n_,vel_c]nin_,vel  @ _c]mpa_Ԁ_ti]z_?_donde_Ԁasdeir?_Iz ] o_Ԁ_c]nin_Ԁ_timohucaz_,_nimitznohuquilz_,_ir_Ԁ_contigo_Ԁ_donde_Ԁ_quiera_  (  _que_Ԁ_fueres_.Sia_estos_Ԁ_aduerbios_Ԁse_les_Ԁ_posponen_Ԁmach,_denotan_Ԁ_cierta_Ԁ_duda_,con_admiracion_,o    _enfado_;_verbi_Ԁ_gracia_:_c]nmach_Ԁ_tinnemi_,in_aocmo_Ԁ_timotl]lia_?_donde_Ԁ_andas_Ԁ_que_Ԁnoparas?   _c]nmach_Ԁ_nocnopil_,_c]nmach_Ԁ_nomcohual_,_inic_Ԁ_nopan_Ԁ_timocalaquco_?_donde_Ԁhe_merecido_Ԁyo,_que_   _tu_Ԁ_vengas_Ԁamicasa?  _Anteponiendo_Ԁa_estos_Ԁ_aduerbios_Ԁ_interrogatiuos_Ԁin,o_qualquiera_Ԁ_otra_Ԁ_palabra_,_dexan_Ԁde_serlo_; a  _verbi_Ԁ_gracia_:_mo_Ԁ_nictoilhuia_Ԁin_c]n_,l.in_c]mpa_,l.in_c]nin_Ԁ_ni]znequi_,no_digo_Ԁa_donde_Ԁ_quiero_Ԁir. I  _Nimitztlatzacuiltiz_Ԁ_intl]_Ԁ_c]mpa__ti]z_,te_castigar_Ԁsi_fueres_Ԁa_alguna_Ԁparte.Sise_les_Ԁ_antepone_Ԁ_ach_, 1 hazeel_effecto_,_que_Ԁcon_otros_Ԁ_aduerbios_,y_pronombres_Ԁ_interrogatiuos_,_que_Ԁes_dezir_,_que_Ԁno_sabemos_Ԁlo_que_Ԁse_pregunta_;_verbi_Ԁ_gracia_:_Campa_Ԁ_moyetztic_Ԁin_Tlto]n_,_c]mpa__omohucc_? P _Donde_Ԁ_est_Ԁel_Gouernador_,_donde_Ԁ_fue_?_respondo_:_achc]mpa_,no_s_Ԁ_donde_;_c]nin__monnemiltia_?a 8 _donde_Ԁ_anda_?_achcanin_,no_s_Ԁ_donde_._Anteponiendo_Ԁla_negacion_Ԁ_mo_,o,a_c]n_,y_c]mpa_,_signifi   can_:en_ninguna_Ԁparte:_c]n__niquitta_,_can_Ԁ_nicnepanoa_,en_ninguna_Ԁpartele_veo_,_ni_Ԁ_doi_Ԁcon_l_:  _c]mpa__ni]z_,a_ninguna_Ԁparte_ir_;ysisele_pospone_Ԁ_m_,con_saltillo_,_niega_Ԁmas;_verbi_Ԁ_gracia_:  _c]n_Ԁ_yuhqui_Ԁ_nic_Ԁ_caqui_;_c]n_Ԁ_m__nicac_Ԁ_iniuhqu7_Ԁin_tlachhual_Ԁin_tlatoqu_,en_ninguna_Ԁpartehe  _oydo_Ԁ_cosa_Ԁ_semejante_;en_ninguna_Ԁpartehe_oydo_Ԁ_jamas_,_que_Ԁlos_principales_Ԁ_hagan_Ԁtales_cosas_.Y_por_Ԁ_que_Ԁ_aia_,y_aiamo_,_significa_Ԁ_aun_Ԁno:_ayac]n__nicnottilia_Ԁin_Tlto]ni_,_quiere_Ԁ_dezir_,_aun_Ԁno_veo_Ԁen Y parte_ninguna_Ԁal_Gouernador_._Aocc]n_,y_aocc]mpa_,_significan_Ԁen_ninguna_Ԁparte_ya_,_por_Ԁ_que_Ԁse A _componen_Ԁde_aoc_,o_aocmo_,_ya_Ԁnomas;_verbi_Ԁ_gracia_:_c]mpa__timoyetzticatca_,caye_izquilhuitln_ )x in_aocc]n_,vel_aocc]mpa__nimitznottilia_?_Donde_Ԁa_estado_ԀV.m._que_Ԁsean_passado_Ԁ_algunos_Ԁdias, ` _que_Ԁ_ya_Ԁnole_veo_Ԁen_ninguna_Ԁparte.  _Posponiendo_Ԁ_esta_Ԁ_particula_Ԁ_nel_a_estos_Ԁ_interrogatiuos_,los_dexa_Ԁen_su_Ԁ_significacion_,y_denota_Ԁser 0 _lanze_Ԁ_for oso_,y_que_Ԁnose_puede_Ԁ_escusar_Ԁlo_que_Ԁsehaze;_verbi_Ԁ_gracia_:_nic]n_Ԁ_tepan_  _ninom]quxtco_,_c]nnel_,vel_c]mpa__nel_,o_poniendo_Ԁel_nel_,en_medio_Ԁdel_c]mpa_,_cannelpa__ni]z_?he    _venido_Ԁa_retraerme_Ԁ_aqui_Ԁala_Iglesia_,_por_Ԁ_que_Ԁ_d;nde_Ԁ_tengo_Ԁdeir?paramayor_enfasis_Ԁse_puede__aadir_Ԁ_no o_,antes,o_despues_Ԁdel_nel_:_c]mpa__nelno o_o_c]n__no onel__ni]z_.Este_nel_,y_no o_, "" _pospuestos_Ԁa_qualquier_Ԁ_aduerbios_Ԁo_pronombres_Ԁ_interrogatiuos_,_tienen_Ԁla_mesma_Ԁ_fuer a_,_que_Ԁconlos_passados_;_verbi_Ԁ_gracia_:el_que_Ԁse_acogi;_Ԁ__Ԁla_Iglesia_Ԁ_puede_Ԁ_dezir_:_tlein_Ԁ_nel_,o_tlein_Ԁ_nelno o_,o Q$ $ _tlein_Ԁ_no onel_Ԁ_nic_Ԁ_chhu]z_?_por_Ԁ_que_Ԁ_qu_Ԁ_otra_Ԁ_cosa_Ԁ_puedo_Ԁ_hazer_?_]quin__nel_,o_]quin_Ԁ_nelno o_,o_]quin_ 9%!% _no onel_Ԁ_nechpalehuiz_?_por_Ԁ_que_Ԁ_quin_Ԁ_otro_Ԁmehade_aiudar_?_quon__nel_,o_quon_Ԁ_nelno o_,o_quon_ !&p"& _no onel_Ԁ_mochhuaz_?_por_Ԁ_que_Ԁ_qu_Ԁsehade_hazer_?  'X#'   Este_c]n_,_compuesto_Ԁconlos_numeros_Ԁ_co_,_me_,&c.,_hasta_Ԁ_diez_,haze_cecc]n_,_occ]n_,_yoxc]n_,o '@$( _oxc]n_,_n]uhc]n_,_m]cuilc]n_,_chiquacecc]n_,_chicocc]n_,_chicuoxc]n_,_chiucn]uhc]n_,_mtlacc]n_:en ((%) _vna_Ԁparte,endospartes,&c.;_verbi_Ԁ_gracia_:_n]uhc]n_Ԁ_xliuhtic _,l._quztic _:_est_Ԁ_diuidido_Ԁen_quatro_ )&* partes.Sia_estos_Ԁse_les_Ԁ_pospone_Ԁpa;_verbi_Ԁ_gracia_:_occ]mpa_,_oxc]mpa_,_significa_Ԁdedos,oados *&+ partes,de_tres_,oa_tres_Ԁpartes,y_assi_Ԁdelos_demas_:_occ]mpa_Ԁ_titotlayecolti _,_acudimos_Ԁa_seruir_Ԁde +', dospartes.Ysia_estos_Ԁse_les_Ԁ_pospone_Ԁ_ixti_,yse_les_Ԁ_antepone_Ԁ_i_;_verbi_Ԁ_gracia_:_iocc]nixti_,_ioxc]nixti_, y,(- _imtlacc]nixti_,sig a-).   1/+0   1/+0 @(***496***_nifica_Ԁen_ambas_Ԁpartes,en_todas_Ԁ_tres_,oen_todas_Ԁ_diez_Ԁpartes;_occ]n_Ԁ_nechx7xilqu_,_auh__miec_Ԁ_eztli_  _iocc]nixti_,vel_iocc]mpaixti_Ԁ_quz_,endospartesme_hirieron_,yde_ambas_Ԁpartesme_sali;_Ԁ_mucha_ i _sangre_.  _Deste_Ԁ_c]n_,se_componen_Ԁ_quozquic]n_,y_miecc]n_:_pondr_Ԁ_exemplos_Ԁde_entrambos_,para_que_Ԁse 9 _vean_Ԁ_sus_Ԁ_significaciones_:_quozquic]n_Ԁ_otitcac_?en_quantas_Ԁpartes_sembraste_?_responde_:_miecc]n_, ! p en_muchas_Ԁpartes,o_lugares_,o_ anquezquic]n_,_solamente_Ԁen_pocas_.In_citA_Ԁin_caxt7ltec_  X _acachto_Ԁ_ach7tonca_Ԁ_quimitztimanca_Ԁin_m7toti_,_nimanye_Ԁ_ic__moxexel _Ԁin_quozquic]n_Ԁ_calacoayan_,  @ _quixoayan_:En_llegando_Ԁlos_Espaoles_Ԁ_primero_Ԁ_estubieron_Ԁ_vn_Ԁ_rato_Ԁ_mirando_Ԁalos_que_Ԁ_dan auan_,y  (  _luego_Ԁse_repartieron_Ԁ_por_Ԁ_todas_Ԁ_las_Ԁpartes,_por_Ԁ_donde_Ԁse_entraua_,y_salia_.@ .3.DELOS_ADVERBIOS_Ԁ_cn _,_cecni_,_nc;c_,_centlapal_.     _Cn _,en_alguna_Ԁparte:nose_suele_Ԁ_empe ar_Ԁa_hablar_Ԁ_por_Ԁ_esta_Ԁ_diccion_Ԁsin_que_Ԁle_preceda_Ԁ_otra_;   _verbi_Ԁ_gracia_:_cuix_Ԁ_cn __tiquittac_Ԁ_ic_Ԁ_nopiltzin_?has_visto_Ԁen_alguna_Ԁparteami_hijo_?_responde_: y  _yohua_Ԁ_oniquittac_Ԁin_ompa_Ԁ_teopan_,_ o_Ԁye_cn _Ԁ_izhuitz_:_endenantes_Ԁlevienla_Iglesia_,_qui _Ԁ_viene_ a  _ya_Ԁ_por_Ԁaicerca._Tl] ]y_Ԁ_ximohuca_,ca_yetetlacti_,_macn __mopatzinco_Ԁ_tlayohu _:_acaba_Ԁde_irte_, I  _que_Ԁ_ya_Ԁse_va_Ԁ_haciendo_Ԁ_tarde_,nosea_que_Ԁte_anochesca_Ԁ_por_Ԁ_ay_._Canpa_,_significa_Ԁ_hzia_Ԁ_alguna_ 1 parte,ode_alguna_Ԁparte;_dize_Ԁel_aburrido_:_macn _,vel_canpa_Ԁ_nitztohua_,_vayame_Ԁyo_por_Ԁ_ay_,_esto_ h es,_estoi_Ԁ_por_Ԁ_irme_Ԁ_por_Ԁ_ay_;_ an__cn _,enqual,oqualparte;_ an__cn __mohuoichhua_Ԁ_inin_ P _xch7qualli_:enqual,oqualparteseda_por_Ԁ_marauilla_Ԁ_esta_Ԁ_fruta_.Este_cn _,_antepuesto_Ԁa_algun_ 8 _numero_,le_affirma_Ԁcon_duda_,_como_Ԁsile_pregunto_Ԁa_vno_Ԁ_quntas_Ԁ_vezes_Ԁa_hecho_Ԁ_vn_Ԁ_pecado_,_dir_:_mo_Ԁ_huel_Ԁ_niquiln]miqui_,_ o_tel_cn]__mtlacpa_,vel_ o_Ԁ_quon_(en_lugar_Ԁde_cn _)_mtlacpa_,nome  _acuerdo_Ԁ_bien_,_qui _Ԁ_sern_Ԁ_vnas_Ԁ_diez_Ԁ_vezes_,_poco_Ԁmasa_menos_.  _Cecni_,en_vn_Ԁ_lugar_,en_cierto_Ԁ_lugar_:_occecni_,vel_ocncecni_,en_otro_Ԁ_lugar_;_verbi_Ԁ_gracia_:_cecni_  _te]moxpan_Ԁ_7cuiliuhtoc_Ԁ_inin_Ԁ_tltlli_,_auh_Ԁ_ocncecni__quim7talhuia_Ԁin_te]mox7cuilo]ni_:en_vn_Ԁ_lugar_ q dela_escritura_Ԁ_estn_Ԁ_escritas_Ԁ_estas_Ԁ_palabras_,yen_otro_Ԁ_dize_Ԁel_Escritor_Ԁ_Sagrado_._M]_Ԁ_oc_Ԁ_ticc]huac]n_ Y in,quin_occecni__m7totiuh_:_dexemos_Ԁagora_esto_,_despues_Ԁse_tratar_Ԁ_dello_Ԁen_otra_Ԁparte._Sirue_Ԁ_este_ A _cecni_,_como_Ԁ_tambien_Ԁ_cecc]n_,conel_nombre_Ԁ_substantiuo_Ԁ_compuesto_Ԁcon_preposicion_,delo_que_ )x _sirue_Ԁ_co_,_vno_,conlos_que_Ԁnola_tienen_;_verbi_Ԁ_gracia_:_co__icnxcalli_,es_vna_Ԁcasa_paji a_Ԁ_pobre_;_pero_ ` para_dezir_Ԁen_vna_Ԁcasa,&c.,no_est_Ԁ_bien_Ԁ_dicho_:_co__icnxcalco_,_sino_:_cecni_,o_cecc]n__icnxcalco_ H _motl]catil7_Ԁin_Totom]quizt7c]tzin_:en_vn_Ԁ_pobre_Ԁportal_naci;_Ԁ_Nuestro_Ԁ_Saluador_._Cocecni_,_significa_ 0 en_diuersos_,y_distintos_Ԁ_lugares_;_verbi_Ԁ_gracia_:_cocecni_Ԁ_c]callAtic_Ԁ_inimomiotzin_Ԁ_Sanctom_:_las_  _reliquias_Ԁdelos_Sanctos_Ԁ_estn_Ԁ_cada_Ԁ_vna_Ԁen_sus_Ԁ_diuisiones_.El_nombre_Ԁ_parece_Ԁsingular,_pero_Ԁenla_significacion_Ԁesplural,_que_Ԁ_esso_Ԁ_denota_Ԁel_co_del_nombre_Ԁ_duplicado_,yelcadel_verbo_. !!   _Ncoc_,de_ambas_Ԁpartes,a_vn_Ԁ_lado_,ya_otro_;y_assi_Ԁ_nc;c_Ԁ_ton_,esla_espada_Ԁdedos_filos_,y_por_ "" _metaphora_Ԁel_chismoso_;_nc;c_Ԁ_ninemi_,vel_nitltoa_,_soi_Ԁhombre_doblado_,_hago_Ԁados_manos_,_tengo_ i## dos_caras_;_nc;c_Ԁ_hu7collA_Ԁ_tecomatl_,o_]tlihualoni_,_jarro_Ԁdedos_assas_Ԁ_redondas_,_como_Ԁ_anillos_;y Q$ $ _nc;c_Ԁ_ncc_,es_jarro_Ԁdedos_assas_,_pero_Ԁno_redondas_._Nc;ccampa_,_significa_Ԁde_ambas_,o_desde_ 9%!% _ambas_,o_hcia_Ԁ_ambas_Ԁpartes;_nc;c_Ԁ_c]mpa__cico_Ԁin_]calli_:_llegaron_Ԁlos_nauios_Ԁde_ambas_Ԁados !&p"& partes;_verbi_Ԁ_gracia_:de_Espaa_,yChina;_nc;cc]mpa_Ԁ_micoac_,ha_auido_Ԁ_muertos_Ԁdeambos  'X#' _exercitos_._Nnc;c_,eslo_mesmo_Ԁ_que_Ԁ_nc;c_,solo_denota_Ԁ_pluralidad_Ԁde_cosas_Ԁ_que_Ԁ_tienen_Ԁlosdos '@$( _lados_,ode_cosas_,opersonas,_que_Ԁ_estn_Ԁa_ellos_;_verbi_Ԁ_gracia_:de_vna_Ԁsola_mula_Ԁ_cargada_Ԁ_dir_:_nc;c_Ԁ_yetiuh_Ԁin_tlam]malli_,_va_Ԁ_cargada_Ԁdeambos_lados_;_pero_Ԁsi_las_Ԁ_mulas_Ԁ_cargadas_Ԁ_desta_Ԁ_manera_ )&* _fuessen_Ԁ_muchas_,_dir_:_nonc;c__yyetiuh_Ԁin_tlam]malli_._Nonc;c__quitz7_Ԅ *&+   y,(-   y,(- @(***497***_tzitzqu7tihu7_in_qu]chcaltplli_,_por_Ԁambos_lados_Ԁ_lleuan_Ԁ_las_Ԁ_varas_Ԁdel_palio_:_dizese_Ԁ_nonc;c_,_por_  _que_Ԁ_las_Ԁ_varas_Ԁson_muchas_,_aunque_Ԁel_palio_Ԁ_vno_._Centlapal_,de_vn_Ԁ_lado_,_occentlapal_,del_otro_.SiS. i _Loren o_Ԁ_hablara_Ԁen_Mexicano_Ԁconel_Tirano_,le_dixera_:caye_tlhu]c_Ԁ_izcentlapal_Ԁ_noymAtlan_: Q _xitlanahuati_,_m]__nechcuepac]n_,_inic_Ԁ_nitlhu]quiz_Ԁin_occentlapal_:_auh_Ԁinye_hu]c_,inye_huel_ 9 _tlhu]c_,_m]_Ԁ_xictqui_,_xiccotna_,_nic__ticqu]z_,_ic__tipachihuiz_Ԁno_nacayo_,_ya_Ԁ_est_Ԁ_assado_Ԁ_vn_Ԁ_lado_Ԁde ! p mis_costados_,_manda_Ԁ_que_Ԁme_bueluan_,para_que_Ԁse_asse_Ԁel_otro_,y_despues_Ԁde_assado_Ԁ_corta_Ԁpara_que_comas,yte_hartes_Ԁdemi_cuerpo_._Ontlapal_,_significa_Ԁdedos_lados_:_ontlapal_,vel_iontlapalixti_  @ _hucollA_Ԁin_]tlhualni_,deambos_lados_Ԁ_tiene_Ԁ_assas_Ԁel_jarro_;_iontlapalixti__nechcocoa_Ԁin  (  _notlancoch_,me_duelen_Ԁ_las_Ԁ_muelas_Ԁdeambos_lados_._Cocentlapal_,_cada_Ԁpersona,o_cosa_Ԁdel_vn_Ԁ_lado_;    _verbi_Ԁ_gracia_:sia_muchos_Ԁ_les_Ԁ_cortaran_Ԁla_vna_Ԁ_oreja_,_dir_:_mochtn_Ԁ_cocentlapal_Ԁ_tlanacaztectin_,   _m]xiquimittil7__izcan_Ԁ_izcocentlapal_Ԁ_innacaz_,_cuixm_Ԁ_oc_Ԁ_oncc _?_todos_Ԁ_tienen_Ԁ_cortada_Ԁla_oreja_Ԁdel   _vn_Ԁ_lado_;_mirales_Ԁla_oreja_Ԁdel_vn_Ԁ_lado_,_tienenla_Ԁ_todavia_?_Responde_:_ca anelli_,ca_tle_Ԁ_izcentlapal_Ԁin y  _nacaz_,ca_mochtn_Ԁ_yuhqu_,_verdaderamente_,_que_Ԁ_les_Ԁ_falta_Ԁla_oreja_Ԁdel_vn_Ԁ_lado_,_todos_Ԁ_estn_Ԁdela a  _mesma_Ԁ_manera_.@ .4.DELOS_ADVERBIOS_Ԁ_nhui]n_,_huic_,_huca_,   @$_co_,y_tl]lchi_.    _Nhui]n_,en_todas_,ya_todas_Ԁpartes;_nhui]n__tl]lticpac_,en_todo_Ԁel_mundo_;_nhui]n_Ԁ_moyetztic_,  _ihuan_Ԁ_nhui]n_(ypara_maior_Ԁ_enfasis_Ԁ_cennhui]n_)_motlachielt7tic_Ԁin_Totocuiyo_,en_todas_Ԁpartes  _est_,ya_todas_Ԁpartes_mira_Ԁ_Nuestro_Ԁ_Seor_;_nhui]n__]huc]n_,_tepohucan__micoa_,en_todos_Ԁlos q pueblos_ay_Ԁ_mortandad_._Nnhui]n_,_comprehende_Ԁa_todas_Ԁpartes,y_juntamente_Ԁ_las_Ԁdistingue;_verbi_ Y _gracia_:_nnohui]n__nec;clo_,en_todos_;yen_cada_Ԁ_vno_Ԁdelospueblos_ay_Ԁ_enfermedad_;_nhui]mpa_, A de,o_por_Ԁ_todas_Ԁpartes;_nhui]mpa__oca_,de_todas_Ԁpartes_viene_Ԁel_ayre_;_nhui]mpa__tech7cal7_Ԁin )x _toy]huan_,_por_Ԁ_todas_Ԁpartesnos_hazen_Ԁ_guerra_Ԁ_nuestros_Ԁ_enemigos_. `   _Ahuc_,a_vna_Ԁparteya_otra_:_huc__tlachia_,_mira_Ԁa_vna_Ԁy_otra_Ԁparte;_huc__y]ytinemi_,_anda_Ԁ_vague H ando_.In_nechca__ctlahu]nqui_Ԁ_huc_Ԁ_y]ytiuh_,_huhuetztiuh_,_aquel_Ԁ_borracho_Ԁse_anda_ 0 _bambaneando_,y_caiendo_;_m]c__ximotl]li_,_inic__huc_Ԁ_tiauh_,_acaba_Ԁ_ya_Ԁde_estarte_Ԁ_quedo_,lo_que_  hazesde_andar_Ԁde_aqui_Ԁpara_alli_;_hucpa_,eslo_mesmo_Ԁ_que_Ԁ_]huc_:_hucpa__nechtto_Ԁ_c_Ԁin    _tltAqu_,_quenman__nechc]hu_Ԁin_ninocohuz_,los_principales_Ԁme_traen_Ԁde_vna_Ԁpartea_otra_,ya !! _hora_Ԁ_ninguna_Ԁme_dexan_Ԁ_descansar_Ԁ_vn_Ԁ_punto_.  _Huca_,_lexos_:_cuixm_Ԁ_oc_Ԁ_huca_Ԁ_hutz_in_Tlto]ni_?_viene_Ԁ_lexos_Ԁel_Gouernador_?_responde_:ca i## _aocmo__huca__hutz_,ca_onc]n_Ԁ_hutz_Ԁon,_ya_Ԁno_viene_Ԁ_lexos_,_ay_Ԁ_viene_._Huca_Ԁ_nochan_,_est_Ԁ_muy_ Q$ $ _lexos_Ԁmicasa;_huca__nitlachin_,_tengo_Ԁ_larga_Ԁvista._Hucapa_,_significa_Ԁ_desde_Ԁ_lexos_;_hucapa_ 9%!% _oniquimittac_,ye_hutz_,_desde_Ԁ_lexos_Ԁlosvi,_que_Ԁ_ya_Ԁ_vienen_._Huohuca_,_significa_Ԁa_trechos_,y_denota_ !&p"& _buen_Ԁ_espacio_Ԁentre_vna_Ԁ_cosa_,y_otra_:_yehuohuca__tiqu]iztaya_,_tienes_Ԁ_ya_Ԁ_canas_Ԁa_trechos_._Huohuca_,  'X#' se_opone_Ԁa_nontch_,y_assi_Ԁ_como_Ԁ_este_Ԁ_significa_Ԁ_cercania_Ԁde_cosas_,_las_Ԁ_quales_Ԁandesermasdedos '@$( (_que_Ԁde_solas_Ԁdosse_dir_Ԁ_ntch_)_assi_Ԁ_huohuca_,_significa_Ԁ_distancia_Ԁentremasdedos_cosas_Ԁ(de ((%) _solas_Ԁdosse_dir_Ԁ_huca_);_verbi_Ԁ_gracia_:_mo_Ԁ_nontch_Ԁ_motl]liz_Ԁin_tlcalli_;_huohuca__motztiez_,nose )&* _pongan_Ԁlos_arcos_Ԁ_muy_Ԁ_juntos_Ԁ_vnos_Ԁde_otros_,_aya_Ԁ_buen_Ԁ_trecho_Ԁdel_vno_Ԁal_otro_;_m]_Ԁ_huelnontch_ *&+ _xictema_Ԁin_hup]mitl_,_pon_Ԁ_muy_Ԁjuntas_las_Ԁ_bigas_._Hucapan_,_significa_Ԁ_cosa_Ԁ_alta_,y_assi_Ԁ_algunas_ +', _vezes_Ԁes_adiectiuo_,y_tambien_Ԁ_significa_Ԁ_lugar_,oen_lugar_Ԁalto:_hucapan_Ԁ_calli_,_hucapan_Ԁ_tepetl_, y,(- casa,ymontealtos._Iz__cctlaltin__huel_Ԁ_huhuoitepopl_,_quipanahui_Ԁin_tlalticpactl7_;_auh__yica_Ԁin a-). _huelhucapancat_,_yuhquin_Ԁ_tepitotn__ic_Ԁ_hual__noci_,_las_Ԁ_estrellas_Ԁson_muy_Ԁgrandes,y_mayores_,_que_ I.*/ la_tierra_;_pero_Ԁ_parecen_Ԁ_pequeas_,_por_Ԁ_que_Ԁ_estn_Ԁ_muy_Ԁ_altas_;_oc_Ԁ_hucapan_in_tonatiuh_,_todavia_Ԁ_est_ 1/+0 alto,oenloaltoelSol.  0h,1 @(***498***  _Aco_,_arriba_,oenloalto:_co_Ԁ_yauh_Ԁin_noyllo_,mi_cora on_Ԁse_va_Ԁa_las_Ԁ_cosas_Ԁdel_cielo_;_nco_,vel  _ncopatlachia_,miro_hzia_Ԁ_arriba_;_copa_,eslo_mesmo_,_que_Ԁ_co_,si_bien_Ԁde_ordinario_Ԁ_significa_ i _mouimiento_Ԁ_hcia_Ԁ_arriba_,_como_Ԁ_tambien_Ԁ_cohuc_._Intlein_Ԁ_mo_Ԁ_etic_Ԁ_iniuhquitltl_,_copa_,vel Q _cohuic_Ԁ_itztiuh_,_copa_Ԁ_tlamattiuh_,lo_que_Ԁnoes_pesado_,se_va_Ԁ_como_Ԁel_fuego_Ԁ_hzia_Ԁ_arriba_;_ an_ 9 _yuhquin_Ԁ_coch7tlohualli_Ԁ_tomictli_Ԁ_pan__ticmatizqu__iniz_Ԁ_tlalticpac_Ԁin_p]coa_:in_totechmonequi_Ԁ_y_ ! p _cohuic_,vel_ilhuicacopahuic__toconitztilt7ti]zqu_Ԁin_totlaolohuiliz_:_hemos_Ԁde_mirar_Ԁ_como_Ԁ_sueos_  X los_gustos_Ԁdela_tierra_,y_encaminar_Ԁ_nuestros_Ԁ_desseos_Ԁ_hzia_Ԁlode_arriba_,_hzia_Ԁel_cielo_.  _Tlalchi_,es_opuesto_Ԁde_co_,_como_Ԁ_tlalchipa_,de_copa_,y_tlalchihuic_,de_cohuic_;_tlalchi_,  (  _significa_:en,o_hazia_Ԁel_suelo_;_tlalchi_Ԁ_ni_Ԁ_tlalchia_,miro_hzia_Ԁel_suelo_;_ninotl]lchitl] a_,me_abato_,y    _humillo_Ԁ_hasta_Ԁel_suelo_.@ .5.DELOS_ADVERBIOS_Ԁ_tlni_,_tlatzintlan_,_chco_, a  @& & _nonqu _,_tlayeccampa_,_ixquichca_,y_quexquichca_. I    _Tlni_,_abajo_,_debaxo_;_tlanipa_,y_tlanihuc_,_hzia_Ԁ_abajo_.In_tlein_Ԁ_etic_Ԁin_iuhqui_Ԁ_ttl_Ԁ_tlani_Ԁ_huetzi_, 1 _tlanipa_Ԁ_itztiuh_,vel_tlamattiuh_,lo_que_Ԁes_pesado_Ԁ_como_Ԁ_piedra_,_cae_Ԁ_abaxo_,se_va_Ԁ_hzia_Ԁlo_baxo_; h _nitotlanitlaza_,es_humillar_,y_abatir_Ԁa_otro_;_nitotlanicahua_,_dejarlo_Ԁ_debaxo_Ԁ_adelantandose_. P _Centlani_,enel_abismo_,enlomasprofundo;_centlani__mictlan__quinmotl]xilia_Ԁin_Totocuiyo_Ԁin 8 _tltlaco]nim_,_arroja_Ԁ_Nuestro_Ԁ_Seor_Ԁalos_pecadores_Ԁaloprofundodel_infierno_._Huel_Ԁ_centlani_Ԁin   _mictl]n_,_auh_Ԁ_achi_Ԁ_tlacpac_Ԁ_intotlchip]hualy]n_,el_infierno_Ԁ_est_Ԁenlomas_baxo_,y_vn_Ԁ_poco_Ԁmas  _arriba_Ԁel_purgatorio_.  Para_dezir_,_voi_Ԁ_abaxo_,nose_vsa_Ԁde_tlani_,_sino_Ԁde_tlatzintlan_:_m]izxinochmochieli_,_oc_Ԁ_nitemo_  _tlatzintlan_,_nochntz _,_aguardeme_ԀV.m._aqui_,_mientras_Ԁ_voi_Ԁ_abaxo_,_que_Ԁme_llaman_._Tampoco_Ԁse q _vsa_Ԁde_tlani_;para_dezir_Ԁ_debaxo_Ԁde_algo_,_sino_Ԁde_itzintlan_;_verbi_Ԁ_gracia_:_xinech_Ԁ_oncuili__inon_Ԁ_]matl_ Y in_tlanic_,_mo__yhu]tl_Ԁin_pani_Ԁ_c_,_yhuatl_Ԁin_tlani_Ԁ_c_Ԁ_intzntlan_Ԁin_huoi__matl_,dameesse_libro_ A _que_Ԁ_est_Ԁ_debaxo_,noel_que_Ԁ_est_Ԁ_encima_,_sino_Ԁel_que_Ԁ_est_Ԁ_debaxo_Ԁdel_libro_Ԁgrande;_tzntlan_Ԁin )x _quahuitl_,_debaxo_Ԁdel_arbol_,&c. `   _Chco_,a_vn_Ԁ_lado_:_chicoxiqu7quani_Ԁin_nechca_Ԁ_ttl_,ma_ic__motepotlami_Ԁin_Tlto]ni_:_aparta_Ԁa_vn_ H _lado_Ԁ_aquella_Ԁ_piedra_,nosea_que_Ԁ_tropiece_Ԁen_ella_Ԁel_Gouernador_.In_tomio_Ԁca_noch_Ԁ_yyey]n_, 0 _  ]liuhyan__cc_,_auh_Ԁ_intl]_Ԁ_co__chicopetni_,vel_chicoqu a_,_huei_Ԁ_tococA_,_auh_Ԁ_n_Ԁ_hueltococA_Ԁ_inic_  _occeppa_Ԁ_yey]n__mo ]loa_:_todos_Ԁ_nuestros_Ԁ_huessos_Ԁ_estn_Ԁen_su_Ԁ_lugar_,y_encaje_,_pero_Ԁsise    _desconcierta_Ԁ_vno_,ysesalea_vn_Ԁ_lado_,_duele_Ԁ_mucho_,_como_Ԁ_tambien_Ԁ_duele_Ԁ_mucho_,_quando_Ԁse_buelue_Ԁa_su_Ԁ_lugar_._Notese_Ԁ_este_Ԁ_modo_Ԁde_hablar_Ԁ_muy_Ԁ_vsado_:_aocac_Ԁ_mococoa_,_caye_Ԁ_chco_Ԁ_tlan]huac_ "" _oquim7quanil7_Ԁin_Totocuiyo_Ԁin_ttzin_,_inquuhtzin_,_ya_Ԁ_nadie_Ԁ_est_Ԁ_enfermo_,_por_Ԁ_que_Ԁ_ya_Ԁ_Nuestro_ i## _Seor_Ԁa_apartado_Ԁa_vn_Ԁ_lado_Ԁ_sus_Ԁ_piedras_,y_sus_Ԁ_palos_:es_metaphora_,y_quiere_Ԁ_dezir_,_que_Ԁ_Nuestro__Seor_Ԁa_al ado_Ԁ_mano_Ԁdel_castigo_.  _Chchico_,eslo_mesmo_Ԁ_que_Ԁ_chico_;solo_multiplica_Ԁ_las_Ԁ_vezes_Ԁ_que_Ԁ_vna_Ԁ_cosa_,opersona_va_Ԁde_vn_ !&p"& _lado_Ԁa_otro_;_verbi_Ԁ_gracia_:In_nechca__yauh__ o__tlahu]nqui_,ca_huel_Ԁ_chchico_Ԁ_yauh_,_huc_Ԁ_y]ytiuh_,  'X#' _deue_Ԁde_estar_Ԁ_borracho_Ԁ_aquel_Ԁ_que_Ԁse_va_Ԁ_bambaneando_Ԁde_vn_Ԁ_lado_Ԁa_otro_.Este_chico_,en '@$( _composicion_Ԁ_significa_Ԁ_metaphoricamente_Ԁlo_que_Ԁen_latin_Ԁ_perperam_,_prau_,_peruers_,_preposter_:mal_falsamente_,yal_reues_;_verbi_Ԁ_gracia_:_nicchicocaqui_,es,lo_entiendo_Ԁal_reues_;_nichicotltoa_, )&* _desuariar_Ԁel_enfermo_,o_blasphemar_;_nitochico7toa_,_hablar_Ԁmalde_otros_,_murmurar_;_nichicoyolloa_, *&+ y_nichicotlamati_,_sospechar_. +',   _Nnqu _,_saltillo_Ԁ_sobre_Ԁel_qu _,_aparte_,de_por_Ԁ_s_:_xicppena_in_tleinticqualitta_,_auh__nnquxictl]li_, y,(- _escoge_Ԁlo_que_Ԁte_agrada_,y_ponlo_Ԁ_aparte_._Vsase_Ԁ_tambien_Ԁen_composicion_.In_Portugall]c_Ԁ_aocmo_ a-). _quimotl]camachtznequ7_Ԁin_totltAc]uh_,_omonnqutl]l7qu_,_nnqu__moyacanaznequ7_:los I.*/ _Portugueses_Ԁno_quieren_Ԁ_ya_Ԁ_reconocer_Ԁa_nuestro_ԀRey,_quieren_Ԁ_gouernarse_Ԁ_aparte_._Demas_Ԁdedospersonas,o_cosas_,_que_Ԁ_cada_Ԁ_vna_Ԁ_est_  0h,1 @(***499***apartese_dize_Ԁ_nnnqu _;_verbi_Ԁ_gracia_:_nnnqu __cc_Ԁin_tlaixiptlayotl_,_estn_Ԁ_las_Ԁ_imagenes_Ԁ_cada_  _vna_Ԁaparte;_nnnqu _Ԁin_cochian_Ԁin_Tepixqu_,_cada_Ԁ_vno_Ԁdelos_Religiosos_Ԁ_tiene_Ԁ_su_Ԁ_aposento_Ԁa i parte.  _Tlayocc]mpa_,o_tlam]yocc]mpa_,o_tlamayocc]ncopa_:a_mano_Ԁ_derecha_,y_tlaopochcopa_,a_mano_ 9 _izquierda_._In7qu]c_Ԁ_tcito_in_c]nin_Ԁ_7cac_ԀCruz,_tlamayocc]mpa_Ԁ_xitlaclo_,en_llegando_ԀalaCruz, ! p _buelue_Ԁa_mano_Ԁ_derecha_._Tambien_Ԁse_puede_Ԁ_dezir_:_mom]yocc]ncopa_,a_tu_Ԁ_mano_Ԁ_derecha_;  X _mpochcopa_,a_tu_Ԁ_mano_Ԁ_izquierda_.  @   _Ixquichca_,_desde_Ԁ_aqui_,_desde_Ԁ_alli_,y_desde_Ԁ_all_:de_manera_,_que_Ԁ_este_Ԁ_aduerbio_Ԁes_indiferente_Ԁpara  (  _todas_Ԁ_estas_Ԁ_significaciones_;_verbi_Ԁ_gracia_:si_escriuo_Ԁa_vno_,le_puedo_,yse_suele_Ԁ_dezir_:_xquichca_    _nimitzonnotlpalhuia_,_desde_Ԁ_aqui_Ԁ_saludo_ԀaV.m._Caxtllan__moyetztic_Ԁin_nottzin_,_auh_Ԁ_xquichca_   _nech_Ԁ_hu]lmoln]miquilia_,miPadre_est_Ԁen_Castilla_,y_desde_Ԁ_all_Ԁse_acuerda_Ԁdemi._Tecpan_   _tlapantcpac_Ԁ_hu]lmoquetz_Ԁin_Tlto]ni_,_auh_Ԁ_xquichcca__quinhu]litztic_Ԁin_iz_Ԁ_tocpan__qui]huac_ y  _m7tti _,el_Gouernador_Ԁseha_puesto_Ԁenel_a otea_Ԁde_palacio_,y_desde_Ԁ_alli_Ԁ_est_Ԁ_mirando_Ԁalos_que_ a  _bailan_Ԁenla_pla a_. I    _Quoxquichca_,es_interrugatiuo_Ԁdel_espacio_,_que_Ԁaide_vn_Ԁ_lugar_Ԁa_otro_;_verbi_Ԁ_gracia_:_Quoxquichca_ 1 in_Coyhucan_?vel_quoxqzuichca_Ԁ_tiquitzticat_Ԁin_Coyohucan_,vel_quoxquichca_Ԁ_on]nticc_in h _Coyhucan_?_qu_Ԁtanto_ay_Ԁde_aqui_Ԁa_Coyohucan_?_Pueden_Ԁresponder:In_xquichca_Ԁ_on]ntic_Ԁin P _Itztapalpan_,_ ann_Ԁ_xquichca_Ԁ_on]ntic_Ԁ_Coyhucan_:lo_que_Ԁ_ay_Ԁde_aqui_Ԁa_Itztapalpan_,_ay_Ԁde 8 _aqui_Ԁa_Coyohucan_.   @$_CAPITVLO_ԀSEGUNDO@DELOS_ADVERBIOS_ԀDE_TIEMPO_.@  .1.DELOS_ADVERBIOS_ԀCON_QVE_ԀSE_DIZE_:@AGORA,AYER,ANTESDEAYER,_MAANA_,_DESPUES_ԀDE_MAANA_,@_ESTA_Ԁ_TARDE_,_ESTA_Ԁ_MAANA_,&C.  _Axc]n_,agora,_oy_:_]xc]n_Ԁ_hu]lmohucaz_Ԁin_Tepxqui_,_oy_Ԁ_vendr_Ԁel_Sacerdote_._Tetlac_,ala_tarde_,    _por_Ԁla_tarde_:_]xc]n__tetlac__motcaz_Ԁin_micc]tzintli_,_esta_Ԁ_tarde_Ԁseade_enterrar_Ԁel_difuncto_. !! _Nepantltnatiuh_,a_medio_Ԁdia;_matitlaqu]c]n_,_caye__nepantltnatiuh_,_comamos_,_que_Ԁ_ya_Ԁes_medio_ "" dia._Yohuatzinco_,de_maana_,o_por_Ԁla_maana_:_]xc]n__yohuatzinco_Ԁ_onohuac_,_esta_Ԁ_maana_Ԁ_parti;_; i## _]xc]n__yohuatzinco_Ԁ_ninylcut3_,_esta_Ԁ_maana_Ԁme_confess_._Yohualtica_,de_noche_:_yohualtica_ Q$ $ _notlapanticpachu]lchchca_Ԁin_tecolotl_,de_noche_Ԁ_viene_Ԁel_buho_Ԁa_cantar_Ԁami_a otea_. 9%!% _Yohualnepantl_,amedia_noche_:_]xc]n__yohualnepantl_Ԁ_nechtlachtequil7qu_Ԁin_ichtecqu_,_esta_ !&p"& _noche_Ԁamedia_noche_Ԁme_robaron_Ԁlos_ladrones_._Tambien_Ԁ_significa_Ԁamedia_noche_Ԁ_yohualli_  'X#' _ixelihuian_,_esto_Ԁes,al_tiempo_Ԁ_que_Ԁse_diuide_Ԁla_noche_. '@$(   _Y]lhua_,_ayer_:_y]lhua_Ԁ_tlalhuiquz_,_ayer_Ԁ_huuo_Ԁfiesta._Yehuptla_,antesde_ayer_:_yehuptla_ ((%) _nipouh_Ԁin_ninococoa_,antesde_ayer_Ԁ_empec_Ԁ__Ԁ_estar_Ԁ_malo_._Yehuptla_Ԁ_totlac__momiquil7_Ԁin )&* _Tlto]ni_,antesde_ayer_Ԁ_por_Ԁla_tarde_Ԁ_muri;_Ԁel_Gouernador_._M;ztla_,_maana_:_mztla_Ԁ_ni]z_Ԁ_quauhtl _, *&+ _maana_Ԁ_ir_Ԁalmonte:_mztla_Ԁ_yahuatzinco__ni]z_Ԁ_tepan_Ԁ_nitlaceltuh_,_maana_Ԁ_por_Ԁla_maana_Ԁ_ir_Ԁa +', _comulgar_Ԁala_Iglesia_._Huptla_,_despues_Ԁde_maana_:_huptla__tlayehualolz_,_despues_Ԁde_maana_ y,(- _aur_Ԁprocession.  _Tlc_,dedia:_tlc_Ԁ_tihu]ll]z_,_mo_Ԁ_yohualtica_,_vendrs_Ԁdedia,node_noche_:salede_tlctli_,_que_ I.*/ _significa_Ԁdia,_desde_Ԁ_que_ԀsaleelSol,_hasta_Ԁ_que_Ԁsepone;y_tlctli_Ԁ_ixelihuian_,eslo_mesmo_Ԁ_que_ 1/+0 _nepantltonatiuh_._Tlc_,_signfica_Ԁ_tambien_Ԁser_tarde_:ye  0h,1 @(***500***_tlc_Ԁ_x7cihui_,_ya_Ԁes_tarde_,date_priessa_.Si_auia_Ԁyode_salir_Ԁpara_alguna_Ԁparteantesde_amanecer_,  _puedo_Ԁ_dezir_:ye_tlc_,ye_tltl]lchip]hua_,_ya_Ԁes_tarde_,_que_Ԁ_amanece_Ԁ_ya_;ye_tlctitiuh_,_acabemonos_ i deir,_que_Ԁse_va_Ԁ_haciendo_Ԁ_tarde_._Deste_Ԁ_tlc_,se_vsa_Ԁ_desde_Ԁ_por_Ԁla_maana_Ԁ_hasta_Ԁ_medio_Ԁdia;_despues_ Q de_medio_Ԁdianose_dize_Ԁye_tlc_,_sino_Ԁye_tetlac_:_m]tit;tocac]n_Ԁ_cayetetlac_,_demonos_Ԁ_priessa_Ԁen 9 _caminar_,_que_Ԁ_ya_Ԁes_tarde_;ye_tetlac_Ԁ_titiuh_,_ya_Ԁse_va_Ԁ_haciendo_Ԁ_tarde_. ! p @ .2.DELOS_ADVERBIOS_Ԁquin,_yeppa_,_achic_,_ach7tonca_,  (  @"_ach7tzinca_,y_yehua_.      Quin,es_aduerbio_Ԁ_muy_Ԁ_frequente_Ԁenla_lengua_ԀMexicana,yse_puede_Ԁ_vsar_Ԁ_hablando_Ԁde_tiempo_   _passado_,ydefuturo._Quando_Ԁse_habla_Ԁde_tiempo_Ԁ_passado_,_denota_Ԁ_que_Ԁ_poco_Ԁ_que_Ԁ_pass;_Ԁ_aquello_de_que_Ԁse_habla_,y_quando_Ԁdefuturo_sirue_Ԁde_excluir_Ԁel_presente_,y_remitir_Ԁla_cosa_Ԁpara_otro__tiempo_.Pongo_exemplos_Ԁ_primero_Ԁdel_tiempo_Ԁ_preterito_:Quinin_onquiz_,agora_acabo_Ԁde_passar_. I  Quin_huel__]xc]n__iz_Ԁ_onquz_,agoraen_este_Ԁ_punto_Ԁ_acab;_Ԁde_passar_;_mo_quin_]xc]n_Ԁin_noca_ 1 _timocay]hua_,_cayoppa__tiuhqui_,_yoppa__motlachhual_,_yoppa_Ԁ_monemiliz_,noes_cosa_Ԁ_nueua_,_ni_Ԁla h _primera_Ԁ_vez_Ԁ_que_Ԁmehazes_trampas_,es_ya_Ԁ_maa_Ԁ_tuya_,lo_traes_Ԁ_muy_Ԁde_atras_.De_camino_Ԁse_entender_Ԁ_este_Ԁ_aduerbio_Ԁ_yoppa_,_que_Ԁentre_otras_Ԁ_significaciones_Ԁ_tiene_Ԁ_esta_Ԁde_significar_Ԁ_antiguedad_ 8 de_alguna_Ԁ_cosa_;_verbi_Ԁ_gracia_:_mo_quin_]xc]n__nipohua_in_ninococoa_;ca_yoppa__nicocoxqui_,no   _empie o_Ԁagoraa_estar_Ԁ_malo_,_muy_Ԁ_antiguo_Ԁesenmi,elser_enfermo_.A_este_Ԁquin,se_suele_Ԁ_posponer_  el_aduerbio_Ԁde_lugar_Ԁ_iz_,conel_i_._pospuesto_,yin,_antepuesto_,con_que_Ԁhaze_inici_,o_nici_,y_ya_Ԁnoes  _aduerbio_Ԁde_lugar_Ԁ_sino_Ԁde_tiempo_,yde_tiempo_Ԁ_recien_Ԁ_passado_;_verbi_Ԁ_gracia_:quinye_inici_,velquin  ye_nici_Ԁ_titl]cat_,_auh_ye_cuel_Ԁ_titltlahueli_Ԁ_loc]ti_?nohanada_que_Ԁ_naciste_,y_ya_Ԁtanpresto_eres_ q _vellaco_?_cuixquin_Ԁye_nici_Ԁin_ninemi_?_]yac]n__hu]lmachizt7_Ԁin_caxtiltoc_,_in7qu]c_Ԁ_nitl]cat_,tan_poco_ Y ha_que_Ԁyo_viuo_?_esto_Ԁes,tan_pocos_Ԁ_aos_Ԁte_parece_Ԁ_que_Ԁ_tengo_?_aun_Ԁno_auia_Ԁ_nueua_Ԁdelos_Espaoles__quando_Ԁ_nac_.  _Posponiendo_Ԁ_yuh_,a_este_Ԁquin,_significa_Ԁ_una_Ԁ_cosa_Ԁ_recien_Ԁ_hecha_,y_que_Ԁse_acaba_Ԁde_hazer_:_quiniuh_ ` _nnonamictia_,in_mo_Ԁ_miquil7_Ԁ_innottzin_,_estaua_Ԁ_recien_Ԁ_casado_,_quando_Ԁse_muri;_Ԁmipadre._In7quac_ H _inquiniuh_Ԁ_onmi_,_onmocamacui_Ԁin_caxtillan_Ԁ_tlalli_,ca_yamanqui_,_tzopelic_;_yec_Ԁ_iz ]topan_Ԁ_iz ]_ 0 _tlatzacc]n_,inye_to7tic__m7iyti_,ca_yuhquin__toquanc]tl_Ԁ_ic_Ԁ_toiztlacmna_,_toxhuintia_,  _toxmalacachoa_:elvinoal_beuerse_,y_tomarse_Ԁenla_boca_,es_blando_,ydulce,_pero_Ԁalfin_muerde_    _como_Ԁ_biuora_Ԁ_pon oosa_,y_embriaga_._Qnin_Ԁ_huel_Ԁ_yuh_Ԁ_nonci_Ԁin_oncan_Ԁ_ti]nquizco_Ԁ_onechilp7qu_, !! _acabaua_Ԁde_llegar_Ԁal_tianguez_,_quando_Ԁme_prendieron_.  Agora_pondr_Ԁ_exemplos_Ԁ_deste_Ԁquin,para_tiempo_Ԁfuturo.Quin_tihu]ll]z_,_despues_Ԁ_vendrs_:_huel_ i## _ni]z__moztla_,quin_huiptla_Ԁ_ni]z_,no_podr_Ԁir_maana_,_despues_Ԁde_maana_Ԁ_ir_:quin_chicome_ Q$ $ _tipixcazqu_,_despues_Ԁ_cogeremos_,de_aqui_Ԁa_ocho_Ԁdias;_ocniccahua_Ԁin:quin_ ]topan_Ԁ_nictzonquxtz_ 9%!% in_tltllo_,in_onc]n_Ԁ_monecyan_,_dexolo_Ԁ_aqui_Ԁ_por_Ԁagora,_despues_Ԁ_acabar_Ԁde_tratar_Ԁ_dello_Ԁen_su_ !&p"& _lugar_._Achic_,_pospuesto_Ԁa_este_Ԁquin,es_indiferente_Ԁpara_tiempo_Ԁ_presente_,yfuturo,y_denota_  'X#' _breuedad_Ԁde_tiempo_;_verbi_Ԁ_gracia_:quin_achc_,vel_quinizqui_in_onquz_,_poco_Ԁha_que_Ԁ_pass;_; '@$( _quinachc_Ԁ_tihu]ll]z_,_despues_Ԁ_vendrs_Ԁde_aqui_Ԁa_vn_Ԁ_rato_. ((%)   Este_achc_,escasi_synonimo_Ԁde_ach7tonca_,ysiaambosse_les_Ԁ_antepone_Ԁ_oc_,_siruen_Ԁpara_tiempo_ )&* futuro:_ocximomacht7tinemi_,_oc__achc_Ԁ_xiqu7iyhui_,_oc_Ԁ_tipiltontli_,_caquin_ye_ticaxtolxiuhtia_: *&+ _prosigue_Ԁ_estudiando_,ten_paciencia_Ԁ_vn_Ԁ_poco_Ԁde_tiempo_,_que_Ԁ_todavia_Ԁ_eres_Ԁ_muchacho_,nohanada, +', _que_Ԁ_entraste_Ԁenlos_quinze_Ԁ_aos_._Tl]oc_Ԁ_achc_,_tl]oc__mozcalti_Ԁin_totolpch_,_cayhu]tl__quimatiz_: y,(- passe_vn_Ԁ_poco_Ԁde_tiempo_,_criese_Ԁ_por_Ԁagora_nuestro_Ԁ_hijo_,_que_Ԁ_despues_Ԁ_l_Ԁ_har_Ԁlo_que_Ԁle_pareciere_.Sisele_antepone_Ԁa_achc_,oa_ach7tonca_,el_aduerbio_Ԁ_cuel_,_les_Ԁhaze_significar_Ԁmayor_breuedad_Ԁde I.*/ _tiempo_:_oc_Ԁ_ach7tonca_,_oc__cuol_Ԁ_achc_Ԁ_tech__ninotzoncuiz_,_dentro_Ԁde_muy_Ԁ_breue_Ԁ_rato_Ԁme_vengar_Ԁdel: 1/+0   0h,1 @(***501***ca_mo__huel_Ԁ_t]xca_Ԁin_tlalticpac_Ԁ_]xcaitl_,ca_ an_Ԁ_ach7tonca_,ca_ an_Ԁ_cuol_Ԁ_achc_Ԁ_tipieltil=_:la_hazienda_  _deste_Ԁ_mundo_Ԁnoes_nuestra_,_sino_Ԁ_que_Ԁ_por_Ԁ_muy_Ԁ_breue_Ԁ_rato_Ԁnosla_dan_Ԁa_guardar_:_yecuel_Ԁ_ach7tonca_Ԁin i _nihuall _,_buen_Ԁ_rato_Ԁha_que_Ԁvine._Ach7tzinca_,eslo_mesmo_Ԁ_que_Ԁ_ach7tonca_,solo_aade_Ԁ_reuerencia_: Q quin_oncico_,_auh_Ԁye_cuol__tinechmihu]lia_,_m]_Ԁ_ ]_Ԁ_oc_Ԁ_ach7tzinca_Ԁ_iz_Ԁ_nonye_,nohanada_que_Ԁ_llegu_,y 9 _ya_Ԁme_despides_,_dexame_Ԁ_estar_Ԁ_aqui_Ԁ_vn_Ԁ_ratico_.  _Yohua_,_endenantes_:_yohua_Ԁ_nihuall _,_endenantes_Ԁvine.Sisele_antepone_Ԁye,_significa_Ԁmas  X _espacio_Ԁde_tiempo_:ye_yohua_Ԁ_nihuall _,_buen_Ԁ_rato_Ԁha_que_Ԁvine;mayor_espacio_Ԁ_dir_Ԁsise_aade_  @ _cuel_:_yecuol_Ԁ_yohua_Ԁ_nitlaqu _,_gran_Ԁ_rato_Ԁha_que_Ԁ_com_;y_mucho_Ԁmases_dezir_:_yehuel__yohua_  (  _nitlaqu _,_muy_Ԁ_gran_Ԁ_rato_Ԁha&c.    @ .3.DEL_ADVERBIO_Ԁ_oc_,YDE_OTROS_ԀCON_QUIEN_ԀSE_SUELE_Ԁ_COMPONER_.     Oc,_todavia_:en_latin_,_adhuc_._Ser_Ԁ_fuer a_Ԁ_poner_Ԁ_muchos_Ԁ_exemplos_Ԁ_deste_Ԁ_oc_,para_que_Ԁse_entienda_: a  _m]__xicmotlapApolhuili_,ca_oc_Ԁ_piltontli_,_ayamo__mozcalia_,_perdonale_,_que_Ԁ_todavia_Ԁes_muchacho_,_aun_ I  no_tiene_Ԁ_juyzio_;_oc__huca__yohuac_,_todavia_Ԁes_muy_Ԁde_noche_:_esto_Ԁse_dize_Ԁal_amanecer_;_pero_Ԁal 1 _anochecer_Ԁse_dira_:ye_yohuac_,_ya_Ԁesde_noche_;ye_huca_Ԁ_yohuac_Ԁ_inoninotocac_,me_acost_Ԁ_muy_Ԁde h _noche_.Oc_huca_Ԁ_yohuatzinco_,_todavia_Ԁes_muy_Ԁde_maana_:en_esta_Ԁ_significacion_,es_oc_,_synonimo_ P de_nAm_,_que_Ԁ_tambien_Ԁ_significa_Ԁ_todavia_,yse_suele_Ԁ_juntar_Ԁcon_l_:_ocnAm_Ԁ_ancoch7_?_cuix_Ԁ_oc_ 8 _anquichi_Ԁin_tnatiuh_Ԁ_amotzontlan__moquetzaquiuh_?_cuix_Ԁ_inmanin_Ԁ_ocnAm_Ԁ_cochhua_?_todavia_   _dormis_?_por_Ԁ_ventura_Ԁ_aguardais_Ԁa_que_ԀelSol_venga_Ԁa_dar_Ԁen_vuestras_Ԁ_cabeceras_?es_sta_Ԁ_hora_Ԁde_dormir_?Oc_nAm_Ԁ_ayamotlan7_Ԁ_inic_Ԁ_tlatla_Ԁ_iz__cintli_,_pctli__mantoc_,_ay_Ԁ_humareda_Ԁantesde_acabarse_  de_quemar_Ԁel_maiz_?ala_letra_:_todavia_Ԁ_aun_Ԁnose_acaba_Ԁde_quemar_Ԁel_maiz_,_que_Ԁ_est_Ԁen_ma orcas_,_ay_Ԁ_humareda_..  A_este_Ԁ_oc_,en_esta_Ԁ_significacion_Ԁse_suele_Ԁ_posponer_Ԁ_iuh_,_quando_Ԁse_sigue_Ԁ_nombre_,o_aduerbio_Ԁde Y _tiempo_;_verbi_Ԁ_gracia_:_oc__yuh_Ԁ_caxtolilhuitl_Ԁ_ciz_Ԁin_nezcaliliztzin_Ԁin_totocuiyo_,in_omomiquil7_ A _nottzin_,_todavia_Ԁ_faltauan_Ԁ_quinze_Ԁdias,para_que_Ԁ_llegara_Ԁla_resurreccion_Ԁdel_Seor_,_quando_Ԁ_muri;_ )x miPadre,_esto_Ԁes,_muri;_Ԁ_quinze_Ԁdiasantes.Oc_yuh_Ԁ_huc]uh_Ԁ_hu]ll]zqu_,in_Caxtiltoc_,inye_cuel_ ` _quimomachilti]ya_Ԁin_TetzcAco_Ԁ_Tltoani_Ԁ_ininhuallaliz_,_mucho_Ԁantes_que_Ԁ_viniessen_Ԁlos_Espaoles_ H _sabia_ԀelReyde_Tescuco_Ԁ_su_Ԁ_venida_;ala_letra_:_faltaua_Ԁ_todavia_Ԁ_mucho_,para_que_Ԁ_viniessen_Ԁlos_Espaoles_,_quando_Ԁ&c.Oc_yuh__macuililhuitl_Ԁ_ciquiuh_Ԁin_totltAcauh_,in_techtlalhu7qu_,_cinco_  diasantes_que_Ԁ_llegara_Ԁel_Virrey_Ԁnos_preuinieron_.En_lugar_Ԁde_oc__yuh_,se_suele_Ԁ_vsar_Ԁde_ ]__yuh_.    _ ]yuhn]uhxihuitl_Ԁ_hu]l_Ԁ_cizqu_Ԁin_Mex7c_,in_mochiuh_in,_quatro_Ԁ_aos_Ԁantes_que_Ԁ_llegassen_Ԁlos !! _Mexicanos_,_sucedi;_Ԁ_esto_.  _Notese_Ԁ_este_Ԁ_modo_Ԁde_hablar_:para_dezir_Ԁ_vn_Ԁdiaantes,_oc_Ԁ_mztlayoc__motla7iyohuiltiz_Ԁin i## _totom]quxt7c]tzin__techmomacatzinA_Ԁ_itechtzinco_Ԁin_Sanctissimo_Sacramento,_vn_Ԁdiaantes_que_ Q$ $ _padeciesse_Ԁ_Nuestro_Ԁ_Saluador_,senos_di;_Ԁenel_Santissimo_ԀSacramento.Oc_mztlayc_Ԁ_tcizqu_in 9%!% _Pasqu_,_nican_Ԁ_oncico_,_vn_Ԁdiaantesde_Pasqua_Ԁ_llegu_Ԁ_aqui_._Inoc__mztlayc__tlaceliz_,_cenyohual_ !&p"& _xt Atic _,_vn_Ԁdiaantesde_comulgar_Ԁ_passa_Ԁ_toda_Ԁla_noche_Ԁen_vela_.La_mesma_Ԁ_significacion_Ԁ_tiene_Ԁ_oc_  'X#' _yuhmztla_;_verbi_Ԁ_gracia_:_oc_Ԁ_yuhmztla__tl]catiliztzin_Ԁin_Totocuiyo_Ԁin_hu]ll_Ԁin_motitlantzin_,_vn_ '@$( diaantesde_Nauidad_Ԁvino_tu_Ԁ_mensajero_.En_lugar_Ԁ_destos_Ԁse_puede_Ԁ_vsar_Ԁde_ ]yuh_,enla_mesma_ ((%) _significacion_.In_yetlapoyahua__iz ]yuh__mictilz_Ԁin_Ne ]hualcoyotzin_Ԁ_tlahu]ntilqu_Ԁin )&* _quauhcalpixqu_Ԁin_quipi]y_,_ic_Ԁ_m]quz_,eldiaantes_que_Ԁ_auian_Ԁde_matar_Ԁa_Ne ahualcoyotl_, *&+ _emborracharon_Ԁal_anochecer_Ԁalos_que_Ԁle_guardauan_,con_que_Ԁse_escap;_.  Sia_este_Ԁ_oc__mztlayoc_,sele_quita_Ԁel_oc_,_significa_:eldia_siguiente_;_verbi_Ԁ_gracia_:_P]ctic_Ԁin y,(- _motocac_,_auh_Ԁ_mztlayc_Ԁin_tlathuic_,ye_cuel__mic_,se_acost;_Ԁ_bueno_,yeldia_siguiente_Ԁal a-). _amanecer_,_ya_Ԁ_estaua_Ԁ_muerto_.No_ser_Ԁ_fuera_Ԁde_proposito_Ԁ_dezir_Ԁ_aqui_,_que_Ԁpara_dezir_Ԁdosdias_despues_,se_vsa_Ԁde_ihuiptlayc_;_tres_Ԁdias_despues_,_yeilhui_Ԅ 1/+0   0h,1 @(***502***  _y;c_;_quatro_,_in]huilhuiyc_;_cinco_,_m]cuilhuiyc_;_seis_,_chiquacemilhuiyc_;_siete_,_chi  cmilhuiyc_;_ocho_,_chicuilhuiyc_;_nueue_,_chiucn]huilhuiyc_;_diez_,_mtlaquilhuiyc_. i   El_negatiuo_Ԁde_oc_,en_quanto_Ԁ_significa_Ԁ_todavia_,es_aoc_,vel_aocmo_,_ya_Ԁno;_verbi_Ԁ_gracia_:_pregunto_ Q a_vno_:_cuix_Ԁ_oc_Ԁ_tltoa_Ԁin_cocoxqui_?_habla_Ԁ_todavia_Ԁel_enfermo_?_responder_:_aocmo_,_aoc_Ԁ_huelltoa_, 9 _ya_Ԁno,_ya_Ԁno_puede_Ԁ_hablar_;_cuix_Ԁ_oc_Ԁ_tipiltntli_?ca_aocmo_Ԁ_tipiltntli_,_c]__yetihuohu_,_por_Ԁ_ventura_ ! p _eres_Ԁ_todavia_Ԁ_nio_?_ya_Ԁno_eres_Ԁ_nio_,_ya_Ԁ_eres_Ԁ_viejo_;_oc_Ԁ_hucauh_Ԁin_ciquiuh_Ԁin_mottlan_,_todavia_  X _falta_Ԁ_mucho_Ԁ_tiempo_,de_aqui_Ԁa_que_Ԁ_llegue_Ԁ_tu_Ԁ_mensajero_;_puede_Ԁresponderel_otro_:_aocmo_Ԁ_hucauh_  @ in_ciquiuh_Ԁin_nottlan_,_ o_Ԁ_yecan_Ԁ_iz_Ԁ_hutz_,_ya_Ԁno_puede_Ԁ_tardar_,_qui a_Ԁ_viene_Ԁ_ya_Ԁ_por_Ԁ_aqui_Ԁcerca.  (    Oc,_significa_Ԁ_tambien_,_por_Ԁagora,_entretanto_,enel_interin_,ylo_que_Ԁ_dize_Ԁel_latino_,_tantisper_;_verbi_    _gracia_:Ca_ an_Ԁ_oc_Ԁ_xquich_,velca_ an__oc_Ԁ_iA_Ԁ_innimitzilhuia_,_por_Ԁagoranote_digo_Ԁmas_desto_.   _Tl]ocy_Ԁ_xoconmoc]huili_Ԁon,_dexe_ԀV.m._esso_Ԁ_por_Ԁagora._M]_Ԁ_oc_Ԁ_nic]n_Ԁ_cemilhuitl_Ԁ_ximocohui__tiec]n_,   ca_amoch]n_;_oc_Ԁ_niauh_Ԁ_innitlchiquituh_,_ an__nihual7cihui_:_descansad_Ԁ_aqui_Ԁ_por_Ԁ_vn_Ԁdia,_que_Ԁen y  _vuestra_Ԁcasa_estais_,no_hago_Ԁ_sino_Ԁira_recoger_Ԁagua_miel_,y_luego_Ԁ_bueluo_;_oc_Ԁ_nonci_Ԁin_noch]n_,no a  ago_sino_Ԁ_llegar_Ԁ__Ԁmicasa;_oc_Ԁ_nic]n_Ԁ_xinech_Ԁ_mochiali_,_aguardame_Ԁ_aqui_Ԁ_vn_Ԁ_tantico_. I    Oc,_significa_Ԁ_tambien_,_primero_:_m]__ocnitlaqua_,caye_huellc_,quin_tetlac__nimitzy;lcutz_, 1 _comer_Ԁ_primero_,_que_Ԁes_ya_Ԁ_tarde_;_despues_Ԁte_confessar_Ԁala_tarde_;_puede_Ԁresponderel_otro_:ca h _yequalli_,_m]_Ԁ_oc_Ԁ_xim7iycut7tzino_,_m]_Ԁ_oc__tepitzin__tlaqualtz7ntli_Ԁ_xoconmoculi_,_oc_Ԁ_noconnottiltuh_ P _co__nococoxc]tzin_Ԁin_ompa_Ԁ_cli__mohuetzilt7toc_:seaen_buen_Ԁ_hora_,comaV.R._primero_Ԁ_mientras_Ԁ_voi_ 8 aveer_vn_Ԁ_enfermo_,_que_Ԁ_tengo_Ԁencasa.Si_alguien_Ԁme_pregunta_:_Quenman_Ԁ_timotlaqualtiz_?a_que_Ԁora   decomerV.R.,le_puedo_Ԁresponder:_m]__oc__nitlami_Ԁ_inninotechhua_,_acabar_Ԁ_primero_Ԁde_re ar_,  vel_m]_Ԁ_oc_Ԁ_mochimin__moylcutic]n__confiessense_Ԁ_primero_Ԁ_todos_.En_esta_Ԁ_significacion_Ԁsele_puede_  _aadir_Ԁal_oc_,_vno_Ԁdelos_adberuios_,_que_Ԁ_significan_Ԁ_propriamente_Ԁ_primero_;_estos_Ԁson:_achto_,  _achtopa_,_acachto_,_acachtop]_,_yacatto_,_acatto_,_yacattopa_;_verbi_Ԁ_gracia_:_In7qu]c_Ԁ_anmohu_,_oc_ q _acatto_Ԁ_anmomtqusqu_,_quando_Ԁos_leuantais_,la_primera_Ԁ_cosa_,_que_Ԁ_aueis_Ԁde_hazer_,es_lauaros_Ԁ_las_ Y _manos_._In7qu]c__titlachp]naznequi_,_oc_Ԁ_y__achto_Ԁin_titlahuchz_,_quando_Ԁ_quieras_Ԁ_barrer_,_primero_ A hasde_regar_;_oc_Ԁ_acattopa_Ԁ_ninotechhu]z_,_quintopan__nitlaqu]z_,_ro ar_Ԁ_primero_,y_despues_Ԁ_comer_. )x   Este_oc_,_significa_Ԁ_tambien_:_demas_Ԁ_desso_,_prterea_Ԁ_adhuc_._Cuix_Ԁ_oc_Ԁ_itl__tiquilnamiqui_?_acuerdaste_ ` de_otra_Ԁ_cosa_Ԁmas?_responde_:ca_aoctle_Ԁ_niquilnamiqui_,_ya_Ԁnome_acuerdo_Ԁdemas,o_puede_ H responder:ca_quom a__notla Attzine_,ca_oc_Ԁ_miec__notltlacl_Ԁ_niquilnamiqui_,_s_ԀPadre_mio_,me 0 _acuerdo_Ԁde_muchos_Ԁ_pecados_Ԁmas;_oc_Ԁ_omentin__qu]quhuqu_Ԁ_niquimichtec_,_ihuan_Ԁ_oc_Ԁ_nauhpa_  _nitl]hu]n_,_oc_Ԁ_n_Ԁ_izquipa_Ԁ_ninacaqu_Ԁ_vierneztica_:he_hurtado_Ԁdos_bueyes_Ԁmas;_quatro_Ԁ_vezes_Ԁmas    mehe_emborrachado_,y_otras_Ԁ_tantas_Ԁhe_comido_Ԁcarneen_viernes_.En_esta_Ԁ_significacion_Ԁse_suelen__juntar_Ԁal_oc__las_Ԁdos_conjunciones_Ԁ_ihu]n_y_n_,_que_Ԁ_significan_,_tambien_:_oc_Ԁ_ihu]n_Ԁ_izcatqui_Ԁintic_ch "" huaz_,hasde_hazer_Ԁ_tambien_Ԁ_esto_Ԁmas,_ocn_Ԁ_ixquich_,_otro_Ԁtantomas,_ocn__izquintn_,_otros_Ԁ_tantos_ i## mas,_cuix__ an_Ԁ_ixquich_Ԁin_tinech__maca_?nomedasmas_que_Ԁ_esto_?_respondo_:_ce_Ԁ_ an_Ԁ_oc_Ԁ_ixquich_, Q$ $ quin_caxtolli_Ԁ_ocn_Ԁ_ixquich_Ԁ_nimitzmacaz_,_esto_Ԁ_nomas_Ԁ_por_Ԁagora,_dentro_Ԁde_quinze_Ԁdiaste_dar_Ԁ_otro_ 9%!% tanto.@u u .4.DELOS_ADVERBIOS_ԀIn,_oquic_,_inoc_,y_ayamo_. )&*   ElIn,_que_Ԁ_suele_Ԁser_articulo_,y_tiene_Ԁ_otras_Ԁ_significaciones_,_como_Ԁ_dixe_Ԁenelprimer_libro_,_sirue_ +', _tambien_Ԁde_aduerbio_Ԁde_tiempo_,y_antepuesto_Ԁal_preterito_Ԁ_perfecto_Ԁ_significa_,_quando_,_;_Ԁ_despues_;v.g.:_Aiamo_Ԁ_hucapan_Ԁin_tnatiuh_,in_quiztihuetzicA_Ԁin_motitlanhuan_,_aun_Ԁno_estaua_ԀaltoelSol, a-). _quando_Ԁ_llegaron_Ԁ_tus_Ԁ_mensajeros_.In_hu]lquiz_in_tnatiuh_,ye_onton7 alc_,_quando_Ԁ_sali;_ԀelSol,_ya_ I.*/ se_auia_Ԁ_almor ado_.In_titlahua_Ԃ 1/+0   0h,1 @(***503***_ch7_,_niman_Ԁ_titlachp]naz_,_auh_Ԁin_tlan_Ԁ_titlachp]na_,_titon7 az_,_auh_Ԁin_titoni az_Ԁ_titlcuilz_,_despues_  _que_Ԁ_ayas_Ԁ_regado_Ԁ_barrers_,yen_auiendo_Ԁ_acabado_Ԁde_barrer_Ԁ_almor ars_,y_despues_Ԁ_que_Ԁ_ayas__almor ado_Ԁ_escriuirs_.A_este_Ԁin,sele_suele_Ԁ_juntar_Ԁenla_mesma_Ԁ_significacion_Ԁ_iuh_;v.g.:_Iniuh_Ԁ_conitAin_,_niman_Ԁ_ic_ 9 _occeppa_Ԁ_cochtlamelauh_,_despues_Ԁde_auer_Ԁ_dicho_Ԁ_esto_Ԁse_bolui;_Ԁa_dormir_Ԁa_sueo_Ԁ_suelto_.Entreel ! p in,yel_yuh_,se_suele_Ԁ_poner_Ԁlao.del_preterito_;v.g.:_Iniuh_Ԁ_onmochuh_Ԁin_Missa_,_huel_Ԁ_cemilhuitl_Ԁin  X _nitlatequipan=_,_despues_Ԁde_acabada_Ԁla_Missa_,_trabax_Ԁ_todo_Ԁeldia._Tambien_Ԁse_suele_Ԁ_dezir_,in  @ _yeyuh_;v.g.:in_yeyuh_Ԁ_chicuilhuitl_Ԁ_mozcal7tzinA_Ԁin_Totom]quxt7catzin_Ԁ_impantzinco_Ԁ_onmocalaqu7_  (  _intlamachtiltzitzinhu]n_,_despues_Ԁde_auer_Ԁ_resucitado_Ԁ_Nuestro_Ԁ_Saluador_,_entr;_Ԁal_octauo_Ԁdia_donde_    _estauan_Ԁ_sus_Ԁ_Discipulos_.Elinconye,_sirue_Ԁ_tambien_Ԁal_presente_;v.g.:inye_cochtoc_Ԁin_ch]n_,_ipan_   _calaquitA_Ԁin_ichtecqu_,_quando_Ԁ_ya_Ԁ_est_Ԁ_durmiendo_,_esto_Ԁes,_quando_Ԁ_estaua_Ԁ_durmiendo_Ԁel_dueo_   delacasa,_entraron_Ԁlos_ladrones_Ԁ_donde_Ԁ_l_Ԁ_estaua_..  _Oquic_,velin_oquic_,_mientras_Ԁ_que_:_Palae_Ԁ_tl]_Ԁ_oc_Ԁ_tont]huiltic]n_Ԁ_oquic__cochtic_Ԁin_totomacht7cauh_, a  _Frasquillo_,_juguemos_Ԁ_mientras_Ԁ_duerme_Ԁ_nuestro_ԀMaestro._M]camo__xicochi_Ԁin_oquic_Ԁ_tomachtilo_,no I  _duermas_,_mientras_Ԁse_predica_._Izca_Ԁ_xocon7cuilo_,in_oquic_Ԁ_nonyauh__topan_,_nonnotechuaz_, 1 _escriue_Ԁ_aqui_Ԁ_esto_,_mientras_Ԁ_voi_Ԁa_re ar_Ԁala_Iglesia_._Algunas_Ԁ_vezes_Ԁ_significa_Ԁ_este_Ԁ_oquic_,_ya_Ԁ_que_,o h _pues_Ԁ_que_;v.g.:_ElnantAtze_Ԁ_tl]_Ԁ_ ]y__ticalaquican_Ԁin_tep]n_Ԁ_calco_,_oquic_Ԁ_quitlapuhtic]uh_Ԁin P _quilchiuhqui_,Hernando,_entremos_Ԁenla_huerta_,_pues_Ԁla_dex;_Ԁ_abierta_Ԁel_hortelano_.In_oquic_ 8 _titopiltzin_,_titoez o_,_titotlapallo_,_ihuan_Ԁin_oquic_Ԁ_ch]ntzinco_Ԁin_Totocuiyo_Ԁ_otimohuap]uh_,   _xim7matcanemi_:_pues_Ԁ_que_Ԁ_eres_Ԁ_bien_Ԁ_nacido_,yteas_criado_Ԁenlacasade_Dios_,_viue_Ԁcon_cordura_.  _Tl]_Ԁ_ ]_Ԁ_niuh_Ԁin_nitequitiz_,_oquic__qualc]n_,_quiero_Ԁira_trabajar_,_pues_Ԁ_que_Ԁes_buen_Ԁ_hora_.In_oc_,_suele_  _algunas_Ԁ_vezes_Ԁser_synonimo_Ԁde_oquic_;v.g.:_m]niman_Ԁ_]xc]mpa_Ԁ_ximonemilizcuepac]n_,in_oc_,velin  _oquic_Ԁ_amp]ctinem7_,in_oc_Ԁ_anchic]huatinem7_,in_oc_Ԁ_amoch__mop]cc]7iyhuiltia_Ԁin_Totocuiyo_. q _Conuertiros_,y_haced_Ԁ_penitencia_Ԁ_desde_Ԁ_luego_,_mientras_Ԁ_teneis_Ԁ_tiempo_,_mientras_Ԁ_estais_Ԁ_sanos_,y_fuertes_,y_mientras_Ԁos_sufre_Ԁ_nuestro_Ԁ_Seor_.  _Ayamo_,_aun_Ԁno,_ayamo_Ԁ_imman_Ԁ_intitohuazqu_,_caoc_Ԁ_tltlayohuatoc_,_oc_Ԁ_tlaxm7mictoc_,_aun_Ԁnoes )x _tiempo_,_que_Ԁnos_leuantemos_,_que_Ԁ_todavia_Ԁ_ay_Ԁ_escuridad_;_ayamo_Ԁ_huel__nipti_,_ocnAm_ ` _ninococAtinemi_,_aun_Ԁno_estoi_Ԁdel_todo_Ԁ_bueno_,_todavia_Ԁ_ando_Ԁ_achacoso_.Este_ayamo_,es_opuesto_Ԁa H ye,_como_Ԁsi_vno_Ԁ_pregunta_:_cuix_ye_hu]lmohucac_Ԁin_Teopixqui_?vino_ya_Ԁel_Sacerdote_?_responde_: 0 ca_ayamotzin_,_aun_Ԁno.Ye_imman_,velye_oncan_,_ya_Ԁes_hora_:_ayamo_Ԁ_imman_,vel_ayamo_Ԁ_oncan_,_aun_  noes_hora_._Anteponiendo_Ԁin,o_iniuh_,a_ayamo_,_significa_Ԁantes_que_;v.g.:_oc__ninotechhua_,in    _ayamo_Ԁ_ninotoca_,_re o_Ԁ_primero_Ԁantes_que_Ԁme_acueste_.In_ayamo_Ԁ_tznti_,in_ayamo_Ԁ_pohua_ !! _izceman]huatl_,can_huel_Ԁ_oc_Ԁ_coltzin_Ԁ_onmoyetzticatca_in_Tetl_Ԁ_Tlto]ni_Ԁ_Dios_,antes_que_Ԁ_empe ara_ "" el_mundo_,_solamente_Ԁ_auia_Ԁ_Dios_._Iniuh__ayamo_,velin_ayamoyuh__monacaytitzino]ya_Ԁin i## _totom]quxtictzin_Ԁ_tlayohuay]n_Ԁ_onnemi_Ԁin_tl]lticpac_Ԁ_tl]c _;antes_que_Ԁ_encarnasse_Ԁ_Nuestro_ Q$ $ _Saluador_,_viuian_Ԁlos_hombres_Ԁen_tinieblas_.@ .5DELOS_ADVERBIOS_Ԁ_Hucauh_,_Hucauhtica_, '@$( @ _Huohucauhtica_,y_niman_. ((%)   _Hucauh_,_significa_Ԁlargo_tiempo_;de_suyo_Ԁes_indiferente_Ԁpara_tiempo_Ԁ_passado_,ofuturo:conye,y *&+ _ayamo_,_sirue_Ԁpara_tiempo_Ԁ_passado_,ycon_oc_,y_aocmo_,parafuturo;v.g.:ye_hucauh_Ԁin_nihu]ll_, +', _mucho_Ԁ_tiempo_Ԁha,_que_Ԁvine;ye_huel_Ԁ_hucauh_,velye_huel_Ԁye_hucauh_Ԁin_ninococAtinemi_,ye_cuel_ y,(- ye_onxihuitl_in_c]n_Ԁ_niqu a_,_mucho_Ԁ_tiempo_Ԁ_que_Ԁ_ando_Ԁ_enfermo_,dos_aos_Ԁ,_que_Ԁno_salgo_Ԁaparte a-). _ninguna_._Anteponiendo_Ԁin,velin_oc_,a_este_Ԁye_hucauh_,_significa_Ԁ_antiguamente_,en_tiempos_ I.*/ _passados_,yes_synonimo_Ԁdeinye_nepa_;yinye_nechca_.Inye,velin_oc_Ԁye_hucauh_,in_oc_Ԁyene 1/+0   0h,1 @(***504***pa,in_ocye_Ԁ_nechca_,in_oc__impan_Ԁ_huhuetqu__qualli_Ԁ_ictlamania_Ԁin_pan_Ԁ_t]ltepouh_,_antiguamente_,en  _tiempos_Ԁ_passados_,en_tiempo_Ԁdelos_antiguos_,_auia_Ԁ_buen_Ԁ_orden_,y_gouierno_Ԁen_nuestra_ԀCiudad._Tambien_Ԁse_suele_Ԁ_dezir_,ye_achi_Ԁ_hucauh_,y_significa_,_algun_Ԁ_tiempo_Ԁha;v.g.:ye_achi__hucauh_Ԁin Q _aoccan__niquitta_,_algun_Ԁ_tiempo_Ԁha,_que_Ԁnole_veo_Ԁenparte_ninguna_. 9   El_opuesto_Ԁdeye_hucauh_,es_ayamo_Ԁ_hucauh_;v.g.:_ayamo__hucauh_Ԁin_mxiuh_,in_non]mic_, ! p _ayac]n_Ԁ_qui a_,_ayamo_Ԁ_huel__mohua_,_oc_Ԁ_nAm]__huetztoc_,_poco_Ԁha_que_Ԁ_pari;_Ԁmi_muger_,_aun_Ԁnosalea  X parte_ninguna_,_aun_Ԁnose_puede_Ԁ_leuantar_,_todavia_Ԁ_est_Ԁenla_cama_._Hemos_Ԁ_visto_Ԁa_hucauh_,  @ _compuesto_Ԁconyey_ayamo_,para_tiempo_Ԁ_passado_,agora_pondremos_Ԁ_exemplos_Ԁdel_mesmo_Ԁcon_oc_,  (  y_aocmo_para_tiempo_Ԁfuturo._Inin_Ԁca_oc_Ԁ_hucauh_in_mochihuatiuh_,_esto_Ԁ_succeder_Ԁde_aqui_Ԁa    _mucho_Ԁ_tiempo_;in_aocmo_Ԁ_thu]ntin_Ԁ_tomat]n_;_cayohu]ntin__immatian__mochhuatiuh_,in_]qu7qu_Ԁ_oc_   _hucauh_Ԁ_tl]catizqu_,no_ser_Ԁen_nuestro_Ԁ_tiempo_,_sino_Ԁeneldelos_que_Ԁ_nacieren_Ԁde_aqui_Ԁa_muchos_   _aos_.El_opuesto_Ԁde_oc__hucauh_,es,_aocmo__hucauh_,de_aqui_Ԁa_poco_Ԁ_tiempo_;_aocmo_Ԁ_hucauh_, y  _timiquizqu_Ԁin_tihuohuetqu_,de_aqui_Ԁa_poco_Ԁ_tiempo_Ԁnos_moriremos_Ԁlos_viejos_. a    _Hucauhtica_,largo_tiempo_,_muy_Ԁ_gran_Ԁ_rato_;_cocenyohual_Ԁ_hucauhtica__n7itztoc_,_todas_Ԁ_las_Ԁ_noches_ I  _estoi_Ԁ_desuelado_Ԁ_gran_Ԁ_rato_._Hucauhtica_Ԁ_neclihuac_,_hucauhtica_Ԁ_tilintimoman_Ԁin_ncaliliztli_, 1 _mo__ an_Ԁ_cuel_Ԁin_necc]hualc_,_huel_Ԁ_oc_Ԁ_calac_Ԁin_Tnatiuh_,se_pele;_Ԁlargo_tiempo_,_muy_Ԁ_gran_Ԁ_rato_ h _dur;_Ԁla_fuer a_Ԁdela_pelea_,_pues_Ԁantesse_puso_ԀelSol,_que_Ԁ_dexassen_Ԁla_batalla_._Achi_Ԁ_hucauhtica_Ԁin P _chocac_,_buen_Ԁ_ratillo_Ԁ_llor;_;_achi_Ԁ_hucauhtica_in_monntzqu_,_buen_Ԁ_ratillo_Ԁ_estubieron_Ԁ_hablando_. 8   _Huohucauhtica_,de_tarde_Ԁen_tarde_._Huohucauhtica__nitlahuana_,_ o__c]caxtoltica_,vel   _c]caxtolilhuitica_,_ano o_Ԁ_cocemphunlilhuitica__noconi_Ԁin_octli_,de_tarde_Ԁen_tarde_Ԁme_emborracho_,  _qui _Ԁ_cada_Ԁ_quinze_Ԁo_veinte_Ԁdias_beuo_Ԁpulque.  _Niman_,_luego_,en_continente_._Niman_Ԁ_tihu]ll]z_,_luego_Ԁ_vendrs_.In_motequi]nil7_,_niman_  _quozquilhuiyc_Ԁin_momiquil3_.En_auiendo_Ԁ_empe ado_Ԁ_su_Ԁofficio,_luego_Ԁ_dentro_Ԁde_pocos_Ԁdias q _muri;_.Sia_niman_,sele_pospone_Ԁ_ic_,_;_Ԁye_ic_,se_expressa_Ԁmasla_inmediacion_Ԁdela_accion_,_que_ Y precede,ydela_que_Ԁse_sigue_;v.g.:In_tlan_in_necoc__innetl]tlauhtiliz_Ԁin_tltAque_,_niman_Ԁ_ic_Ԁ_yAqu_, A vel_niman_Ԁye_ic__yAqu_,en_acabando_Ԁlos_principales_Ԁde_saludarse_Ԁ_vnos_Ԁa_otros_;_luego_Ԁse_fueron_. )x _Notese_Ԁ_este_Ԁ_modo_Ԁde_hablar_:_niman__yuh_Ԁ_yl_,_niman_Ԁ_pan_Ԁ_tl]cat_Ԁin_teuhtli_Ԁ_tl olli__quim]huiltiz_,_ic_ ` _milacatzAtinemiz_,_niman_Ԁ_pilpohuay]n_Ԁin_peuh_Ԁ_tltlahueliloc]ti_,in_quimomaca_Ԁin_]huilp]quiliztli_, H _naci;_Ԁcon_esta_Ԁ_mala_Ԁ_inclinacion_Ԁde_viuir_Ԁ_viciosamente_;_luego_Ԁ_desde_Ԁ_su_Ԁ_niez_Ԁ_comen ;_Ԁa_hazer__ruindades_,ya_entregarse_Ԁa_deleites_Ԁ_carnales_.  Este_niman_,_antepuesto_Ԁa_qualquier_Ԁ_negacion_,haze_que_Ԁ_niegue_Ԁmas;v.g.:_niman__mo_Ԁ_nicnequi_,    de_ninguna_Ԁde_las_Ԁ_maneras_Ԁ_quiero_;_niman__hueli_,vel_niman_Ԁ_hueliti_,no_ay_Ԁ_remedio_Ԁde_poderse_ !! _hazer_;_niman__aic__nctequipach=_,_jamas_Ԁleedado_pesadumbre_Ԁ_alguna_:_niman__aocmo_Ԁ_ceppa__yuh_ "" _nicchhuaz_,de_ninguna_Ԁde_las_Ԁ_maneras_Ԁ_boluer_Ԁa_hazer_Ԁ_cosa_Ԁ_semejante_. i## @5 5 .6.DELOS_ADVERBIOS_Ԁ_in7qu]c_,_quin7quac_,_quenmanian_, !&p"& @$_quenman_,y_iquin_.  'X#'   _In7quac_,_quando_,no_interrogatiuo_._In7qu]c_Ԁ_ninococoa_,_huel__nitlaqua_,_quando_Ԁ_estoi_Ԁ_malo_,no ((%) _puedo_Ԁcomer._Dizese_Ԁ_tambien_Ԁ_7qu]c_,ymassileprecede_alguna_Ԁ_diccion_;v.g.:_inic_Ԁ_expa_Ԁye )&* _niquitta_,ca_7qu]c_Ԁin_yectel_Ԁ_yancuic]n_Ԁ_amixpantzinco_Ԁ_ninocico_,la_tercera_Ԁ_vez_,_que_Ԁlevi,_fue_Ԁel_otro_ *&+ dia,_quando_Ԁ_pareci_Ԁ_delante_ԀdeV._mercedes_,la_primera_Ԁ_vez_._Aunque_Ԁhe_dicho_,_que_Ԁ_7qu]c_,se_vsa_ +', para_dezir_,_quando_,_pero_Ԁ_su_Ԁ_propria_Ԁ_significacion_Ԁes,_entonces_;ymas,sileprecede_in7qu]c_,_;_Ԁ_cosa_ y,(- _equiualente_;v.g.:_Huel_Ԁ_7qu]c_Ԁin_tle_Ԁ_tiquiln]mictiezqu_,_iz__ an_Ԁ_tip]ctiezqu_Ԁin a-). _techhuil]ntihuetziquiuh_in I.*/   0h,1 @(***505***_miquiztli_,_entonces_,_quando_Ԁ_estemos_Ԁmas_descuidados_,y_estemos_Ԁ_alegres_,y_contentos_,nos  _arrebatar_Ԁla_muerte_._In7qu]c_Ԁ_may]nalc_Ԁ_ ann7qu]c_Ԁ_necocolc_:_quando_Ԁ_huuo_Ԁ_hambre_, i _entonces_Ԁ_tambien_,_huuo_Ԁ_enfermedad_..  _Estos_Ԁ_Mexicanismos_Ԁ_n_Ԁ_7qu]c_,_huel__n_Ԁ_7qu]c_,_ an__n__7qu]c_,_ anye_Ԁ_n_Ԁ_7qu]c_,_significan_Ԁ_tambien_: 9 _entonces_,al_mesmo_Ԁ_tiempo_,_como_Ԁsiyo_digo_Ԁa_vno_,_que_Ԁvinea_esta_Ԁ_tierra_Ԁel_ao_Ԁde_cinco_,me_puede_Ԁresponder:_ an_Ԁye_n_Ԁ_7cu]c_on_nitl]cat_,en_este_Ԁ_mesmo_Ԁ_tiempo_Ԁ_naci_._In7qu]c_in,_significa_  X en_este_Ԁ_tiempo_,de_que_Ԁyo_hablo_;_in7qu]c_Ԁon,en_este_Ԁ_tiempo_,de_que_Ԁ_tu_Ԁ_hablas_;v.g.:_In7qu]c_Ԁ_nic]n_  @ _ncico__mochiuh__inin_Ԁ_TeAcalli_;_auh__in7quac_Ԁin,ca_huel_Ԁ_oc_Ԁ_tl]catl_Ԁ_catca_,_quando_Ԁ_llegu_Ԁ_aqui_Ԁse  (  _hizo_Ԁ_esta_Ԁ_Iglesia_,yen_este_Ԁ_tiempo_Ԁ_todavia_Ԁ_auia_Ԁ_mucha_Ԁ_gente_;_puede_Ԁresponderel_que_Ԁ_oye_Ԁ_esto_:ca    _huel_Ԁ_7qu]c_Ԁon_nitl]cat_,enesse_tiempo_,de_que_Ԁvas_hablando_Ԁ_puntualmente_Ԁ_naci_Ԁyo.     _Quin7qu]c_,_significa_Ԁ_entonces_,_como_Ԁ_7qu]c_;elquin,_que_Ԁsele_aade_Ԁdaa_entender_,_que_Ԁde   _hauer_Ԁ_precedido_Ԁ_algo_;v.g.:Inye_txtlamati_,_quin7qu]c__nimitztla Atlaz_,_quando_Ԁ_tengas_Ԁ_juizio_, y  _entonces_Ԁte_querr_Ԁ_bien_._Tla_Ԁ_oc_Ԁ_niquinchia_,_ o_Ԁ_cum_Ԁ_itl__qu7tquhu7_,_quin7qu]c_Ԁ_nic_Ԁ_neltocaz_in a  _motltl_,_aguardar_Ԁaveersi_vienen_Ԁ_algunos_Ԁa_dezirme_Ԁ_algo_,_entonces_Ԁ_creer_Ԁlo_que_Ԁme_dizes_. I  Este_quin7qu]c_,_significa_Ԁa_vezes_,_hasta_Ԁ_que_;v.g.:_Hui_ԀDon_Bernabtze_Ԁ_tlacc_Ԁ_iz_Ԁ_timohuicatz_, 1 _ayamo_Ԁ_nimitznottili]ya_,_quin7qu]c_Ԁin_mochi_Ԁ_tl]catl_Ԁ_huetzcac_,in_timotlaxchtil7_,in h _nimitznottil7_,_valgame_Ԁ_Dios_ԀDon_Bernabe_,_aqui_Ԁ_estauas_!note_auia_Ԁ_visto_,_hasta_Ԁ_que_Ԁ_todos_Ԁse P _rieron_,_que_Ԁlos_heciste_Ԁ_reir_Ԁcon_tus_Ԁ_gracias_;_mo_Ԁ_nimitzc]huaz_,_quin7qu]c_Ԁin_tinochmacac_in 8 _tinoch_Ԁ_huquilia_,note_dexar_,_hasta_Ԁ_que_Ԁme_hayas_Ԁdadolo_que_Ԁme_deues_;loqual_tambien_Ԁse   _puede_Ԁ_dezir_Ԁ_deste_Ԁ_modo_:_mo__nimitzc]huaz_Ԁin_tl]camo_Ԁ_7qu]c_Ԁ_;tinochmacac_,velin_tlac]mo_  _achtopa_Ԁ_tinochmacaz_Ԁin_tinochhuquilia_.    _Qummani]n_,in_quommani]n_,_quomman_,no_interrogatiuo_,yin_quomman_,_significan_:a_vezes_,  _alguna_Ԁ_vez_.In_quommani]n__huel_Ԁ_nicehuap]hua_,_auh_Ԁin_nocuel__quommani]n_Ԁ_huel_Ԁ_nitlemiqui_, q _algunas_Ԁ_vezes_Ԁ_tengo_Ԁ_frio_,y_otras_Ԁ_mucho_Ԁcalor.In_quommani]n_Ԁ_huel_Ԁ_nollelci_;in_nicnequi_,_m]_ Y _canpa__nitztohua_,mehallo_algunas_Ԁ_vezes_Ԁtan_apurado_,_que_Ԁmeda_gana_Ԁde_irme_Ԁ_por_Ԁ_ay_. A _Anteponiendo_Ԁ_ an_,a_este_Ԁ_quommani]n_,o_quomman_,_significa_Ԁ_pocas_,o_raras_Ԁ_vezes_;v.g.:_ an_ )x _quommani]n_Ԁ_nitl]hu]na_,_pocas_Ԁ_vezes_Ԁme_emborracho_._Tepan_Ԁ_cemilhuitia_Ԁin_non]mic_,ye_yohuac_ ` in_hu]llauh_,_ an__huel_Ԁ_quomman_Ԁin_huallc_Ԁ_tlqua_,mi_muger_Ԁse_est_Ԁ_todo_Ԁeldiaenla_Iglesia_,y H _quando_Ԁ_viene_Ԁacasa,_ya_Ԁesde_noche_,_muy_Ԁ_raras_Ԁ_vezes_Ԁ_viene_Ԁacomerdedia.  _Quomman_,_interrogatiuo_,_significa_:a_qu_Ԁ_hora_?_Quoman_Ԁ_otiton7 ac_?a_qu_Ԁ_hora_Ԁ_almor aste_?  _Huel_Ԁ_oc_Ԁ_yohuatzinco_,_ayamo_Ԁ_hu]lqu a_Ԁin_tnatiuh_in_nitoni ac_,_muy_Ԁde_maana_Ԁ_almor _,antes    _que_Ԁ_saliesse_ԀelSol;_auh__quomman_Ԁ_occeppa__titlaqu]z_?ya_qu_Ԁ_hora_Ԁhasdecomer_otra_Ԁ_vez_?_ach_ !! _quomman_,_ o_Ԁtel_nepantl_Ԁ_tnatiuh_,no_s_Ԁa_qu_Ԁ_hora_,_pareceme_Ԁ_que_Ԁa_medio_Ԁdia.En_este_ "" _exemplo_Ԁse_vee_,_c;mo_Ԁ_anteponiendo_Ԁ_ach_,a_este_,oa_qualquier_Ԁ_aduerbio_Ԁ_interrogatiuo_,_sirue_Ԁde i## _que_Ԁel_que_Ԁ_responde_,_diga_Ԁ_que_Ԁnolo_sabe_.  _Iquin_,es_interrogatiuo_Ԁde_tiempo_,_aunque_Ԁno_dentro_Ԁdel_mesmo_Ԁdia(_que_Ԁpara_esto_Ԁ_sirue_ 9%!% _Quomman_)_sino_Ԁdedias,_meses_,y_aos_,_significa_,_quando_;v.g.:_quin_Ԁ_tihu]ll _?_quando_Ԁ_veniste_? !&p"& _quin__ti]z_?_quando_Ԁte_irs_?a_estas_Ԁ_preguntas_Ԁse_deue_Ԁresponder,_sealando_Ԁeldia,_mes_,_;_Ԁ_ao_,no  'X#' la_hora_Ԁdeldia._Iquin_Ԁ_hu]ll]z_Ԁin_mottzin_?_Quando_Ԁ_vendr_Ԁ_tu_ԀPadre?_achquin_,_ o_Ԁ_telhuiptla_,no '@$( _s_Ԁ_quando_,_puede_Ԁser_que_Ԁ_venga_Ԁ_passado_Ԁ_maana_._Posponiendo_Ԁmacha_este_Ԁ_quin_,_tambien_ ((%) _significa_,_quando_,_pero_Ԁsedaa_entender_Ԁ_que_Ԁno_acaba_Ԁde_llegar_Ԁla_cosa_,_que_Ԁse_aguarda_;v.g.:_quin_mach_timocalz_?_quando_Ԁasde_acabar_Ԁde_tener_Ԁ_juyzio_?_Anteponiendo_Ԁin,a_este_Ԁ_quin_(lo *&+ _mesmo_Ԁesen_qualquiera_Ԁ_otro_Ԁ_aduerbio_,_;_Ԁ_pronombre_Ԁ_interrogatiuo_)_dexa_Ԁdeser_interrogatiuo_;v.g.:_iuhc_Ԁ_innoyllo_,in_cahuelnelli_Ԁ_nimiquiz_,_yec_Ԁ_mo_Ԁ_n7cmati_Ԁin_quin_,in_quomman_;in_canin_ y,(- _nopan__citihuetziquiuh_Ԁin_nomiquiz_,_bien_Ԁ_s_,_que_Ԁsin_duda_Ԁmehede_morir_,_pero_Ԁno_s_Ԁ_qundo_,_ni_ a-). a_qu_Ԁ_hora_,_ni_Ԁ_d;nde_Ԁme_coger_Ԁla_muerte_. 0h,1   0h,1 @(***506***  _Posponiendo_Ԁain_quin_,elon,se_refiere_Ԁa_tiempo_Ԁ_passado_;ofuturo,_pero_Ԁ_indeterminado_;v.g.:  _mo__yeppa_Ԁ_iz_Ԁ_ch]nqu_in_Mex7c_,_quil__c]nin_Ԁ_huca_Ԁ_huallqu_Ԁin_quinon_,los_Mexicanos_Ԁno i _tienen_Ԁ_su_Ԁ_origen_Ԁ_desta_Ԁ_tierra_,_dizque_Ԁ_vinieron_Ԁde_lexas_Ԁ_tierras_Ԁen_tiempos_Ԁ_passados_._Tlein_ Q _quinozc]ytia_Ԁ_nin_Ԁ_tomictli_?_citl_Ԁye_hutz_,_citla_Ԁ_topan__mochhuaz_Ԁin_quin_Ԁon?_Qu_Ԁ_significa_ 9 _este_Ԁ_sueo_?_qui _Ԁnos_viene_Ԁ_algun_Ԁ_trabajo_,_qui _Ԁnos_suceder_Ԁ_algo_,en_algun_Ԁ_tiempo_?_Inin_Ԁ_oc_ ! p _hucauh__mochhuatuh_Ԁin_quin_on,in_aocmo_Ԁ_thu]ntin__tiquittazqu_._Esto_Ԁ_suceder_Ԁde_aqui_Ԁa  X _mucho_Ԁ_tiempo_,_que_Ԁ_Dios_Ԁ_sabe_Ԁ_qundo_,_nosotros_Ԁnolo_veremos_._Semejante_Ԁain_quin_Ԁon,es,in  @ _quin_Ԁin_canin_,_aunque_Ԁ_este_Ԁ_denota_Ԁ_tiempo_Ԁmaslargo,y_incierto_;v.g.:_timochntn__touctlto]y]n  (  tzinco_Ԁ_tihuczque_Ԁin_ilhuicac__mototlatzontequililiani_,_in7qu]c_Ԁ_tlamiz_Ԁ_izceman]huatl_Ԁin_quin_in    _canin_,_todos_Ԁalfindel_mundo_,enlos_tiempos_Ԁ_que_Ԁ_estn_Ԁ_por_Ԁ_venir_,_seremos_Ԁ_lleuados_ԀalTribunal   delcelestial_Iuez_.@S S .7.DELOS_ADVERBIOS_Ԁ_cem7cac_,_cenmany]n_,cen,y_c_. I    _Cem7cac_,_perpetuamente_,para_siempre_Ԁ_jamas_._Cem7cac_Ԁ_ninococAtinem_,_perpetuamente_Ԁ_ando_ h _enfermo_;_cem7cac_Ԁ_netlamachtilo_,_necuiltnolo_Ԁin_ompa_Ԁ_ilhuicatl_Ԁ_7tic_,_eternamente_Ԁ_gozan_Ԁenel P _cielo_Ԁde_bienauenturan a_._Antepuesto_Ԁ_este_Ԁ_aduerbio_Ԁa_nombres_Ԁ_substantiuos_Ԁ_sirue_Ԁde_adjectiuo_:_izcem7cac__nemiliztli_,la_vida_Ԁ_eterna_;_izcem7cac_Ԁ_tla7iyhuiliztli_,el_tormento_Ԁ_eterno_._Quando_Ԁse   _compone_Ԁcon_nombres_,o_verbos_,_toma_Ԁ_vna_Ԁ_]__larga_;v.g.:_cem7cac]yliliztli_,_cem7cac]yli_Ԁ_huay]n_,  _lugar_,_donde_Ԁse_viue_Ԁ_eternamente_,_cem7cac]ne_,_tlamachcuiltnoly]n_,_lugar_Ԁde_eterna_  _bienauenturan a_.  _Cenmany]n_,es_parecido_Ԁenla_significacion_Ԁa_cem7cac_,y_alguna_Ԁ_vez_Ԁ_concurren_Ԁ_como_ q _synonimos_,_como_Ԁse_vee_Ԁen_este_Ԁ_exemplo_,_donde_Ԁ_hablando_Ԁ_vn_Ԁ_Autor_Ԁde_Iudas_,_dize_,_que_Ԁ_fue_Ԁal_infierno_:_nic_Ԁ_cem7cac_Ԁ_cenmany]n__tla7iyhuiz_,para_padecer_Ԁ_eternamente_;yen_otra_Ԁparte_dize_Ԁde A _vn_Ԁ_muerto_:in_c]nin_Ԁ_tctitoc_,_onc]n_Ԁ_cem7cac_Ԁ_cenmany]n_Ԁ_ilc]uhtoz_,_donde_Ԁ_est_Ԁ_enterrado_,_ser_ )x _oluidado_Ԁpara_siempre_Ԁ_jamas_.Con_todo_Ԁ_esso_Ԁ_diffieren_,en_que_Ԁ_cem7cac_,se_estiende_Ԁa_todo_Ԁ_tiempo_, ` _presente_,_passado_,yfuturo;_pero_Ԁ_cenmany]n_,_denota_Ԁel_principio_Ԁdel_estado_,_que_Ԁ_toma_Ԁ_vna_Ԁ_cosa_, H elqualle_aya_Ԁde_durar_Ԁpara_siempre_,_como_Ԁel_que_Ԁ_va_Ԁal_infierno_,olaCiudad,_que_Ԁ_cae_Ԁen_poder_Ԁde_enemigos_,sin_esperan a_Ԁde_boluerla_Ԁa_cobrar_;ypara_denotar_Ԁ_esto_Ԁ_mejor_Ԁse_suele_Ԁ_anteponer_Ԁ_ic_,o  ye_ic_,a_cenmany]n_;v.g.:_aoquic__aoc__quomman__yez_Ԁin_Mex7co_,ye_ic_Ԁ_cenmany]n_Ԁ_tlamiz_,_polihuiz_,    _xixiticaz_,_huehuelihuiz_,_tl]ltitech__y]z_Ԁin_Mox7caytl_,_ya_Ԁno_haur_ԀmasMexico,se_perder_, !! _destruir_,y_cair_Ԁde_vna_Ԁ_vez_Ԁpara_siempre_ԀelImperio_Mexicano_;_esto_Ԁ_dixeron_Ԁlos_Mexicanos_Ԁenla_venida_Ԁdelos_Espaoles_.  Cen,se_parece_Ԁ_tambien_Ԁa_cenmany]n_,y_iccen_,a_iccenmany]n_,y_tal_Ԁ_vez_Ԁson_synonimos_;v.g.:de Q$ $ _vno_Ԁ_que_Ԁse_muere_Ԁdizen:caye_xquich_,caye_yuhqui_,ca_cenonquz_,ca_cenmany]n_Ԁ_catca_, 9%!% _acabose_Ԁ_ya_,de_vna_Ԁ_vez_Ԁ_sali;_Ԁyse_fu_,para_siempre_Ԁse_acab;_,_tambien_Ԁ_suelen_Ԁ_dezir_Ԁdel_mesmo_:ca !&p"& ye_xquich_,caye_yuhqui_,_caye_Ԁ_iccenmany]n_,velye_iccon__mohuicac_,_ya_Ԁ_esto_Ԁse_acab;_,_fuesse_  'X#' para_siempre_Ԁ_jamas_,_fuesse_Ԁde_vna_Ԁ_vez_Ԁpara_siempre_.Con_todo_Ԁ_esso_Ԁ_diffiieren_,en_que_Ԁ_iccen_,de_tal_ '@$( _manera_Ԁ_significa_,de_vna_Ԁ_vez_,_que_Ԁno_mira_Ԁlo_que_Ԁhadeseren_adelante_,_sino_Ԁlo_que_Ԁ_hasta_Ԁ_entonces_ha_sido_,_pero_Ԁ_iccenmany]n_,_significa_Ԁde_vna_Ԁ_vez_Ԁpara_siempre_;y_assi_Ԁal_que_Ԁ_fu_Ԁa_alguna_Ԁparte,y )&* se_detuuo_Ԁmasdelo_que_Ԁ_deuiera_,le_puedo_Ԁ_dezir_:_iccen__;ti _,te_fuiste_Ԁde_vna_Ԁ_vez_,_pero_Ԁnole_podr_ *&+ _dezir_:_iccenmany]n_Ԁ_ti _,_pues_Ԁalfinvino.DelosConquistadores,_quando_Ԁ_salieron_Ԁ_huyendo_Ԁde +', Mexico,_dixeron_Ԁlos_Mexicanos_:Caye_yqu_,ca_aocmo_Ԁ_ceppa__hu]ll]zqu_,_aocmo_Ԁ_hu]liltizqu_, y,(- caye_iccenyqu_,in_aocmo_Ԁ_ceppa_Ԁ_ittzqu_,_fueronse_Ԁ_ya_,no_vendrn_,_ni_Ԁ_volbern_Ԁmas;_fueronse_ a-). _ya_Ԁde_vna_Ԁ_vez_,no_parecern_Ԁmas;no_dixeron_:ye_ic__cenmny]n_Ԁ_yqu_,_porque_Ԁ_como_Ԁ_quedauan_ I.*/ _viuos_,podiaser,_que_Ԁ_boluiessen_,_como_Ԁ_boluieron_. 0h,1   0h,1 @(***507***  _Ic _,escasi_synonimo_Ԁde_quommani]n_,_porque_Ԁ_significa_Ԁ_alguna_Ԁ_vez_,y_propriamente_,en_algun_  _tiempo_,_sease_Ԁel_que_Ԁse_fuere_;v.g.:_Tleca__tinoch_Ԁ_cocolia_?_cuix_Ԁ_c_Ԁ_itl_Ԁ_ic_Ԁ_nimitztequipach=_?_por_ i _qu_Ԁme_aborreces_?_hete_Ԁdado_por_Ԁ_ventura_Ԁen_algun_Ԁ_tiempo_Ԁ_alguna_Ԁ_pesadumbre_?_Vna_Ԁ_muger__honrada_Ԁ_puede_Ԁ_dezir_Ԁa_quien_Ԁse_atreue_Ԁa_requestarla_:_Tle_Ԁ_ic_Ԁ_tinech__moxctia_?_cuixm__non_Ԁ_c_ 9 _nimitzhuetzquil7_,_manoc__itl__tinochittili_?_c;mo_Ԁteme_atreues_?_por_Ԁ_ventura_Ԁen_algun_Ԁ_tiempo_Ԁme ! p he_reido_Ԁ_contigo_,omehas_visto_Ԁen_alguna_Ԁ_liuiandad_?El_que_Ԁ_recebido_Ԁ_algun_Ԁ_agrauio_Ԁde_otro_,y_piensa_Ԁ_vengarse_Ԁen_algun_Ԁ_tiempo_,le_puede_Ԁ_dezir_:_catol_Ԁye_qualli_,_catol_Ԁ_c__moln]miquitiuh_,_bien_  @ _est_,en_algun_Ԁ_tiempo_Ԁse_refrescar_Ԁla_memoria_Ԁ_desto_,_mo_Ԁ_c_Ԁ_nitl]hu]n_,eslo_mesmo_Ԁ_que_Ԁ_ac_  (  _nitl]hu]n_,_nunca_Ԁmehe_emborrachado_.Este_c_,sedistinguedel_otro_Ԁ_ca__que_Ԁ_significa_:del,o    conel,en_que_Ԁla_i_,_deste_Ԁ_que_Ԁ_vamos_Ԁ_hablando_,es_breue_,ylaa,_tiene_Ԁ_saltillo_;_pero_Ԁla_i_,del_otro_Ԁes   _larga_,y_su_Ԁa,_breue_.   @ .8.DELOS_ADVERBIOS_Ԁ_ac_,_]yac_,_aoquc_,ye_imman_,y I  @jj_otros_Ԁ_compuestos_Ԁcon_este_Ԁ_imman_. 1   _Ac_,_nunca_:_ac_Ԁ_nitl]hu]n_,_nunca_Ԁmehe_emborrachado_;_ac__nitl]hu]naz_,_nunca_Ԁme P _emborrachar_;y_porque_Ԁ_niman_,_antepuesto_Ԁalos_negatiuos_,loshazemas_negatiuos_,_niman_Ԁ_ac_ 8 _niquittac_,_significa_:_nunca_Ԁ_jamas_Ԁlehe_visto_._Suele_Ԁ_componerse_Ԁ_este_Ԁ_aduerbio_Ԁconelma,de   _Imperatiuo_,y_optatiuo_;v.g.:_m]cac_Ԁ_xicmoyol7tlacalhui_Ԁin_Totocuiyo_,_nunca_Ԁ_offendas_Ԁa_Nuestro_  _Seor_;_m]cac_Ԁ_nitltlaco]ni_,_oxal_Ԁ_que_Ԁ_nunca_Ԁyo_huuiera_Ԁ_pecado_.    _Ayc_,_nunca_Ԁ_hasta_Ԁagora:_componese_Ԁde_aya_,_que_Ԁeslo_mesmo_Ԁ_que_Ԁ_ayamo_,_aun_Ԁno,y_ac_:_]yc_  _ninococoa_,inye_xquich_Ԁ_c]huitlninemi_,_hasta_Ԁagora_nunca_Ԁhe_estado_Ԁ_malo_Ԁen_toda_Ԁmi_vida_. q _Suelese_Ԁ_componer_Ԁ_este_Ԁ_aduerbio_Ԁconel_intla_,de_subjunctiuo_;v.g.:_intl]cayc__timoylcutia_, Y _monequi__ticmoculz_Ԁin_xquich_,in_quoxquich__motltlacl_,_ticchiuh_Ԁinye_xquich__c]huitl_Ԁ_tinemi_, A si_nunca_Ԁtehas_confessado_,_conuiene_Ԁ_que_Ԁte_cofiesses_Ԁde_todos_Ԁ_quantos_Ԁ_pecados_Ԁhas_hecho_Ԁen_toda__tu_Ԁ_vida_.  _Aoquc_,_ya_Ԁ_nomas_:_componese_Ԁde_oc_,yde_ac_,_aoquc_Ԁ_ompa__ni]z_,_ya_Ԁno_ir_Ԁmasalla.In_ompa_ H _noch]n__ninoylcuiti]ya_,_auh_Ԁinye_xquich__c]huitl_Ԁin_nic]n__ninemi_,_aoquic_Ԁ_ninoylcutia_,quin_ic_ 0 _coppa__ninoylcutia_,allaenmi_tierra_Ԁme_solia_Ԁ_confessar_,_pero_Ԁ_desde_Ԁ_que_Ԁ_estoy__aqui_,_nunca_Ԁ_hasta_  agoramehe_confessado_,_esta_Ԁesla_primera_Ԁ_vez_,_que_Ԁme_confiesso_._Tambien_Ԁse_compone_Ԁ_este__aduerbio_Ԁconelma;_m]caoquc_Ԁ_xctlatziuhc]c]hua_Ԁin_moneylcutiliz_,no_dexes_Ԁ_ya_Ԁmasde !! _confessarte_Ԁ_por_Ԁ_pere a_.  _Imman_y_onc]n_,_compuestos_Ԁcon_diuersos_Ԁ_aduerbios_Ԁ_tienen_Ԁ_diuersas_Ԁ_significaciones_,_pero_Ԁ_todas_ i## _pertenecientes_Ԁal_tiempo_Ԁo_hora_;si_bien_Ԁ_onc]n_,_como_Ԁ_vimos_Ԁ_arriba_,se_suele_Ԁ_tomar_Ԁen_distincta_ Q$ $ _accepcion_,y_aun_Ԁ_aquella_Ԁeslamas_propria_:ye_imman_,ye_onc]n_,_ya_Ԁes_hora_;v.g.:ye_imman_,vel 9%!% ye_onc]n_Ԁ_intitlaqu]zqu_,_ya_Ԁes_hora_Ԁ_que_Ԁ_comamos_._Ayamo__imman_,_ayamo_Ԁ_onc]n_Ԁin_huiloaz_,_aun_ !&p"& noes_tiempo_Ԁdeir._Aocmo_Ԁ_imman_,_aocmo_Ԁ_onc]n_,_significa_Ԁ_ya_Ԁnoes_tiempo_;v.g.:_aocmo_Ԁ_imman_  'X#' in_nciz_,_ o_Ԁye_cuel_Ԁ_ontlaquloc_,_ya_Ԁno_llegar_Ԁa_tiempo_,_qui _Ԁ_aurn_Ԁ_ya_Ԁ_comido_._Immanin_,a '@$( _esta_Ԁ_hora_:_yalhua_Ԁ_immanin__ncico_,_llegu_Ԁ_ayer_Ԁa_esta_Ԁ_hora_;_moztla_Ԁ_ ]n_Ԁ_n__immanin__titottazqu_, ((%) _maana_Ԁa_esta_Ԁ_mesma_Ԁ_hora_Ԁnos_veremos_.  Ye_immanin_,_parece_Ԁ_que_Ԁ_quiere_Ԁ_dezir_Ԁ_ya_Ԁes_esta_Ԁ_hora_,_pero_Ԁ_vsase_Ԁpara_dezir_Ԁ_ya_Ԁes_tarde_;v.g.:_Hui_ *&+ _tl_:_tl c_ye_tlc_,caye_immanin_,_valgame_Ԁ_Dios_,_qu_Ԁ_tarde_Ԁes_ya_._Vna_Ԁ_madre_Ԁ_reprehendiendo_Ԁa +', _sus_Ԁ_hijas_,de_que_Ԁ_siendo_Ԁ_tarde_Ԁnose_auian_Ԁ_leuantado_,_las_Ԁ_dize_:_cuix_Ԁ_immanin_Ԁ_oc_Ԁ_nAm_Ԁ_cochhua_? y,(- _c]n_Ԁ_oniquimittac_Ԁ_ichpchmecapaltin_Ԁ_oc__nAm__immanin_Ԁ_coch3_?es_hora_Ԁ_esta_Ԁde_estar_Ԁ_durmiendo_? a-). _d;nde_Ԁseha_visto_Ԁ_que_Ԁ_vnas_Ԁ_muchachonas_Ԁtan_largas_Ԁ_como_Ԁ_vn_Ԁ_varal_,_duerman_Ԁ_todavia_Ԁa_estas__horas_?_Huel_Ԁ_imman_,_significa_Ԁa_muy_Ԁ_buen_Ԁ_hora_;v.g.:_Huel_Ԁ_imman_in_timxitico_,a_muy_Ԁ_buen_ 1/+0 _hora_Ԁhas  0h,1 @(***508***_llegado_.Lo_mesmo_Ԁes_huel__qualc]n_,_porque_Ԁ_este_Ԁ_qualc]n_,nosolose_dize_Ԁde_lugar_,_sino_Ԁ_tambien_  de_tiempo_Ԁ_acomodado_;v.g.:ye_qualc]n_(en_lugar_Ԁdeye_imman_)_m]c__tihuian_,_ya_Ԁes_tiempo_, i _vamonos_;_noplhu]ne__m]_Ԁ_ ]y_Ԁ_ximohucatihui]n__oquic__qualc]n_.Ea,_hijos_,_idos_Ԁcon_Dios_Ԁantes Q _que_Ԁseamas_tarde_;ala_letra_:_idos_Ԁ_mientras_Ԁes_buen_Ԁ_tiempo_.@% % .9.DELOS_ADVERBIOS_Ԁ_ ]topan_,_ocm]ya_,_tl]__ocm]_,   @zz_yectel_,_yancuic]n_,_7ciuhca_,y_ an_Ԁ_tequitl_. y    _ ]topan_,_despues_:_Achtopa__xim7xami_,_ ]topan__titon7 az_,_lauate_Ԁ_primero_Ԁel_rostro_,_despues_ I  _almor ars_._Achto_Ԁ_xiccu_Ԁin_]tl_,_ ]topan__titlahuchz_,ve_primero_Ԁa_traer_Ԁagua,y_despues_Ԁ_regars_. 1 _Sinonimos_Ԁ_deste_Ԁ_ ]topan_,son:quin_topan_,yquin_ ]topan_;v.g.:_ce__acattopa_(_ya_Ԁ_vimos_Ԁla h _significacion_Ԁ_deste_Ԁ_acattopa_,_quando_Ԁ_tratamos_Ԁdel_aduerbio_Ԁ_oc_),_nitlaqu]z_,_ ]topan_,vel P _qu7ntopan_,vel_quin ]topan_Ԁ_nimitzittaz_,_comer_Ԁ_primero_Ԁy_despues_Ԁte_ver_. 8   _Ocm]ya_,de_aqui_Ԁ__Ԁ_vn_Ԁ_poco_,o_aguarda_Ԁ_vn_Ԁ_poco_;v.g.:_ocm]ya_,vel_oc_Ԁ_ach7tonca_   _nimitztontzallaniz_,de_aqui_Ԁa_vn_Ԁ_poco_Ԁte_har_Ԁ_llamar_.Al_albail_,_que_Ԁ_trabaja_Ԁenalto,si_quiero_  _passar_Ԁ_por_Ԁ_debajo_,le_dir_:_ocm]ya_,_tl]_Ԁ_oc__nonqu a_,_aguarda_Ԁ_vn_Ԁ_poco_,_passar_:lo_mesmo_Ԁes_tl]_  _ocm]ya_;v.g.:_tl]_Ԁ_ocm]ya_,_oc__nentlami_Ԁin_ninotechihuaz_,_aguarda_Ԁ_vn_Ԁ_poco_,_acabar_Ԁde_re ar_.Con  _este_Ԁ_ocm]ya_,se_suele_Ԁ_amenazar_;v.g.:_ocm]ya_,_nimitztlatzacuiltiz_,_aguarda_Ԁ_que_Ԁte_tengo_Ԁde q _castigar_._Tl]_Ԁ_ocm]_,eslo_mismo_,_que_Ԁ_tl]_Ԁ_ocm]ya_.A_vno_Ԁ_que_Ԁ_leia_Ԁ_vna_Ԁ_escritura_,en_que_Ԁse Y _nombrauan_Ԁ_unas_Ԁpersonas,_dixo_Ԁ_otro_,_que_Ԁle_estaua_Ԁ_oyendo_:_Tl]_Ԁ_ocm]_Ԁ_nopiltzintzine_,_inon__ttli_, A _n]ntli_Ԁ_ticmotonohuilia_,_cayhutzin_Ԁin_nottzin_Ԁin_non]ntzin_,_aguarde_Ԁ_Seor_,essepadre,y_madre_, )x _que_Ԁ_nombra_Ԁsonmipadre,ymi_madre_.  _Yectel_,el_otro_Ԁdia:In_yectel_Ԁ_iz__moquxt7_Ԁin_totltAcauh_,losdias_passados_Ԁ_pass;_Ԁ_por_Ԁ_aqui_Ԁel H _Virrey_.In_yectel_Ԁ_Tlacpan__niquittato_Ԁ_co__nohu]nylqui_,el_otro_Ԁdia_fui_Ԁa_Tacuba_Ԁaver_vn_Ԁ_deudo_ 0 _mio_.  _Yancuic]n_,la_primera_Ԁ_vez_:_iniqu]c_Ԁ_yancuic]n_Ԁ_cicA_in_Caxtiltoc_,_huelquin_Ԁ_mauhti]ya_,    _quim ohui]ya_Ԁin_Mox7c_Ԁin_tlequiquiztli_,la_primera_Ԁ_vez_,_que_Ԁ_llegaron_Ԁlos_Espaoles_,_espantauan_ !! _mucho_Ԁ__Ԁlos_Mexicanos_Ԁ_las_Ԁ_armas_Ԁde_fuego_,_In7qu]c_Ԁ_yancuic]n_Ԁ_huloac_Ԁ_yancuic_Ԁ_Mex7co_quinye "" _yuh__nimtlacxiuhtia_,la_primera_Ԁ_vez_Ԁ_que_Ԁ_fueron_Ԁal_nueuo_ԀMexico,_deuia_Ԁyode_tener_Ԁ_hasta_Ԁ_diez_ i## _aos_,_mo_Ԁquin_yancuic]n_Ԁ_noca_Ԁ_timocay]hua_,_cayeppa__titlahuellc_,noes_esta_Ԁla_primera_Ԁ_vez_, Q$ $ _que_Ԁmehazestiros,_muy_Ԁde_atras_Ԁ_traes_Ԁelserruin._In7quac_Ԁ_yancuic]n__Atztzin__qu]naca_,ye_yuhcul_ 9%!% _huocauhtica__ni7tztoc_,_quando_Ԁ_cant;_Ԁel_gallo_Ԁla_primera_Ԁ_vez_,_ya_Ԁ_auia_Ԁ_buen_Ԁ_rato_,_que_Ԁyo_estaua_Ԁ_des !&p"& pierto_.  _Iciuhc]_,la_vltima_Ԁ_larga_,yde_accento_Ԁ_graue_,_significa_,presto,odepresto:_7ciuhc]__ximoylcuti_, '@$( caye_titlanahui_,_confiessate_Ԁpresto_que_Ԁ_ests_Ԁ_muy_Ԁ_malo_;_m]__7ciuhc]__yauh__tlaqual_Ԁ_totltAcauh_, ((%) _vaya_Ԁdeprestola_comida_Ԁdel_Virrey_.  _ an_Ԁ_tequitl_,_sirue_Ԁde_aduerbio_,_aunque_Ԁ_tequitl_es_nombre_Ԁ_que_Ԁ_significa_Ԁofficioo_trabajo_:_su_ *&+ _significacion_Ԁla_dirn_Ԁ_mejor_Ԁlos_exemplos_:_ an_Ԁ_tequitl_Ԁ_onc]n_Ԁ_on7iycniqu__tlaququ__inic__niman_ +', _occeppa__centlaqu]uh__hu]lt;tcaqu_,no_hizieron_Ԁmas,_que_Ԁcomer_alli_Ԁ_vn_Ԁ_bocado_,y_luego_Ԁ_otra_ y,(- _vez_Ԁ_caminaron_Ԁ_aprissa_Ԁsin_parar_:_esto_Ԁ_dize_Ԁ_vna_Ԁ_historia_Ԁdelos_que_Ԁ_vinieron_Ԁdelacostaa_dar_Ԁ_nueua_a_Monte uma_Ԁdela_llegada_Ԁdelos_Espaoles_;_ an_Ԁ_huel_Ԁ_tequitl_Ԁ_nontlaqu_,_niman__ni_Ԁin I.*/ _nitlatequipanto_,no_hize_Ԁ_sino_Ԁcomer_vn_Ԁ_bocado_,y_luego_Ԁ_fu_Ԁa_trabajar_;de_manera_Ԁ_que_Ԁ_este_ 1/+0 _aduerbio_Ԁ_significa_Ԁ_propriamente_:no_hize_Ԁ_sino_Ԁ_hazer_Ԁ_esto_,y_luego_,&c.  0h,1 @(***509***@ .l0.DELOS_ADVERBIOS_Ԁ_intla_Ԁ_ an__]xc]n_,inye_macuil_, Q @ inye_mtlac_,y_achchca_,con_otros__Synonimos_Ԁ_deste_. 9   _Intla__ an_Ԁ_axc]n_,_parece_Ԁ_que_Ԁ_significa_,si_solamente_Ԁagora,_pero_Ԁ_su_Ԁ_significacion_Ԁes_bien_  X _differente_,y_dificultosa_,y_que_Ԁnose_puede_Ԁ_entender_,sinoescon_exemplos_;los_quales_Ԁla_declararn_._Vno_Ԁ_que_Ԁ_queria_Ԁir__Ԁ_Tepo otlan_,yno_fu_,_lloui;_Ԁ_aquel_Ԁdia_dixo_:_Intla_Ԁ_ni_Ԁ_]ni_  (  _yohuatzinco_Ԁin_TepotzAtlan_,_intla__ an_Ԁ_]xc]n__mo_Ԁye_nopan_Ԁ_quiauh_?si_esta_Ԁ_maana_Ԁ_huuiera_Ԁ_ido_Ԁa    _Tepo otlan_,a_estas_Ԁ_horas_Ԁnome_huuiera_Ԁ_ya_Ԁ_cogido_Ԁel_aguacero_?_vno_Ԁ_que_Ԁse_jactaua_,de_que_Ԁ_auia__librado_Ԁa_vna_Ԁ_muger_Ԁde_las_Ԁ_manos_Ԁde_su_Ԁ_marido_,_dixo_:in_yeyohuac_Ԁ_intla__cam__nhu]tl_,_intla_Ԁ_ an_   _]xc]n_in_Palacisco_Ԁ_mo_Ԁye_oquipApolA_Ԁ_n]mic_?_ ]_Ԁ_m]cpa__nicquxtto_,_quiquechilacatzoa_,_anoche_, y  sino_fuera_Ԁ_por_Ԁ_m_,a_estas_Ԁ_horas_Ԁno_huuiera_Ԁ_ya_Ԁ_muerto_ԀFranciscoa_su_Ԁ_muger_?_librela_Ԁde_sus__manos_,_quando_Ԁla_estaua_Ԁ_torciendu_Ԁel_pescue o_._Iua_Ԁ_vna_Ԁ_muger_Ԁ_por_Ԁagua,_espantola_Ԁ_vn_ԀToro,y_ella_le_dixo_Ԁa_su_Ԁ_marido_:_ a_Ԁ_huel_Ԁ_tepitn_Ԁ_nic_Ԁ_nicm]c]huazquia_Ԁin_n pll_,_mo_Ԁ_niman__y__ttenizquia_? 1 _intla_Ԁ_ an__]xc]n_,_mo_Ԁ_cuel_Ԁ_occe_Ԁ_yancuic_Ԁ_ticm]nilto_Ԁ_inchan__ oquichuhqui_?_poco_Ԁ_falt;_Ԁ_que_Ԁseme h _caiesse_Ԁel_cantaro_Ԁdela_mano_Ԁ_pues_Ԁnose_huuiera_Ԁ_l_Ԁ_hecho_Ԁ_peda os_?yen_tal_Ԁ_caso_,no_huuieras_Ԁ_ya__ido_Ԁa_estas_Ԁ_horas_Ԁ_por_Ԁ_otro_Ԁencasadel_ollero_?  En_estos_Ԁ_exemplos_Ԁ_noto_Ԁdos_cosas_:la_vna_Ԁes,_que_Ԁlo_que_Ԁ_huuiera_Ԁ_sucedido_,yno_sucedi;_,nose_dize_Ԁsinoes_por_Ԁ_interrogacion_Ԁ_negatiua_,_que_Ԁ_equiuale_Ԁa_affirmacion_.La_otra_Ԁes,_que_Ԁel_verbo_Ԁseha_puesto_Ԁen_preterito_;yla_ra on_Ԁes,_porque_Ԁla_cosa_Ԁ_que_Ԁ_huuiera_Ԁ_sucedido_,_ya_Ԁ_auria_Ԁ_passado_;y_assi__aqui_Ԁel_preterito_Ԁ_Mexicano_Ԁ_corresponde_Ԁal_castellano_,me_huuiera_Ԁ_mojado_,la_huuiera_Ԁ_muerto_,&c.,lo_cual_Ԁ_dize_Ԁ_accion_Ԁ_totalmente_Ԁ_passada_;si_todavia_Ԁ_durara_,_quando_Ԁ_aquello_Ԁse_dize_,se_pondria_Ԁel_verbo_Ԁen_presente_,elqual_correspondiera_Ԁal_castellano_,me_mojara_,_estuuiera_,&c.;v.g.:a_vno__que_Ԁ_estaua_Ԁ_fuera_ԀdeMexico,_quando_Ԁ_cogian_Ԁ_gente_Ԁpara_embiar_ԀaChina,le_puedo_Ԁ_dezir_:_Intla__nic]n_ A _x7eni_Ԁ_in7qu]c_Ԁ_to]nc_,_intla_Ԁ_ an__]xc]n__mo_Ԁye_huoi_Ԁ_]pan_Ԁ_tonotiuh_?vel_mo_Ԁye_ompa__alachin_ )x _tic _,si_huuieras_Ԁ_estado_Ԁ_aqui_,_quando_Ԁ_prendieron_Ԁ_gente_,a_estas_Ԁ_horas_Ԁno_andubieras_Ԁenlamar?vel ` a_estas_Ԁ_horas_Ԁno_estubieras_ԀenChina?Pongolos_verbos_Ԁen_presente_,_porque_Ԁ_quando_Ԁle_estaua__diziendo_Ԁ_estas_Ԁ_ra ones_,_estubiera_Ԁde_presente_ԀenChina,oenlamar.Enel_siguiente_Ԁ_exemplo_Ԁsevaria_algo_Ԁla_construccion_Ԁ_ordinaria_Ԁ_deste_Ԁ_aduerbio_:a_vn_Ԁ_pobreton_Ԁa_quien_Ԁ_avia_Ԁ_vestido_Ԁel_Gouernador_Ԁle_dixo_Ԁ_vno_:_xicmotla Ac]machilti_Ԁin_tlto]ni_,in_mitzmo__ch7chhuil7_,_moquechtlan_    _oquimopilhui_Ԁ_inon__tilmtli_,in_oc_Ԁ_nAm__]xc]n__tictl]l7tinemi_Ԁin_tl] am]xc]n_Ԁanca_timaxuhtinemiz_, !! anca_ a__achchi_Ԁin_motzAtzomtzin_,_tienes_Ԁ_que_Ԁ_agradecer_Ԁal_Gouernador_,_que_Ԁteha_vestido_,y "" _dadote_Ԁ_essa_Ԁmanta,_que_Ԁ_traes_Ԁ_puesta_,_que_Ԁsinoa_estas_Ԁ_horas_Ԁ_andubieras_Ԁcon_las_Ԁ_carnes_Ԁde_fuera__lleno_Ԁde_andraxos_.  Inye_macuil_,inye_mtlac_,en_lugar_Ԁdeinye_macuililhuitl_,inye_mtlac_Ԁ_ilhuitl_;_aunque_Ԁson 9%!% _nombres_Ԁ_imperfectos_Ԁdelos_numeros_Ԁ_macuilli_,y_mtlactli_,_pero_Ԁse_vsan_Ԁ_como_Ԁ_aduerbios_Ԁpara !&p"& _dezir_:endias_passados_,en_tiempo_Ԁ_passado_,oseade_pocos_,vde_muchos_Ԁdias;v.g:_xonmotta_in  'X#' _mcampa_in_motepotzco_,_quon_Ԁ_tonnemico_Ԁinye_macuil_,inye_mtlac_,metela_mano_Ԁen_tu_Ԁ_pecho_,y '@$( _mira_Ԁ_c;mo_Ԁhas_viuido_Ԁen_tiempo_Ԁ_passado_;_esto_Ԁes:_mira_Ԁ_qul_Ԁha_sido_Ԁ_tu_Ԁ_vida_Ԁ_passada_._Tambien_dizen_tiempo_Ԁ_passado_Ԁ_aquellas_Ԁ_preposiciones_Ԁ_mcampa__motepotzco_;v.g.:_Intcampa_Ԁin_totepotzco_ )&* _miec_Ԁin_tiqu7iyhu7qu__auh__nel_Ԁyein_oc_Ԁ_ompa_Ԁ_titztihu7_Ԁ_ochualca_Ԁ_intiqu7iyhuizqu_,en_tiempos_ *&+ _passados_Ԁ_hemos_Ԁ_padecido_Ԁ_mucho_,_pero_Ԁ_mucho_Ԁmas_padeceremos_Ԁenlos_venideros_.  _Achchica__achca_,_achtzan_(_algunos_Ԁ_aaden_Ԁ_achtz _con_saltillo_Ԁenla_vltima_),son_synonimos_,y y,(- _significan_,a_menudo_,_frequentemente_;ysise_les_Ԁ_antepone_Ԁ_ ]_,_significan_Ԁmas_frequencia_._In7qu]c_ a-). _itl_Ԁtic_tla Atlachtzan_Ԁ_achca__mpa__tontlachi_Ԁin_c]nin_Ԁ_c_Ԁ_intlein__tictla Atl _,_quando_Ԁ_tenemos_ I.*/ _afficion_Ԁa_alguna_Ԁ_cosa_,_miramus_Ԁa_menudo_Ԁ_hzia_  0h,1 @(***510***laparte_donde_Ԁ_est_.DeSantaCatalinade_Sena_Ԁ_dize_Ԁ_vn_Ԁ_Autor_Ԁen_su_Ԁ_vida_,_que_Ԁ_Huel_Ԁ_achtzan_,_achca_  _quimophuili]ya_Ԁ_intlpallcatzin_Ԁ_tltAc]cihu]pilli_,_re aua_Ԁ_muy_Ԁa_menudo_Ԁel_Auemaria_._ a_ i _achchica_,_ a__achtzan_(_estos_Ԁse_vsan_Ԁmasde_ordinario_,_que_Ԁ_achca_),in_titlaqua_,a_cada_Ԁ_rato_Ԁcomes; Q _ a_Ԁ_achchica_Ԁin_huallauh_,_cada_Ԁ_rato_Ԁ_va_,y_viene_:nohaze_sino_Ԁir,y_venir_._Achchica_Ԁin_mpa_Ԁ_yauh_ 9 _ocnamacyan_,_cada_Ԁ_rato_Ԁ_va_Ԁala_taberna_. ! p @ .11.DELOS_ADVERBIOS_Ԁ_cenyohual_,_mochipa_,_miecpa_,  (  @ _iApa_,yde_otros_Ԁ_conque_Ԁse_dize_Ԁ_cada_Ԁdia,_cada_Ԁdos,@_cada_Ԁ_tres_Ԁdias,_cada_Ԁ_ao_,_cada_Ԁ_mes_,&c.  _Cenyohual_,_toda_Ԁla_noche_:_achtlein_Ԁ_nax_in_yeyohuac_,_cenyohual_,_oninman_,_cenyohual_ y  _oninocuitlacueptinen_no_s_Ԁ_qu_Ԁ_tuue_Ԁla_noche_Ԁ_passada_,_que_Ԁ_toda_Ԁ_ella_Ԁ_estuue_Ԁ_dessassosegado_,y a  _dando_Ԁ_bueleos_._Cocenyohual_,_duplicado_Ԁel_ce_,_significa_,_todas_Ԁ_las_Ԁ_noches_:_cocenyohual_Ԁin I  _nitemiqui_,_todas_Ԁ_las_Ԁ_noches_Ԁ_sueo_._Cocemilhuitl_,_cocenyohual_Ԁ_pialA_Ԁin_ilpiticat_,_inc_Ԁ_mo_Ԁ_can_ 1 _huel__hu]lqu azqu_,_todos_Ԁlosdias,y_todas_Ԁ_las_Ԁ_noches_Ԁse_tiene_Ԁ_cuenta_Ԁconlos_pressos_,para_que_Ԁno h se_salgan_,yse_vayan_._Ya_Ԁ_diximos_Ԁenel_aduerbio_Ԁ_oc_,_como_Ԁ_ocyohuac_,_significa_Ԁ_muy_Ԁde_maana_,y P _ocyyohuac_,_todas_Ԁ_las_Ԁ_madrugadas_,y_assi_Ԁno_ay_Ԁpara_qu_Ԁ_repetirlo_Ԁ_aqu_. 8   _Mochipa_,_siempre_,decontinuo:_mochipa_Ԁ_nic]n__hu]lllecui_Ԁin_yohuatzinco_,_huel_Ԁtech_tolinia_,   _siempre_Ԁ_viene_Ԁde_maana_Ԁ_por_Ԁ_lumbre_,_muy_Ԁ_mala_Ԁ_obra_Ԁnoshaze;ca_mochipa__nitl]hu]na_Ԁ_huhuoi_  _ilhuitl_Ԁ_ipan_,_auh__nel_ye_nonmanyan_decontinuome_emborracho_Ԁ_las_Ԁfiestas,y_aun_Ԁ_tambien_Ԁentre  _semana_,_que_Ԁ_esso_Ԁ_significa_Ԁel_aduerbio_Ԁ_nonmanyan_._Esta_Ԁ_particula_Ԁpa,_compuesta_Ԁcon_nombres_,  _que_Ԁde_qualquier_Ԁ_manera_Ԁ_significan_Ԁ_numeros_,loshaze_aduerbios_,_que_Ԁ_signifiquen_Ԁ_otras_Ԁ_tantas__vezes_,_como_Ԁesel_numero_;v.g.:de_co_,_vno_,sale_ceppa_,_vna_Ԁ_vez_;de_macuilli_,_macuilpa_,_cinco_ Y _vezes_;de_mtlactli_,_mtlacpa_,_diez_Ԁ_vezes_;de_cempohualli_,_cempohualpa_,_veinte_Ԁ_vezes_;de_cen A tzontli_,_centzompa_,_quatrocientas_Ԁ_vezes_;yde_mochi_,_que_Ԁ_significa_Ԁ_todo_Ԁ_mochipa_,_todas_Ԁ_las_Ԁ_vezes_, )x _que_Ԁes_siempre_;de_quezqui_,_interrogatiuo_,_qu_Ԁtanto?sale_quozquipa_,_qu_Ԁ_tantas_Ԁ_vezes_?de_zqui_, ` tanto,_zquipa_,_tantas_Ԁ_vezes_;_n_Ԁ_zquipa_,_otras_Ԁ_tantas_Ԁ_vezes_;v.g.:In_cemilhuitl__macuilpa_ H _ninoteochihua_,_oc_Ԁ_n7zquipa_Ԁin_yohualtica_,_cinco_Ԁ_vezes_Ԁaldia_re o_,y_otras_Ԁ_tantas_Ԁala_noche_.De 0 _tlapohualli_,_cosa_Ԁ_contada_Ԁsale_tlapohualpa_,_vezes_Ԁ_que_Ԁse_pueden_Ԁ_contar_,_vsase_Ԁconla_negacion_,  _mo__tlapohualpa_,l._mo__ ]n_Ԁ_tlapohualpa__innumerables_Ԁ_vezes_:lo_mesmo_Ԁes_mo_Ԁ_ ]n__quozquipa_    (_que_Ԁel_affirmatiuo_Ԁ_ ]n__quozquipa_,_siqnifica_Ԁ_pocas_Ԁ_vezes_);v.g.:si_confessando_Ԁa_vno_Ԁle_pregunto_, !! _qu_Ԁ_tantas_Ԁ_vezes_Ԁha_hecho_Ԁ_vn_Ԁ_pecado_,_puede_Ԁresponder:_quonin__nic__phuaz_?_cuix_Ԁ_ ]n__quozquipa_, "" _cuix_Ԁ_ ]n_Ԁ_tlapohualpa_?_c;mo_Ԁ_las_Ԁ_tengo_Ԁde_contar_?_por_Ԁ_ventura_Ԁson_pocas_,o_puedense_Ԁ_contar_Ԁ_las_ i## _vezes_Ԁ_que_Ԁlehe_cometido_?_tambien_Ԁ_pudiera_Ԁ_dezir_Ԁsin_interrogacion_:_mo__ ]n__quozquipa_in Q$ $ _nictlapctonohua_Ԁ_intctzin_Ԁ_Totocuiyo_,vel_mo__ ]n_Ԁ_tlapohualpa_Ԁ_niztlacati_,no_pocas_Ԁ_vezes_Ԁhe 9%!% _jurado_Ԁ_falso_,_innumerables_Ԁ_vezes_Ԁhe_mentido_._Achiquozquipa_,es_algunas_Ԁ_vezes_;v.g.: !&p"& _achiquozquipa_Ԁinye_n]tnahui_,_algunas_Ԁ_vezes_Ԁhe_tenido_Ԁ_frios_,y_calenturas_.  'X#'   _Miecpa_,_muchas_Ԁ_vezes_,es_tambien_Ԁ_compuesto_Ԁdela_particula_Ԁpa,y_miec_,_mucho_:_miecpa_Ԁinye '@$( _nihuco_Ԁ_toilpily]n_,_muchas_Ԁ_vezes_Ԁme_han_Ԁ_lleuado_Ԁala_carcel_;_miecpa_Ԁinye_ninococoa_,_muchas_ ((%) _vezes_Ԁ__Ԁ_estado_Ԁ_malo_;_ a__ enc_,vel_ a__ enc__huel__miecpa_Ԁin_ipan__nihuetzi_Ԁ_notltlcol_, )&* _muchissimas_Ԁ_vezes_Ԁhe_caido_Ԁenmis_pecados_:_notense_Ԁ_estos_Ԁ_presentes_,en_lugar_Ԁdelos_preteritos_._Achi__miecpa_,es_hartas_Ԁ_vezes_;v.g.:_achi__miecpa_Ԁin_noconitta_Ԁ_notoicc]uh_,_auh_Ԁin_yhutl_Ԁ_ ]n_ +', _quenmani]n_in_nech__hu]litta_,_hartas_Ԁ_vezes_Ԁhe_ido_Ԁaverami_hermano_,_pero_Ԁ_l_Ԁ_raras_Ԁ_vezes_Ԁmeha y,(- _visitado_:_mo__ ]n__miecpa_,_significa_Ԁ_pocas_Ԁ_vezes_;_mo_Ԁ_ ]n__miecpa_,vel_ ]n__quozquipa__nitl]hu]n_, a-). _pocas_Ԁ_vezes_Ԁmehe_emborrachado_,qual,oqual_vez_Ԁ_solamente_. 0h,1   0h,1 @(***511***  _IApa_,vel_iyApa_,salede_i=_,vel_iy=_,_que_Ԁ_significa_,solo;_pero_Ԁ_siempre_Ԁsele_antepone_Ԁ_vna_Ԁ_destas_  _particulas_Ԁquin,_ an_,_;_Ԁ_ a_,ycon_cada_Ԁ_vna_Ԁ_dellas_Ԁ_tiene_Ԁ_diuersa_Ԁ_significacion_._QuiniyApa_,_significa_ i la_primera_Ԁ_vez_;_quiniyApa__]xc]n__ninoylcutia_,_esta_Ԁesla_primera_Ԁ_vez_,_que_Ԁme_confiesso_; Q _quiniyApa_Ԁ_y]lhua_Ԁin_nitlachiato_Ԁ_tocpan__qui]huac_,_ayer_Ԁ_fu_Ԁla_primera_Ԁ_vez_,_que_Ԁ_fu_Ԁaverla_pla a_. 9 _ aniyApa_,_significa_:_solamente_Ԁ_vna_Ԁ_vez_;_ aniyApa_in_nic_Ԁ_tlpaloto_,_in7quac__mococoaya_, ! p _solamente_Ԁ_una_Ԁ_vez_Ԁle_visit_,_quando_Ԁ_estaua_Ԁ_enfermo_._ ]__iyApa_,_significa_,_vna_Ԁsola_vez_,y_essa_Ԁla  X _vltima_:_ ]_Ԁ_iyApa_,in_nitlatequipanz_Ԁin_tocpan_,_esta_Ԁsola_vez_,y_nomas_,_tengo_Ԁde_trabajar_Ԁen  @ _palacio_;ma_ ]_Ԁ_iyApa__nomcohualti_Ԁin_motopalehuiliztzin_,_ayudeme_Ԁv.m._esta_Ԁsola_vez_.El  (  _exemplo_Ԁ_siguiente_Ԁ_declara_Ԁ_mucho_Ԁlo_dicho_:_QuiniyApa__y]lhua_Ԁ_nitl]hu]n_,_auh_Ԁ_ ]_Ԁ_iyApa_Ԁ_yez_,    _ipampa_Ԁca_huel_Ԁ_nochcocA_Ԁin_octli_,_ayer_Ԁ_fu_Ԁla_primera_Ԁ_vez_,_que_Ԁme_emborrach_,y_ser_Ԁla   _postrera_,_porque_Ԁme_hizo_Ԁ_mucho_Ԁmalelpulque.  _Mmztla_,_cada_Ԁdia;lo_mesmo_Ԁ_significa_Ԁ_cocemilhuitl_,o_cocemilhuitica_:_mmztla_vel y  _cocemilhuitl_Ԁin_quiahui_,_cada_Ԁdia_llueue_;_mmztla_Ԁin_nontlatocpanoa_,_cada_Ԁdia_voi_Ԁa_palacio_; a  _cocemilhuitl_Ԁin_ninochixc]c_Ԁin_ o_Ԁ_itl__nomcohualtiz_,_cada_Ԁdia_estoy_Ԁ_esperando_,sihede_tener_ I  _alguna_Ԁ_suerte_._Huptlatica_,_cada_Ԁ_tercer_Ԁdia;_huptlatica_Ԁ_nichuilia_Ԁin_noml_,_cada_Ԁ_tercer_Ԁdia_riego_ 1 mi_cementera_;_huptlatica_Ԁ_xictlahuili_Ԁin_toxAxchitl _,_riega_Ԁ_cada_Ԁ_tercer_Ԁdia_nuestro_Ԁ_jardin_; h _huptlatica_,_notech__motl]lia_Ԁin_]tnahuiztli_,_cada_Ԁ_tercer_Ԁdiamedala_terciana_. P   _Porque_Ԁ_yoilhuitl_,_significa_Ԁ_tres_Ԁdias;_nhuilhuitl_,_quatro_;_m]culilhuitl_,_cinco_;_chiquacemilhuitl_, 8 _seis_;_chicmilhuitl_,_siete_,_chicuilhuitl_,_ocho_;_chiucn]huilhuitl_,_nueue_;y_mtlaquilhuitl_,_diez_;de   _aqui_Ԁes,_que_Ԁ_yeilhuitica_,_significa_Ԁ_cada_Ԁ_tres_Ԁdias;_n]n]huilhuitica_,_cada_Ԁ_quatro_;_m]m]culilhuitica_,  _cada_Ԁ_cinco_;_chchiqucomilhuitica_,_cada_Ԁ_seis_;_chchicAomilhuitica_,vel_chchicAometica_,_cada_  _siete_;_chchicuoilhuitica_,_cada_Ԁ_ocho_;_chchiucn]huilhuitica_,_cada_Ԁ_nueue_;_m]tl]tlaquilhuitica_,  _cada_Ԁ_diez_;_c]caxtlilhuitica_,vel_c]caxtltica_,_cada_Ԁ_quinze_;_cocempohualilhuitica_,vel q _cocempohualtica_,_cada_Ԁ_veinte_;v.g.:_Inch]lc__m]m]culilhuitica_in_tiamiqu7_,_auh_in_Ttl]ntzinc_ Y _cocempohualilhuitica_;_auh_Ԁin_Mex7c_Ԁ_cocemilhuitica_,_auh_in_TetzcAc_Ԁ_ an_Ԁyeno_ihui_,_nelye_ A _yohual_Ԁ_ti]miqu3_,losde_Chalco_Ԁ_tienen_Ԁ_feria_Ԁ_cada_Ԁ_cinco_Ԁdias,losde_Tullantzinco_Ԁ_cada_Ԁ_veinte_,los )x _Mexicanos_Ԁ_cada_Ԁdia,ydela_mesma_Ԁ_manera_Ԁlosde_Tezcuco_:y_aun_Ԁde_noche_Ԁ_tienen_Ԁ_sus_Ԁ_ferias_._Cocexiuhtica_,_cada_Ԁ_ao_:_cocexiuhtica_Ԁ_ninohuitequi_,_cada_Ԁ_ao_Ԁme_a oto_._Cocenmetztica_,_cada_Ԁ_mes_: H _cocenmetztica_Ԁ_nonyauh_Ԁin_quauhtl _,_cada_Ԁ_mes_Ԁ_voi_Ԁalmonte._Quoquozquilhuitica_Ԁ_timoylcutia_? 0 de_quantos_Ԁa_quantos_Ԁdiaste_confiessas_?_responde_:_cocenmanatica_,vel_chchicAometica_,_cada_  _semana_.@. . .12.DELOS_ADVERBIOS_Ԁ_ ]_Ԁ_tlatzacc]n_Ԁ_cuol_Ԁ_yecuol_, i## @#_ an_Ԁ_cuol_,_ncuoly_. Q$ $   _Cuol_,_denota_Ԁmas_preste a_,y_breuedad_Ԁdela_que_Ԁse_pretendia_;v.g.:_c]mpa_Ԁ_cuol_Ԁon_y_Ԁin !&p"& _ttlantli_,inquin_iz_Ԁ_catca_?_d;nde_Ԁse_desapareci;_Ԁtanprestoel_mensajero_,_que_Ԁ_poco_Ԁ_h_Ԁ_estaua_  'X#' _aqui_?_Yecuol_,_significa_Ԁlo_msmo_Ԁ_que_Ԁye;_ya_;_pero_Ԁ_aade_Ԁla_breuedad_Ԁy_preste a_Ԁ_dicha_;v.g.: '@$( _yetlc_,_ o_Ԁye_cuollaquloc_?_tarde_Ԁes_ya_,_qui _Ԁ_aurn_Ԁ_ya_Ԁ_comido_?_Dixo_Ԁ_vn_ԀnaturaldeSanta ((%) Catalinade_Sena_:Quin_nom]culx7uhtili]ya_Ԁ_intla Aichpchtzintli_,in_yecuol_Ԁ_tontzinco_ )&* _quimomachlti]ya_Ԁin_tlpallcatzin_,_tltAc]cihu]pilli_:_auh__quiniuh__mochi_Ԁ_conxiuhtili]ya_,in *&+ _yecuol_Ԁ_mo auhtzino]ya_,_andaua_Ԁen_cinco_Ԁ_aos_ԀlaSanta_Virgen_,_quando_Ԁ_ya_Ԁ_saba_Ԁde_memoria_Ԁel +', _Aue_ԀMaria,y_entrada_Ԁenlos_siete_,_ya_Ԁ_ayunaua_.  _ an_Ԁ_cuol_,en_tiempo_Ԁ_breue_,en_breue_Ԁ_espacio_:_ompa_Ԁ_Colhuc]n_Ԁ_ilhuilqu_Ԁin_Mex7c_Ԁin_mo_ a-). _7ciuhca_,in_mo__ an__cuol_Ԁ_ciquihu7_Ԁin_oncan_Ԁ_tltAc]tizqu_.En_Colhuacan_Ԁ_fu_Ԁ_dicho_Ԁalos I.*/ _Mexicanos_,_que_Ԁno_llegarian_Ԁtanpresto,_ni_Ԁen_poco_Ԁ_tiempo_Ԁal_lugar_,_donde_Ԁ_auian_Ԁde_reynar_;_cenc_ 1/+0 _huoi_Ԁin_y]ytl_Ԁin_ncaliliztli__mochuh_,_mo_Ԁ_ an_  0h,1 @(***512***_cuol_Ԁin_necc]hualc_,_fu_Ԁ_muy_Ԁ_reida_Ԁla_pelea_,nose_acab;_Ԁtanpresto._Ncuol_;_ an_Ԁ_ncuol_,  _yencuol_,y_yencuol_Ԁ_ceppa_,_significan_:_otra_Ԁ_vez_,_como_Ԁ_occeppa_,_pero_Ԁ_aaden_Ԁla_breuedad_Ԁ_dicha_; i v.g.:_om7tA_Ԁcaye_yqu_Ԁin_Caxtiltoc_,_aocmo_Ԁ_ceppa__hu]ll]zqu_:_auh_Ԁin_quz_Ԁ_onxihuitl_, Q _yencuol__ceppa_Ԁ_om7tA_,_inic_Ԁ_yencuolhutz_,_corri;_Ԁ_voz_:_dixose_,_que_Ԁ_ya_Ԁse_auian_Ԁ_ido_Ԁlos_Espaoles_, 9 y_que_Ԁno_boluerian_Ԁmas;_pero_Ԁ_despues_Ԁdedos_aos_Ԁse_bolui;_Ԁa_dezir_Ԁconcalor,_que_Ԁ_venian_Ԁ_otra__vez_.  _Ncuoly_,_saltillo_Ԁenel_y_,_significa_Ԁlo_que_Ԁenromance_decimos_,_por_Ԁ_otra_Ԁparte:v.g.:si_vno_Ԁ_que_  @ _tiene_Ԁ_muger_,y_hijos_,_por_Ԁverse_apurado_Ԁse_quisiesse_Ԁir_por_Ԁ_ay_,y_por_Ԁ_otra_Ԁpartele_detiene_Ԁel_amor_de_sus_Ԁ_hijos_,_dir_:In_quemmani]n_Ԁ_huel_Ԁ_nellelci_,in_nicnequi__m]_Ԁ_canpa_Ԁ_nitzthua_:_ncuoly_Ԁ_nech_    _tlaocoltia_Ԁin_nocihu]hutzin_,_innopilhuan_,_quon_Ԁ_niquinc]uhtohuaz_?mehalloa_vezes_Ԁtan_apurado_,   _que_Ԁme_quisiera_Ԁir_por_Ԁ_ay_,mas_por_Ԁ_otra_Ԁparteme_dan_Ԁ_lastima_Ԁmi_muger_,y_hijos_;_c;mo_Ԁloshede_dexar_?  _Vsase_Ԁ_tambien_Ԁ_este_Ԁ_aduerbio_,_quando_Ԁ_cuenta_Ԁ_vno_Ԁ_cosas_Ԁde_pena_,ogusto,y_passando_Ԁde_una_Ԁa_otra_,_dize_Ԁ_ncuoly_,_como_Ԁen_castellano_Ԁse_suele_Ԁ_dezir_,_pues_Ԁ_qu_Ԁ_dir_Ԁ_destotro_?v.g.:_despues_Ԁde I  _auer_Ԁ_contado_Ԁ_vno_Ԁ_varias_Ԁ_cargas_,y_tributos_Ԁdelos_indios_,_aade_:_niman_ye_ncuoly_Ԁin 1 _totlpalliztli_,_inton]miquilizitli_,_pues_Ԁ_luego_Ԁ_tambien_Ԁlo_que_Ԁse_gasta_Ԁen_recebimientos_Ԁde_Seores_, h &c._Visitando_Ԁ_vno_Ԁ_sus_Ԁ_sembrados_Ԁde_maiz,frisoles_,ychile,_holgandose_Ԁde_verlos_Ԁbuenos,_dize_Ԁcon_admiracion_:o,_tlacc_,_yecuol__mi]hutiznequi_Ԁin_tlayacac_Ԁ_7cac_Ԁ_tctli_,in_acatto_Ԁ_motcac_: 8 _ncuoly_Ԁ_izc__xtl_Ԁ_yuhquin_Ԁ_pp]qui_;o,ye_ncuoly_Ԁ_izc_Ԁ_chlli_,_quonin_Ԁ_ncenc_Ԁ_paqui_!_Valgame_   _Dios_!_ya_Ԁ_est_Ԁpara_echar_Ԁ_espiga_Ԁla_caa_,_que_Ԁ_est_Ԁal_principio_,yse_sembr;_Ԁ_primero_;_pues_Ԁ_este__frisol_,_parece_Ԁ_que_Ԁ_est_Ԁ_alegre_;_pues_Ԁ_este_Ԁchile_tambien_,_qu_Ԁ_lo ano_Ԁ_que_Ԁ_esta_Ԁ!@$_CAPITVLO_Ԁ_TERCERO_.@ DE_QUATRO_Ԁ_ADUERBIOS_ԀO_CONJUNCIONES_,QUESON:@++#_ic_,_inic_,_ a_y_ an_.  @,,.1.DELAS_CONJUNCIONES_Ԁ_ic_,y_inic_. ""   _ESTAS_Ԁdos_conjunciones_Ԁ_las_Ԁmas_vezes_Ԁ_significan_Ԁlo_mesmo_,yse_construyen_Ԁdela_mesma__manera_,_aunque_Ԁ_algunas_Ԁ_vezes_Ԁse_diferencian_Ԁenla_significacion_,y_otras_Ԁse_vsa_Ԁmasdela_vna_Ԁ_que_dela_otra_._Estas_Ԁ_particulas_Ԁ(en_esta_Ԁ_significacion_Ԁse_vsa_Ԁmasel_ic_),_pospuestas_Ԁalos_adjectiuos_Ԁlos !&p"& _hazen_Ԁ_aduerbios_;v.g.:_qualli_,_significa_,_bueno_;y_qualli__ic_,_bien_;_qualli_Ԁ_ic_Ԁ_xinemic]n_,_viuid_Ԁ_bien_;  'X#' _huei_,grande;_huei__ic_,_grandemente_:_cenc_Ԁ_huei_Ԁ_ic_Ԁ_ticmoteAphuil7_in_Totocuiyo__Dios_,_muy_ '@$( _grandemente_Ԁhas_ofendido_Ԁa_Nuestro_Ԁ_Seor_:_Otras_Ԁ_vezes_Ԁ_antepuesto_Ԁ_este_Ԁ_ic_,al_adjectiuo_,seledeja ((%) _adjectiuo_,y_significa_:tan;v.g.:si_digo_Ԁa_vno_Ԁ_que_Ԁ_lleue_Ԁa_otro_Ԁa_cuestas_,_puede_Ԁresponder:_m]__nic_ )&* _m]ma_Ԁ_intl]camo_Ԁ_xquich__ic_Ԁ_etic_,_cargrale_Ԁsino_fuera_Ԁtan_pesado_;yal_que_Ԁ_auia_Ԁde_cargar_Ԁle_puede_ *&+ _dezir_:_tle7nmach_Ԁ_ic_Ԁ_otimoxhuit7_Ԁin_iuhqui_Ԁ_ic_Ԁ_tetic_?de_qu_Ԁ_diablos_Ԁtehas_hartado_,_que_Ԁtan_pesado_ +', _ests_?_Tambien_Ԁ_siruen_Ԁ_estas_Ԁ_conjunciones_Ԁ(_tambien_Ԁesmas_vsado_Ԁel_ic_,en_esta_Ԁ_significacion_)de y,(- _preposicion_,yde_regir_Ԁ_algunos_Ԁ_nombres_,_que_Ԁno_pueden_Ԁser_regidos_Ԁdel_verbo_;v.g.:_cuix_Ԁ_itl_Ԁ_ic_ a-). _tinochmonahuatilia_?_mndasme_Ԁ_algo_?_este_Ԁ_verbo_Ԁno_puede_Ԁ_regir_Ԁmasde_vn_Ԁ_acusatiuo_,yel_otro_Ԁle I.*/ _rige_Ԁel_ic_:_tle_Ԁ_ic__ticmotlayecoltilia_Ԁin_Totocuiyo_Ԁ_Dios_,no_sirues_Ԁennadaa_Nuestro_Ԁ_Seor_. 1/+0   0h,1 @(***513***  Este_inic_,_significa_Ԁ_muy_Ԁde_ordinario_,para:_m]_Ԁ_ic_Ԁ_xitlamcehua_in_motltlacl_Ԁ_inic_  _titlapApolhuilz__haz_Ԁ_penitencia_Ԁ_por_Ԁ_tus_Ԁ_pecados_,para_que_Ԁte_sean_Ԁ_perdonados_;_mo_Ԁ_ic_Ԁ_nihuall_ i _inic__nimitznotequipachilhuiz_,la_ra on_Ԁ_por_Ԁ_que_Ԁvine,noespara_darte_Ԁ_pesadumbre_.En_este_ Q _exemplo_Ԁseha_visto_Ԁ_c;mo_Ԁel_inic_,_corresponde_Ԁalpara,_castellano_,o_vt_,_latino_;_pero_Ԁel_ic_,_tiene_ 9 _esta_Ԁ_significacion_:lacausay_ra on_Ԁ_porque_;_esta_Ԁ_mesma_Ԁ_significacion_Ԁ_suele_Ԁ_tener_Ԁel_inic_;v.g.: ! p _Inic_Ԁ_nic]n_Ԁ_nihu]ll_,_huel_Ԁ_yhu]tl_Ԁ_inic_Ԁ_namoch__machtz_,lacausa_porque_Ԁvine_aqu_,espara  X _ensearos_;_inic__nic]n__am]ltepouh_Ԁ_ipan_Ԁ_nihu]ll_,ca_ an__pampa_Ԁ_inic_Ԁ_anmoyolcuitzqu_,la_ra on_,  @ ycausa,_porque_Ԁhe_venido_Ԁa_vuestro_Ԁpueblo,es_solamente_Ԁpara_que_Ԁos_confesseis_.  _Tambien_Ԁ_significa_Ԁ_inic_,y_algunas_Ԁ_vezes_Ԁel_ic_,lo_que_Ԁ_dize_Ԁel_castellano_,en_quanto_;v.g.:In    _Totocuiyo_Ԁ_Iesu__Crhisto_Ԁ_mo_Ԁ_momiquil7_Ԁ_inic_Ԁ_Tetl_,_ an_Ԁ_xquich_Ԁ_momiquili_Ԁ_inic__tl]lticpac_   _tl]catzintli_,_Nuestro_Ԁ_Seor_Ԁ_Iesu_Ԁ_Christo_Ԁno_muri;_Ԁen_quanto_Ԁ_Dios_,_sino_Ԁen_quanto_Ԁhombre._Iuhquin_   _patlan7_Ԁin_ttlantin_Ԁ_ic_,vel_inic__motlalo_,_inic_qui_nntzatihu7_in_Moteuc ma_,_corrian_,_que_ y  _parecia_,_que_Ԁ_bolauan_;ala_letra_:en_cierto_Ԁ_modo_Ԁ_buelan_,en_quanto_Ԁ_corren_Ԁlos_mensajeros_,paraira_auisar_Ԁa_Monte uma_:_auh_Ԁin_Moteuc ma_Ԁ_cenc_Ԁ_motequipachA_,_inic__quimat_Ԁin_aocmo_ I  _hucahutz_in_Caxtiltoc _,y_Monte uma_Ԁse_afligi;_Ԁ_mucho_Ԁdesaber;ala_letra_:en_cuanto_Ԁ_supo_,_que_ 1 _ya_Ԁno_venian_Ԁ_lexos_Ԁlos_Espaoles_._Inic__huetzi_in_huoy_Ԁ_tom]huac_Ԁ_tlequiquiztli_,_yuhquin_Ԁ_cenc_Ԁ_huoi_ h _tltltzniliztli_,_inic__caquizli_,la_artilleria_,al_disparar_,_suena_Ԁ_como_Ԁsi_fuera_Ԁ_vn_Ԁ_trueno_;ala_letra_:la P _artilleria_Ԁen_quanto_Ԁ_cae_,_suena_Ԁ_como_Ԁ_vn_Ԁ_trueno_,en_quanto_Ԁse_oye_._In7qu]c_Ԁ_moc]uh__inic_Ԁ_tlt=_, 8 _quando_Ԁ_acab;_Ԁde_hablar_;ala_letra_:_quando_Ԁ_acab;_,en_quanto_Ԁ_habl;_.  Este_inic_,_suele_Ԁsernotade_admiracion_;v.g.:_Inic_Ԁ_cohua_!_qu_Ԁ_lindo_Ԁ_frio_,_que_Ԁhaze!_Inic_Ԁ_7iy]c_!lo  _que_Ԁ_hiede_!_Inic_Ԁ_ticocol_!_qu_Ԁ_colerico_,_que_Ԁ_eres_!_Tambien_Ԁ_significa_Ԁ_este_Ԁ_inic_,_desde_Ԁ_que_,_;_Ԁ_hasta_  _que_;v.g.:_Inic_Ԁ_iz__niquz_,_iztcatqui_Ԁin_nopan_Ԁ_mochuh_,_esto_Ԁeslo_que_Ԁmeha_sucedido_,_desde_Ԁ_que_  _sal_Ԁde_aqu_._Inic_,_hu]lquiz_Ԁin_tnatiuh_,_ihu]n_Ԁ_inic_Ԁ_oncalac_,_niman_Ԁ_mo_Ԁ_tepitn_Ԁ_ninocohu3_,_desde_ q _que_Ԁ_sali;_Ԁ_hasta_Ԁ_que_Ԁse_puso_ԀelSol,nohe_descansado_Ԁ_vn_Ԁ_punto_._Hablando_Ԁ_vn_Ԁ_Auctor_Ԁde_aquel__Monge_,_que_Ԁ_estuuo_Ԁ_trecientos_Ԁ_aos_Ԁ_oyendo_Ԁ_cantar_Ԁa_vn_Ԁ_paxarillo_,_dize_:_Iuh_Ԁ_oninomat_Ԁinca_mo_ A _onihuoc]huac_,ca_ an_Ԁ_onixquichc]huit7_Ԁ_inic_Ԁ_tlathuin]huac_Ԁ_niquz_,_inic_Ԁye_immanin_,_pens_Ԁ_que_Ԁno )x me_hauia_Ԁ_tardado_,_sino_Ԁ_que_Ԁsolome_aui_Ԁ_detenido_,_desde_Ԁ_que_Ԁ_sal_Ԁal_amanecer_Ԁ_hasta_Ԁ_estas_Ԁ_horas_.En_esta_Ԁ_significacion_Ԁ_sirue_Ԁ_tambien_Ԁel_ic_,y_assi_Ԁdel_mesmo_Ԁ_Monge_Ԁ_dize_Ԁ_este_Ԁ_Auctor_:_Iniuh_Ԁ_momtzinA_ H _cuican_Ԁ_ic_Ԁ_huallathuic_,_ an_Ԁ_ic__nechca_Ԁ_hu]lmotl]l7_Ԁin_tnatiuh_,in_iuhqui_Ԁquin_yei_Ԁ_ocpan_ 0 _hu]lquiztnatiuh_Ԁin_ompa__ic_Ԁ_mohuc]hualt3_,_pareciole_Ԁ_que_Ԁse_auia_Ԁ_detenido_Ԁ_all_,_desde_Ԁ_que_  _amaneci;_Ԁ_hasta_Ԁ_como_Ԁ_tres_Ԁ_horas_Ԁ_despues_Ԁde_salido_ԀelSol.  _Muchas_Ԁ_vezes_Ԁ_significa_Ԁ_este_Ԁ_inic_,_que_;v.g.:caye_mttac_Ԁ_inic__chic]huaqu_,_inic_Ԁ_ticahu]n_,_ya_ !! seha_visto_,_que_Ԁson_esfor ados_,y_valerosos_;_m]_Ԁ_titoch_Ԁ_pn]uht7__mocoloquichtle_,_tlxicnexti_Ԁ_inic_ "" _titic]uh_,_inic_Ԁ_toquichtli_,_mira_Ԁ_que_Ԁnonos_afrentes_,_soldado_,_muestra_Ԁ_que_Ԁ_eres_Ԁ_valiente_,yhombre i## devalor.@.2.DELOS_ADVERBIOS_Ԁ_ an_,y_ ]_. '@$(   _Estas_Ԁ_particulas_Ԁ_ an_,y_ ]_,son_muy_Ԁ_parecidas_,_aun_Ԁenla_significacion_,si_bien_Ԁ_diffieren_,yes )&* _muy_Ԁ_necessario_Ԁ_conocer_Ԁ_su_Ԁ_differencia_._ an_,de_ordinario_Ԁ_significa_,_solamente_;v.g.:_Inic_ *&+ _monacayt7tzinA_Ԁin_ilhuicac_Ԁ_Tlto]ni_Ԁ_Dios_,ca_ an_Ԁ_pampa_Ԁ_inic_Ԁ_techmom]quxtlis_,lacausa_por_ +', _que_Ԁ_encarn;_ԀelReydel_cielo_,_fu_Ԁ_solamente_Ԁ_por_Ԁ_saluarnos_._Tlein_Ԁ_ticqu]zqu_Ԁin_ticntl]c _,_mo_ y,(- _ an_Ԁ_chiltzintli_,_quiltzintli_?_Qu_Ԁ_hemos_Ԁdecomerlos_pobres_?_sino_Ԁtan_solamente_Ԁchile,y_yeruas_? a-). _Suelese_Ԁ_juntar_Ԁ_este_Ԁ_ an_,conlos_nombres_Ԁ_que_Ԁ_significan_,solo;y_sirue_Ԁen_tal_Ԁ_caso_Ԁde_expressar_Ԁmas I.*/ _aquel_Ԁsolo;v.g.:  0h,1 @(***514***_ an__nocel_Ԁ_nihu]ll_,yosolovine;_mo_Ԁ_ an__yAqu_Ԁin_qualtin_in_yoctin_quin_mocnelilia_Ԁin  _Totocuiyo_,_Nuestro_Ԁ_Seor_Ԁnohaze_bien_Ԁasoloslosbuenos. i   _Tambien_Ԁ_significa_Ԁ_ an_,_sino_;v.g.:_quando_Ԁ_vno_Ԁ_dize_Ԁnoser_vna_Ԁ_cosa_,_sino_Ԁ_otra_,ca_mo_ Q _nichuac_,ca_ an_Ԁ_ilhui]n_Ԁ_nicnntz_,nole_re_,_sino_Ԁ_que_Ԁle_auis_Ԁ_mansamante_._Hablando_ 9 _Monte uma_ԀdeCortes,_dixo_Ԁalos_suyos_:_m]camo__y]__ytica__ticn]miquic]n_Ԁin_Tetl_,_m]__ an_ ! p _matc]_,_ an_Ԁ_ihui]n__calaquiz_Ԁin_nic]n_Ԁ_taltepeuh_Ԁ_pan_,no_salgamos_Ԁal_encuentro_Ԁcon_guerra_Ԁal_Dios_  X (_assi_Ԁle_llamauan_ԀaCortes),_sino_Ԁ_ntre_Ԁen_nuestra_ԀCiudadcon_paz_,ysin_ruido_._Auiua_Ԁmas_esta__significacion_Ԁsial_ an_,sele_pospone_Ԁ_y_,con_saltillo_;v.g.:_ma an__y__matc]_,_ an__yihui]n_  (  _calaquiz_.Sia_este_Ԁ_ an_,sele_pospone_Ԁye,sin_saltillo_,yel_aduerbio_Ԁ_n_,_denota_Ԁserla_mesma_Ԁ_cosa_,    _lugar_,o_tiempo_,lo_que_Ԁse_sigue_;v.g.:_ an_Ԁye_n__yhu]tl_Ԁ_niqu7t=_,lo_mesmo_Ԁ_dixe_Ԁyo;_ an_Ԁye_n_   _onc]n__oniquin_Ԁ_namic_,los_encontr_Ԁenel_mesmo_Ԁ_lugar_;_ an_Ԁye_n_Ԁ_7qu]c_Ԁ_nitl]catl_;_nac_Ԁenel_mes   mo_Ԁ_tiempo_;_ an_ye_n_Ԁ_yuhqui_,vel_ihui_,dela_mesma_Ԁ_manera_. y    _Muchas_Ԁ_vezes_Ԁno_sirue_Ԁdemas_este_Ԁ_ an__que_Ԁde_auiuar_Ԁla_ginificacion_Ԁdel_aduerbio_,a_que_Ԁse a  junta;v.g.:_ilihuiz_,_significa_,_inconsideradamente_,y_ an__ilihuiz_eslo_mesmo_,_pero_Ԁ_expresso_Ԁcon I  mas_viueza_;_iyolic_,_significa_Ԁ_mansamente_:_ an__iyolic_,lo_mesmo_,_aunque_Ԁ_significado_Ԁmas 1 _viuamente_;_verdad_Ԁes,_que_Ԁ_siempre_Ԁ_tiene_Ԁ_este_Ԁ_ an__sto_,_que_Ԁesser_exclusiuo_Ԁde_otra_Ԁ_cosa_;v.g.: h _anda_Ԁuno_muy_Ԁde_priessa_,y_digole_:_m]_Ԁ_ an__iyolic__xinnemi_,_anda_Ԁ_poco_Ԁa_poco_,ycon_tiento_;con P _aquel_Ԁ_ an_,_excluyo_Ԁla_priessa_,_que_Ԁ_lleua_. 8   _ ]_,la_]_,_larga_,_significa_Ԁ_tambien_,_solamente_,yes_exclusiuo_Ԁde_qualquier_Ԁ_otra_Ԁ_cosa_,_pero_Ԁ_diffiere_   de_ an_,en_que_Ԁdaa_entender_,_que_Ԁla_cosa_Ԁde_que_Ԁse_habla_,noeraantes_assi_,_sino_Ԁ_que_Ԁseha  _reducido_Ԁa_nueuo_Ԁ_estado_,loqualno_tiene_Ԁ_ an_;v.g.:si_pregunto_Ԁa_vno_,_qu_Ԁ_tantos_Ԁ_hijos_Ԁ_tiene_,y_l_  me_responde_:_ an_,_;_Ԁ_ azco_,_dize_Ԁ_simplemente_,_que_Ԁ_tiene_Ԁ_solamente_Ԁ_vno_,_pero_Ԁsi_dize_:_ ]__co_,_quiere_  _dezir_,_que_Ԁ_ya_Ԁno_tiene_Ԁmas_que_Ԁ_vno_,con_que_Ԁdaa_entender_Ԁ_que_Ԁ_auia_Ԁ_tenido_Ԁmas._Vno_Ԁ_que_Ԁse_lamentaua_Ԁde_que_Ԁ_su_ԀPueblo_huuiesse_Ԁ_venido_Ԁa_menos_,_dijo_:_ ]__huel_Ԁ_timtlactin_Ԁ_tommon_,_ya_Ԁno Y _somos_Ԁmas_que_Ԁdoze_vezinos_;el_ ]_,daa_entender_Ԁ_que_Ԁ_auian_Ԁ_sido_Ԁmasen_otro_Ԁ_tiempo_.Este_ ]_, A _significa_Ԁ_como_Ԁ_ an_,_algunas_Ԁ_vezes_,_sino_;v.g.:_vnos_Ԁ_Principales_Ԁde_vn_ԀPueblo,_por_Ԁ_auer_Ԁ_perdido_Ԁde )x _su_Ԁ_reputacion_,_dixeron_:_aocmo_Ԁ_itl_Ԁ_pan_Ԁ_tochmatizqu_Ԁin_m]cohualtin_,_ ]__toca__huetzcazqu_,_ ]_ ` _toca__m]huiltzqu_,_ya_Ԁno_harn_Ԁ_caso_Ԁde_nosotros_Ԁlos_Indios_,_sino_Ԁ_que_Ԁse_reirn_,y_harn_Ԁ_burla_Ԁde H _nosotros_;_aocac__tl]catl_,ca_ ]_Ԁ_cactimani_in_]ltepetl_,_ya_Ԁnohay_gente_,_sino_Ԁ_que_Ԁ_est_Ԁ_desierto_Ԁel 0 pueblo.  _Tambien_Ԁse_dize_Ԁcon_este_Ԁ_ ]_,_posponiendo_Ԁ_achi_,o_tepiton_,lo_que_Ԁ_decimos_Ԁen_castellano_:_falta_,_;_    _faltaua_Ԁ_muy_Ԁ_poco_,para_hazer_Ԁ_esto_,_;_Ԁ_aquello_;v.g.:_ ]__huel_Ԁ_achi_Ԁ_inic_Ԁ_polihuizqu_Ԁin_Mex7c_,_falta_ !! _ya_Ԁ_poco_Ԁpara_que_Ԁse_acaben_Ԁlos_Mexicanos_;_ ]__achiton__inic_Ԁ_hualqu ]z_in_tnatiuh_,_in7quac_ "" _ninouh_,_faltaua_Ԁ_muy_Ԁ_poco_Ԁpara_salir_ԀelSol,_quando_Ԁme_leuant_;_ ]_Ԁ_tepiton_Ԁ_inic__ciz_Ԁ_centlacol_, i## _faltale_Ԁ_ya_Ԁ_poco_Ԁpara_llegar_Ԁala_mitad_._Alguna_Ԁ_vez_Ԁsolo_sirue_Ԁ_este_Ԁ_ ]_,de_auiuar_Ԁla_significacion_Ԁde Q$ $ lo_que_Ԁsele_sigue_;v.g.:_ ]_Ԁ_cencm]tlpaltic_,esen_gran_Ԁ_manera_Ԁ_fuerte_._Antepuesto_Ԁalos_nombres_, 9%!% _verbos_,o_aduerbios_,_significa_Ԁser_aquello_Ԁ_infalible_;v.g.:_nelli_,_significa_Ԁ_cosa_Ԁ_verdadera_,o_ver !&p"& daderamente_,_pues_Ԁ_ ]__nelli_,_significar_Ԁ_infaliblemente_,sin_duda_Ԁ_ninguna_;yel_que_Ԁ_dize_:ca_ ]_Ԁ_niz_,  'X#' _dize_,_que_Ԁen_todo_Ԁ_caso_Ԁ_ir_.A_vno_Ԁle_auian_Ԁ_dicho_Ԁ_que_Ԁ_auian_Ԁde_morir_Ԁpresto_sus_ԀPadres,y_viendo__algunas_Ԁ_seales_Ԁ_dello_Ԁ_dixo_:anca_ ]__neltiz_Ԁ_inic__miquizqu_Ԁin_non]ntzin_,in_nottzin_,_segun_Ԁ_parece_, ((%) _infaliblemente_Ԁse_cumplir_,el_que_Ԁse_mueran_Ԁmispadres.  *&+   *&+ @(***515***@??%_CAPITVLO_Ԁ_QVARTO_Ԉ@ DE_ADVERBIOS_ԀDE_AFFIRMAR_,_NEGAR_,Y_DUDAR_.@+ + l.DELOS_ADVERBIOS_Ԁ_Quom _,_m_,y_otros_, y  @con_quien_Ԁ_stos_Ԁse_suelen_Ԁ_componer_.  _Quom _,_saltillo_Ԁenla_vltima_,_significa_:_s_._Quomca_,_significa_Ԁlo_mesmo_,con_alguna_Ԁ_reuerencia_, 1 y_quomcatzin_,_dize_Ԁ_mucha_Ԁmayor_reuerencia_:a_esta_Ԁ_affirmacion_,sele_suele_Ԁ_anteponer_Ԁca,para h mayor_energia_._Am_,_saltillo_Ԁenla_primera_,yla_vltima_Ԁ_larga_,_significa_Ԁno.Con_reuerencia_Ԁse_dize_ P _mtzin_,yparamayor_energia_,sele_antepone_Ԁelca:ca_m_,l.ca_mtzin_:a_este_Ԁ_m_,sele 8 _puede_,y_suele_Ԁ_quitar_Ԁel_m_;v.g.:_nihueliti_,pro_mnihueliti_,no_puedo_;_cuix_Ԁ_ti]z_?pro   _cuixmti]z_?_por_Ԁ_ventur_Ԁano_irs_?_Posponiendo_Ԁ_nel_,a_este_Ԁ_m_,lehaze_interrogatiuo_,con_que_  _equiuale_Ԁa_affirmacion_,ysedaa_entender_,_que_Ԁes_fuer a_,_que_Ԁ_aquello_Ԁsea_ass_;v.g.:si_pregunto_Ԁa_vno_,sideira_alguna_Ԁparte,_responder_:_m_Ԁ_nel_,vel_nel__ni]z_?_aquin__nel_,vel_acnel__y]z_?_pues_  nohedeir?_quin_Ԁ_auia_Ԁdeir?la_mesma_Ԁ_fuer a_Ԁ_tiene_,sise_les_Ԁ_pospone_Ԁa_estas_Ԁ_negaciones_Ԁ_no o_,o q _nelno o_;v.g.:_m_Ԁ_no o_,vel_m__nel_Ԁ_no o__m]z_?_]quin__no o_,vel_]quin__nel__no o_Ԁ_y]z_? Y   Sia_estos_Ԁ_nel_,y_no o_,se_les_Ԁ_antepone_Ԁca,se_hazen_Ԁ_aduerbios_Ԁ_causales_,con_que_Ԁseda_razon_Ԁde A _algo_;v.g.:_y]lhua_Ԁ_huelnihuia_,ca_nel_,velca_no o_Ԁ_oc_Ԁ_nitlatequipano]ya_,_ayer_Ԁno_pude_Ԁir,_porque_ )x _estuue_Ԁ_trabajando_:lo_mesmo_Ԁesca_nel__no o_,_aunque_Ԁ_parece_Ԁdaa_entender_Ԁ_fu_Ԁ_fuer a_Ԁ_hazer_,o ` _dexar_Ԁde_hazer_Ԁ_aquello_,de_que_Ԁse_trata_;v.g.:_vno_Ԁ_que_Ԁ_trabaj;_Ԁendiadefiesta_por_Ԁ_necessidad_,_puede_Ԁ_dezir_:ca_nicnoculia_Ԁ_caoppa__huoi_Ԁ_ilhuitlpan_Ԁ_nitlatequipanA_,ca_nel__no o_,velca_no o_ 0 _nicnotlacatl_,_confiesso_Ԁ_que_Ԁ__Ԁ_trabajado_Ԁdos_vezes_Ԁendiasdefiesta,_pero_Ԁes_fuer a_,_porque_Ԁ_soi_  _pobre_;_c]mpa_Ԁ_nelnicnoculz_Ԁin_niquinmacaz_Ԁin_nopilhu]ntoton_?_auh_Ԁca_nel_Ԁ_tlachhualtzitzinhuan_    in_Totocuiyo_,_cuix__no o_Ԁ_xicc]hualn3_?de_d;nde_Ԁhede_sacar_Ԁ_que_Ԁ_darles_Ԁamis_hijos_?y_siendo_ !! _como_Ԁson_criaturas_Ԁde_Nuestro_Ԁ_Seor_,_tngolos_Ԁde_dexar_,sin_cuidar_Ԁ_dellos_?_aquel_Ԁ_no o_,_que_Ԁse_va_ "" _entremetiendo_Ԁdaa_entender_,_que_Ԁ_huuo_Ԁ_mucha_Ԁ_ra on_Ԁpara_quebrantar_Ԁ_las_Ԁfiestas._Tambien_Ԁpodia_dezir_Ԁel_mismo_:ca_yhu]tl_Ԁin_inic_Ԁ_no o__quemmanian_Ԁ_nocon7tlacAtiuh_Ԁin_ilhuitl_,_esta_Ԁesla_ra on_, Q$ $ _porque_Ԁ_algunas_Ԁ_vezes_Ԁ_quebranto_Ԁ_las_Ԁfiestas.  _Sulese_Ԁ_anteponer_Ԁ_ach_,aca_nel_,ca_nel_Ԁ_no o_,yca_no o_,y_assi_Ԁ_tienen_Ԁmas_energia_,_aunque_ !&p"& _significan_Ԁlo_mesmo_;_como_Ԁsi_refiero_Ԁ_vn_Ԁ_dicho_Ԁde_vn_ԀDoctor,y_despues_Ԁ_digo_:ca_huel_Ԁ_netiliztli_,ca  'X#' _huel_Ԁ_melahuac_Ԁin_quim7talhu7_,_achca__nellamatini_,vel_achca__no o_,vel_achca_Ԁ_nel__no o_Ԁ_tlamatini_, '@$( es_mucha_Ԁ_verdad_,_dixo_Ԁ_muy_Ԁ_bien_,_porque_Ԁera,vel_como_Ԁ_quien_Ԁera_sabio_._Otra_Ԁ_significacion_Ԁ_tiene_ca_no o_,_que_Ԁno_tiene_Ԁca_nel_,yes_que_Ԁcon_l_Ԁ_confirmamos_,y_respondemos_Ԁalo_que_Ԁ_vno_Ԁha_dicho_; )&* v.g.:si_vno_Ԁ_cuenta_Ԁ_vn_Ԁ_caso_,_puedo_Ԁ_dezir_:ca_no o_,velca_no otzin_,ca_nixpan__mochuh_,_asi_Ԁes *&+ _verdad_,_delante_Ԁde_m_Ԁ_sucedi;_;ysi_vno_Ԁ_dize_Ԁ_que_Ԁ_predic;_Ԁ_diez_Ԁ_vezes_,_puedo_Ԁ_dezir_:ca_no o_ +', _zqu7pa_,_ass_Ԁes_verdad_,_tantas_Ԁ_vezes_Ԁ_fueron_. y,(-   _Tambien_Ԁ_significa_Ԁ_no o_,_no o_,_noc_,y_noc_(_estos_Ԁdosson_sincopados_Ԁde_no oy_,y_no oy_) a-). lo_que_Ԁla_conjuncion_Ԁ_latina_,vel,yla_castellana_,o;v.g.:_cuix__titl]hu]n_, I.*/   0h,1 @(***516***_cuix__no o_,vel_noc_Ԁ_titotl]hu]nt3_?tehas_emborrachado_,ohas_emborrachado_Ԁa_otros_?_nic__mctia_  in_non]mic_,_iniqu]c_Ԁ_noch__n]n]nquilia_,in_no o_Ԁ_ayaxcan__tlein__quichhua_,_aporreo_Ԁami_muger_ i _quando_Ԁme_responde_,onohazetanpresto_las_Ԁ_cosas_.Este_noc_,sise_sigue_Ԁa_alguna_Ԁ_oracion_ Q _negatiua_,no_significa_,o,_sino_,_ni_;v.g.:_tle__m]itl__niquimizcalia_in_nopilhu]n_,_noc__itl__qualli_ 9 _quimomachti_,ca_ an__quixcahui_Ԁin_m]huilti _,no_doctrino_Ԁamis_hijos_,_ni_Ԁ_ellos_Ԁ_aprenden_Ԁ_cosa_ ! p buena,_sino_Ԁ_que_Ԁsolose_ocupan_Ԁen_jugar_.La_mesma_Ԁ_fuer a_Ԁ_tiene_Ԁ_este_Ԁ_aduerbio_Ԁ_manoc_;v.g.:  X _cequintin__inmiquiztompan__moylcut7a_,_mo_Ԁ_pampa_Ԁin_ o__quimotla Atili_Ԁin_Totocuiyo_,_manoc_  @ quin_yltnohua_,_intltlacl_,ca_ an_Ԁ_pampa_Ԁ_inic_Ԁ_mo__mictlantl]xzqu_,_algunos_Ԁhay,_que_Ԁse  (  _confiessan_Ԁalaoradela_muerte_,no_porque_Ԁamena_Dios_,_ni_Ԁ_tengan_Ԁdolorde_sus_Ԁ_pecados_,_sino_Ԁ_por_noiral_infierno_;el_ni_,_destos_Ԁ_exemplos_Ԁ_corresponde_Ԁal_noce_,_;_Ԁ_manoc_,_Mexicano_.     _Sirue_Ԁ_algunas_Ԁ_vezes_Ԁ_manoc_,o_mano o_,delo_mismo_,_que_Ԁ_m]_,notade_imperatiuo_,y_optatiuo_;v.   g.:_mano o_Ԁ_itl_Ԁ_mpan__mochhua_Ԁin_notococol7c]hu]n_,_m]__m7miquic]n_,_Plegue_Ԁa_Dios_,_les_Ԁ_suceda_ y  _algun_Ԁ_trabajo_Ԁalos_que_Ԁmalme_quieren_;_oxal_Ԁse_mueran_._Ay]c__aciznochximati_,_mano o_ a  _thu]tzin__nopan_Ԁ_ximotltlli_,nohay_aqu_Ԁ_quien_Ԁme_conosca_;_fauorescame_Ԁv.m._Cuix__nelli_Ԁin I  _axcan_Ԁ_yohualtica__mopantzinco_Ԁ_calacqu_Ԁin_ichtecqu_?_manoc__xihualmotztziti_:_cuix__mo_ 1 _timitztopalohuilzqui _?Es_verdad_,_que_Ԁ_entraron_Ԁ_esta_Ԁ_noche_Ԁlos_ladrones_Ԁen_tu_Ԁcasa?_por_Ԁ_qu_Ԁno h nos_diste_Ԁ_vn_Ԁ_grito_;ala_letra_:_danos_Ԁ_vn_Ԁ_grito_;_por_Ԁ_ventura_Ԁnote_auiamos_Ԁde_fauorecer_?@ .2.DELOS_ADVERBIOS_Ԁ_nelli_,_cuix_,_ o_,ydela  @HH!_interjeccion_Ԁ_iyoyahue_.  _Nelli_,_aunque_Ԁes_nombre_,v.g.:_nelli_Ԁ_niqu7toa_,_digo_Ԁla_verdad_,_sirue_Ԁ_tambien_Ԁde_aduerbio_, q _verdaderamente_:el_ ]_,_antepuesto_Ԁledamas_fuer a_;v.g.:_cuix_Ԁ_ ]_Ԁ_nelli_Ԁin_thu]tzin_ Y _intitotltAcauh_?_eres_Ԁ_verdaderamente_Ԁ_nuestro_ԀRey?Elmach,_pospuesto_Ԁleda_aun_Ԁmas_energia_;v. A g.:_nelli_machin_ontlan__tlpalihuiz_,_nelli_machin_iellelcic_,_inic_Ԁ_quimocuitlahu7_Ԁ_in]tl_,_intepetl_, )x _verdaderamente_,ysin_genero_Ԁde_duda_,_que_Ԁ_puso_Ԁ_mucho_Ԁ_cuidado_,_hizo_Ԁ_quanto_Ԁ_pudo_,y_pass;__mucho_Ԁ_trabajo_Ԁenel_gouierno_Ԁdela_republica_._Ach ]_Ԁye_nelli_,es_interrogatiuo_Ԁde_quien_Ԁse_admira_ H de_algo_,_que_Ԁ_apenas_Ԁle_parece_Ԁpossible;v.g.:siuno_vee_Ԁ_muerta_,y_hedionda_Ԁa_vna_Ԁ_muger_,_que__viuiendo_Ԁera_muy_Ԁ_hermosa_,_puede_Ԁ_dezir_:_ach ]_Ԁye_nelli_Ԁ_yehu]tlin_,in_yocx]yaqu_Ԁin_yoctlachie__li  c_Ԁ_catca_?espossible,_que_Ԁes_esta_Ԁ_aquella_Ԁdama;tan_bi arra_,y_hermosa_?y_aquello_ԀdeSalomon,    Ergone_credibile_est,&c.es_creible_Ԁ_que_Ԁ_Dios_Ԁmoreconlos_hombres_?se_puede_Ԁ_dezir_Ԁ_desta_ !! _manera_:ye_nelli_,_ ]_Ԁye_nelli_,vel_ach ]_Ԁye_nelli_,l._quen__mach ]_Ԁye_nelli_Ԁin_ilhuicahuc]tzintli_,in "" _tl]catl_Ԁ_Tlto]ni_Ԁ_Dios_Ԁ_ntlan__moyetztiequuh_Ԁin_tl]lticpac_Ԁ_tl]c _? i##   _Cuix_,es_interrogatiuo_;_equiuale_Ԁal_num_,yne,_latinos_,yal_por_Ԁ_ventura_,_castellano_;v.g.:_cuix_, Q$ $ _titlaquz_Ԁ_nequi_?_quieres_Ԁ_por_Ԁ_ventura_Ԁcomer?_algunas_Ԁ_vezes_Ԁse_suele_Ԁ_posponer_Ԁel_m _,con_saltillo_: 9%!% _Cuixm _Ԁ_momiquil7_Ԁin_mtatzin_?_se_Ԁ_muerto_Ԁ_por_Ԁ_ventura_Ԁ_tu_ԀPadre?Sia_este_Ԁ_cuix_,se_antepone_Ԁin !&p"& _sirue_Ԁde_anteponerle_Ԁa_algun_Ԁ_nombre_,o_verbo_,_que_Ԁ_vno_Ԁnose_atreue_Ԁa_afirmarlo_,o_porque_Ԁno_est__cierto_,sisellama_ass_,o_porque_Ԁ_quiere_Ԁ_dar_Ԁa_entender_,_que_Ԁleda_aquel_Ԁ_nombre_,no_porque_Ԁlo_sienta_Ԁ_ass_,_sino_Ԁ_por_Ԁ_acomodarse_Ԁconlos_que_Ԁle_dan_Ԁel_tal_Ԁ_nombre_;v.g.:_predicando_Ԁ_vno_Ԁ_quiere__dezir_,_que_Ԁai_algunos_Ԁ_embusteros_,_que_Ԁlos_engaan_,yal_nombrarlos_Ԁ_dize_:_cayhu]ntin_Ԁin_cuix_ )&* _tciuhtl]zqu__tciuhpohu7qu_,_ihu]n_Ԁ_in]qu7qu_Ԁin_cuix__quinntz_Ԁin_]huqu_Ԁin_tl]tAqu_,_niman__y_ *&+ in_cuix_Ԁ_n]n]hualtin__tl]hu7pochtin_,_estus_Ԁsonlos_que_Ԁ_llamais_Ԁ_conjuradores_Ԁdel_granizo_,ylos_que_ +', _dezis_,odizen_ellos_,_que_Ԁ_hablan_Ԁconlos_Dioses_ԀdelAgua,ylos_que_Ԁ_professan_Ԁser_bruxos_._Quando__quieren_Ԁ_nombrar_Ԁa_vno_,ynose_acuerdan_Ԁ_bien_Ԁde  0h,1 @(***517***_su_Ԁ_nombre_Ԁ_vsan_Ԁde_cuixc_,_que_Ԁeslo_mesmo_,_que_Ԁ_cuix oy_;v.g.:_oquimecahutecqu_Ԁ_cotl]catl_,  _cuixc__tc]_ԀPedro?_han_Ԁ_a otado_Ԁa_vn_Ԁhombre_que_Ԁno_s_ԀsisellamaPedro. i   _A o__significa_,_qui _;v.g.:_ o__moztla__nihu]ll]z_,_no o_,quin_huiptla_,_qui _Ԁ_vendr_Ԁ_maana_,o Q _despues_Ԁde_maana_._Suele_Ԁser_interrogatiuo_,y_seruir_Ԁdelo_mesmo_,_que_Ԁ_cuix_,y_entonces_Ԁsele 9 _suele_Ԁ_posponer_Ԁ_m _;v.g.:_ om __ticmom]cht7_Ԁ_inic_ye_mxitco_Ԁin_Tltani_?has_sabido_Ԁ_como_ ! p ha_llegado_Ԁ_ya_Ԁel_Gouernador_?_Sulese_Ԁ_componer_Ԁcon_mo_,_quando_Ԁsele_sigue_,y_dezir_:_ o__mo_,  X vel_ca omo_,vel_ ocamo_,_neltiliztli_Ԁ_intlein__tilhuilc_,_qui _Ԁnoes_verdad_,lo_que_Ԁte_han_Ԁ_dicho_.  @ _Tambien_Ԁse_suele_Ԁ_componer_Ԁcon_ay]c_,y_dezir_:_ ay]c_,vel_ca ay]c_;v.g.:_ninomatia__ca ay]c_,  (  vel_ ay]c__nech__palohuz_,_entend_;_que_Ԁ_nadie_Ԁme_ayudaria_.      _Yyo_,vel_iyoyahue_,vel_yoyahue_,son_interjectiones_Ԁdel_que_Ԁ_esclama_Ԁ_doliendose_:v.g.:_iyoyahue_,   _onotlahueliltic_?_A_Ԁ_desdichado_Ԁde_m_!   @ .3.DELOS_ADVERBIOS_Ԁ_ ]non_,_ annon_,_tl annon_,y_nonyan_. h   _ ]non_es_aduerbio_Ԁde_dudar_,_vsase_Ԁ_quando_Ԁ_vno_Ԁ_duda_Ԁsi_suceder_Ԁlo_que_Ԁ_dessea_,o_espera_,nolo 8 _que_Ԁ_teme_;_vnas_Ԁ_vezes_Ԁ_significar_Ԁenromance,_por_Ԁ_ventura_,y_otras_,_querr_Ԁ_Dios_:_cuix__ ]non_   _nocnpiltiz_Ԁ_nomcohualtiz_Ԁin_motopalehuiliztzin_?_tendr_Ԁ_por_Ԁ_ventura_Ԁ_dicha_,en_que_Ԁme  _fauorescas_?_Intl]_Ԁ_ ]non_Ԁ_otiyocquzqu_Ԁin_pixqupan_,ca_niman_Ԁ_nic_Ԁ_n]mictz_Ԁin_nochpch_;_ o_  _ ]non_Ԁ_oquic_Ԁ_nociz__ac__qualli_Ԁ_tl]catl_Ԁ_tolpocatzin_,si_Dios_Ԁ_quiere_,_que_Ԁ_tengamos_Ԁbuena_cosecha_,  _luego_Ԁhede_casar_Ԁami_hija_,_qui _Ԁ_querr_Ԁ_Dios_,de_aqu_Ԁ_all_Ԁse_ofresca_Ԁocasionde_algun_Ԁ_mo o_virtuoso.  _ annon_,es_compuesto_Ԁde_ an_,_que_Ԁ_ya_Ԁ_hemos_Ԁ_declarado_,yde_non_:_significa_,en_vano_,_como_Ԁ_nen_, A _aunque_Ԁconmas_energia_;v.g.:_mo__ annon__hu]lchchca_Ԁ_yohualtica__intecoltl_,_itl_Ԁ_qu7tznequi_, )x _co__ticom_Ԁye_titomiquilizqu_,noen_vano_Ԁ(son_palabras_Ԁde_vn_Ԁ_supersticioso_)_ni_Ԁsincausa_contina_ ` el_buho_Ԁen_venir_Ԁa_llorar_Ԁde_noche_;_algo_Ԁ_pronostica_:_qui _Ԁse_morir_Ԁ_vno_Ԁde_nosotros_.Si_vno_Ԁle H _leuant;_Ԁa_otro_,_que_Ԁera_ladron_,con_intento_Ԁde_que_Ԁle_castigassen_,ynolo_castigaron_,_puede_Ԁ_dezir_:_ annon__nictontlap7qui_,_ annon__tech__nictlam7_Ԁin_ichtequiliztli_,_mo__ic_Ԁ_tlatzacuiltilc_,en_balde_,  sin_prouecho_,le_leuant_,_que_Ԁera_ladron_,_pues_Ԁnole_castigaron_Ԁ_por_Ԁ_esso_;si_dixera_Ԁ_ antlapic_Ԁ_itech_    _onictlam7_Ԁin_ichtequiliztli_,_querria_Ԁ_dezir_:con_falsedad_,y_mentira_Ԁ_dixe_Ԁdel,_que_Ԁera_ladron_._Verdad_ !! es_que_Ԁ_algunas_Ԁ_vezes_Ԁ_concurren_Ԁ_como_Ԁ_synonimos_Ԁ_ antlapic_,y_ annon_;v.g.:_aocmo_Ԁ_inman_, "" _ annon_,_ antlapic__tihu]llqu_,ye_cuollatzonquiz_,_ya_Ԁnoes_tiempo_,en_balde_Ԁ_hemos_Ԁ_venido_;ya i## se_acab;_Ԁlafiesta,el_combite_,&c.  _Tl annon_,es_interrogatiuo_,y_significa_:de_qu_Ԁ_sirue_,de_qu_Ԁ_prouecho_Ԁes?v.g:._tl annon_ 9%!% _tictequipanoa_?ca_mo__nitztlaxtl]huiz_,de_qu_Ԁ_prouecho_Ԁes_seruirle_?_pues_Ԁnotehade_pagar_._Vsase_ !&p"& en_su_Ԁ_lugar_Ԁde_tlicnon_;v.g.:_tlicnon__ticnnotza_?_cuix_Ԁ_tlacaqui_?de_qu_Ԁ_sirue_Ԁ_darle_Ԁ_consejos_?  'X#' _por_Ԁ_ventura_Ԁda_oydo_Ԁalo_que_Ԁsele_dize_?lo_mesmo_Ԁ_significa_Ԁ_tleic_,conel_verbo_Ԁ_nonay_;v.g.:_tleic_ '@$( _nonaiz_Ԁin_ompa__ni]z_?de_qu_Ԁmehade_seruir_Ԁelir_all_?_Tleic_Ԁ_nonaiz_Ԁin_nic_Ԁ_huitz__intl]cam_ ((%) _tlatl]camati_,de_qu_Ԁ_prouecho_Ԁes_que_Ԁyole_reprenda_,si_l_Ԁnohazelo_que_Ԁledizen? )&*   _Nonyan_o_nonya_,es_compuesto_Ԁde_non_,y_significa_Ԁlo_mesmo_;v.g.:de_vnos_,_que_Ԁ_querian_Ԁ_mouer_ *&+ _vna_Ԁ_cosa_Ԁ_muy_Ԁ_pesada_,yno_podian_,_dize_Ԁ_vn_Ԁ_Auctor_:_nonyan__moch7chic]hu_,_c]nm_Ԁ_colni _,en +', _valde_Ԁ_ponen_Ԁ_todo_Ԁ_su_Ԁ_esfuer o_,_pues_Ԁnola_menean_Ԁ_ni_Ԁ_vn_Ԁ_passo_._ annonyan_,eslo_mesmo_,_que_ y,(- _ annon_;v.g.:_huel_Ԁ_omilhuitl_Ԁin_quittomAqu_Ԁin_impiltzin_,in_c]n_Ԁ_huel__quittaqu_,_ annonyan_ a-). _xqu7qu aya_,_huc__hui _,dosdias_enteros_Ԁ_buscaron_Ԁa_su_Ԁ_hijo_,ynole_pudieron_Ԁ_hallar_;en_valde_,y I.*/ sin_prouecho_,_mirauan_,y_andauan_Ԁde_vna_Ԁpartea_otra_.  0h,1 @(***518***@aa%_CAPITVLO_Ԁ_QVINTO_Ԉ@  DE_VARIOS_Ԁ_ADVERBIOS_ԀY_CONJUNCIONES_.@ .l.DELOS_ADVERBIOS_Ԁ_tlalhuiz_,_ilihuiz_,_ilhuiz_,   @$$_ilhuic_,_tlc _,_tlc o_,y_anca_.     _Tlalhuiz_,o_ an__tlalhuiz_,_significa_:_inconsideradamente_,sin_qu_,_ni_Ԁpara_qu_;v.g.:_amoch_ a  _yllAtlahuollc]cuepa_,_amoch_Ԁ_chichicuepa_Ԁin_octli_,_inc_Ԁ_ an_Ԁ_tlalhuiz_Ԁ_antoququ _,os_enfurece_,y I  _buelue_Ԁ_como_Ԁ_perros_Ԁelpulque,_que_Ԁ_arremeteis_,y_embestis_Ԁsin_qu_,_ni_Ԁpara_qu_;_m]cam__ an_ 1 _tlalhuiz_Ԁ_xiqu7to_Ԁin_tlein__ticmati_,_cuix_Ԁ_ an_Ԁ_tlalhuiz__quitlapoa_Ԁin_tp_,in_petl]cal_Ԁin_]quin_ h _m7matc]tl]catl_,no_digas_Ԁ_inconsideradamente_Ԁlo_que_Ԁ_sabes_,_que_Ԁel_que_Ԁes_cuerdo_Ԁno_abre_ P _inconsideradamente_Ԁ_sus_Ԁ_cofres_,_esto_Ԁes,no_descubre_Ԁ_sus_Ԁ_secretos_._Ilihuiz_,y_ anilihuiz_,escasi 8 _synonimo_Ԁde_tlalhuiz_;v.g.:_ilihuiztltoa_,_hablar_Ԁ_inconsideradamente_,_diziendo_Ԁ_necedades_;   _ilihuiztl]catl_,hombrede_poco_Ԁ_juyzio_;_ilihuiztltolli_,_palabras_Ԁ_ociosas_Ԁy_vanas_.    _Ilhuiz_,o_ilhuic_,_saltillo_Ԁenla_vltima_,_significa_:_especialmente_,o_mucho_Ԁmas;v.g.:_cenc_  _titotolin7tinem7_Ԁin_tim]cohualtzitzintin_,_campa_Ԁ_tictoculzqu_Ԁin_xquich__tech7tlanili_,_ilhuiz_Ԁin  _axcan_in_aoctaqu_,_iz__ a__tiquozqu7totn_,inye_tontlam7_,_timiqu7_in_ca__ttzin_,_quauhtzin_ q _Totocuiyo_Ԁ_cocoliztli_,_passamos_Ԁ_gran_Ԁ_trabajo_Ԁlos_naturales_,_porque_Ԁde_d;nde_Ԁ_hemos_Ԁde_sacar_Ԁtanto Y _como_Ԁnos_piden_?enespecial_ogora_,_que_Ԁ_somos_Ԁtan_pocos_,ynos_vamos_Ԁ_acabando_,y_muriendo_Ԁcon_pestes_.In_oyuh__quicac_in,_ilhuiz_,vel_ilhuic_Ԁ_tlahuolcuic_,en_oyendo_,_que_Ԁ_oy;_Ԁ_esto_,_mucho_Ԁmasse )x _amoin;_.̂  _Tlc _,_breue_Ԁla_primera_Ԁa,yla_segunda_Ԁcon_saltillo_,es_aduerbio_Ԁde_que_Ԁ_vsa_,el_que_Ԁse_acuerda_Ԁde H _repente_Ԁde_algo_Ԁylo_dize_,_auiendo_Ԁ_dicho_Ԁanteslo_contrario_,o_otra_Ԁ_cosa_Ԁ_diferente_;v.g.:_preguntale_a_vno_Ԁ_su_Ԁconfessorsi_tiene_Ԁ_algun_Ԁ_pecado_,y_l_Ԁ_dize_:_tle__mitl_Ԁ_ic_Ԁ_onicnoyol7tlacalhu7_Ԁin  _Totcuiyo_;_tlc __niquilnamiqui_Ԁ_co__cihu]tl_Ԁ_onic_Ԁ_huetzquil7_Ԁ_oniquelehu3_,ennadahe_ofendido_Ԁa    _Nuestro_Ԁ_Seor_:_assi_!_acuerdome_Ԁ_que_Ԁ_hize_Ԁ_seas_Ԁa_vna_Ԁ_muger_,yla_dessee_.Para_que_Ԁse_entienda_Ԁel_exemplo_Ԁ_siguiente_,_supongo_Ԁ_que_Ԁen_Mexicano_Ԁson_semejantes_,y_faciles_Ԁde_equiuocar_,_las_Ԁ_palabras_con_que_Ԁse_dize_:_ocupacion_Ԁde_borrachera_,y_ocupacion_Ԁde_gouierno_;_predicando_Ԁ_pues_Ԁ_vno_Ԁ_dixo_:in i## _amhu]ntin_in_amppiltin_in_nonmany]n__mo__anquihu]lcaqu7_in_missatzin__Totocuiyo_,ca_nel_Ԁ_y_ Q$ $ _inc_Ԁ_tech_Ԁ_anmotlami_Ԁin_amotl]hu]ncatequiuh_;_tlc _Ԁ_nino_Ԁ_tompatili_Ԁin_amotltoctequiuh_, 9%!% _vosotros_Ԁlos_principales_Ԁno_venis_Ԁa_Missa_Ԁentre_semana_,yes_que_Ԁos_escusais_Ԁcon_vuestra__occupacion_Ԁde_borrachera_;_assi_!_que_Ԁme_equiuoqu_,_quise_Ԁ_dezir_Ԁcon_vuestra_Ԁ_ocupacion_Ԁde_gouierno_.  _Tlc o_,es_aduerbio_Ԁdel_que_Ԁ_vsa_Ԁel_que_Ԁcon_admiracion_Ԁ_cae_Ԁenla_cuenta_Ԁde_algo_,_que_Ԁno_auia_ ((%) _reparado_,oalo_menos_Ԁse_confirma_Ԁen_aquella_Ԁ_verdad_;v.g.:_tlc o_Ԁca_nelli_Ԁin_qu7toa_Ԁ_nocihu]uh_, )&* ye_nopan__hu]llathuiz_,_valgame_Ԁ_Dios_,_bien_Ԁ_dezia_Ԁmi_muger_,_que_Ԁ_ya_Ԁ_queria_Ԁ_amanecer_._Vi;_Ԁ_vno_ *&+ _muerta_Ԁ_vna_Ԁpersonaprincipal,y_admirado_Ԁ_dixo_:ye_noyollopachiuh_:_tlc o__ an_ +', _tocennneuhc]mictia_Ԁin_miquiztli_;_tlc o_in_quenin__miqui_Ԁin_i ntzin_,_tlcco_Ԁ_ an_Ԁ_n__yuhmiqui_in y,(- _tltoani_!_ya_Ԁ_acab_Ԁde_entender_Ԁlo_que_Ԁ_passa_:_valgame_Ԁ_Dios_,_que_Ԁla_muerte_Ԁnose_aorra_Ԁcon_nadie_! a-). _que_Ԁa_todos_Ԁ_lleua_,_por_Ԁ_vn_Ԁ_rasero_!_que_Ԁdela_manera_Ԁ_que_Ԁ_muere_Ԁel_pobre_,_muere_Ԁ_tambien_Ԁelgrande!_Tl cc_ 1/+0   0h,1 @(***519***_saltillo_Ԁen_las_Ԁdos_vltimas_,y_breue_Ԁla_primera_Ԁesel_mismo_Ԁ_tl c o_:conel_y_,_significa_Ԁcasilo  _mesmo_;v.g.:_admirado_Ԁ_vno_Ԁde_que_Ԁ_su_Ԁ_sementera_,_vaya_Ԁtan_adelante_,_dize_:O_tl cc_Ԁ_y_Ԁ_cuel_ i _mi]huatiznequi_Ԁin_toctli_,_valgame_Ԁ_Dios_,_ya_Ԁ_quiere_Ԁ_espigar_Ԁla_caa_!No_auia_Ԁ_reparado_Ԁ_vno_,en_que_ Q _estaua_Ԁ_vn_Ԁamigo_suyo_Ԁenla_conuersacion_,yen_reparando_Ԁ_dixo_:_Hui__tl cc_Ԁ_iztimohucatz_,_ayamo_ 9 _nimitznottili]ya_,_qu_Ԁ_aqu_Ԁ_ests_!_aun_Ԁnote_auia_Ԁ_visto_. ! p   _Anca_,es_aduerbio_,de_que_Ԁse_vsa_,_quando_Ԁ_vno_Ԁ_infiere_Ԁ_algo_Ԁde_otra_Ԁ_cosa_Ԁ_que_Ԁ_vi;_,o_oy;_,y_parece_  X _corresponder_Ԁal_luego_,_castellano_;v.g.:_vi;_Ԁ_vno_Ԁen_gran_Ԁ_miseria_Ԁa_quien_Ԁ_auia_Ԁ_conocido_Ԁ_muy__prospero_,y_desengaado_Ԁ_dixo_:_anca_Ԁin_tl]lticpac_Ԁ_nocuiltnlli__notlamachtilli_,_anca_Ԁ_ an_  (  _nonquzc]ytl_:_anca_Ԁ_tle_Ԁ_itech__huetziz_Ԁin_toyllo_Ԁ_iniz_Ԁ_tl]lticpac_:_anca_Ԁ_ an_Ԁ_yuhqui_!_coch7tlohualli_    _tomictli_Ԁ_pan__ticmatizque_Ԁ_iniz_Ԁ_tl]lticpac_Ԁ_ic_Ԁ_p]coa_!_luego_Ԁ_las_Ԁ_prosperidades_Ԁdel_mundo_,noson_sino_   _vanidad_!_luego_Ԁno_debemos_Ԁ_afficionarnos_Ԁa_cosa_Ԁ_alguna_Ԁdela_tierra_!_luego_Ԁ_hemos_Ԁde_tener_Ԁ_por__sueos_Ԁ_todos_Ԁlos_deleites_Ԁdel_mundo_!En_lugar_Ԁde_anca_,_entraua_Ԁ_muy_Ԁ_bien_Ԁ_tl c o_,_pero_Ԁ_tuuiera_ y  _fuer a_Ԁde_admiracion_,ynode_inferir_Ԁ_vno_Ԁde_otro_,loquales_proprio_Ԁ_deste_Ԁ_anca_;v.g.:_dixo_Ԁ_vna_ a  _muger_Ԁa_su_Ԁ_marido_,_que_Ԁ_auia_Ԁ_cantado_Ԁ_ya_Ԁdos_vezes_Ԁel_gallo_,_despues_Ԁdemedia_noche_,y_l_Ԁ_infiri;_:_anca_Ԁye_huel_Ԁ_yohua_Ԁin_tim7xit3_,_segun_Ԁ_esso_,_buen_Ԁ_rato_Ԁha_que_Ԁ_despertaste_. 1 @ .2.DE_ALGVNOS_Ԁ_ADVERBIOS_Ԁ_INTERROGATIUOS_.  _Quon_,es_interrogatiuo_:_significa_,_c;mo_,de_qu_Ԁ_manera_;v.g.:_quon_Ԁ_timoyetztica_,_c;mo_Ԁ_est_Ԁv.  m.;_quon_Ԁ_nitl]catl_,in_tla_Ԁ_;quimomachit7_Ԁin_noconetzin_Ԁin_tlein_Ԁ_nopan_Ԁ_mochiuh_?ala_letra_Ԁ_parece_  _que_Ԁ_significa_:_c;mo_Ԁsoypersonasimipadre_sabe_Ԁlo_que_Ԁmeha_sucedido_;_pero_Ԁ_quiere_Ԁ_dezir_:_qu__ser_Ԁde_m_Ԁsimipadre_sabe_,&c,ylos_ladrones_Ԁ_pueden_Ԁ_dezir_:_quon_Ԁ_titl]c_,in_tlat]nqu_,_qu_ q _ser_Ԁde_nosotros_Ԁsinos_prendieren_.Sisele_pospone_Ԁmach,es_pregunta_Ԁcon_admiracion_;v.g.: Y _quonmach_Ԁin_mo__azcenmiqu7_Ԁ_iz_Ԁ_ an__iyA__ccentetl_Ԁ_am]y]toton_Ԁ_ic_Ԁ_anmp]ntihutz_?_c;mo_Ԁes A possible,_que_Ԁno_tengais_Ԁ_frio_,_trayendo_Ԁ_ceida_Ԁ_vna_Ԁsolamantade_nequen_?Este_quonmach_,_ante )x puesto_Ԁalos_pronombres_;v.g.:_quonmach_Ԁ_huel__thuatl_,vel_quonmachtami_,&c.,_significa_Ԁ_dichoso_ ` _t_,&c.,_aunque_Ԁ_tambien_Ԁse_dize_,_quando_Ԁse_habla_Ԁde_desdichas_,_como_Ԁlo_dixeron_Ԁlos_Mexicanos_,_quando_Ԁ_vinieron_Ԁlos_Espaoles_:_quonmach_Ԁ_huel_Ԁ_thu]ntin_Ԁin_tiquittazqu_Ԁintic_mahui zqu_Ԁin 0 _tez o_Ԁin_totlapallo_Ԁ_ic_Ԁ_tic]lt7ti]zqu_Ԁin_t]uh_in_totepouh_;in_txpan_Ԁ_tomatian_Ԁ_pApolihuiz_Ԁin  _Mex7cytl_!_que_Ԁa_nosotros_Ԁno_huuo_Ԁdecaberla_suerte_,dever_regada_Ԁcon_nuestra_Ԁ_sangre_Ԁa_nuestra_    Ciudad!y_que_Ԁen_nuestro_Ԁ_tiempo_,ya_nuestra_Ԁvistase_haya_Ԁde_perder_ԀelImperio_Mexicano_!ya_sus_Ԁ_hijos_Ԁ_dezian_:_Quonmach__huel_Ԁ_amhu]ntin_Ԁin_anqupantil7qu_Ԁin_;amopan__mochiuh_Ԁin_tlein_ "" _cocc__teApuhqui_Ԁintic_chxticat_!_que_Ԁa_vosotros_Ԁ_huuo_Ԁdecaberla_suerte_,de_que_Ԁen_vuestro_ i## _tiempo_Ԁ_ayan_Ԁ_sucedido_Ԁ_las_Ԁ_miserias_Ԁ_que_Ԁ_estamos_Ԁ_aguardando_!  _Aquon_vel_moquon_,_dize_Ԁ_carencia_Ԁde_turbacion_,_pena_,y_cuydado_;v.g.:_in7quac_Ԁ_noch__huac_ 9%!% _ninochuh_,_quando_Ԁme_ri;_Ԁnome_alter_,_ni_Ԁseme_di;_Ԁnada;_quonc_Ԁin_noyllo_,_tengo_Ԁel !&p"& _cora on_Ԁ_sossegado_,no_tengo_Ԁpassioncon_nadie_.LosSantos_Martires_Ԁ_dirian_Ԁalos_Tiranos_,si_hablaran_Ԁen_Mexicano_:_quon_Ԁ_nicmati_,_quon__noch_Ԁ_chhua_;_can__achi__noch_Ԁcocoain '@$( _mototla7iyhuiltiliz_,de_ninguna_Ԁ_manera_Ԁ_siento_,_ni_Ԁme_empecen_,_ni_Ԁ_lastiman_Ԁ_tus_Ԁ_tormentos_;_quon_ ((%) _momati_,y_quon_Ԁ_tlatta_,_quieren_Ԁ_dezir_:esun_desvergon ado_,no_tiene_Ԁ_respecto_Ԁa_nadie_. )&*   _Quonin_,es_interrogatiuo_,_c;mo_?v.g.:_quonin__mo_Ԁ_tinochximati_,_cuix_Ԁ_mo__nimottzin_?_c;mo_, *&+ nome_conoces_?no_soi_Ԁyo_tu_ԀPadre?_Aquel_Ԁ_mo o_Ԁ_que_Ԁ_estuuo_Ԁ_ducientos_Ԁ_aos_Ԁenel_combite_Ԁdela_otra_Ԁ_vida_,sin_parecerle_Ԁmas_que_Ԁunsolodia,al_boluer_Ԁa_su_Ԁcasa,_diria_:_quonin_?_mo_Ԁ_nic]n_Ԁin y,(- _noch]n_?_c;mo_?noes_esta_Ԁmicasa?_quonin_Ԁin?_cuix_Ԁ_oninixcuep_?_c;mo_Ԁes_esto_?he_perdido_Ԁel a-). _tino_?_achca_Ԁ_ ]_Ԁ_n7c]n_,ca_mo_Ԁ_ninxcuepa_,_cierto_Ԁes,_que_Ԁ_esta_Ԁesmicasa,y_que_Ԁnohe_perdido_Ԁel I.*/ _tino_.Sia_este_Ԁ_quonin_,sele_antepone_Ԁin,noes_interrogatiuo_,y_significa_:_ass_Ԁ_como_,dela_manera_ 1/+0 _que_;v.g.:  0h,1 @(***520***_m]__quimonequilti_Ԁin_Totocuiyo_,in_quonin__tinochtolnia_,_m]_Ԁ_ an_Ԁ_n__yuhqui__tiquittaz_,_ihu]n__m]__oc_  _hu]lc__mopan__mochhua_,_quiera_Ԁ_Dios_,_que_Ԁ_assi_Ԁ_como_Ԁ_t_Ԁmehazesmal,lo_veas_Ԁ_por_Ԁ_tu_Ԁcasa,y_aun_ i _peor_;_mo_Ԁ_ an_Ԁ_quonin_,_significa_:no_como_Ԁ_quiera_,en_gran_Ԁ_manera_;v.g.:In_yuhqui_Ԁ_cac_Ԁin,_mo_ Q _ an__quonin_Ԁ_tlahuolcuic_,_tlahuolpo on_,_quando_Ԁ_huuo_Ԁ_oydo_Ԁ_esto_,noes_como_Ԁ_quiera_Ԁlo_que_Ԁse_enoj;_, 9 y_enfureci;_.  _ ] an__quonin_;a_poco_Ԁmas,o_menos_;v.g.:_ ] an__quonin_Ԁtic_chhua_Ԁin_tlein__nimitztequiuhtia_,  X hazesa_poco_Ԁmasa_menos_Ԁlo_que_Ԁte_encargo_.La_significacion_Ԁ_deste_Ԁ_ ] an_,es:sin_tra a_,  @ _disparatada_,y_neciamente_;v.g.:_cuix_Ԁ_ ] an__tomac_Ԁ_ninotl] az_?_pues_Ԁ_qu_?hede_meterme_Ԁen  (  _manos_Ԁdela_justia_,odemis_enemigos_,sin_qu_Ԁ_ni_Ԁpara_qu_,y_neciamente_?_mo_Ԁ_timomachtia_,    _m]noc_Ԁ_titlatequipanoa_,_ ] an__campa_,vel_ ] an_Ԁ_canin_Ԁ_tiqu7quztinemi_,no_estudias_,_ni_Ԁ_trabajas_,   _por_Ԁ_ay_Ԁte_andas_Ԁ_perdido_._In7qu]c__mochuhtic__Missa_,_mo_Ԁ_ninotechhua_,_ ] an_Ԁ_tleinmach_   _niqu7ilnamiqui_,en_tiempo_Ԁde_Missa_Ԁno_re o_,_sino_Ԁ_que_Ԁme_diuierto_Ԁenmil_disparatadas_ y  _imaginaciones_.  _Quonam3_,_saltillo_Ԁenla_vltima_,_quando_Ԁes_aduerbio_,es_synonimo_Ԁde_quonin_,y_mo_Ԁ_ an__quonam3_, I  de_mo_Ԁ_ an_Ԁ_quonin_._Tambien_Ԁ_sirue_Ԁde_nombre_Ԁ_interrogatiuo_,y_significa_:de_qu_Ԁ_manera_Ԁes?v.g.: 1 _quonam7c]tzintli_Ԁin_Totocuiyo_Ԁ_Dios_?de_qu_Ԁ_manera_Ԁes_Dios_?_puedo_Ԁresponder:_ay]c_Ԁ_huel_ h _ccic]7tz_Ԁin_quonam7c]tzintli_Ԁin_Totocuiyo_,_nadie_Ԁ_puede_Ԁ_dezir_Ԁ_perfectamente_Ԁdela_manera_Ԁ_que_Ԁes P _Dios_:en_este_Ԁ_vltimo_Ԁ_exemplo_Ԁse_vee_,_c;mo_Ԁ_quonam3_,_dexa_Ԁdeser_interrogatiuo_,sisele_antepone_ 8 in.     _Quon_Ԁ_nel_,_quoz an_Ԁ_nel_,_quonno o_Ԁ_nel_,son_synonimos_,y_significan_:_qu_Ԁ_remedio_Ԁ_ay_,_qu_Ԁseha  de_hazer_?no_ay_Ԁ_sino_Ԁ_tener_Ԁ_paciencia_;_destos_Ԁ_aduerbios_Ԁ_vsaron_Ԁlos_Mexicanos_,_quando_Ԁse_vieron_  _acosados_Ԁdelos_Espaoles_:_motolnia_Ԁin_icnhuohu_Ԁin_icnilama_;_auh_Ԁin_piltzintli_Ԁin_ayaquimati_:  _Quon__nel_,_quoz an__nel_,_quon__no o__nel_?_campa_Ԁ_nel_?ca_yetictoma_,_caticat__7z ]co__tlein_,_iz ] o_ q _quonam7__ticmahui ozqu_,_causan_Ԁ_lastima_Ԁlos_pobres_Ԁ_viejos_,y_viejas_,ylos_nios_Ԁ_inocentes_,_que_Ԁno Y _tienen_Ԁ_todavia_Ԁ_vso_Ԁde_ra on_;_pero_Ԁ_qu_Ԁ_remedio_Ԁ_tiene_?_qu_Ԁsehade_hazer_?_d;nde_Ԁ_hemos_Ԁdeir?_dispuestos_Ԁ_estamos_Ԁa_qualquier_Ԁ_cosa_,yde_qualquier_Ԁ_manera_Ԁ_que_Ԁ_suceda_.  _ ] o_,_antepuesto_Ԁalos_pronombres_,y_aduerbios_Ԁ_interrogatiuos_,_les_Ԁ_quita_Ԁel_serlo_,y_su_ ` _significacion_Ԁ_corresponde_Ԁal_qualquiera_,_castellano_,_como_Ԁ_ ] o_Ԁ_tlein_,_qualquiera_Ԁ_cosa_Ԁ_que_;_ ] o_ H _quonman_,a_qualquier_Ԁ_hora_Ԁ_que_;_ ] o_Ԁ_aquin_,_qualquiera_Ԁpersona_que_;v.g.:_xiccaqui_Ԁ_iz_Ԁ_ ] o_Ԁ_t]ct_ 0 _titltlaco]ni_,_iz ] o__quonman_Ԁ_ihuicpatzinco__timocuepaz_Ԁin_Totocuiyo_,_mitzmopApolhu7lz_Ԁ_iz ] o_  _quoxquich_,_ihuan_Ԁ_iz ] o_Ԁ_tlein_Ԁ_ic_Ԁ_oticmyol7tlacalhu3_,_oye_Ԁ_pecador_,_qualquiera_Ԁ_que_Ԁ_tu_Ԁseas,a    _qualquier_Ԁ_hora_,_que_Ԁte_conuirtieres_Ԁa_Nuestro_Ԁ_Seor_Ԁte_perdonar_Ԁ_qualquiera_Ԁ_pecados_,_que_Ԁ_ayas__cometido_.@ .3.DELOS_ADVERBIOS_Ԁmach,_mach_,_c]c_,_yoqun_,y Q$ $ @ _otras_Ԁ_particulas_Ԁcon_quien_Ԁ_stos_Ԁse_componen_. 9%!% Mach,_tiene_Ԁ_varias_Ԁ_significaciones_,yseala_primera_,la_que_Ԁhe_apuntado_Ԁ_varias_Ԁ_vezes_,yes,_que_ !&p"& _antepuesto_Ԁalos_pronombres_,o_aduerbios_Ԁ_interrogatiuos_,_auiua_Ԁla_interrogacion_,y_muestra_Ԁmayor_duda_Ԁdelo_que_Ԁse_pregunta_,y_enfadado_Ԁde_su_Ԁ_perplexidad_;v.g.:si_vno_Ԁme_habla_,ymete_tanta__parola_,_que_Ԁnole_entiendo_,_dir_:_tleinmach__tiqu7toa_?_que_Ԁeslo_que_Ԁ_suele_Ԁ_dezir_Ԁel_Espaol_:_qu_ ((%) _Diablos_Ԁ_dizes_?ya_vno_Ԁ_que_Ԁ_buscandole_,no_puedo_Ԁ_dar_Ԁcon_l_,_puedo_Ԁ_dezir_:_c]ninmach_ )&* _tinnentinemi_?_d;nde_Ԁ_diablos_Ԁ_andas_?El_el_Ԁ_aduerbio_Ԁ_iquin_,he_puesto_Ԁ_otros_Ԁ_exemplos_Ԁ_desto_ *&+ _mesmo_.Estemach,se_suele_Ԁ_anteponer_Ԁal_presente_,o_preterito_Ԁ_indicatiuo_,_quando_Ԁ_vno_Ԁ_repara_Ԁen +', _algo_Ԁ_que_Ԁno_auia_Ԁ_reparado_,_pero_Ԁlo_affirma_Ԁcon_alguna_Ԁ_duda_;v.g.:_dixeron_Ԁlosde_vna_ԀCiudadde_vnos_Ԁ_forasteros_,y_espias_:_]qu7qu_Ԁin,in_mochipa_Ԁ_nic]n_Ԁ_ton]huac__m]huiltia_?mach_mo_ a-). _tiquimximat3_,_quines_Ԁson_stos_,_que_Ԁdecontinuo_juegan_Ԁcon_nosotros_?_parece_,_que_Ԁes_gente_Ԁno I.*/ _conocida_._Tle_Ԁ_tim]il7_?mach_huel_Ԁ_chchliuh_Ԁin_mxtelolo_?_qu_Ԁ_tienes_?_parece_,_que_Ԁ_tienes_Ԁlos 1/+0 _ojos_Ԁ_muy_Ԁ_colorados_.  0h,1 @(***521***_Antepuesto_Ԁmach,al_preterito_Ԁ_despues_Ԁdelao,_significa_:_mucho_,en_gran_Ԁ_manera_;v.g.:_mach_  _nicianmic_Ԁin_nimitznotomolia_,mehe_cansado_Ԁ_mucho_Ԁen_buscarte_,_mach_Ԁ_ihuiut7qu_,se_han_ i _embriagado_Ԁ_mucho_,_estn_Ԁ_perdidos_.En_esta_Ԁ_significacion_Ԁse_vsa_Ԁ_tambien_Ԁde_mach_,_saltillo_Ԁenla Q _vltima_;v.g.:_mach__tepozmecatica_Ԁ_quiccatzilpiqu_,le_ataron_Ԁ_muy_Ԁ_bien_,y_apretadamente_Ԁcon 9 _una_Ԁ_cadena_._ anmach_,y_ anmach_,_antepuestos_Ԁalos_verbos_,_significan_Ԁ_que_Ԁa_vno_Ԁ_todo_Ԁsele_va_ ! p en_hazer_Ԁlo_que_Ԁel_verbo_Ԁ_significa_;v.g.:_tl]ximoc]huacan_,_ anmach_,_antlto _,_callad_,_que_Ԁ_todo_Ԁse  X os_va_Ԁen_hablar_._ anmach_Ԁ_nochhua_,nohaze_sino_Ԁ_reirme_.  @   In_mach_,_significa_:_especialmente_,_mayormente_;v.g.:ca_huel__mochintin__quimomacatinem7_Ԁin  (  _mxtl_,in_tl]p]tl_,in_mach_Ԁ_huel_Ԁ_yhu]ntn_Ԁ_intoyacanqu_,_todos_Ԁse_dan_Ԁala_embriaguez_,    _especialmente_Ԁlos_mandones_._Significa_Ԁ_tambien_:_esto_Ԁes,_conuiene_Ԁasaber,para_explicar_Ԁ_alguna__palabra_Ԁ_precedente_;v.g.:_Tltlaco]nie_Ԁ_intl]camo__toconxpantilz_Ԁ_inteytica_Ԁ_tcitl_,in_mach_   _yhu]tl_Ԁin_tepixqui_Ԁin_motltlaclc;c;liz_,ca_niman__hueltiptiz_,_pecador_,sino_descubres_Ԁal y  medico_espiritual_,_esto_Ԁes,al_Sacerdote_,la_enfermedad_Ԁde_tus_Ԁ_pecados_,de_ninguna_Ԁ_manera_Ԁ_podrs__sanar_._Notese_Ԁ_esta_Ԁ_frase_Ԁde_mach_._Tlein__mach_Ԁ_n_Ԁ_ic_Ԁ_ccaman]loa_Ԁin_nottzin_!_qu_Ԁde_chistes_, I  _que_Ԁ_dize_Ԁmipadre!  _ ]c_,_saltillo_Ԁenla_vltima_,_significa_:_finalmente_;_vsase_,_quando_Ԁ_despues_Ԁde_auer_Ԁ_contado_Ԁ_vno_ h _varias_Ԁ_cosas_,_concluie_Ԁconla_vltima_,ocon_vna_Ԁ_proposicion_Ԁ_vniuersal_;v.g.:alos_que_Ԁse_quieren__confessar_Ԁ_les_Ԁ_puedo_Ԁ_dezir_:_monequi_Ԁ_anqu7tzqu_in_quozquipa_Ԁ_antl]hu]nqu_,in_quozquipa_ 8 _anqu7tlacAqu_Ԁin_imisstzin_Ԁ_Totocuiyo_,_ ]c_Ԁ_quoczquipa_,in_pan_Ԁ_anhuetzqu_Ԁin_occequi_   _tomicti]ni_Ԁ_tltlaclli_,es_menester_,_que_Ԁ_digais_Ԁ_quntas_Ԁ_vezes_Ԁos_aueis_Ԁ_emborrachado_,_quntas_Ԁ_aueis_  _dexado_Ԁde_oyr_Ԁ_Missa_,y_finalmente_,_quntas_Ԁ_vezes_Ԁ_aueis_Ԁ_caido_Ԁen_otros_Ԁ_pecados_Ԁ_mortales_,yen_cada_Ԁ_vno_Ԁ_dellos_._Aquel_Ԁ_quoczquipa_,_significa_Ԁ_preguntando_:_quntas_Ԁ_vezes_Ԁ_cada_Ԁ_vno_,loqualno  _tiene_Ԁ_quozquipa_,_que_Ԁ_significa_Ԁ_simplemente_:_qu_Ԁ_tantas_Ԁ_vezes_? q   _Yoqun_,_saltillo_Ԁenla_vltima_,_tambien_Ԁ_significa_:_finalmente_,_vltimamente_;_pero_Ԁse_vsa_,_quando_ Y se_temia_,o_aguardaua_Ԁ_algo_,_que_Ԁalfin_sucedi;_;v.g.:inye_ic_Ԁ_expa__motltltlauhtil7t7caya_Ԁin A _Totocuiyo_,_yoqun__moquxt7tihuetzico_Ԁ_intlachhualtzin_ԀinAngel,ala_tercera_Ԁ_vez_;_que_Ԁ_or;_ )x _Nuestro_Ԁ_Seor_,vino_finalmente_,elAngel,_criatura_Ԁ_suya_:_Quando_Ԁlosconquistadores_reboluieron_la_segunda_Ԁ_vez_Ԁ_sobre_Ԁ_Mxico_,_dixeron_Ԁdelos_Mexicanos_:_Quil_Ԁ_yoqun_Ԁ_ncuol_Ԁ_hu]llqu_ H _qu c=_?_disque_Ԁ_vltimamente_Ԁ_han_Ԁ_venido_Ԁ_otra_Ԁ_vez_?_Nhui]mpa_,_tlayycA_Ԁinma_nochcialti_: 0 _huelmochuh_,_ic_Ԁ_yoqun_Ԁ_qul]n_,_hizo_Ԁ_quanto_Ԁ_pudo_Ԁpara_que_Ԁyo_viniera_Ԁenlo_que_Ԁ_queria_;no_fu_  possible,con_que_Ԁ_vltimamente_Ԁse_enoj;_._Tal_Ԁ_vez_Ԁ_significa_Ԁ_este_Ԁ_yoqun_:_vltimamente_Ԁy    _juntamente_Ԁ_mucho_Ԁmas;v.g.:_apurado_Ԁ_vno_Ԁde_su_Ԁ_necessidad_,ydelade_sus_Ԁ_hijos_,_dessea_Ԁ_irse_,y_dexarlos_,_pero_Ԁ_repara_Ԁ_despues_Ԁy_dize_:_quon_Ԁ_niquinc]uhtohuaz_?_cuix_Ԁ_mo_Ԁ_yoqun_Ԁ_huel_ "" _motolnzqu_?_c;mo_Ԁloshede_dexar_?_por_Ԁ_ventura_Ԁno_passaran_Ԁ_vltimamente_Ԁmayor_necessidad_. i##   Sia_yoqun_,sele_antepone_Ԁ_quon_,_significa_:_qunto_Ԁmas;v.g.:_pretendi;_Ԁun_mandoncillo_,_quitar_ Q$ $ con_ciertos_Ԁ_embustes_Ԁ_vnas_Ԁ_tierras_Ԁa_vn_Ԁ_indio_Ԁprincipal,_supolo_Ԁel_Gouernador_,y_dixole_:_niman_ 9%!% _mxco_Ԁ_noci_Ԁin_quon__timomati_Ԁin_tle_Ԁ_pan_Ԁ_titlachia_:_intl]_Ԁ_tla Apilli_,_huc_Ԁ_timotlpaloa_,_inc_ !&p"& _tictl]lculznequi_,_quon_Ԁ_yoqun_Ԁ_tiquinchhua_Ԁ_tiquinpoloa_Ԁin_icntl]ca_?sete_hecha_Ԁdever,_que_  'X#' _eres_Ԁ_vn_Ԁ_desvergon ado_,y_atreuido_:site_atreues_Ԁa_vn_Ԁprincipal,yle_quieres_Ԁ_quitar_Ԁ_sus_Ԁ_tierras_,_qunto_Ԁmasmal_hars_Ԁalos_pobres_?Sia_yoqun_,sele_antepone_Ԁ_ ]_,_parece_Ԁ_que_Ԁ_significa_:es ((%) possible?v.g.:_despert;_Ԁ_muy_Ԁ_temprano_Ԁ_vna_Ԁ_madre_Ԁa_sus_Ԁ_hijas_,y_quexandose_Ԁla_vna_Ԁdetanto_madrugar_,_dixo_:quin_ic__oppa_Ԁin_tztzi__qu]nca_:ye_cuoly_Ԁ_titechmohuilia_?_auh_Ԁye_huella *&+ quauhyohuac_Ԁin_titottocaqu_,_ a__yoquon__quoxquich_Ԁ_tn_Ԁin_ticochizqu_?no_h_Ԁnada_que_Ԁ_cant;_ +', la_segunda_Ԁ_vez_Ԁel_gallo_,y_ya_Ԁtanprestonos_leuantas_?_pues_Ԁ_anoche_Ԁ_bien_Ԁ_tarde_Ԁnos_acostamos_:espossible,_que_Ԁtan_poco_Ԁ_hemos_Ԁde_dormir_? 0h,1   0h,1 @(***522***@| | .4.DELOS_ADVERBIOS_Ԁ_yoc_,_tol_,_m] otol_,y_tol_. ! p   _Yoc_,la_primera_Ԁ_larga_,yenla_vltima_Ԁ_saltillo_,_significa_:_pero_;v.g.:_inm]nel_Ԁ_huella Atlanqui_Ԁ_inin_  @ _tilmtli_,_yoc_Ԁ_huel__nicchuaz_,_aunque_Ԁes_muy_Ԁ_linda_Ԁ_esta_Ԁmanta,_pero_Ԁnohede_comprarla_.In  (  _axcan_Ԁ_oc_Ԁ_nimitztlappolhuia_,_yoc_Ԁ_intl]__occeppa_Ԁ_yuhqui_Ԁ_ticchhuaz_,_ ]y_Ԁ_connequiz_Ԁ_inic_Ԁ_yoqun_    _ticcentzaucti]z_,_por_Ԁagorate_perdono_,_pero_Ԁsi_hicieres_Ԁ_otra_,nose_menester_Ԁmas;para_que_   _finalmente_Ԁlo_pagues_Ԁ_todo_Ԁjunto._Aquel_Ԁ_ ]y_Ԁ_connequiz_,_significa_Ԁ_propriamente_:no_ser_Ԁ_menester_   mas;con_que_Ԁsedaa_entender_,_que_Ԁ_auia_Ԁ_otras_Ԁ_causas_Ԁpara_castigar_,y_que_Ԁen_allegandose_Ԁ_aquella_,se_executar_Ԁel_castigo_.  _Tol_,_tambien_Ԁ_significa_Ԁ_pero_:v.g.:_dixo_Ԁ_vn_Ԁ_labrador_Ԁa_sus_Ԁ_hijas_:_tlmlli__moca_Ԁ_p yA_ I  _xicchhuacan_,_toly_Ԁ_amhu]ntin__anquimat7_,ca_amocihu]tequiuh_,hazedel_guisado_Ԁcon_mucho_ 1 _epa ote_,_pero_Ԁ_esto_Ԁ_mejor_Ԁlo_sabeis_Ԁ_vosotras_,_pues_Ԁesofficiode_mugeres_.Endos_ocasiones_Ԁse_vsa_del_aduerbio_Ԁ_pero_,en_castellano_:_vna_Ԁes_quando_Ԁ_vno_Ԁha_alabado_Ԁ_algo_,y_luego_Ԁcon_este_Ԁ_aduerbio_ P _aade_Ԁ_otra_Ԁ_cosa_,con_que_Ԁlo_deslustra_,yen_esta_Ԁ_significacion_Ԁ_vsa_Ԁel_Mexicano_Ԁdesoloel_yoc_;_otra_ 8 es,_quando_Ԁha_dicho_Ԁ_vno_Ԁ_alguna_Ԁ_falta_Ԁde_alguno_,ode_alguna_Ԁ_cosa_,ycon_este_Ԁ_pero_,_aade_Ԁ_otra_buena_propriedad_Ԁcon_que_Ԁhaze_lleuadero_Ԁlo_primero_,yen_esta_Ԁ_segunda_Ԁ_significacion_Ԁ_vsa_Ԁel_Mexicano_Ԁ_indifferentemente_Ԁde_yoc_o_tol_;v.g.:_trata_Ԁ_vno_Ԁde_tomar_Ԁ_por_Ԁ_yerno_,a_vn_Ԁ_mancebo_,y  _dize_Ԁdel,ca_icntl]catl_,_tle__]xca_,_tlatqui_,_tol_Ԁ_qualli_Ԁ_tl]catl_,vel_yoc_Ԁ_qualli_Ԁ_tl]catl_,_pobre_Ԁes,_pero_  hombrede_bien_;haze_vno_Ԁcargoa_otro_Ԁde_que_Ԁha_hecho_Ԁ_alguna_Ԁ_falta_,y_responde_Ԁel_otro_:_m] otol_ q _nicchuh_,_tlein_Ԁ_tol_Ԁ_pan__motta_Ԁin_nicchuh_,_m_Ԁ_oc_Ԁ_hu]lc_Ԁin_thu]tl_Ԁ_ticchuhtinemi_?demos_que_ Y lo_aya_Ԁyo_hecho_,_pero_Ԁtan_gran_Ԁ_cosa_Ԁes?noes_peor_Ԁlo_que_Ԁ_t_Ԁ_andas_Ԁ_haciendo_?  _Notese_Ԁde_camino_Ԁ_este_Ԁ_m] otol_,_que_Ԁ_corresponde_Ԁal_castellano_,mas_que_,_;_Ԁdemos_caso_Ԁ_que_;v. )x g.:_m] otol_Ԁ_nic_Ԁ_cuic_,_cuix__motequiuh_?demos_caso_Ԁ_que_Ԁyolo_aya_Ԁ_tomado_,_quin_Ԁtemeteen_esso_? ` _est_Ԁa_tu_Ԁcargo?_m] otol_Ԁ_nicchuh_,_cuix_Ԁquinye_nhuatl_Ԁ_nicpehualtia_Ԁin_tlalticpactli_,demos_caso_, H _que_Ԁyolo_aya_Ԁ_hecho_,_soi_Ԁyoel_primero_Ԁenel_mundo_?_Amena aron_Ԁa_vn_Ԁ_muchacho_,_que_Ԁle_auian_Ԁde_a otar_,_porque_Ԁ_auia_Ԁ_entrado_Ԁen_vna_Ԁ_huerta_Ԁacomer_fruta_,y_l_Ԁ_respondi;_:_m] otol_Ԁ_nimiqui_Ԁ_caye_  _n7ixhuic_,mas_que_Ԁme_muera_,omas_que_Ԁme_maten_,_ya_Ԁyo_estoi_Ԁ_harto_.      _Boluiendo_Ԁal_tol_,_digo_Ԁ_que_Ԁse_suele_Ԁ_entretexer_Ԁcon_otras_Ԁ_ra ones_,con_que_Ԁ_vno_Ԁ_muestra_Ԁ_consolarse_ !! en_alguna_Ԁ_pena_,o_escusarse_Ԁde_algo_,_que_Ԁle_imputan_;v.g.:con_aquel_Ԁ_muchacho_Ԁ_que_Ԁ_diximos_,_entr;_Ԁ_vn_Ԁ_hermano_Ԁ_suyo_Ԁenla_huerta_,y_viendo_Ԁ_que_Ԁ_les_Ԁ_amena auan_Ԁ_a otes_,_dixo_:_cuix_Ԁ_tol_Ԁ_nhu]tl_ i## _notltlacl_?_cathu]tzin_Ԁ_tinochmocuitlahuiltil7_Ԁ_inc_Ԁ_mohuantzinco_Ԁ_nicalac_Ԁ_tpanc]lco_:_ihu]n_Ԁca Q$ $ _tle_Ԁ_niccuic_,_ an__tol_Ԁ_iyA_in_quezquitetl_Ԁ_mpa_Ԁ_nicqu _,_pues_Ԁ_tengo_Ԁyolaculpa?_tu_Ԁme_for aste_Ԁa 9%!% _entrar_Ԁ_contigo_Ԁenla_huerta_;_ni_Ԁyo_tom_Ԁ_fruta_,solo_com_Ԁ_all_Ԁ_vna_Ԁ_poca_._Reprehende_Ԁ_vno_Ԁa_otro_,_diciendole_:_Quonmacho_Ԁ_timotlpalAtzinA_in_xquich_Ԁ_ticmopApolhu7_Ԁ_ic_Ԁ_timotoc]nochil3_?_c;mo_  'X#' tehas_atreuido_Ԁa_gastar_Ԁtantoenel_banquete_?_responde_Ԁel_otro_:_tlein_Ԁ_tol_Ԁ_pApoliuh_?_mo_Ԁ_ an_ '@$( _yhu]tl_Ԁin_tocnotl]cayo_?_pues_Ԁ_qu_Ԁseha_gastado_Ԁmas,delo_que_Ԁ_pedia_Ԁ_nuestra_Ԁ_pobre a_?_Visitando_ ((%) _vno_Ԁ_sus_Ԁ_sementeras_,_temia_,_que_Ԁ_estuuiesse_Ԁ_desmedrada_Ԁladetemporal,_pero_Ԁ_porque_Ԁ_por_Ԁ_otra_Ԁparte_esperaua_,_que_Ԁle_saldria_Ԁ_bien_,_mostr;_Ԁ_su_Ԁ_consuelo_Ԁen_vsar_Ԁ_tres_Ԁ_vezes_Ԁ_deste_Ԁ_tol_:_ ]yhu]tl_Ԁin *&+ _ximmlli_Ԁin_tepotl]lli_Ԁ_nech_Ԁ_tequipachoa_;ca_tol_Ԁye_cemiztitl_Ԁ_inc__huey_...;_mo_Ԁ_ _Ԁ_tol_Ԁ_cxilz_Ԁ_inin_ +', _tllli_?solala_sementera_Ԁdetemporalmeda_cuidado_;_aun_Ԁ_bien_Ԁ_que_Ԁ_va_Ԁ_ya_Ԁde_vn_Ԁ_geme_:noes_muy_ y,(- _factible_,_que_Ԁ_alcance_Ԁa_estotras_Ԁde_riego_?_esto_Ԁ_dixo_Ԁantesde_verla_;_pero_Ԁ_despues_Ԁdevistase_consol;_Ԁmas,y_dixo_:O,ca_tle__tol__m_Ԁ_qu7tlac=_.En_verdad_,_que_Ԁnoha_receuido_Ԁ_dao_Ԁ_ninguno_. I.*/ _Ofreciose_Ԁ_vn_Ԁ_vasallo_Ԁa_su_ԀReypara_emprender_Ԁ_vna_Ԁ_cosa_Ԁde_mucho_Ԁ_riesgo_,enpro 0h,1   0h,1 @(***523***dela_republica_,_dificultolo_ԀelRey,y_viendo_Ԁ_que_Ԁ_porfiaua_,le_dixo_:ca_tol_Ԁye_qualli__mocoloquchtle_,  ye_thu]tl_Ԁ_ticmati_,ca_nel_Ԁye_ticmomaca_,caye_t_Ԁ_timon]hualpoloa_.Ea,_pues_,_soldado_Ԁ_valiente_,sea i en_buen_Ԁ_hora_Ԁ_como_Ԁ_t_Ԁlo_quieres_,_pues_Ԁ_t_Ԁteponesa_ello_;_t_Ԁ_mesmo_Ԁtevasala_muerte_Ԁsinsaberlo_que_Ԁhazes;_respodi;_Ԁ_entonces_Ԁel_vasallo_:ca_ an_Ԁ_tol_Ԁ_ce__mom]cohual_Ԁ_ticmotlan7talhuia_,_aun_Ԁ_bien_, 9 _que_Ԁsolo_vn_Ԁ_vasallo_Ԁ_pierde_Ԁenel_juego_Ԁ_vuestra_Ԁ_Alte a_.  _Atol_,es_interrogatiuo_;v.g.:si_hablo_Ԁde_vno_,_que_Ԁha_hecho_Ԁ_muchas_Ԁ_ruindades_,yalfinle  X _mataron_,_puedo_Ԁ_dezir_:_tol__moch_Ԁin_quimotzacuilt7ti_Ԁ_inc_Ԁ_mictilc_?no_est_Ԁclaro_que_Ԁ_pag;_  @ _todas_Ԁ_sus_Ԁ_ruindades_Ԁconla_muerte_,_que_Ԁle_dieron_?@; ; .5.DELOS_ADVERBIOS_ԀCONQUESE_DIZE_ԀEN_MEXICANO_:@#_AUNQUE_ԀY_SIQUIERA_.  _M]nel_,_imm]nel_,_intl]nel_,y_m]cihui_,_significan_Ԁ_aunque_:_Imm]nel_,_ an_Ԁ_ach7tzinca_Ԁ_aicm_ P _nimitznotequipachilhu7_,_jamas_,_aunque_Ԁsea_por_Ԁ_vn_Ԁ_instante_,tehedado_pesadumbre_;_intl]nel_ 8 _moch_Ԁ_ticmocutz_Ԁin_motltlacl_,_intl]camo__ticc]huaznequi_,_tle__m]nel_Ԁ_co__motltlacl_   _m7tzmopopAlhuiliz_Ԁin_Totocuiyo_,_aunque_Ԁ_confiesses_Ԁ_todos_Ԁ_tus_Ԁ_pecados_,sinolos_quieres_Ԁ_dexar_,no  te_perdonar_Ԁ_Nuestro_Ԁ_Seor_,_ni_Ԁ_vno_Ԁsolo.El_m]cihui_,de_tal_Ԁ_manera_Ԁ_significa_,_aunque_,_que_  _juntamente_Ԁconcedeser_aquello_Ԁ_assi_,loqual_tienen_Ԁ_tambien_Ԁ_m]nel_,y_immnel_;v.g.:_M]cihui_,vel  _m]nel_,vel_imm]nel_Ԁ_nicntl]catl_,ca_n_Ԁ_ninomahuiztilill]ni_,_aunque_Ԁ_soi_Ԁ_pobre_,_tambien_Ԁ_quiero_Ԁser q _respectado_:si_dixera_Ԁ_intl]nel_,no_concedia_Ԁ_que_Ԁera_pobre_,_sino_Ԁ_que_Ԁdado_caso_Ԁ_que_Ԁlo_fuesse_,_queria_ Y sele_tuuiesse_Ԁ_respecto_.A_m]nel_,_imm]nel_,y_intl]nel_,se_les_Ԁ_suele_Ԁparamayor_energia_Ԁ_posponer_Ԁel A _y_,con_saltillo_;v.g.:_Imm]nely_,vel_imm]nel_Ԁ_noch__]pzmictzqu_,ca_yeppa_,_izninoc]huaz_, )x _aunque_Ԁme_maten_Ԁde_hambre_,en_todo_Ԁ_caso_Ԁmehede_quedar_Ԁ_aqu_.  _M] o_,_tambien_Ԁ_significa_Ԁ_aunque_;v.g.:alRey_recien_Ԁ_electo_Ԁle_solian_Ԁ_dezir_Ԁlos_Mexicanos_:_M] o_ H _titotl]cpA_,_ma o__titohu]mpA_,_m] o_Ԁ_titocnuh_,_m] o_Ԁ_titopiltzin_;ca_aocmo_Ԁ_titotl]cpA_,ca_aocmo_ 0 _timitztl]ca_Ԁ_itt_,caye_ticentlamantli_,caye_txtilli_,ye_tmacaxtli_,_titoqu]nyA_,ti_tleyA_,_timahuizyA_,  caye_mitzmomahuizytil7_Ԁin_Totocuiyo_,_aunque_Ԁ_eres_Ԁ_como_Ԁ_vno_Ԁde_nosotros_,y_nuestro_    _compaero_,y_aunque_Ԁ_eres_Ԁ_nuestro_Ԁ_hijo_,note_miramos_Ԁ_ya_Ԁ_como_Ԁahombre,_tienes_Ԁ_ya_Ԁ_otro_Ԁser,_eres__ya_Ԁpersonade_authoridad_,_espantas_Ԁ_como_ԀLeon,_tienes_Ԁ_honra_,y_authoridad_,_porque_Ԁteha_honrado__Nuestro_Ԁ_Seor_._Aduiertase_,_que_Ԁ_m]cihui_,es_compuesto_Ԁde_m] o_,yde_ihui_,y_assi_Ԁeslo_mesmo_, i## _que_Ԁ_m] oihui_,o_m] onelihui_,_aunque_Ԁsea_ass_. Q$ $   _M]nel_Ԁ_ an_,o_m] annel_,_significa_Ԁsi_quiera_;v.g.:_m]nel_Ԁ_ an_Ԁ_can__tepitzocotzin_Ԁ_]tl]tzintli_, 9%!% _xinochmomaquili_,dame_siquiera_Ԁ_vn_Ԁ_poquito_Ԁdeatole;_m]nel__ az__centlapctzin_Ԁ_tlaxcalli_ !&p"& _xinochmomaquili_,dame_siquiera_Ԁ_vn_Ԁ_pedacito_Ԁdepan._Algunas_Ԁ_vezes_Ԁ_viene_Ԁ_bien_Ԁel_ ]_,ynoel_ an_,  'X#' _conforme_Ԁalo_que_Ԁ_diximos_Ԁ_arriba_Ԁ_destos_Ԁdos_aduerbios_;v.g.:_m]_Ԁ_ ]nel_Ԁ_pan_Ԁ_xinochmomachilti_ '@$( (_palabras_Ԁson_estas_Ԁdel_hijo_Ԁ_pr;digo_Ԁa_su_ԀPadre),_izcom__monenc]tzitzinhu]n_,_tenme_Ԁ_siquiera_Ԁ_ya_ ((%) _por_Ԁ_vno_Ԁde_tus_Ԁ_criados_;conel_ ]_,daa_entender_,_que_Ԁ_ya_Ԁnotenia_otro_Ԁ_titulo_Ԁpara_estar_Ԁen_su_Ԁcasa, )&* _que_Ԁelde_criado_,_pues_Ԁ_auia_Ԁ_perdido_Ԁelde_hijo_:silo_dixera_Ԁcon_ an_,_diera_Ԁa_entender_,_que_Ԁera_capaz_ *&+ de_titulo_Ԁde_hijo_,deamigo,o_compaero_,_pero_Ԁ_que_Ԁse_contentaua_Ԁconelde_criado_._M]tol__ ]_, +', _tambien_Ԁ_significa_Ԁsi_quiera_;v.g.:_niuctzin_Ԁca_nel_Ԁye_m_Ԁ_timon]mictznequi_(son_palabras_Ԁde_vna_ y,(- _hermana_ԀdeSantaCatalinaalaSanta)_m]tol_Ԁ_ ]_Ԁ_y__ximoyocch7chihua_,_hermana_,_ya_Ԁ_que_Ԁnote a-). _quieres_Ԁ_casar_,_adornate_Ԁ_siquiera_,y_componte_.  1/+0 @(***524***@ .6.DE_ALGVNOS_Ԁ_ADVERBIOS_,CONQUESE_DIZE_:@  _MANSAMENTE_,_PACIFICAMENTE_,_POCO_Ԁ__Ԁ_POCO_,&TC.  _Iylic_,_hui]n_,_matc]_,_ycoxc]_,_tlamach_,_p]cc]_,soncasi_synonimos_,y_significan_:_poco_Ԁa_poco_,  X _quedito_,_despacio_,mansa,y_pacificamente_,con_tiento_._Algunas_Ԁ_vezes_Ԁse_les_Ԁ_antepone_Ԁ_ an_,elqual  @ no_les_Ԁ_altera_Ԁ_su_Ԁ_significacion_,y_otras_Ԁse_vsa_Ԁ_dellos_,dedosendos;v.g.:_ an_Ԁ_hui]n_,_ycoxc]_  (  _nictl]cam_Ԁin_tltoani_,_pacificamente_,ysin_resistirle_,_obedec_Ԁal_Gouernador_._Dixo_Ԁ_Monte uma_    deCortes:ye_ic__nonc_Ԁ_inc_Ԁ_ an__matc]_Ԁ_hui]n__nicn]miquiz_Ԁin_tltoani_,_m]__hu]lmohuca_,_dispuesto_   _estoi_Ԁa_salir_Ԁal_encuentro_Ԁ_pacificamente_Ԁa_este_Ԁ_seor_;_venga_Ԁen_buen_Ԁ_hora_._Cenc_Ԁ_ an__tlamach_in   _ytihu7_Ԁin_tltAqu_,_inic__calaquitA_in_huol_Ԁ_topan_,_fueron_Ԁ_andando_Ԁ_muy_Ԁ_despacio_ԀlosCaciques y  _hasta_Ԁ_entrar_Ԁen_palacio_._Matc]__ycoxc]_Ԁ_ticat_,_viuimos_Ԁen_paz_,ysin_pendecias_._N]n]hui__mantihu7_ a  in_m]tlequiquiztl]zqu_,_ an__huel_Ԁ_ylic_Ԁin_mantihu7_,_y_Ԁ_quicactihu7_Ԁ_inny]huohuouh_,los I  _arcabuzeros_Ԁvande_quatro_Ԁen_quatro_,y_muy_Ԁ_despacio_,al_compas_Ԁde_su_Ԁ_tambor_.  Este_ylic_,_pierde_Ԁ_tal_Ԁ_vez_Ԁ_su_Ԁ_primera_Ԁ_i_;v.g.:_m]__ an_Ԁ_hui]n__ylic__xiquinmocnuhti_Ԁin_Caxtiltoc _, h _toma_Ԁ_por_Ԁamigoscon_paz_,ysin_guerra_Ԁalos_Espaoles_;_este_Ԁ_consejo_Ԁ_dieron_Ԁa_Monte uma_Ԁ_sus__vezinos_._Tal_Ԁ_vez_Ԁ_toma_Ԁ_este_Ԁ_ylic_los_genitiuos_Ԁde_possesion_Ԁno,mo,&_tc_.;v.g.:_ an__huel_Ԁin_ylic_ 8 _ytihu3_,van_muy_Ԁde_espacio_;_pero_Ԁlo_ordinario_Ԁesno_tomarlos_._Notese_Ԁ_este_Ԁ_modo_Ԁde_saludar_;si   _saludo_Ԁa_vno_Ԁ_dir_:_moylctzin_,vel_m]__moylctzin_;siesamasde_vno_Ԁ_dir_:_amoylctzin_,vel  _m]_Ԁ_amoylctzin_;sise_saluda_Ԁcon_esta_Ԁ_fras_Ԁal_que_Ԁ_viene_,_significar_:seas_bien_Ԁ_venido_;ysial_que_  se_va_:_vete_Ԁen_buen_Ԁ_hora_,o_vete_Ԁcon_Dios_;ysiel_que_Ԁ_passa_,al_que_Ԁ_est_Ԁ_parado_,_significar_:_Dios_te_guarde_._Vnos_Ԁ_soldados_Ԁ_saludaron_Ԁa_otros_Ԁ_ass_:_amoylctzin__tic]hu]ne_,_m]_ q _anm7iyc]hu]lt7tin_,_estad_Ԁen_buen_Ԁ_hora_,_soldados_Ԁ_esfor ados_,no_perdais_Ԁel_aliento_,_esto_Ԁes:_Dios_ Y os_d_Ԁ_esfuer o_.  _Tl]cacco_,_significa_Ԁ_tambien_:con_paz_,con_sossiego_;v.g.:In_qualtin_Ԁin_yoctin__pactinem7_,_ycozc]_ )x _nem7_,_c]mpa__nacazmahu7_,_tl]cacconem3_,losbuenos_viuen_Ԁ_alegres_,no_tienen_Ԁ_temores_Ԁ_ni_ ` _sobresaltos_,_viuen_Ԁcon_gran_Ԁ_paz_,y_quietud_._Cemoll_,_larga_Ԁla_segunda_Ԁe,y_saltillo_Ԁenla_vltima_,de H _ordinario_Ԁse_vsa_Ԁ_antepuesta_Ԁla_negacion_,y_significa_Ԁ_falta_Ԁde_vnion_,yde_paz_;v.g.:_ac_Ԁ_cemoll_ 0 _ycoxc]_Ԁ_monotzt7nem3_,_nunca_Ԁse_comunican_Ԁcon_vnion_,y_paz_;_tl]ca__cemoll_,hombrede_mala_  _condicion_;_huianyc]n_,_cemollc]n_,in_tl]lticpac_,enel_mundo_,nohay_quietud_,_ni_Ԁ_sossiego_..    @ .7.DELOS_ADVERBIOS_Ԁ_yuh_,_yuhqui_,_iniuh_,_iniuhqui_, i## @ _yuhquinm_,_myuhqui_,_ihui_,_ihuhu3_,_m_,y_mnel_. Q$ $   _Iuh_,_ass_._Iuhc_Ԁin_noyllo_Ԁinca_ ]__huel_Ԁ_achc__yenimiquiz_,_ass_Ԁ_est_Ԁmi_cora on_;_esto_Ԁes:_estoi_ !&p"& _persuadido_,a_que_Ԁ_dentro_Ԁde_poco_Ԁ_tiempo_Ԁmehede_morir_.Si_vengo_Ԁen_algo_,_que_Ԁ_otro_Ԁme_propone_,_dir_:caye_qualli_,_m]_Ԁ_yuh__mochhua_,seaen_buen_Ԁ_hora_;_hagase_Ԁ_ass_.Sisele_pospone_Ԁin,_aunque_ '@$( _haya_Ԁ_enmedio_Ԁ_otras_Ԁ_palabras_,_significa_:_desta_Ԁ_manera_;v.g.:_intl]_Ԁ_yuh_Ԁ_tinemiz_Ԁin,_titla Atlaloz_,si ((%) _viuieres_Ԁ_desta_Ԁ_manera_,_sers_Ԁ_amado_;ysisele_pospone_Ԁon,_significa_:_dessa_Ԁ_manera_;v.g.:_mo_ )&* _huel_Ԁ_iuh_,_ninotl]lchitl] az__ontzin_,no_puedo_Ԁ_humillarme_Ԁ_dessa_Ԁ_manera_,tanto_como_Ԁ_esso_._Nyuh_, *&+ _ an__nyuh_,y_ an_Ԁye_nyuh_,_significan_:dela_misma_Ԁ_manera_;v.g.:_ an_ye_nyuh__anquin]nquiliz +', qu_,_ an_Ԁye_nxquich_,_anquilhuizqu_,le_respondereis_Ԁdela_misma_Ԁ_manera_,le_direis_Ԁ_otro_Ԁtanto. y,(- _Notense_Ԁ_estas_Ԁ_maneras_Ԁde_hablar_Ԁde_yuh_:_ an__yuh_Ԁ_tlathuic_Ԁin_chca_,_llor;_Ԁ_hasta_Ԁ_que_Ԁ_amaneci;_; a-). _ an__huel_Ԁ_yuh_Ԁ_onhuetz_,_cenyohual_Ԁin_metechuh_,sele_fu_Ԁ_toda_Ԁla_noche_Ԁen_re ar_;_ an__yuh_ I.*/ _tlathuic_in_quiauh_,_lloui;_Ԁ_hasta_Ԁel_amanecer_;_axcan_Ԁ_cenyohual_Ԁ_huel__yuh__huetziz_Ԁin_yohualli_,_huel_ 1/+0 _yuh__nopan__tlathuiz_Ԁin_nitlcuiloz_,_esta_Ԁno  0h,1 @(***525***_che_Ԁseme_passar_Ԁ_toda_Ԁ_ella_Ԁen_escreuir_:me_coger_Ԁel_Alua_Ԁ_escriuiendo_;_ an__yuh_Ԁ_onqui a_in  _huhuoy__ilhuitl_,in_mo_Ԁ_anmoylcuti _,_passanse_Ԁ_las_Ԁfiestas_principales_Ԁsin_que_Ԁos_confesseis_. i   _Iuhqui_,_aduerbio_Ԁ(_algunas_Ԁ_vezes_Ԁes_nombre_,y_su_Ԁplurales_yuhqu_;v.g.:_m_Ԁ_izt]qu_,_m_Ԁ_cenc_ Q _tontzonqu_,ca_ an_ye_ntiuhqu_,noson_blancos_,_ni_Ԁ_tienen_Ԁ_muchas_Ԁ_barbas_,son_ni_Ԁmas_ni_Ԁ_menos_ 9 _que_Ԁ_nosotros_),es_synonimo_Ԁde_yuh_;v.g.:_can_Ԁ_yuhqui_Ԁ_oniquittac_,in_m]__yuhqui_Ԁ_inc_Ԁ_huoy_,_nunca_ ! p he_visto_Ԁ_cosa_Ԁ_que_Ԁsea_ass_,_que_Ԁseatangrande;_auh_inye_yuhqui_Ԁ_niman__c_Ԁ_oyqu_,_estando_Ԁ_ass_Ԁ_las_  X _cosas_,_idest_,en_este_Ԁ_estado_,_luego_Ԁse_fueron_._ an__nyuhqui_,_ an_Ԁ_yenyuhqui_,y_nyuhqui_,  @ _significan_Ԁ_tambien_:dela_mesma_Ԁ_manera_;v.g.:_ an_Ԁ_yenyuhqui_Ԁ_ic_Ԁ_quintlpalAqu_in  (  _TlaxcaltocatltAqu_,in_quonin_?_quitlapalAqu_Ԁin_Atzcapotzalco_Ԁ_Tlto]ni_,_saludaron_Ԁalos    _Principales_Ԁde_Tlaxcala_,dela_mesma_Ԁ_manera_,_que_Ԁal_Seor_Ԁde_Azcapuzalco_.Sia_yuh_,o_yuhqui_,se   _antepone_Ԁ_m_,o_ca omo_,_tal_Ԁ_vez_Ԁ_significa_Ԁ_hazer_Ԁ_algo_Ԁmal,ysin_acierto_;v.g.:_auiendo_   _compuesto_Ԁ_vno_Ԁ_vn_Ԁ_papel_,_dize_Ԁa_quien_Ԁselo_auia_Ԁ_pedido_:_m]__xinochmotlapApolhuili_Ԁin_ca om_ y  _yuhqui_Ԁ_inc__niqu7cuil=_,_perdoname_Ԁ_que_Ԁ_qui a_Ԁnohe_acertado_Ԁa_escreuirlo_:de_aqu_Ԁ_viene_,_que_ a  _iuh_,_c]ytl_,y_chiuhc]ytl_,_significan_Ԁ_cosa_Ԁmal_hecha_,o_desacierto_;v.g.:in_piltontli__in7qu]c_ I  _quommani]n__yuhc]ytl__chiuhc]ytl__conailia_in_nantli_in_ttli_,_cuix_Ԁ_m__tlatzacuiltilo_?_quando_ 1 _vn_Ԁ_muchacho_Ԁhaze_algo_Ԁmal_hecho_Ԁpara_su_Ԁpadre,o_madre_,noes_castigado_?  _Iniuh_,vel_iniuhqui_,dela_manera_Ԁ_que_,_quemadmodum_;v.g.:_cuixticnequi__n__yuh__nitla7iyhuz_, P _iniuh__titla7iyhuia_?_quieres_Ԁ_que_Ԁyo_padesca_,dela_manera_Ԁ_que_Ԁ_t_Ԁ_padeces_?_Iniuhqui_Ԁin,_desta_ 8 _manera_;_Iniuhqui_on,_dessa_Ԁ_manera_.Sia_iniuhqui_on,sele_pospone_Ԁ_interrogacion_,es_frase_Ԁde_que_   _vsa_Ԁ_aquel_,a_quien_Ԁle_dixeron_Ԁ_algo_,_que_Ԁselehaze_nueuo_;v.g.:_Iniuhqui_Ԁon_nocniuhtze_?_auh_  _catelyequalli_,_que_Ԁ_esso_Ԁ_passa_Ԁamigo?_bueno_Ԁ_est_._Yuhquinm _,yin_m yuhqui_,amboscon_saltillo_  enel_m _,se_vsan_,_quando_Ԁse_trae_Ԁ_alguna_Ԁ_metaphora_,y_significan_:_como_,a_manera_;v.g.:_m]_  _ihuicpatzinco__tihui]n__intltAc]cihu]pilli_,in_m yuhqui_Ԁ_pochtl_,_]huohuotl_,_m]__itlantzinzco_ q _titocehu]l__huc]n_,_vamonos_Ԁa_Nuestra_ԀSeora;esa_manera_Ԁde_arbol_Ԁgrande,y_sabino_:_pongamo Y nos_Ԁa_su_Ԁsombra;_nohuian__mantimani_in_cocoliztli_,in_m yuhqui_Ԁ_]yahuitl_Ԁ_tl]lpan_Ԁ_citimotocatoc_, A en_todas_Ԁparteshay_peste_:_como_Ԁ_niebla_Ԁha_cundido_Ԁ_por_Ԁ_todo_Ԁla_tierra_.En_lugar_Ԁdein_m yuhqui_se )x _podria_Ԁ_poner_Ԁ_yuhquinm _y_aun_Ԁsoloel_yuhquin_;v.g.:_Yuhquin_,_anchichim__anmocuep_Ԁ_in7qu]c_ ` _anquimotequ7mac_Ԁin_mxtl_Ԁin_tlap]tl_,os_bolueis_Ԁ_como_Ԁ_perros_,_quando_Ԁ_beueis_Ԁ_demasiado_. H _Yuhquin_,y_iuhquinm _,_antepuestos_Ԁa_verbos_Ԁ_significan_:_pareceme_Ԁ_que_;v.g.:_tle__tax_?_yuhquin_ 0 velmach_yuhquin_Ԁ_titlacoxtic _,_qu_Ԁ_tienes_?_parece_Ԁ_que_Ԁ_ests_Ԁ_triste_.    _Ihui_,_tambien_Ԁ_significa_Ԁ_ass_;_ihui_in,_desta_Ԁ_manera_;_ihuion_,_dessa_Ԁ_manera_;_maihui_,sea_assi_;    _nihui_,y_ an_ye_nihui_,dela_mesma_Ԁ_manera_;v.g.:_occepa_Ԁ_ an_Ԁye_nihui_Ԁ_inictlaqualtilo_,dela !! _mesma_Ԁ_suerte_Ԁle_dieron_Ԁdecomer_otra_Ԁ_vez_._Huel_Ԁ_ihui_,_significa_:_mucho_,_recio_,_grandemente_;v.g.: "" _huel__ihui_,in_netlallo_Ԁin_t;tcoa_,_corren_Ԁy_caminan_Ԁ_apriessa_Ԁen_gran_Ԁ_manera_;_huel_Ԁ_ihui_Ԁ_tz]tztzi_, i## _grita_Ԁ_muy_Ԁ_recio_;_huel_Ԁ_ihui__intl]_Ԁ_ttcuitztihutz_,_viene_Ԁ_pisando_Ԁ_muy_Ԁ_recio_. Q$ $   _Ihuhu3_,lapenultima_larga_,y_saltillo_Ԁenla_vltima_,_significa_:con_mucha_Ԁ_difficultad_,a_mucha_ 9%!% costa;v.g.:Los_Mexicanos_,_dixeron_Ԁenla_venida_Ԁdelos_Espaoles_:_intl]__hu]lohuazqu_Ԁin !&p"& _toy]hu]n_,_intl]__tech7calizqu_,ca_tiquiny]n]miquizqu_,_catiquim7calizqu_;ca_huel_Ԁ_ihuhu3_Ԁin  'X#' _ticc]huazqu_Ԁin_Mex7cytl_,si_vinieren_Ԁ_nuestros_Ԁ_enemigos_,ynos_dieren_Ԁ_guerra_,_les_Ԁ_saldremos_Ԁal '@$( _encuentro_Ԁde_pelea_:_mucho_Ԁade_costar_Ԁel_dexar_,y_perder_Ԁel_seorio_ԀdeMexico;y_otra_Ԁ_vez__dixeron_:_m]__titom]iztl]cc]n_,_m]_Ԁ_titom]ptlac]n_;_m]non_?_c__ ]n__moxicc]uh_:_ihuhu3_Ԁin )&* _techquixtizqu_Ԁin_toy]hu]n_Ԁ_inic__techt;cazqu_,_vengamos_Ԁa_las_Ԁ_manos_,y_defendamonos_,no_aya_ *&+ _quien_Ԁse_descuide_:_les_Ԁhade_costar_Ԁ_mucho_Ԁ_trabajo_Ԁel_sacarnos_,y_echarnos_Ԁde_aqu_;lo_mesmo__significa_Ԁ_ihu_Ԁ_hu7c]ytica_(_alguno_Ԁ_dize_Ԁ_ohuihu7c]ytica_,_pero_Ԁnolo_apruebo_);v.g.:_huel_Ԁ_ihu_Ԃ y,(-   0h,1 @(***526***_hu7c]ytica_,_niccic_Ԁ_intltAc]ytl_,_mucho_Ԁmeha_costado_Ԁ_alcan ar_Ԁel_seorio_._Ay]c_Ԁ_ihuhu3_Ԁ_inic_  _chic]huac_,_significa_Ԁlo_que_Ԁ_ay]c__quinonehuilia_,_nadie_Ԁsele_iguala_Ԁen_fortale a_;_tle_Ԁ_ihuhu3_Ԁ_inc_ i _tomauht3_,nadasele_iguala_Ԁenser_cosa_Ԁ_espantosa_. Q   _M_,y_mnel_,_interrogatiuos_:_parece_Ԁ_que_Ԁ_significan_Ԁlo_mesmo_Ԁ_que_Ԁ_m__nel_,_nel_,_m_,y,los 9 _quales_Ԁ_aunque_Ԁson_negaciones_,_por_Ԁser_interrogatiuos_Ԁ_affirman_;v.g.:sile_digo_Ԁa_alguien_Ԁ_algo_,ynolo_cre_,le_puedo_Ԁ_dezir_:_cuix__m_,vel_cuix_Ԁ_tiquittaz_?o_nel_,vel_m_Ԁ_nel_Ԁ_tiquittaz_?o_m_,vel  X _mnel_Ԁ_tiquittaz_?nolo_vers_?_Dixo_Ԁ_vno_Ԁ_haziendo_Ԁ_burla_Ԁde_vn_Ԁvirtuoso:_Quonmach_in_huel_Ԁ_thu]tl_:  @ anca_m__titl]lticpac__tlamati_;_mztla_Ԁ_huptla__m__ an_Ԁ_tom]c_Ԁ_tlamiz_Ԁin_motlaquen_?  (  _mtlamahui olli_Ԁ_ticchuhti]z_,_dichoso_Ԁ_t_,_segun_Ԁ_veo_Ԁno_eres_Ԁ_deste_Ԁ_mundo_,no_est_Ԁclaro_que_Ԁ_vn_Ԁdia    _destos_Ԁ_quando_Ԁte_mueras_Ԁse_acabarn_Ԁ_tus_Ԁ_vestidos_Ԁentre_las_Ԁ_manos_Ԁdela_gente_?no_est_Ԁclaro,_que__irs_Ԁala_otra_Ԁ_vida_Ԁ_haziendo_Ԁ_milagros_?_Yalhua_Ԁ_hu]llathui_Ԁ_huel_Ԁ_nimiquizquia_,_mnel_Ԁ_itl_Ԁ_c;clli_   _nAticnemi_?_ayer_Ԁal_amanecer_Ԁ_estuue_Ԁpara_morir_,no_est_Ԁclaro,_que_Ԁ_deuo_Ԁde_tener_Ԁ_algun_Ԁmalhumor y  _all_Ԁ_dentro_?  _Diferenciase_Ԁ_este_Ԁ_m_,o_mnel_,delos_aduerbios_,_que_Ԁ_diximos_,en_que_Ԁa_ellos_Ԁse_les_Ԁ_puede_ I  _anteponer_Ԁ_cuix_(_exceptuase_Ԁ_nel_),sin_alterarles_Ԁ_su_Ԁ_significacion_,_pero_Ԁsisele_antepone_Ԁa_este_,se 1 daa_entender_,_que_Ԁ_aquello_Ԁde_que_Ԁse_habla_Ԁno_tendr_Ԁ_efecto_;v.g.:_dixo_Ԁ_vno_Ԁ_que_Ԁ_auia_Ԁdeira_alguna_Ԁparte,y_pareciendole_Ԁ_despues_,noserpossible,_dize_:_cuix__m_Ԁ_huel_Ԁ_niaz_?_podr_Ԁ_tener_Ԁ_efecto_ P mi_ida_?_como_Ԁ_quien_Ԁ_dize_Ԁ_pareceme_,_que_Ԁnoespossible.Ala_hora_Ԁdela_muerte_Ԁse_confess;_Ԁ_vno_Ԁde_mala_Ԁ_vida_,con_proposito_Ԁde_enmendarla_,_despues_Ԁ_pareciendole_Ԁ_que_Ԁno_podria_Ԁ_cumplir_Ԁ_su__proposito_,_dixo_:_intl]niptz_,_cuiz__m__huel_Ԁ_nicchhuaz_in_nicc]huaz_in_n]huilnemiliz_in_]xc]n__ic_  _ninontoltia_?si_sanare_,_c;mo_Ԁes_posssible_,_que_Ԁyo_dexe_Ԁmi_mala_Ԁ_vida_,_segun_Ԁlo_acabo_Ԁde_pro  meter_?_esto_Ԁ_dixo_Ԁ_consintiendo_Ԁen_boluer_Ԁa_su_Ԁ_mala_Ԁ_vida_,con_que_Ԁse_conden;_.@ .8.DELOS_ADVERBIOS_Ԁ_achc_,_moca_,_huel_,_quil_, Y @_quilmach_,_ an__pan_,y_nompanc _. A   _Achc_,es_aduerbio_,con_que_Ԁse_muestra_Ԁ(la_significacion_Ԁ_deste_,_quando_Ԁes_aduerbio_Ԁde_tiempo_,se ` _puede_Ԁveren_su_Ԁ_lugar_)_que_Ԁai_differencia_Ԁentre_vna_Ԁpersona,o_cosa_,y_otra_,yentrelo_que_Ԁa_vna_Ԁse_deue_,ylo_que_Ԁa_otra_;v.g.:_achc_,in_thu]ntin_Ԁ_totepyo_:(_palabras_Ԁson_estas_Ԁdel_buen_Ԁ_Ladron_)ca 0 tic_tzauctihu7_Ԁin_totltlacl_,_yec__inintzin_Ԁca_niman__tle_Ԁ_itltlacoltzin_,_nosotros_Ԁ_juntamente_  _padecemos_,_pues_Ԁ_recibimos_Ԁel_castigo_Ԁde_nuestras_Ԁ_obras_;_pero_Ԁ_este_Ԁ_inocente_Ԁnoha_hecho_Ԁmal_ninguno_.Si_estn_Ԁenla_carcel_Ԁ_vn_Ԁ_homicida_,y_vn_Ԁ_inocente_,_puede_Ԁ_dezir_Ԁ_ste_Ԁal_otro_:_achc_Ԁin !! _tehu]tl_Ԁca_titomict3_,ca_motltlacl_Ԁin_tictzaqua_;_auh_Ԁin_nhu]tl_Ԁ_ac__m]nel__ azco__pnctl_Ԁ_nom]c_ "" _miqui_,_aun_Ԁ_t_Ԁnoes_mucho_Ԁ_que_Ԁ_estes_Ԁ_aqu_,_pues_Ԁ_eres_Ԁ_homicida_,y_pagas_Ԁ_tu_Ԁ_pecado_,_pero_Ԁyo_jamas_ i## he_muerto_,_ni_Ԁ_vn_Ԁ_escarauajo_._Trope ;_Ԁ_vno_Ԁen_cierta_Ԁ_cosa_,y_quebrola_,_luego_Ԁse_escus;_Ԁcon_que_Ԁnola_vi;_,y_dixole_Ԁ_otro_:_tlepampa_in_m__motltlacl_?_achc_Ԁ_intl]_Ԁ_txp;p;ytl_,_por_Ԁ_qu_Ԁ_dizes_Ԁ_que_Ԁno 9%!% _tienes_Ԁculpa?_esso_Ԁ_fuera_Ԁsi_estuuieras_Ԁ_ciego_._Algunos_Ԁdizenchic,en_lugar_Ԁde_achc_,_pero_Ԁes_abuso_. !&p"&   _Moca_,_antepuesto_Ԁalos_nombres_,_significa_Ԁ_estar_Ԁ_algo_Ԁ_lleno_Ԁdelo_que_Ԁ_significa_Ԁel_nombre_;v.g.:  'X#' _moca_Ԁ_ oquitl_,_est_Ԁ_lleno_Ԁde_lodo_;ye_mach_Ԁ_teuhyoac__inx]yac_,_ ]mocatlalli_,_tiene_Ԁla_cara_Ԁ_cubierta_ '@$( de_polbo_,_est_Ԁ_lleno_Ԁde_tierra_._Tlmolli__moca__epa ;yA_Ԁ_xicchhuacan_,hazedel_guisado_Ԁcon_mucho_ ((%) _epa ote_.  _Huel_,es_intensiuo_;v.g.:_huel__qualli_,_muy_Ԁ_bueno_,_huel_Ԁ_m__qualli_,es_muy_Ԁ_malo_:_huel_Ԁ_]xcan_ *&+ _hu]ll _,agoraen_este_Ԁ_punto_Ԁ_acaba_Ԁde_venir_;_significa_Ԁ_algunas_Ԁ_vezes_,_bien_,y_por_Ԁ_esto_Ԁ_nic__huelitta_, +', _significa_:me_parece_Ԁ_bien_,me_agrada_;lo_que_Ԁ_agrada_Ԁsepone_por_Ԁ_paciente_;_nic__huelcaqui_Ԁin y,(- _tleintinochilhuia_,_apruebo_Ԁlo_que_Ԁme_dizes_,y_admito_Ԁ_tus_Ԁ_ruegos_;_nimitztlahuelcaquilia_,_concedote_ a-). lo_que_Ԁme_pides_.Con_este_Ԁ_huel_,se_suple_Ԁel_verbo_Ԁ_latino_Ԁpossum,yconel_negatiuo_Ԁ_m__huel_,vel I.*/ _huel_el_verbo_Ԁ_nequeo_; 1/+0   0h,1 @(***527***v.g.:_cuix_Ԁ_huel_Ԁ_ticchhuaz_Ԁin_tlein_Ԁ_ic_Ԁ_nimitztl]tlauht3_?_podrs_Ԁ_hazer_Ԁlo_que_Ԁtehe_rogado_?ca_huel_  _nicchhuaz_,nolo_puedo_Ԁonolo_podr_Ԁ_hazer_._Deste_Ԁ_huel_,saleel_verbo_Ԁ_neutro_Ԁ_hueliti_,_poder_:_m_ i _nihueliti_,no_puedo_._Ahueli_vel_hueliti_,noespossible;v.g.:_nontlaqu]z_Ԁ_nequi_Ԁin_cocoxqui_, Q _hueli_,_harto_Ԁhazeel_enfermo_Ԁ_por_Ԁcomer,noespossible._Aoc__hueli_,_ya_Ԁnoespossible;v.g.: 9 _nonxquich_Ԁ_totlpal_Ԁ_ticchhu_,ca_huel_Ԁ_aoc_Ԁ_hueli_,ca_ticiauhqu_,_hazemos_Ԁ_quanto_Ԁ_podemos_,_ya_Ԁno ! p _podemos_Ԁmas,_que_Ԁ_estamos_Ԁ_cansados_._Ayamo_Ԁ_hueli_,vel_ayahueli_,_aun_Ԁnoespossible;_ ocahueli_,  X _qui _Ԁno_ser_Ԁpossible.  _Quil_o_quilmach_,_dizque_,odizen_que_;v.g.:_onic_Ԁ_coc_,_quil_,vel_quilmach_ye_mxtico_Ԁin  (  _Tlto]ni_?_dizque_Ԁ_ya_Ԁha_llegado_Ԁel_Gouernador_?_notese_Ԁ_este_Ԁ_modo_Ԁde_hablar_:_m_Ԁ_ an__quilmach_in    _tlein__]xc]n__tilhuilA_ca_huel_Ԁ_neltiliztli_,_catiquittazqu_,ca_topan__mochhuaz_Ԁin_quinon_,lo_que_Ԁagora   senos_dize_Ԁnoes_fabula_,_ni_Ԁ_hablilla_Ԁsin_fundamento_,es_muy_Ԁ_gran_Ԁ_verdad_,lo_hemos_Ԁdever,yhade_passar_Ԁ_por_Ԁ_nosotros_.  _ ]n__pan_,_medianamente_,debuena_manera_;v.g.:_m__huel__quauhtic_,_m_Ԁ_ntepitn_,_ ]n__pan_, a  vel_ an_Ԁ_pan__qualli_,noes_muy_Ԁalto_ni_Ԁ_muy_Ԁ_chico_,_sino_Ԁdebuena_manera_;_ ]n__pan_Ԁ_inc_Ԁ_tiquauhtic_, I  _eres_Ԁdebuena_estatura_;_m__huel_Ԁ_tom]huac_Ԁ_m_Ԁno_huel_Ԁ_pitzactntli_,_ ]n_Ԁ_pan_,vel_ ]n_Ԁ_pan_ 1 _qualli_,noes_muy_Ԁ_gordo_,_ni_Ԁ_muy_Ԁ_flaco_,_sino_Ԁdebuena_manera_.Pongo_aqui_Ԁel_aduerbio_Ԁ_siguiente_, h _porque_Ԁse_parece_Ԁa_ste_:para_dezir_,_que_Ԁel_vestido_,sombrero,&c.le_viene_Ԁ_bien_Ԁa_vno_,se_dize_:_huel__nopani_,me_viene_Ԁ_muy_Ԁ_bien_;_huel_Ԁ_mopani_,te_viene_Ԁ_muy_Ԁ_bien_,&c.;si_fueren_Ԁdos,omas_las_ 8 _cosas_,_que_Ԁ_vienen_Ԁ_bien_,se_dobla_Ԁelpa,con_saltillo_;v.g.:_huel_Ԁ_ppani_Ԁ_intlaquon_,   _innech7chhual_,le_vienen_Ԁy_arman_Ԁ_bien_Ԁ_sus_Ԁ_vestidos_.    _Nompanc _,_saltillo_Ԁenla_vltima_,_vsase_Ԁ_quando_Ԁ_vno_Ԁ_pretende_Ԁ_hazer_Ԁ_algo_,y_dudando_Ԁsihade_salir_  _bien_,se_resuelue_Ԁa_acometerlo_,_valga_Ԁlo_que_Ԁ_valiere_;v.g.:_nompanc_Ԁ_noconilhuz_,_ o__quichhu]z_,  _no o_Ԁ_m_,_prouar_Ԁ_ventura_Ԁen_decirselo_,_qui _Ԁlo_har_,o_qui _Ԁno,_hagalo_,onolo_haga_; q _nompanc_Ԁ_onitcac_,_ o__mochhuaz_in_t;nacaytl_,_no o__m_,_ya_Ԁhe_sembrado_,_qui _Ԁse_dar_,o Y _qui _Ԁno,_dese_,onosede.@ .9.DELOS_ADVERBIOS_Ԁin_mcamo_,_mmca_,_]y]xc]n_,_m]_, H @ii_hui_,o,_ah_,_copan_,y_npn_. 0   In_mcamo_,_diffiere_Ԁde_m]camo_,en_que_Ԁ_ste_Ԁ_tiene_Ԁel_m]_largo,y_sirue_Ԁal_imperatiuo_,y_optatiuo_,    y_aquel_Ԁ_tiene_Ԁ_saltillo_Ԁenel_m_,y_su_Ԁ_significacion_Ԁes_differente_,_como_Ԁlo_declararn_Ԁlos_exemplos_. !! _Tleinm_Ԁ_tinechm7tlanilil7_Ԁin_mcamo_Ԁ_niman_Ԁ_nintitznotl]camacht3_?_qu_Ԁ_cosa_Ԁmeha_pedido_ԀV.m. "" en_que_Ԁyonole_aya_Ԁ_obedecido_Ԁal_punto_?_Tlein__oc_Ԁ_ihu]n__monequi__nicchhuaz_Ԁin_mcamo_ i## _nicchiuh_?_qu_Ԁmas_deuia_Ԁyo_hazer_,_que_Ԁnolo_aya_Ԁ_hecho_?In_oquic_Ԁ_cenc_Ԁ_tochmotla Atilia_Ԁin Q$ $ _Totocuiyo_Ԁ_Dios_,in_m__ an_Ԁ_tlapohualli_Ԁ_itotlaocoliliztzin__topan__quimochhuil7_,_cuix_Ԁ_oc_Ԁ_itl_ 9%!% _tochmn]ililz_,in_mcamo_,velin_mca_Ԁ_tochmomaquilz_?_Pues_Ԁtantonos_ama_Ԁ_Nuestro_Ԁ_Seor_,_que_ !&p"& nosha_hecho_Ԁ_infinitas_Ԁ_misericordias_,_aur_Ԁ_por_Ԁ_ventura_Ԁ_cosa_Ԁ_que_Ԁnos_encubra_,y_niegue_,y_que_Ԁno  'X#' noslade?  _Am__mca_,vel_m_Ԁin_mca_,sondos_negaciones_,_que_Ԁ_affirman_;_m__mca__momcehualtiz_Ԁinye ((%) _xquich__c]huitl_Ԁ_tiquolohuia_,no_dexars_Ԁde_alcan ar_Ԁlo_que_Ԁtanto_tiempo_Ԁha_que_Ԁ_desseas_;_m__mca_ )&* _nic_Ԁ_neltoca_Ԁ_intlein_Ԁ_ticm7talhuia_,_creo_Ԁsin_duda_Ԁlo_que_ԀV.m.me_dize_;_ayacmca__mitzximati_,no *&+ hay_quien_Ԁnote_conosca_._Aquin__mca_Ԁ_tltlacol_?_quin_Ԁ_ay_,_que_Ԁnosea_pecador_? +',   _Ay]xc]n_,con_dificultad_,_apenas_,_despacio_;v.g.:_]y]xc]n__nicnonextilia_Ԁin_nonouhca_,con y,(- _dificultad_Ԁ_alcan o_Ԁel_sustento_Ԁ_necessario_._In7qu]c_Ԁ_noch_Ԁ_n]n]nquilia_in_non]mic_,in_no o_Ԁ_]y]xcan_ a-). _tlein__quichhua_Ԁ_nonnotequipachAtiuh_,_nic hua_,_quando_Ԁmi_muger_Ԁme_rsponde_,ohaze_algo_ I.*/ _despacio_,ycon_flema_,me_enfado_,yla_rio_._Algunas_ 0h,1   0h,1 @(***528***_vezes_Ԁdizen:_]y]xc]n_Ԁ_ytica__muy_Ԁde_espacio_,con_mucha_Ԁ_flema_,y_sorna_,y_sta_Ԁse_podr_Ԁ_dezir_,  _]y]xc]nytl_,yel_flematico_Ԁ_]y]xc]ny=_:_t]y]xc]ny=_,_eres_Ԁ_muy_Ԁ_flematico_. i   _M]_,_larga_Ԁla_]_,_fuera_Ԁdesernotade_imperatiuo_,&c._como_Ԁ_queda_Ԁ_dicho_,_tiene_Ԁ_otras_ Q _significaciones_,_que_Ԁ_explicarn_Ԁ_mejor_Ԁlos_exemplos_:_y]c__]quin_Ԁ_tiquxtilia_,_ticmahuiztilia_,_m]_ 9 _tepixqu_._m]_Ԁ_tltAqu_,_m]__huohuetqu_,no_tienes_Ԁ_respecto_Ԁa_nadie_,_siquiera_Ԁse_sean_Ԁ_Sacerdotes_, ! p _siquiera_Ԁ_principales_,_siquiera_Ԁ_ancianos_Ԁ_Cem7cac__motech7hua_,in_m]_Ԁ_yohuatzinco_,in_m]__nepantl_  X _tnatiuh_,in_m]_Ԁ_yohualtica_,in_m]tlc_,in_m]__ ] oquomman_,_siempre_Ԁ_re a_,_siquiera_Ԁsea_por_Ԁla  @ _maana_,_siquiera_Ԁa_medio_Ԁdia,_siquiera_Ԁseade_noche_,_siquiera_Ԁdedia,oa_qualquier_Ԁ_hora_Ԁ_que_Ԁsea.Los_exemplos_Ԁ_que_Ԁse_siguen_Ԁ_diffieren_Ԁ_algo_Ԁdelos_passados_Ԁenla_significacion_Ԁdel_m]_._C]n_    _anquittaqu_,_manoc_Ԁ_anquicacqu_Ԁ_onc_Ԁ_com_in_nican_Ԁ_chanqu_Ԁin_ac_Ԁ_tl]hu]na_,_m]__cceppa_   _ichtec_,_m]__cceppa_Ԁ_totlacu7cul3_?_d;nde_Ԁ_aueis_Ԁ_visto_,o_oydo_,_que_Ԁ_alguno_Ԁdelos_naturales_,_que_Ԁno   se_emborracha_,_aya_Ԁ_siquiera_Ԁ_vna_Ԁ_vez_Ԁ_hurtado_,o_tomado_Ԁ_algo_Ԁa_otro_?_Huel__huoy__qu]quahu_in,in y  _can__yuhqui_Ԁ_oniquittac_,in_m]__yuhqui_Ԁ_inc__huoy_._Muy_Ԁ_gran_Ԁ_toro_Ԁes_este_;en_ninguna_Ԁpartehe_visto_ a  _otro_Ԁ_semejante_,_que_Ԁsea_deste_Ԁ_tamao_.  _Hui_,es_exclamacion_Ԁcon_que_Ԁ_vno_Ԁse_admira_,o_espanta_Ԁde_algo_,_que_Ԁle_coge_Ԁde_repente_;v.g.:_veo_ 1 de_repente_Ԁjuntoa_m_Ԁa_vno_,_que_Ԁno_auia_Ԁ_visto_Ԁyle_digo_:_Hui_Ԁ_nocniuhtze__tlacc__iztimoyetztica_, h _valgame_Ԁ_Dios_Ԁamigo,_que_Ԁ_aqu_Ԁ_ests_!_Hui_Ԁ_anca_Ԁ_pampa_Ԁin_nicntl]catl_Ԁ_tle_Ԁ_pan__nitto_!de_manera_, P _que_Ԁ_por_Ԁ_que_Ԁ_soi_Ԁ_pobre_,nosehaze_caso_Ԁde_m_!_Quando_Ԁel_espanto_,ola_admiracion_Ԁesgrande,_aaden_Ԁ_tl_con_saltillo_,al_hui_,yse_pronuncian_Ԁ_como_Ԁ_palabras_Ԁ_distintas_;v.g.:_despertando_Ԁ_vno_Ԁcon   _vn_Ԁ_sueo_Ԁ_pesado_,_dixo_:_Hui_Ԁ_tl__nopiltzintzine__huel_Ԁ_m__qualli_Ԁin_nictomic_!_valgame_Ԁ_Dios_Ԁ_seor_,y  _qu_Ԁmal_sueo_Ԁhe_tenido_!y_auiendo_Ԁ_contado_Ԁ_su_Ԁ_sueo_,_respondi;_Ԁel_otro_:_yuhquion_?_tl_,_hui_:ca  _ ]_ye_huel_Ԁ_n_Ԁ_yhu]tl_Ԁin_nictomic_,_citl__topan__mochhuaz_,espossible,_valgame_Ԁ_Dios_!lo_mesmo_  he_soado_Ԁyo,_qui _Ԁnos_suceder_Ԁ_algo_.  O,es_exclamacion_Ԁdel_que_Ԁse_admira_Ԁde_oyr_,osaberlo_que_Ԁno_sabia_,y_assi_Ԁ_vno_,_auiendo_Ԁ_oydo_Ԁa Y _otro_,_que_Ԁle_daua_Ԁ_cuenta_Ԁde_sus_Ԁ_cosas_Ԁ_muy_Ԁal_reues_,dela_fama_,_que_Ԁ_corria_Ԁdel,_dixo_:O,_yuhqui_Ԁon A _nocniuhtze_?_huel__occentlamantli_Ԁ_inic__nicmatia_Ԁ_inmotenyo_,_valgame_Ԁ_Dios_,_qu_Ԁ_esso_Ԁ_passa_?_muy_ )x _differente_Ԁ_concepto_Ԁ_hauia_Ԁyo_hecho_Ԁdelo_que_Ԁse_dize_Ԁde_t_.Lo_que_Ԁ_dixo_Ԁ_Alexandro_ԀaDiogenes ` _viendole_Ԁ_reboluer_Ԁ_muchos_Ԁ_huessos_Ԁde_muertos_Ԁse_dir_Ԁen_Mexicano_Ԁ_ass_:O,_hui_,_nicca_,_auh_Ԁ_tl_ H _taxtic_Ԁin_oncanon_?mach_ticm]neloa_,mach_tocontztiuh_in_micca_Ԁ_omitl_!_tl__tax_?_aoc__ticmati_? 0 _valgame_Ԁ_Dios_Ԁ_hermano_,_qu_Ԁhazeshay?_parece_Ԁ_que_Ԁ_rebuelues_,y_andas_Ԁ_mirando_Ԁlos_huessos_Ԁdelos_muertos_!_qu_Ԁ_tienes_,as_perdido_Ԁel_juyzio_?_Tambien_Ԁ_vno_,_que_Ԁhaze_algun_Ԁ_ra onamiento_,_encaxa_Ԁde_quando_Ԁen_quando_Ԁ_esta_Ԁo,para_que_Ԁ_reparen_Ԁlos_oyentes_Ԁenlo_que_Ԁ_dize_;y_assi_Ԁ_auiendo_Ԁ_vno_Ԁ_referido_ !! el_modo_Ԁde_gouernar_Ԁdelos_antiguos_,_concluy;_Ԁ_diziendo_:o,_caihui_Ԁin_nemicA_,in_tlamaniltcA_in "" _huohuetqu__tochc]uhtihu7__ ]__cenc__huoi_Ԁ_inic__motlacuitlahuc=_,_mirad_,_desta_Ԁ_manera_Ԁ_viuieron_,y i## se_portaron_Ԁlos_viejos_Ԁ_nuestros_Ԁ_antepassados_,_gouernaron_Ԁcon_mucho_Ԁ_cuidado_.Paramayor_reuerencia_Ԁse_suele_Ԁ_poner_Ԁ_otzin_,en_esta_Ԁ_significacion_,en_lugar_Ԁdeo._Tambien_Ԁ_vsa_Ԁ_deste_Ԁ_otzin_,el 9%!% _que_Ԁ_habla_Ԁ_despues_Ԁde_otro_,_apoyandole_Ԁlo_que_Ԁha_dicho_;v.g.:_auiendo_Ԁdado_vn_ԀPadre_vnos_Ԁbuenos_consejos_Ԁa_su_Ԁ_hija_,_tom;_Ԁ_despues_Ԁla_mano_Ԁla_madre_,y_dixo_:_otzin_,_c;c;tzin_,_tepitzin__noconotzin_,  'X#' _nochpochtzin_,ca_toconmocul7__toconm]nil7_,_in7iyotzin_Ԁin_moconotzin_.Ea_pues_,_nia_Ԁ_hija_Ԁ_mia_, '@$( _ya_Ԁas_oydo_Ԁlo_que_Ԁteha_dicho_Ԁ_tu_ԀPadre.  _Ah_,_sillaba_Ԁ_breue_,_corresponde_Ԁaly,_castellano_,_pero_Ԁnoalde_esta_Ԁ_oracion_,he_comprado_Ԁ_vn_ )&* sombrero,y_vn_Ԁ_jubon_Ԁ(_este_Ԁy,en_Mexicano_Ԁes_hu]n_),_sino_Ԁalde_sta_:te_amo_Ԁ_mucho_,ypara_que_ *&+ _veas_Ԁ_que_Ԁes_assi_Ԁte_doi_Ԁ_esto_,ca_cenc__nimitztla Atla_,_ah__inc__huel__moyllo_Ԁ_pachihuiz_inca_huel_ +', _neltiliztli_in,_izc_Ԁin_nimitzmaca_._Ah_,_sillaba_Ԁ_larga_,ycon_reuerencia_,_ahtzin_,_tiene_Ԁ_otra_ y,(- _significacion_Ԁ_bien_Ԁ_differente_,laqual_por_Ԁser_dificultosa_Ԁ_explicarn_Ԁ_mejor_Ԁlos_exemplos_:si_vno_Ԁme_viene_Ԁaveer,le_puedo_Ԁ_aun_Ԁantes_que_Ԁme_hable_Ԁ_recebir_Ԁcon_decirle_:_ah_Ԁ_quontihuitz_?vel_ah__tlein_ I.*/ _tiqu7toa_:_Pues_,_c;mo_ 1/+0  0h,1   0h,1 @(***529***_vienes_?vel_pues_,_qu_Ԁ_dizes_?_qu_Ԁes_menester_?si_vno_Ԁme_dize_Ԁ_algo_,_puedo_Ԁal_responderle_Ԁ_empe ar__por_Ԁ_este_Ԁ_ah_,con_que_Ԁ_parece_Ԁ_apruebo_Ԁlo_que_Ԁha_dicho_,o_su_Ԁ_venida_,sinoa_dicho_Ԁnada._Assi_ i _recibi;_ԀelReyde_Azcapuzalco_Ԁalos_Mexicanos_,_quando_Ԁlos_vi;_Ԁla_primera_Ԁ_vez_:_ah__totihu]ne_ Q _quon_Ԁ_anhuitz_?_Pues_,_tios_Ԁ_nuestros_,_c;mo_Ԁ_venis_?_Refiriendo_Ԁ_vno_Ԁa_su_Ԁ_muger_,_que_Ԁ_auia_Ԁ_oydo_Ԁ_vn_ 9 sermon_muy_Ԁ_bueno_,_empe ;_Ԁ_ella_Ԁ_diziendo_:_Ahtzin__noconetzin_,_quonmach_Ԁ_huel_Ԁ_thu]tzin__n_ ! p _tocon__motlamacht7tzinto_Ԁ_intltoltzin__Totocuiyo_,_muy_Ԁ_bien_,_hijo_Ԁ_mio_,_dichoso_Ԁ_t_Ԁ_que_Ԁ_fuiste_Ԁa_oyr_  X la_palabra_Ԁde_Dios_.Este_ahtzin_,es_tambien_Ԁ_synonimo_Ԁde_caquemcatzin_;v.g.:_pregunta_Ԁ_vno_Ԁa  @ _otro_Ԁsi_hizo_Ԁlo_que_Ԁle_mand;_,_responde_Ԁel_otro_:_Ahtzin_Ԁ_tlto]nie_,ca_nic_Ԁ_chh_,_s_Ԁ_seor_,_ya_Ԁlo  (  _hize_._Tambien_Ԁ_sirue_Ԁ_este_Ԁ_ahtzin_,de_estriuillo_,_cuando_Ԁ_vno_Ԁ_cuenta_Ԁ_algo_,con_que_Ԁhaze_tiempo_Ԁpara    _acordarse_Ԁdelo_que_Ԁse_sigue_,ydaa_entender_Ԁle_parece_Ԁ_bien_Ԁlo_que_Ԁ_dize_Ԁy_quiere_Ԁ_que_Ԁlos_otros__reparen_Ԁen_ello_.  _Copan_,_juntamente_:_vsase_Ԁ_siempre_Ԁen_composicion_;v.g.:_techmocopan_Ԁ_chic]huilia_Ԁin_Totocuiyo_ y  _Dios_,a_todos_Ԁ_juntamente_Ԁnosda_salud_Ԁ_Nuestro_Ԁ_Seor_._Npn_,_tambien_Ԁse_vsa_Ԁen_composicion_,y a  _fuera_Ԁ_della_Ԁse_dize_Ԁ_npntl_:_significa_Ԁad_inuicem_;v.g.:_titonpn__icnoli _,vel_npntl_Ԁ_titocnoli _, I  nos_hazemos_Ԁ_bien_Ԁlos_vnos_Ԁalos_otros_.@= = .10.DELOS_ADVERBIOS_Ԁ_quontol_,CON_OTROS_Ԁ_SYNONIMOS_Ԉ   @_SUYOS_,YDE_telchitl_,Y_tepyo_.    _Quontol_,_algun_Ԁtanto;v.g.:_auh_Ԁin_quontoltzin_Ԁ_tlathuic_,_ino]chitlanoz_Ԁ_omouhtzinA_Ԁin_tltoani_,y  _despues_Ԁ_que_Ԁ_huuo_Ԁ_algun_Ԁtanto_amanecido_Ԁy_aclarado_Ԁ_vn_Ԁ_poco_,se_leuant;_Ԁdela_cama_Ԁel_Gouernador_;_auh_Ԁinye_achi_Ԁ_quontoltzin__mozcal7_,inye_ach7tetzin__quimmattiuh_Ԁin_]matl_,_nic]n_ Y _huall_,_despues_Ԁ_que_Ԁ_lleg;_Ԁa_tener_Ԁ_vso_Ԁde_razon_,_ya_Ԁ_que_Ԁ_iua_Ԁ_sabiendo_Ԁleer_vn_Ԁ_poco_Ԁen_vn_Ԁ_libro_, A vino_aqu_.Si_digo_Ԁde_vn_Ԁ_enfermo_Ԁye_ach7tzin__quontoltzin_,_quiero_Ԁ_dezir_Ԁ_que_Ԁ_tiene_Ԁ_alguna_Ԁ_mejoria_. )x En_estos_Ԁ_exemplos_Ԁ_ay_Ԁlos_aduerbios_Ԁ_ach7tzin_,y_ach7tetzin_,_que_Ԁ_significan_:_vn_Ԁ_poco_,_vn_Ԁ_poquito_, ` _como_Ԁ_tambien_Ԁ_tep7tzin_,y_tepitn_._Estos_Ԁ_aduerbios_Ԁ_suelen_Ԁ_seruir_Ԁde_adjectiuos_;v.g.:_tep7tzin_ H _tlaqualtzintli__motetzinco__monequiz_,_comer_ԀV.m.dos_bocados_;_tepitn__nacatl_Ԁ_nicqu _,he 0 _comido_Ԁ_vn_Ԁ_poco_Ԁdecarne;lo_mesmo_Ԁ_significa_Ԁ_tepitzocotn_,vel_quexquichtzocotzin__nacatl_Ԁ_nic  qu _,yde_vn_Ԁ_perrito_Ԁse_dize_Ԁ_tepitzocotzin_,es_chiquito_._Synonimos_Ԁ_destos_Ԁson:_tepizcantzin_,    _tziquiton_,con_menosprecio_,y_tziquitzin_,con_amor_.Sise_dobla_Ԁla_primera_Ԁ_sillaba_Ԁ_destos_, !! _haziendola_Ԁ_larga_,v.g.:_totepitzin_,_totepizcantzin_,_tztziquiton_,&c.,_disminuyen_Ԁmasla_cosa_,_que_Ԁes "" lo_que_Ԁ_dize_Ԁel_castellano_,_chiquillo_,&c.De_todos_Ԁ_estos_Ԁ_diminutiuos_Ԁse_puede_Ԁ_vsar_Ԁ_seguramente_ԀenMexico,_aunque_Ԁdizen_algunos_Ԁ_que_Ԁson_vocablos_Ԁde_Tlascala_,o_Tezcuco_.  _Aqu7tzin_,y_aquitn__tambien_Ԁ_significa_Ԁ_vn_Ԁ_poco_;v.g.:In_quimmatqui__Esau_Ԁ_quinamacac_ 9%!% _inyacapantlatqui_,_inyacapan__nemac_Ԁ_inpampa__aqu7ton__opatzactli_.El_necio_Ԁde_Esau_Ԁ_vendi;_Ԁ_su_ !&p"& _maiorazgo_Ԁ_por_Ԁ_vnas_Ԁ_pocas_Ԁde_lantejas_,o_legumbres_;_tictotl]laquiltA_Ԁin_Tltani_,  'X#' _cenm]tecochtn__cenm]pctn_Ԁ_aqu7ton_Ԁ_tl]lli_Ԁ_pantzinco_Ԁ_toconchay]huatA_,_tocontepohuatA_, '@$( _fuimos_Ԁa_enterrar_Ԁal_Gouernador_,ya_echar_Ԁ_sobre_Ԁ_l_Ԁ_vn_Ԁ_puadillo_,y_vn_Ԁ_poco_Ԁde_tierra_.  _Telchitl_,y_tepyo__aunque_Ԁ_parecen_Ԁ_nombres_,son_como_Ԁ_aduerbios_Ԁde_que_Ԁ_vsa_Ԁ_vno_Ԁ_quando_Ԁse )&* _huelga_Ԁdelmalde_otro_,o_muestra_Ԁ_que_Ԁ_tiene_Ԁ_su_Ԁ_merecido_;v.g.:sia_vno_Ԁle_sucede_Ԁ_vna_Ԁ_desgracia_,_puede_Ԁ_dezir_Ԁ_otro_Ԁ_telchitl_Ԁ_itepyo_,_tech__monequi_,ma_oc_Ԁ_hu]lc_Ԁ_ipan__mochhua_,me_huelgo_,_su_ +', _merecido_Ԁse_tiene_,_plegue_Ԁa_Dios_Ԁ_que_Ԁle_venga_Ԁmasmal._YyA__;col__notlahueliltic_,_ach_Ԁye_nitelchitl_ y,(- (_arriba_Ԁ_vimos_Ԁla_significacion_Ԁ_deste_Ԁ_ach_),_achnel_Ԁ_notepyo_?_desdichado_Ԁde_m_,no_est_Ԁclaro, a-). _que_Ԁ_tengo_Ԁmi_merecido_?Al_telchitl_,se_anteponen_Ԁlos_semipronombres_Ԁ_ni_,ti,&c.,yal_tepyo_,los I.*/ _otros_Ԁno,mo,&c.El_telchitl_,_tal_Ԁ_vez_Ԁ_tiene_Ԁplural_telchim_. 1/+0  0h,1   0h,1 @(***530***@O O .11.DE_ALGUNOS_Ԁ_ADVERBIOS_ԀQUESE_DEUEN_Ԁ_REDUCIR_ԀALOS@  DE_TIEMPO_,Y_ALGUNOS_Ԁ_MEXICANISMOS_,QUENOSE_PUSIERON_Ԉ@  &EN_SU_Ԁ_LUGAR_.  _Yeic_Ԁ_onya_,_rato_Ԁ_h_;v.g.:_yeic_Ԁ_onya_Ԁin_nimitznottomlia_,_buen_Ԁ_rato_Ԁ_h_Ԁ_que_Ԁte_busco_;_yeic_Ԁ_onya_Ԁin  @ _motlaqualt7tic _,_buen_Ԁ_rato_Ԁ_h_,_que_Ԁ_est_Ԁ_comiendo_.Este_aduerbio_Ԁsejuntacon_presente_,nocon  (  _preterito_,y_assi_Ԁno_estubiera_Ԁ_bien_Ԁ_dicho_:_yeic_Ԁ_onya_Ԁin_tlaqu]_,_sino_Ԁ_yeyohua_,vel_yecuol_Ԁ_yohua_Ԁin    _tlaqu _,_buen_Ԁ_rato_Ԁ_h_Ԁ_que_Ԁ_comi;_._ ]_Ԁ_ca_Ԁin,_luego_,_dentro_Ԁde_breue_Ԁ_espacio_;v.g.:_ ]_Ԁ_ca_Ԁin   _xihu]l7cihui_,_ven_Ԁ_luego_;_ ]__ca_Ԁin_nihualnocueptihuetziz_,_luego_Ԁal_punto_Ԁ_boluer_._Cmi_,yconmas   _energia_Ԁ_ azcmi_,de_vna_Ԁ_vez_;v.g.:_ azcmi__niquxnahuat3_,de_vna_Ԁ_vez_Ԁle_desped_:_cmixiauh_, y  _vete_Ԁde_vna_Ԁ_vez_,_acaba_Ԁde_irte_._Tambien_Ԁsivan_algunos_Ԁa_alguna_Ԁparte_cada_Ԁ_vno_Ԁde_por_Ԁsi,y_quiero__que_Ԁ_vayan_Ԁde_vna_Ԁ_vez_Ԁ_todos_Ԁ_juntos_,_les_Ԁ_dir_:_ azcmi_Ԁ_xihui]n_. I    _No an_,_todavia_,_hasta_Ԁagora;v.g.:_caye__miecpa_Ԁ_timoc;cA_,_auh__ ]__tepitn_Ԁ_inc__timiquizquia_,_ah_ 1 _m__ic_Ԁ_timonemilizcuep_,_no an_Ԁ_]xc]n_Ԁ_ an__yeyuh__pan__tinemi_Ԁin_mqualnemiliz_,_muchas_Ԁ_vezes_ h has_estado_Ԁ_enfermo_,y_falt;_Ԁ_bien_Ԁ_poco_,para_que_Ԁte_muriesses_,yno_por_Ԁ_esso_Ԁtehas_emendado_,_aun__hasta_Ԁ_oy_Ԁ_andas_Ԁdel_mesmo_Ԁ_modo_Ԁen_malos_Ԁ_passos_._Ayamo__huel_Ԁ_mpa__ni]z_,_pampa__no an__nican_ 8 _moyetztic_Ԁin_Tlto]ni_,_aun_Ԁno_puedo_Ԁir_all_,_porque_Ԁ_todavia_Ԁ_est_Ԁ_aqu_Ԁel_Gouernador_._No anmo_,   _aun_Ԁno;v.g.:Anca_no anmo_Ԁ_onci_Ԁin_n]mauh_,_pampa_Ԁ_tel_Ԁ_ticm7talhuia__intech__m]matzin_Ԁin  _ o_Ԁ_oticmocelil3_,alo_que_Ԁ_parece_Ԁ_aun_Ԁnoha_llegado_Ԁmi_carta_,_pues_Ԁno_dizes_Ԁenla_tuya_Ԁsilahas  _recebido_.  _Remato_Ԁ_este_Ԁ_capitulo_Ԁcon_poner_Ԁ_vnos_Ԁ_modos_Ԁde_hablar_,_algo_Ԁ_extrauagantes_,y_proprios_Ԁ_desta__lengua_,_cuio_Ԁ_proprio_Ԁ_lugar_Ԁesel_Capitulo_Ԁdelos_Mexicanismos_._Nomati_(pro_ninomati_)_inic_ Y _ticnequi_Ԁ_ticochiz_,_pareceme_Ԁ_que_Ԁte_ests_Ԁ_durmiendo_;_nomati_Ԁ_inic_Ԁ_anquinequ7_Ԁ_antltzqu_!_Qu_ A amigos_sois_Ԁde_parlar_!_Tl] azxio__tepitze_:_nomati_Ԁ_ ]y_Ԁ_ic_Ԁ_ticnequi_Ԁin_tim]huiltiz_,estate_queda_,_nia_, )x _parece_Ԁ_que_Ԁnote_hartas_Ԁde_jugar_._Tl]x7cihui_Ԁ_intitltltia_Ԁ_c;c;tzin_,_nomati_Ԁ_ ]y_Ԁ_ic_Ԁ_timonnequi_, ` date_priessa_Ԁen_atizar_,_parece_,_que_Ԁ_lindeas_,o_chiqueas_Ԁ_mucho_._Vna_Ԁ_madre_Ԁ_amena ando_Ԁa_sus_Ԁ_hijas_,_les_Ԁ_dize_:ye_ompa_Ԁ_niauh_,_ ]y_Ԁ_connequiz_,_inc_Ԁ_amocpac__namech]naz_,_all_Ԁ_voi_,no_ser_Ԁ_menester_ 0 mas,para_cojeros_Ԁdela_melena_.  _Otros_Ԁ_aduerbios_Ԁ_dexo_,o_porque_Ԁson_faciles_,o_por_Ԁno_alargarme_Ԁmasdelo_que_Ԁmehe_alargado_,a_que_Ԁme_oblig;_Ԁla_importancia_Ԁ_destos_Ԁ_aduerbios_.@[[%_CAPITVLO_Ԁ_VLTIMO_Ԉ@DE_DICCIONES_ԀQUE_MUDAN_ԀLA_SIGNIFICACION_,_SOLAMENTE_Ԁ_POR_Ԉ@!!LA_VARIACION_ԀDEL_ACCENTO_.  No_hago_Ԁ_libro_Ԁ_aparte_Ԁdela_quantidad_Ԁde_las_Ԁ_sillabas_Ԁ_desta_Ԁ_lengua_,_porque_Ԁlo_que_Ԁse_puede_Ԁ_reducir_a_regla_,_ya_Ԁlohe_dicho_Ԁenel_discurso_Ԁdel_Arte_.Soloen_este_Ԁ_Capitulo_Ԁ_vltimo_Ԁ_pondr_Ԁ_algunas__dicciones_,_que_Ԁ_varian_Ԁla_significacion_,consolo_variar_Ԁel_accento_.  _]chtli_,1.a_larga_:_hermano_Ԁmayordela_hermana_Ԁ_menor_;_chtli_,1.a_breue_:_pepita_,o_semilla_; a-). _chilchtli_,vel_chyo_Ԁinchilli,_pepita_Ԁdechile. I.*/   _]hu _,1.a_larga_,y_saltillo_Ԁenla_vltima_:_dueo_Ԁdelagua;_huanic_,_saltillo_Ԁenlal.a:le_rio_. 1/+0  0h,1   0h,1 @(***531***  _]hutl_,1.a_larga_,y_breue_Ԁla2.a:_encima_;_]hu]tl_,_ambas_Ԁ_largas_:_gusano_Ԁ_lanudo_Ԁde_arbol_;_hutl_,  _saltillo_Ԁenla1.a,y_breue_Ԁla2.a:_espina_Ԁ_delgada_. i _]huic_,1.a_larga_:_hcia_Ԁelagua;_huic_,_saltillo_Ԁenla1.a:de_aqu_Ԁpara_all_. Q   _]yAtli_,1._]Atli_,1.a_larga_:_cao_Ԁdeagua;_yAtli_,1.a_breue_:_calaba a_. 9   _]m]c_,_ambas_Ԁ_largas_:ala_orilla_Ԁdel_rio_;_]mc_,1.a_larga_,y_vltima_Ԁ_breue_,_significa_Ԁenel_papel_, ! p _como_Ԁ_]mpan_.  X   _]mna_,n,1.a_larga_,y2.a_breue_:_tener_Ԁaguaen_lebrillo_,o_cosa_Ԁ_ancha_;_mna_,_saltillo_Ԁenla1.a,y  @ 2.a_breue_:le_desassosiego_.  (    _]quetza_,n,1.a_larga_:_colgar_Ԁelagua,_como_Ԁlohaze_quien_Ԁhazecacao,para_que_Ԁ_haga_Ԁ_espuma_;    _quetza_,_saltillo_Ԁenla1.a,_al o_Ԁla_cabe a_.     _tl]ctl_,_saltillo_Ԁenla1.a,2.a_larga_,y3.a_breue_:hombre_inhumano_,ysin_ra on_;_]tlctl_,1.a   _larga_,2.acon_saltillo_,y3.a_breue_:_marinero_,o_pescador_. y    _ hutl_,_ambas_Ԁ_breues_:_sarna_,o_viruelas_,o_cosa_Ԁ_semejante_;_ ]hu]tl_,_ambas_Ԁ_largas_:_rio_Ԁde a  _Tlazcala_.  _clli_,1.a._breue_:lacasa;_c]lli_,1.a_larga_:_tena uelas_Ԁde_caa_,o_palos_Ԁcon_que_Ԁse_saca_Ԁel_mayz_ 1 _toztado_Ԁdel_rescoldo_.  _co__hutzi_,1.a_larga_,y2.a_breue_:_cae_Ԁ_vno_;_chutzi_,_ambas_Ԁ_breues_:_yela_. P Ѐ_chchi_,_ni_,1.a_larga_:_mamar_;_chchi_,1.a_breue_:_perro_;_ch7chi_,_saltillo_Ԁenla1.asies_nombre_;v.g.: 8 _noch7chi_,de_ch7chitl_,mi_saliua_,o_bofes_;sies_verbo_,v.g.:_nitlach7chi_,_remendar_.     _c;c;c_,_ambas_Ԁ_breues_:_cosa_Ԁ_que_Ԁ_abrasa_Ԁla_boca_,_como_Ԁ_pimienta_,&c.;_c;cc_,l.a_breue_,y2.a_larga_:  _afliccion_Ԁy_trabajo_,_synonimo_Ԁde_teApouhqui_.    _huhuetzca_Ԁ_ni_,_saltillo_Ԁenla1.a:_sonreirse_;_huhuetzca_,1.a_breue_:_reirse_Ԁ_mucho_.    _cac_,l.a_larga_:_su_Ԁ_ apato_,de_cactli_;_7cac_,_saltillo_Ԁenlal.a:_estar_Ԁenpie. q   _yoc;a_,_nic_,1.a_larga_,y2.a_breue_:_acabar_Ԁlo_que_Ԁ_vno_Ԁhaze;_yc;a__nic_,_ambas_Ԁ_breues_,siel Y _paciente_Ԁesdepersona,es_verbo_Ԁ_desonesto_:_pecar_Ԁcon_vna_Ԁpersona;siel_paciente_Ԁes_cosa_Ԁdecomer,o_beuer_,_significa_Ԁ_probarla_,_aunque_Ԁen_esta_Ԁ_significacion_Ԁesmas_vsado_Ԁ_yyc;a__nic_. )x   _mtqu3__nino_,_saltillo_Ԁenla1.a,y3.a,y_breue_Ԁla2.a;es_preterito_Ԁ_perfecto_Ԁde_ninomtquia_:me ` _lauo_Ԁ_las_Ԁ_manos_;_m]tqui_Ԁ_nino_,1.a_larga_,y2.a_breue_:me_corto_Ԁla_mano_. H   _m]tia__nic_,1.a_larga_:_poner_Ԁ_manos_Ԁala_estatua_,o_figura_;_mtia_Ԁ_nic_,1.a_breue_:yolo_saba_. 0   _motztli_,1.a_larga_:Luna,o_mes_;_mtztli_,1.a_breue_:_muslo_,o_pierna_.    _mmloa_mo,1.a_larga_,y2.a_breue_:se_rebuelca_Ԁ_como_Ԁ_vna_Ԁ_bestia_;_mmloa_mo,1.a,y2.a_breues_:    _cae_Ԁ_rodando_,_como_Ԁ_quien_Ԁ_cae_Ԁdealto.  _pchhuia_Ԁ_nicno_,1.a,y2.a_breues_:_assechole_,_espiole_;_pchhuia_Ԁ_nicno_,_saltillo_Ԁenla1.a,y "" _larga_Ԁla2.a:me_aprouecho_Ԁde_algo_,_como_Ԁde_medicina_. i##   _p]p]ca__nic_,1.a,y2.a_largas_:_baldonar_;_pp]ca_Ԁ_nic_,_saltillo_Ԁenla1.a,y_larga_Ԁla2.a, Q$ $ _frequentatiuo_Ԁde_p]ca_,_lauar_Ԁ_muy_Ԁ_bien_Ԁ_algo_. 9%!%   _p]ti_,1.a_larga_:_deshacerse_,o_derretirse_Ԁ_algo_;v.g.:_nieue_,_yelo_,&c.;_pti_,_saltillo_Ԁenla1.a:_sanar_ !&p"& el_enfermo_.  _ptla_Ԁ_nic_,l.a_breue_:_trocar_Ԁ_algo_;_p]tla_Ԁ_nic_,l.a_larga_:_desleir_Ԁ_algo_,v.g.:_massa_Ԁenelagua;_p]tla_ '@$( _nino_,1.a_larga_Ԁ_tambien_:_cansarse_Ԁde_esperar_,y_desesperar_Ԁde_salir_Ԁcon_algo_. ((%)   _ploa__nic_,1.a_breue_:lo_cuelgo_;_ploa__nic_,1.a_larga_:_adelgazar_Ԁ_algo_,y_assi_Ԁel_que_Ԁno_puede_ )&* _enhebrar_Ԁ_vna_Ԁ_aguja_,_dize_Ԁdel_hilo_:_nic_Ԁ_ycploa_,vel_nicqu]ploa_,le_adelga o_Ԁla_punta_, *&+ _torciendole_;ydel_sastre_Ԁo_ apatero_,_que_Ԁ_encera_Ԁel_hilo_,se_dize_Ԁ_que_Ԁ_xcAcuitlaploa_. +',   _pltic_,l.a_larga_:_hilo_Ԁ_adelga ado_;_pltic_,1.a_breue_:_cosa_Ԁ_ahidalgada_,ynoble;v.g.:_huelpltic_ y,(- _tltol_,_habla_Ԁcon_elegancia_;_huel_Ԁ_pltic_Ԁ_yllo_,esdenoble_condicion_. a-).   _p;loa_Ԁ_nic_,1.a_breue_:_perder_Ԁ_algo_;_ploa_Ԁ_nic_,l.a_larga_:_reboluer_Ԁ_harina_,o_saluado_,o_tierra_Ԁcon I.*/ agua.  0h,1 @(***532***  _ququa_,1.a_breue_:_mascar_Ԁpan,carne,&c.,o_roer_Ԁel_raton_Ԁ_papel_,manta,&c.;_ququa_,_saltillo_Ԁen  la1.a:_mordiscar_Ԁla_pulga_,&c.,o_vn_Ԁ_muchacho_Ԁa_otro_;delos_perros_,_que_Ԁse_muerden_Ԁ_peleando_,se i _dize_:_moququ _,yde_las_Ԁ_ouejas_,&c.,_que_Ԁ_pacen_,se_dize_:_tlaququ _._Quququa_,_saltillo_Ԁenla1. Q a,yla2.a_breue_:_mascar_Ԁel_enfermo_Ԁlo_que_Ԁno_puede_Ԁ_tragar_,oel_sano_Ԁlo_que_Ԁ_est_Ԁ_muy_Ԁ_duro_;v.g.: 9 carnemal_co ida_;ysies_reflexiuo_,se_dize_Ԁdel_perro_,_que_Ԁse_espulga_,odelos_cauallos_Ԁ_que_Ԁ_vnos_Ԁa_otros_Ԁse_rascan_:_moquququtiman3_,se_estn_Ԁ_rascando_Ԁlos_vnos_Ԁalos_otros_.  X   _qu]uhtli_,1.a_larga_:el_guila_;_quhuitl_,1.a_breue_:palo,o_rbol_;_pongo_Ԁ_aqu_Ԁ_estos_Ԁdos,_porque_Ԁen  @ _composicion_,_queda_Ԁde_entrambos_Ԁsoloel_quauh_,yse_distinguen_Ԁenserel_vno_Ԁlargoyel_otro_  (  _breue_.  _ququtza_Ԁ_nitla_,_saltillo_Ԁenla1.a,y_breue_Ԁla2.a:_dar_Ԁ_patadas_Ԁde_coraje_;_ququtza__nitla_,1.ay2.   a_breues_:_pisar_,y_trillar_;de_las_Ԁ_aues_,_que_Ԁse_toman_,se_dize_:_moququtz _,ydelmacho:   _tlaququtza_. y    _quhu]tl_,1.ay2.a_breues_Ԁy_larga_Ԁla3.a:agua_llouedi a_;_qu]hutl_,1.a_breue_,2.a_larga_,y3.a a  _breue_:el_ aguan_Ԁdelacasa.  _qu7tlni_,_saltillo_Ԁenla1.a,y_breue_Ԁla2.a,es_tercera_Ԁpersonade_7tlani_,_pedir_;_qutl]ni_,1.a_breue_, 1 y2.a_larga_,es_tercera_Ԁpersonade_tl]ni_,_ganar_. h   _ttli_,_saltillo_Ԁenla1.a:Padre;_t]tli_,_larga_Ԁla1.a:_tu_Ԁ_beues_,de_]tli_. P   _toco_,1.a_larga_,_passiuo_Ԁde_toca_,tender;_tco_,1.a_breue_,_passiuo_Ԁde_tqui_,_cortar_. 8   _toma_Ԁ_nic_,1.a_larga_:_echar_Ԁ_maiz_,_trigo_,_reales_,&c.;_tma_Ԁ_nic_,1.a_breue_:_baar_Ԁen_temazcal_,_assar_   en_hornillo_,o_barbacoa_.  _topiltzin_,_larga_Ԁla1.a:_hijo_Ԁde_alguno_;_tpiltzin_,la1.a_breue_:pudenda_muliebria_.    _toqulia_,1.a_larga_,y2.a_breue_,_aplicatiuo_Ԁde_toca_,tender_algo_Ԁala_larga_,o_echar_Ԁ_cosas_Ԁ_lqudas_  _dentro_Ԁde_algo_;_tquilia_,1.a,y2.a_breues_,_aplicatiuo_Ԁde_tqui_,_cortar_. q   _toxtli_,1.a_larga_:_cuado_,_notox_,mi_cuado_;_txtli_,1.a_breue_:_harina_,_notx_,mi_harina_._tl]c _,1.a Y _larga_,y_saltillo_Ԁenla2.a,pluralde_tl]catl_,persona;_tlc _,1.a_breue_,y_saltillo_Ԁenla2.a:_palabra_ A del_que_Ԁ_cae_Ԁenla_quenta_,y_enmienda_Ԁlo_que_Ԁ_dize_;_tlc _,_saltillo_Ԁen_ambas_:dedia. )x   _tl]cAtli_,1.a_larga_,y_saltillo_Ԁenla2.a:_esclauo_;_tlctl_,1.a_breue_,y2.a_larga_:lavara:en ` _composicion_Ԁ_queda_Ԁdeambosel_tlaco_,_que_Ԁsedistingue_por_Ԁlos_dichos_Ԁ_accentos_. H   _tllhuia_Ԁ_nic_,1.a_breue_:_apercebir_,o_preuenir_Ԁa_alguno_,para_que_Ԁ_haga_Ԁ_algo_Ԁa_su_Ԁ_tiempo_;_tl]lhuia_ 0 _nic_,1.a_larga_:_allegar_,y_echar_Ԁ_tierra_Ԁa_vna_Ԁ_planta_,para_que_Ԁ_cresca_.    _tlmti_Ԁ_nic_,1.ay2.a_breues_:saber_algo_,oira_alguna_Ԁparte;_c]n_Ԁ_titlmttiuh_?_d;nde_Ԁvas?    _Tlmti__ni_,_saltillo_Ԁenla1.ayla2.a_breue_:_trauessear_;_tlmttinemi_,_anda_Ԁ_trauesseando_:_tambien_ !! _significa_Ԁ_hazer_Ԁ_algo_Ԁde_habilidad_,y_ass_Ԁ_tlm _,y_tlmatqui_,esel_mdico_,oofficialdeofficiode "" _habilidad_.  _tlm]mlli_,1.ay3.a_breues_,y2.a_larga_:la_carga_;_tlmmlli_,_todas_Ԁ_breues_,_cosa_Ԁ_barrenada_. Q$ $   _tlnohuia_Ԁ_nicno_,1.a_breue_,y2.a_larga_:_tomar_Ԁ_algo_Ԁ_emprestado_;_tlnohuia_Ԁ_nic_,_saltillo_Ԁenla1.a, 9%!% y_larga_Ԁla2.a,_tener_Ԁ_vna_Ԁpersona,o_cosa_,_por_Ԁ_otra_,_por_Ԁ_inaduertencia_. !&p"&   _tlpctli_,1.ay2.a_breues_:_cosa_Ԁ_partida_;_centlpctli_Ԁ_tlaxcalli_,_vn_Ԁ_peda o_Ԁdepan;_tlp]ctli_,1.a  'X#' _breue_,y2.a_larga_:_ropa_Ԁ_que_Ԁse_laua_. '@$(   _tlplli_,1.ay2.a_breues_:colorpara_pintar_,o_cosa_Ԁ_teida_,depa,_teir_;_tlplli_,_saltillo_Ԁenla1.a, ((%) y_breue_Ԁla2.a:_esfuerzo_. )&*   _tlpl;a_Ԁ_nic_,_saltillo_Ԁenla1.a,y_breues_Ԁla2.ay3.a:_saludar_;_tlpl;a_,_ni_,_todas_Ԁ_breues_:comer, *&+ _prouando_Ԁde_algo_Ԁ_lquido_,o_mojar_Ԁelpanen_potaje_,osalsa.  _tl]tia_Ԁ_nic_,1.a_larga_,y2.a_breue_:_esconder_;_tlta_,1.ay2.a_breues_:_quemar_. y,(-   _tltlni__ni_,_saltillo_Ԁenla1.a,yla2.a_breue_:_preguntar_;_tltl]ni_,_ni_,1.a_breue_,y2.a_larga_:_ganar_ a-). _algo_Ԁenel_juego_.  _tlchuia_Ԁ_nic_,_saltillo_Ԁenla1.a,y_breue_Ԁla2.a:_subir_Ԁ_algo_Ԁ_arriba_;_tlc]huia_,1.a_breue_,y2.a 1/+0 _larga_:_pegar_Ԁ_fuego_Ԁa_algo_.  0h,1 @(***533***  _tlco_,1.a_breue_:enel_fuego_;_tlco_,_ni_,_saltillo_Ԁenla1.a:_subir_.    _tca_,1.a_larga_:_sembrar_,y_enterrar_;_t;ca_,1.a_breue_:_seguir_Ԁa_lguien_. i   _t;tca_,_neutro_,1.a_breue_,y2.a_larga_:irde_prissa_;_tt;ca_,_actiuo_,1.a_larga_,y2.a_breue_:_andar_ Q _corriendo_Ԁ_tras_Ԁde_alguna_Ԁ_cosa_,o_escaramuzeando_;_tAt;ca_Ԁ_nic_;_saltillo_Ԁenla1.a,yla2.a_breue_: 9 _ahuyentar_,o_desterrar_Ԁa_lguien_;_tAtca__ni_,_saltillo_Ԁenla1.a,yla2.a_larga_:_sembrar_Ԁen_varias_ ! p partes.  _tz;tz;na_Ԁ_nic_,1.ay2.a_breues_:_golpear_Ԁ_algo_,o_taer_Ԁ_instrumento_;_tzAtz;na_Ԁ_nic_,_saltillo_Ԁenla1.a  @ y_breue_Ԁla2.a:_dar_Ԁ_palmadita_Ԁconla_mano_,_alagando_Ԁa_vn_Ԁ_muchacho_,oa_vn_Ԁ_cauallo_,&c.  (    _xoloa_Ԁ_nic_,1._alarga_:_desparramar_Ԁ_paxa_,_hojas_Ԁde_maiz_Ԁ&c.,_como_Ԁpara_que_Ԁse_sequen_;_xloa__nic_,    1.a_breue_:_partir_,o_rajar_Ԁ_algo_.     _xoxloa__nic_,1.a_larga_,y2.a_breue_:_desquartizar_Ԁal_aorcado_;_xoxoloa_Ԁ_nic_,1.ay2.a_largas_:   _desparramar_Ԁ_paja_,_maiz_,&c.,_vease_Ԁel_Capitulo_Ԁdelos_frequentatiuos_.  _xhuitl_,1.a_larga_:la_cometa_;_xihuitl_,1.a_breue_:el_ao_,yla_yerua_. a  @9 9 _INDICE_ԀDELOS_LIBROS_,_CAPITULOS_ԀY_PARAGRAFOS_.  _Libro_Ԁ_primero_Ԁdelos_nombres_,_pronombres_Ԁy_preposiciones_,_pg_.401.Cap.1.ode_las_Ԁ_letras_,y 8 _accentos_Ԁ_desta_Ԁ_lengua_,_ibi_.1,de_las_Ԁ_letras_,_ibi_.2,delos_accentos_,_pg_.402.3,del_cuidado__que_Ԁse_deue_Ԁ_poner_Ԁen_pronunciar_Ԁ_esta_Ԁ_lengua_,_ibi_.  Cap.2.o,de_las_Ԁ_declinaciones_Ԁdelos_nombres_,_pg_.403.1,dela_primera_Ԁ_declinacion_,_pg_.  404.2,dela_segunda_Ԁ_declinacion_,_ibi_.3,dela_tercera_Ԁ_declinacion_,_pg_.405.4,dela_quarta__declinacion_,_pg_,406.  Cap.3.o,de_cosas_Ԁ_tocantes_Ԁa_nombres_,y_sus_Ԁ_declinaciones_,_pg_.408.1,del_vocatiuo_,_ibi_.2, Y delos_generos_Ԁ_masculino_Ԁy_femenino_,_ibi_.3,de_otros_Ԁ_plurales_Ԁde_nombres_,_pg_.409.  Cap.4.o,delos_semipronombres_,y_pronombres_,_pg_.409.1,delos_semipronombres_Ԁ_que_Ԁse )x _componen_Ԁcon_nombres_,_preposiciones_Ԁy_aduerbios_,_pg_.410.2,delos_mesmos__semipronombres_Ԁcon_vnos_Ԁ_como_Ԁ_aduerbios_,_ibi_.3,delos_semipronombres_Ԁde_verbos__intransitiuos_,_pg_.411.4,delos_semipronombres_Ԁde_verbos_Ԁ_transitiuos_,_pg_.412.5,delos_semipronombres_Ԁpara_verbos_Ԁ_reflexiuos_,_pg_.413.6,de_otras_Ԁ_cosas_Ԁ_concernientes_Ԁalos_semipronombres_Ԁ_conjugatiuos_,_ibi_.  Cap.5.o,delos_pronombres_Ԁ_separados_,_pg_.414.1,delos_pronombres_Ԁde_primera_,_segunda_Ԁy !! _tercera_Ԁpersona,_ibi_.2,delos_interrogatiuos_Ԁdequisyquid,p.415.  Cap.6.o,de_las_Ԁ_preposiciones_,_pg_.416.1,de_las_Ԁ_preposiciones_Ԁ_que_Ԁse_componen_Ԁcon i## _semipronombres_,_ibi_.2,de_las_Ԁ_preposiciones_Ԁ_que_Ԁse_componen_Ԁcon_nombres_,_pg_.417.3,de_las_Ԁ_preposiciones_Ԁ_que_Ԁse_componen_Ԁcon_semipronombres_Ԁy_nombres_,_pg_.418.4,de_preposiciones_Ԁ_compuestas_,_pg_.420.  _Libro_Ԁ_segundo_,delos_verbos_Ԁy_conjugaciones_,_pg_.422.Cap.1.o,de_algunas_Ԁ_aduertencias_  'X#' _acerca_Ԁde_las_Ԁ_conjugaciones_,_ibi_.  Cap.2.o,dela_conjugacion_Ԁdel_verbo_,_pg_.423. ((%)   Cap.3.o_Segunda_Ԁ_conjugacion_Ԁ_gerundiua_,_pag_.427.1,dela_conjugacion_Ԁ_gerundiua_Ԁdeir,_pg_. )&* 428.2,dela_conjugacion_Ԁ_gerundiua_Ԁde_venir_,_ibi_.3,dela_formacion_Ԁ_destas_Ԁ_conjugaciones_,_pg_.429.4,dela_conjugacion_Ԁdelos_passiuos_,_ibi_.  Cap.4.o,dela_formacion_Ԁdelos_preteritos_,_pg_.430. y,(-   Cap.5.o,del_verbo_Ԁ_passiuo_,_pg_.432.1,de_su_Ԁ_formacion_,_ibi_.2,_como_Ԁse_vsa_Ԁdel_verbo_ a-). _passiuo_,_pg_.433.3,dela_quantidad_Ԁdelapenultima_sillaba_Ԁdelos_verbos_Ԁ_passiuos_,_pg_.434.  Cap.6.o,del_verbo_Ԁimpersonal,_pg_.435.1,de_su_Ԁ_formacion_,_ibi_.2,delos_impersonales_Ԁde 1/+0 _verbos_Ԁ_neutros_,_ibi_.  0h,1 @(***534*** ?v? @O Nx]  Cap.7.o,delos_verbos_Ԁ_irregulares_Ԁy_defectivos_,_pg_.436.    Cap.8.o,de_algunas_Ԁ_maneras_Ԁde_hablar_,con_que_Ԁ_suplen_Ԁlos_mexicanos_Ԁ_las_Ԁ_que_Ԁno_tienen_Ԁ_proprias_Ԁde { la_conjugacion_Ԁ_latina_,_pg_.443.1,de_como_Ԁse_suplen_Ԁel_infinitiuo_,_gerundios_,y_participios_,_ibi_.2,dela_particula_Ԁon,_pg_.444. ?   _Libro_Ԁ_tercero_,dela_derivacion_Ԁde_nombres_,y_verbos_,_pg_.446.Cap.l.0,dela_significacion_,y !p _formacion_Ԁdelos_nombres_Ԁ_verbales_Ԁen_ni_,_ibi_.  R   Cap.2.o,delos_verbales_Ԁen_oni_,_pg_.447.1,delos_verbales_Ԁen_ni__adjectivos_,_ibi_.2,delos  4 _verbales_Ԁen_ni_,_que_Ԁ_significan_Ԁ_instrumento_,_pg_.448.     Cap.3.o,delos_verbales_Ԁen_tli_,yli,_pg_.448.      Cap.4.o,delos_verbales_Ԁen_liztli_,_pg_.450.      Cap.5.o,delos_verbales_Ԁ_que_Ԁ_acaban_Ԁenoca,_pg_.451. m    Cap.6.o,delos_verbales_Ԁ_que_Ԁ_significan_Ԁ_instrumento_,y_piden_Ԁlos_semipronombres_Ԁde_genitiuos_,yde O  _otros_Ԁ_verbales_Ԁ_que_Ԁ_significan_Ԁ_tiempo_,y_lugar_,_pg_.452.1,delos_verbales_Ԁde_instrvmento_,_ibi_.2,delos_verbales_Ԁcon_preposicion_Ԁde_lugar_,_pg_.453.3,delos_verbales_Ԁcon_las_Ԁ_preposiciones_Ԁ_y]n_,y b  _c]n_,_ibi_. D    Cap.7.o,delos_verbales_Ԁde_terminacion_Ԁde_preterito_,_pg_.454. &   Cap.8.o,dela_significacion_,y_formacion_Ԁdelos_nombres_,_que_Ԁse_deriuan_Ԁde_otros_,_pg_.455.    Cap.9.o,delos_nombres_Ԁeno,y_verbos_Ԁen_oa_,yen_otia_,_pg_.457.    Cap.l0.o,delos_nombres_Ԁ_deriuatiuos_Ԁen_hua_,yene,_pg_.458. }   Cap.11.o,de_nombres_Ԁde_moradores_ԀdePueblos,_pg_.459. _   Cap.12.o,delos_verbos_,_que_Ԁse_deriuan_Ԁde_nombres_,_pg_.460.1,delos_verbos_Ԁenti,yen_tia_,_ibi_. A 2,dela_formacion_Ԁ_destos_Ԁ_verbos_Ԁenti,y_tia_,_pg_.461.3,delos_verbos_Ԁ_ilhuilti_,_icnpilti_, #r _mcohualti_,y_tlahuelilti_,_pg_.462.4,delos_verbos_Ԁen_lia_,_deriuados_Ԁdelosenti,_pg_.463.5,de T los_verbos_Ԁ_acabados_Ԁen_huia_,_ibi_. 6   Cap.13.o,delos_verbos_Ԁ_compulsiuos_,_pg_.464.1,_como_Ԁse_forman_Ԁlos_compulsiuos_Ԁde_verbos_  _neutros_,_ibi_.2,delos_compulsivos_Ԁde_verbos_Ԁ_actiuos_,_pg_.465.  Cap.14.o,delos_verbos_Ԁ_aplicatiuos_,_pg_.466:1,delos_aplicativos_Ԁdelos_verbos_Ԁ_actiuos_Ԁy  _neutros_,_ibi_.2,delos_aplicativos_Ԁdelos_verbos_Ԁen_oa_,_pg_.467. o   Cap.15.o,delos_verbos_Ԁ_reuerenciales_;_pg_.469.1,delos_reverenciales_Ԁdelos_verbos_Ԁ_neutros_,_ibi_. Q 2,delos_reverenciales_Ԁdelos_verbos_Ԁ_actiuos_,_pg_.470.3,de_como_Ԁse_hazen_Ԁ_reverenciales_Ԁlos_verbos_Ԁ_reflexiuos_,_pg_.472.  Cap.16.o,de_vn_Ԁ_genero_Ԁde_verbos_Ԁ_frequentatiuos_,_pg_.473.1,delos_verbos_,y_algvnos_Ԁ_nombres_, F  _que_Ԁ_doblan_Ԁ_su_Ԁ_primera_Ԁ_sillaba_,con_saltillo_Ԁen_ella_,_ibi_.2,delos_verbos_,y_algvnos_Ԁ_nombres_,_que__doblan_Ԁ_su_Ԁ_primera_Ԁ_sillaba_Ԁsin_saltillo_Ԁen_ella_,_pg_.474.  Cap.17.o,delos_frequentatiuos_Ԁenca,yen_tza_,_pg_.476. "#   _Libro_Ԁ_qvarto_,dela_composicion_Ԁde_nombres_,y_verbos_,y_otras_Ԁ_cosas_,_pg_.479.  Cap.1.o,de_como_Ԁse_componen_Ԁlos_nombres_Ԁentre_s_,yconlos_verbos_,_ibi_. a$ %   Cap.2.o,dela_composicion_Ԁde_vn_Ԁ_verbo_Ԁcon_otro_,con_las_Ԁ_ligaturas_Ԁcayti,_pg_.481.1,dela C%!& _ligatura_Ԁca,_ibi_.2,dela_ligatura_Ԁti,_ibi_.3,de_algvnas_Ԁ_advertencias_Ԁparala_composicion_Ԁdelos %&t"' _verbos_,_pg_.482.  Cap.3.o,delos_verbos_Ԁ_mati_,_toca_,_nequi_,_nnequi_,y_tlani_,_pg_.483.1,del_verbo_Ԁ_mati_,_ibi_.2,de '8$) los_verbos_Ԁ_toca_,y_nequi_,_ibi_.3,del_verbo_Ԁ_tlni_,_pg_.484.4,de_tla_,en_lugar_Ԁde_tlni_,_pg_.485. (%*   Cap.4.oComolos_nombres_Ԁ_suelen_Ԁ_alterar_Ԁ_sus_Ԁfinales_quando_Ԁse_juntan_Ԁconlos_semipronombres_Ԁno, )%+ mo,&c.,_pg_.485. *&,   Cap.5.o,dela_particula_Ԁpo,_pg_.487. q+'-   Cap.6.o,delos_Mexicanismos_,_;_Ԁ_maneras_Ԁde_hablar_Ԁ_proprias_Ԁ_desta_Ԁ_lengua_,_pg_.488. S,(.   Cap.7.o,delos_comparatiuos_,y_superlatiuos_,_pg_.490.1,delos_comparatiuos_,_ibi_.2,delos 5-)/ _svperlativos_,_pg_.492.  _Libro_Ԁ_qvinto_,delos_adverbios_,y_conjunciones_Ԁdela_lengua_ԀMexicana,_pg_.493.  /*,2  Nx]O @ ?v?@(***535***    Cap.1.o,delos_adverbios_Ԁde_lugar_,_pg_.493.1,delos_adverbios_Ԁ_nican_,_iz_,_onc]n_,_nechca_,  _nepa_,nipa,y_ompa_,_ibi_.2,delos_adverbios_Ԁ_interrogatiuos_Ԁ_c]n_,_c]nin_,y_c]mpa_,_pg_.495.3, i delos_adverbios_Ԁ_cn _,_cecni_,_nc;c_,_centlapal_,_pg_.496.4,delos_adverbios_Ԁ_nhui]n_,_huic_, Q _huca_,_co_,y_tlalchi_,_pg_.497.5,delos_adverbios_Ԁ_tlni_,_tlatzintlan_,_chco_,_nonqu _, 9 _tlayeccampa_,_ixquichca_,y_quexquichca_,_pg_.498. ! p   Cap.2.o,delos_adverbios_Ԁde_tiempo_,_pg_.499.1,delos_adverbios_Ԁcon_que_Ԁse_dize_:agora,  X _ayer_,antesde_ayer_,&c.,_ibi_.2,delos_adverbios_Ԁquin,_yeppa_,_achic_,_ach7tonca_,_ach7tzinca_,y  @ _yehua_,_pg_.500.3,del_adverbio_Ԁ_oc_,yde_otros_Ԁcon_quien_Ԁse_suele_Ԁ_componer_,_pg_.501.4,de  (  los_adverbios_Ԁin,_oquic_,_inoc_,y_ayamo_,_pg_:502.5,delos_adverbios_Ԁ_hucauh_,_hucauhtica_,    _huohucauhtica_,y_niman_,_pg_:503.6,delos_adverbios_Ԁ_in7qu]c_,_quin7quac_,_quenmanian_,   _quenman_,y_iquin_,_pg_.504.7,delos_adverbios_Ԁ_cem7cac_,_cenmany]n_,cen,y_c_,_pg_.506.8,   delos_adverbios_Ԁ_ac_,_]yac_,_aoquc_,ye_imman_,y_otros_Ԁ_compuestos_Ԁcon_este_Ԁ_imman_,_pg_.507.9, y  delos_adverbios_Ԁ_ ]tep]n_,_ocm]ya_,_tl]_Ԁ_ocm]_,_yectel_,_yancuic]n_,_7ciuhca_,y_ an_Ԁ_tequitl_,_pg_.508. a  10,delos_adverbios_Ԁ_intla_Ԁ_ an__axc]n_,inye_macuil_,inye_mtlac_,y_achchca_,con_otros_Ԁ_Synonimos_ I  _deste_,_pg_.509.11,delos_adverbios_Ԁ_cenyohual_,_mochipa_,_miecpa_,_iApa_,yde_otros_Ԁcon_que_Ԁse 1 _dize_:_cada_Ԁdia,_cada_Ԁdos,_cada_Ԁ_tres_Ԁdias,_cada_Ԁ_ao_,_cada_Ԁ_mes_,&c.,_pg_.510.12,delos_adverbios__ ]_Ԁ_tlatzacc]n_,_cuol_,_yecuol_,_ an_Ԁ_cuol_,_ncuoly_,_pg_.511. P   Cap.3.o,de_quatro_Ԁ_adverbios_Ԁo_conjunciones_,_que_Ԁson:_ic_,_inic_,_ a_,y_ an_,_pg_.512.1,de_las_ 8 _conjunciones_Ԁ_ic_,y_inic_,_ibi_.2,delos_adverbios_Ԁ_ an_,y_ ]_,_pg_.513.     Cap.4.o,de_adverbios_Ԁde_affirmar_,_negar_,y_dudar_,_pag_.515.1,delos_adverbios_Ԁ_quom _,_mo_,  y_otros_,con_quien_Ԁ_stos_Ԁse_suelen_Ԁ_componer_,_ibi_.2,delos_adverbios_Ԁ_nelli_,_cuix_,_ o_,ydela  _interjeccion_Ԁ_iyoyahue_,_pg_.516.3,delos_adverbios_Ԁ_ ]non_,_ annon_,_tl annon_,y_nonyan_,_pg_:  517.̂  Cap.5.o,de_varios_Ԁ_adverbios_Ԁy_conjunciones_,_pg_.518.1,delos_adverbios_Ԁ_tlalhuiz_,_ilihuiz_, Y _ilhuiz_,_ilhuic_,_tlc _,_tlc o_,y_anca_,_ibi_.2,de_algunos_Ԁ_adverbios_Ԁ_interrogatiuos_,_pg_.519.3, A delos_adverbios_Ԁmach,_mach_,_c]c_,_yoqun_,y_otras_Ԁ_particulas_Ԁcon_quien_Ԁ_estos_Ԁse_componen_, )x _pg_.520.4,delos_adverbios_Ԁ_yoc_,_tol_,_m] otol_,y_tol_,_pg_.522.5,delos_adverbios_Ԁcon_que_ ` se_dize_Ԁen_Mexicano_:_aunque_Ԁy_siquiera_,_pg_.523.6,de_algvnos_Ԁ_adverbios_,con_que_Ԁse_dize_:_mansamente_,_pacificamente_,_poco_Ԁ__Ԁ_poco_,&c.,_pg_.524.7,delos_adverbios_Ԁ_yuh_,_yuhqui_,_iniuh_, 0 _iniuhqui_,_yuhquinm_,_m__yuhqui_,_ihui_,_ihuhu3_,_m_,y_mnel_,_ibi_.8,delos_adverbios_Ԁ_achc_,  _moca_,_huel_,_quil_,_quilmach_,_ ]n_Ԁ_pan_,y_nompanc _,_pg_.526.9,delos_adverbios_Ԁin_mcamo_,    _mmca_,_]y]xc]n_,_m]_,_hui_,o,_ah_,_copan_,y_nopn_,_pg_.527.10,delos_adverbios_Ԁ_quontol_,con !! _otros_Ԁ_synonimos_Ԁ_suyos_,yde_telchitl_,y_tepyo_,_pg_.529.11,de_algunos_Ԁ_adverbios_Ԁ_que_Ԁse_deuen_ "" _reducir_Ԁalosde_tiempo_,y_algunos_Ԁ_Mexicanismos_,_que_Ԁnose_pusieron_Ԁen_su_Ԁ_lugar_,_pg_.530.  _Capitvlo_Ԁ_vltimo_Ԁde_dicciones_Ԁ_que_Ԁ_mudan_Ԁla_significacion_,_solamente_Ԁ_por_Ԁla_variacion_Ԁdel_accento_,_pg_.530.  !&p"&   !&p"& @(***536***@% % _INDICE_ԀDELAS_REGLAS_ԀGENERALESDELA_SILLABA_.  En_este_Ԁ_indice_Ԁ_pondr_Ԁ_solamente_Ԁ_las_Ԁ_reglas_Ԁmasgenerales,_que_Ԁ_acerca_Ԁdela_sillaba_Ԁhe_puesto_Ԁenel_discurso_Ԁdel_Arte_,_por_Ԁ_que_Ԁ_poner_Ԁ_todo_Ԁlo_que_Ԁ_acerca_Ԁdelos_acentos_Ԁde_las_Ԁ_palabras_,se_dicho_,_seria_Ԁ_hacer_Ԁ_vn_Ԁ_indice_Ԁtangrande_como_Ԁel_Arte_,_por_Ԁsergrandeel_cuidado_,_que_Ԁseha_puesto_,en_que__todas_Ԁ_las_Ԁ_palabras_Ԁ_vayan_Ԁ_accentuadas_,yse_sepa_Ԁla_quantidad_Ԁ_dellas_.  Todavocalfinalde_qualquiera_Ԁpluralde_nombres_,_A_Ԁ_verbos_,_A_Ԁdel_preterito_Ԁ_perfecto_,yladelos_nombres_Ԁ_possessiuos_Ԁen_hu _,__,_=_,_tiene_Ԁ_saltillo_,elqualsinosele_sigue_Ԁ_otra_Ԁ_diccion_Ԁse_accentua_  (  enel_Arte_Ԁ_assi_Ԁ(^)ysisele_sigue_Ԁ_otra_,_assi_Ԁ(`):_estas_Ԁ_pronunciaciones_Ԁ_difieren_Ԁno_poco_,yel_saberlas_Ԁ_depende_Ԁde_oyr_Ԁlos_naturales_,_pg_.402._Quando_Ԁel_vocablo_Ԁes_polisyllabo_,sino_tiene__ninguna_Ԁ_sillaba_Ԁ_larga_,_aunque_Ԁ_sean_Ԁ_breues_,_parecen_Ԁal_pronunciarse_Ԁ_ni_Ԁ_breues_,_ni_Ԁ_largas_,_pg_.403.Los_nombres_Ԁ_que_Ԁ_doblan_Ԁenelpluralla_primera_,_tienen_Ԁen_esta_Ԁ_larga_,_pg_.404.Los_nombres_Ԁen_tli_,si_les_Ԁprecedevocal,_tienen_Ԁ_sobre_Ԁ_esta_Ԁ_saltillo_,_ibi_.La_ligatura_Ԁca,es_siempre_Ԁ_larga_,_pg_.407. a    _Todo_Ԁ_nombre_Ԁ_Castellano_,_que_Ԁ_acaba_Ԁenvocal_tiene_Ԁ_sobre_Ԁ_ella_Ԁ_saltillo_,_pg_.408.El_tle_, I  _interrogatiuo_Ԁsisele_sigue_Ԁ_consonante_Ԁ_tiene_Ԁde_ordinario_Ԁ_saltillo_,_pero_Ԁno,sisele_sigue_Ԁvocal,_pgs_.41516.La_preposicion_Ԁ_tl _,_tiene_Ԁ_saltillo_Ԁ_siempre_Ԁ_sobre_Ԁla_ _,_pg_.418.El_mismo_Ԁ_tiene_Ԁla h _preposicion_Ԁ_nepantl _,_pg_.419.Lapenultimadel_imperatiuo_Ԁenelplural,es_larga_,siel_preterito_ P del_verbo_Ԁ_acabA_Ԁenvocal,ysinoes_breue_,_pg_.425.La_vltima_Ԁdel_imperatiuo_Ԁenelplural_acabada_Ԁen_c]n_,es_larga_,_ibi_.     El_tiempo_Ԁ_gerundivo_Ԁdeir_tiene_Ԁla_t_,_larga_Ԁenelsingular,yenelplural,_pg_.428.El_presente_Ԁde  _imperatiuo_Ԁdela_conjugacion_Ԁ_gerundiua_Ԁdeir,_tiene_Ԁ_saltillo_Ԁenla_vltima_Ԁvocal,_ibi_.La_sillaba__precedente_Ԁalto,ti,_tiuh_,co,_quiuh_,qui,es_larga_,_quando_Ԁloesla_vltima_Ԁdelfuturo,_pg_.429.La  _vltima_Ԁdelfuturoes_larga_,_quando_Ԁel_verbo_Ԁes_monosyllabo_,y_quando_Ԁpara_formarse_Ԁelfuturose_pierde_Ԁla_vltima_Ԁvocaldel_presente_;y_tambien_Ԁes_larga_Ԁla_vltima_Ԁde_todo_Ԁfuturo,y_preterito_Ԁde_verbo_Ԁ_passiuo_,_ibi_.Los_preteritns_Ԁ_que_Ԁno_acaban_Ԁenvocal,_tienen_Ԁenla_vltima_Ԁel_accento_,_que_Ԁel_presente_Ԁenlapenultima,_pgs_.43031.    Lapenultimadelos_passiuos_Ԁenlo,ydelos_impersonales_Ԁes_larga_,_quando_Ԁla_antepenultima_Ԁes 0 _breue_,_A_Ԁ_tiene_Ԁdos_consonantes_,&__Ԁcontra,_pg_.434.Los_verbales_Ԁen_ni__tienen_Ԁ_su_Ԁpenultima  _larga_,_quando_Ԁel_preterito_Ԁdel_verbo_Ԁ_acaba_Ԁenvocal,_pg_.446.Los_verbales_Ԁen_oni_,_tienen_Ԁlao,    _larga_,_pg_.448.Los_verbales_Ԁen_illi_,y_olli_,_tienen_Ԁ_su_Ԁpenultima_larga_:ladelosen_alli_,_ni_Ԁ_breue_Ԁ_ni_ !! _larga_,_pgs_.44950.Laodelos_verbales_Ԁenoca,es_larga_,_pg_.451.La_vltima_Ԁdelos_verbales_Ԁde "" _lugar_,_que_Ԁ_piden_Ԁ_semipronombres_Ԁes_larga_;y_tambien_Ԁ_su_Ԁpenultima_quando_Ԁladel_imperfecto_Ԁloes;y_esta_Ԁes_larga_,_quando_Ԁel_perfecto_Ԁ_acaba_Ԁenvocal,_pg_.453.  Siel_preterito_Ԁ_acaba_Ԁenvocal,_tiene_Ԁen_ella_Ԁ_saltillo_,_ibi_.Las_preposiciones_Ԁ_y]n_,y_c]n_,son 9%!% _siempre_Ԁ_largas_,_ibi_.Los_verbales_Ԁ_que_Ԁ_formados_Ԁdel_preterito_Ԁ_acaban_Ԁenvocal,_tienen_Ԁ_saltillo_Ԁen_ella_,elqualle_conserua_Ԁelplural,_pgs_.406y45455.Los_verbales_Ԁen_=_,_tienen_Ԁen_ella_Ԁ_saltillo_,  'X#' _que_Ԁ_conseruan_Ԁenelplural,_pg_.457;_pero_Ԁsise_hazen_Ԁ_verbos_Ԁen_oa_,y_otia_,la_pierden_,_ibi_._Estos_ '@$( _verbos_Ԁ_tienen_Ԁ_su_Ԁo,_larga_,_ibi_.La_vltima_Ԁdelos_abstractos_Ԁen_tl_,es_larga_,_ibi_.Los_nombres_Ԁde ((%) pueblos,en_tlan_,y_lan_,_tienen_Ԁ_esta_Ԁ_larga_,_sino_Ԁes_que_Ԁ_este_Ԁ_tlan_,sea_preposicion_,_que_Ԁen_tal_Ԁ_caso_Ԁes )&* _breue_,_pg_.459.  La_primera_Ԁ_sillaba_Ԁdelos_frequetatiuos_Ԁ_vnas_Ԁ_vezes_Ԁes_larga_,_otras_Ԁ_tiene_Ԁ_saltillo_;_quando_Ԁ_tenga__vno_,_A_Ԁ_otro_Ԁ_accento_,_vease_ԀelCap.16,dellib.3,_pg_.473.La_primera_Ԁdelos_frequentatiuos_Ԁenca, y,(- y_tza_,es_breue_,_pg_.476.Los_nombres_Ԁ_quando_Ԁ_pierden_Ԁ_sus_Ԁfinales,_conseruan_Ԁenla_vltima_,el a-). _accento_,_que_Ԁteniael_nombre_Ԁenlapenultima,_pg_.487.  0h,1 @(***537***@^ ^ SE_ACAB_LA_IMPRESION_ԀDEESTE_ARTE_, y  @  ENM_XICO_,ENLA_OFICINA_Ԁ_TIPOGRAFICA_Ԉ I  @AA DEL_MUSEO_Ԁ_NACIONAL_,ALOS@  #3ODIASDEL_MES_ԀDE@&_NOVIEMBRE_ԀDEL@gg)_AO_ԀDE@*1892.***FF***